Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 października 2003 r.
I PK 456/02
Przejęcie przez gminę zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej
stanowi przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę (art. 231
§ 1
k.p.), którym jest podmiot wykonujący te zadania lub urząd gminy, jeżeli nie
doszło do ich przekazania.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Zbigniew
Hajn, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 października 2003 r.
sprawy z powództwa Małgorzaty P.-W. przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Za-
kładowi Opieki Zdrowotnej w S. o ustalenie i zapłatę, na skutek kasacji strony poz-
wanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kra-
kowie z dnia 6 czerwca 2002 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej Samodzielnego Publiczne-
go Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. ( pkt II i III ) oraz wyrok Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy w Nowym Sączu z dnia 6 lipca 2001 r. [...], w części dotyczącej tej strony po-
zwanej i przekazał sprawę temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania w
tym zakresie.
U z a s a d n i e n i e
Powódka w pozwie z 3 marca 2000 r. dochodziła ustalenia istnienia stosunku
pracy po 1 stycznia 2000 r. z pozwanym Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki
Zdrowotnej w S. i uznania rozwiązania z nią umowy o pracę z dniem 31 maja 2000 r.
przez pozwany Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w likwi-
dacji w N.S. za bezprzedmiotowe oraz zasądzenia wynagrodzenia za okres 35 dni
choroby.
Wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2000 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Nowym Sączu
ustalił, że powódka od dnia 1 stycznia 2000 r. jest zatrudniona w Samodzielnym Pu-
2
blicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w S. i zasądził od tego pozwanego wynagro-
dzenie za pracę w styczniu 2000 r. oraz zasiłki chorobowe za okres od 26 stycznia
do 31 marca 2000 r., a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.
Na skutek apelacji pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki
Zdrowotnej w S. zaskarżony wyrok został uchylony, a sprawa przekazana do ponow-
nego rozpoznania. Sąd odwoławczy polecił poczynić dokładne ustalenia, jakie
zmiany organizacyjne dokonały się u pozwanego, kto faktycznie przejął poszcze-
gólne składniki jego mienia, w tym zwłaszcza działkę zabudowaną budynkiem Wiej-
skiego Ośrodka Zdrowia (WOZ) w B., jakie zadania i komu przekazał pozwany, co
działo się na terenie WOZ w B. po dniu 1 stycznia 2000 r., czy była tam prowadzona
działalność i w jakim zakresie.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Nowym Są-
czu wyrokiem z dnia 6 lipca 2001 r. [...] przywrócił powódkę Małgorzatę P.-W. do
pracy w pozwanym Samodzielnym Publicznym Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej
w N.S. w likwidacji na warunkach zatrudnienia sprzed 31 marca 2000 r. i zasądził na
jej rzecz od tego pozwanego kwotę 763 zł za okres 35 dni niezdolności do pracy z
powodu choroby oraz oddalił powództwo w stosunku do pozwanego Samodzielnego
Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w S., a w pozostałym zakresie postępowanie
umorzył.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka w roku 1999 zatrudniona była w pozwanym
Samodzielnym Publicznym Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej w N.S. Pracowała
jako położna środowiskowa w Wiejskim Ośrodku Zdrowia w B. w pełnym wymiarze
czasu pracy. Uchwałą [...] z dnia 16 lipca 1999 r. Rada Miejska w S. zwróciła się z
wnioskiem do Rady Powiatu w N.S. o wydzielenie z podległego jej SP ZZOZ w N.S.
zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej realizowanych na obszarze Miasta i
Gminy S. przez Miejską Przychodnię Rejonową w S., Wiejski Ośrodek Zdrowia w B. i
Wiejski Ośrodek Zdrowia w G. - w celu przekazania tych zadań SP ZOZ w S., który
podlegałby Radzie Miejskiej w S. Zgodnie z tym wnioskiem Rada Powiatu N.
uchwałą z dnia 16 sierpnia 1999 r. wydzieliła z dniem 1 stycznia 2000 r. z SP ZZOZ w
N.S. zadania z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej realizowane przez MPR w S.
oraz WOZ w B. i G. Wyraziła również zgodę na przekazanie własności mienia rucho-
mego znajdującego się w przejmowanych podmiotach. Utworzony Zakład miał z
dniem 1 stycznia 2000 r. stać się pracodawcą w stosunku do pracowników zatrudnio-
nych w tych jednostkach. Działając w oparciu o powyższą uchwałę, Rada Miejska w
3
S. uchwałą [...] z dnia 30 sierpnia 1999 r. utworzyła Samodzielny Publiczny Zakład
Opieki Zdrowotnej w S. z tym, iż wyposażenie zakładu stanowić miało tylko wyposa-
żenie Miejskiej Przychodni Rejonowej w S. i pracownicy tylko tej przychodni stawali
się w trybie art. 231
k.p. pracownikami nowopowstałego pozwanego ZOZ w S. Nie
zostali przejęci pracownicy WOZ w B. i G. Uchwałą z tej samej daty Rada Miejska w
S. zatwierdziła statut SP ZOZ w S. W dniu 18 sierpnia 1999 r. podpisana została
umowa najmu pomiędzy wynajmującym Starostwem Powiatowym w N.S., reprezen-
towanym przez dyrektora SP ZZOZ w N.S., a najemcą Niepublicznym ZOZ „M.”
spółką z o.o. w B., dotycząca 33,69 ogólnej powierzchni WOZ w B. Umowa miała
obowiązywać w okresie od 1 stycznia 2000 r. do końca 2002 r. Najemca miał przejąć
pracowników SP ZZOZ w N.S. zatrudnionych w WOZ w B. Podobne umowy najmu
zostały zawarte z innymi podmiotami funkcjonującymi na terenie WOZ w B., między
innymi z Prywatnym Gabinetem Stomatologicznym „P.” oraz z Grupową Praktyką Pie-
lęgniarską „L.”. W dniu 20 grudnia 1999 r. podpisana została umowa użyczenia przez
Starostwo w N.S. Gminie S. terenów i budynków WOZ w B. i G. Porozumieniem z
dnia 31 grudnia 1999 r. pozwany SP ZZOZ w N.S. przekazał pozwanemu SP ZOZ w
S. jedynie Miejską Przychodnię Rejonową w S. i na zasadzie art. 231
k.p., zatrudnio-
nych tam pracowników. Na terenie WOZ w B. działają trzy wyżej wymienione spółki,
które nie podpisywały z Kasą Chorych umowy o świadczenie usług z zakresu położ-
nictwa środowiskowego. Kontrakt na świadczenie usług na terenie B. na rok 2000
podpisał pozwany SP ZOZ w S. Na rok 2001 nie zawarł już takiego kontraktu.
Pismem z dnia 29 listopada 1999 r. powódka została poinformowana przez do-
tychczasowego pracodawcę pozwany SP ZZOZ w N.S., iż z dniem 1 stycznia 2000 r.
na zasadzie art. 231
k.p. staje się pracownikiem pozwanego SP ZOZ w S. W dniu 3
stycznia 2000 r. powódka zgłosiła się do pracy w SP ZOZ w S., lecz ten odmówił jej
zatrudnienia, podnosząc, że nie jest jej pracodawcą i nie przejął jej w trybie art. 231
k.p. ani też nie przejął WOZ w B. Od dnia 26 marca 2000 r. powódka zaczęła przeby-
wać na zwolnieniu lekarskim. Pismem z dnia 24 stycznia 2000 r. pozwany SP ZZOZ
w likwidacji w N.S. przeniósł powódkę do pracy w WOZ w W., na stanowisko położnej
środowiskowej, takie samo jak dotychczas. Jako uzasadnienie podano, że zarówno
Niepubliczny ZOZ „M.”, jak i SP ZOZ w S. nie zakontraktowały usług położnej środo-
wiskowej, w związku z czym odmówiły zatrudnienia powódki. Z uwagi na przebywa-
nie na zwolnieniu lekarskim, powódka nie rozpoczęła jednak wykonywania pracy w
W. Równocześnie SP ZZOZ w likwidacji w N.S. wypłacił powódce przelewem wyna-
4
grodzenie za miesiąc styczeń 2000 r., a pismem z dnia 22 lutego 2000 r. wypowie-
dział jej umowę o pracę z powodu likwidacji zakładu pracy. Umową darowizny z dnia
3 lipca 2000 r. Powiat N. darował Miastu i Gminie S. działkę i budynek WOZ w B.
Sąd Rejonowy uznał, iż pozwany Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdro-
wotnej w S. nie przejął powódki w trybie art. 231
k.p. Z uchwały o utworzeniu tego
ZOZ wynika, iż stał się on następcą prawnym tylko w stosunku do Miejskiej Przy-
chodni Rejonowej w S., przejmując jedynie jej pracowników. Potwierdza to porozu-
mienie z dnia 31 grudnia 1999 r. zawarte pomiędzy SP ZOZ w S., a SP ZZOZ w N.S.,
w którym mowa jest o przejęciu jedynie MPR w S. i jej pracowników, wśród których
powódka nie była wymieniona. Uchwała Rady Powiatu N. z dnia 16 sierpnia 1999 r.,
o wydzieleniu z dniem 1 stycznia 2000 r. zadań z zakresu opieki zdrowotnej realizo-
wanych przez MPR oraz WOZ w B. i G. i przekazaniu ich Miastu i Gminie S., stwa-
rzała jedynie prawną możliwość do podjęcia w późniejszym czasie stosownych decy-
zji przez Radę Miejską S. Nie mogła ona być samoistną podstawą następstwa praw-
nego odnośnie do WOZ w B. Skoro zatem ani z uchwały o utworzeniu SP ZOZ w S.,
ani z późniejszych umów nie wynika, że powódka z dniem 1 stycznia 2000 r. stała się
pracownikiem SP ZOZ w S., to powództwo w stosunku do tego pozwanego należało
oddalić.
Brak jest również podstaw do przyjęcia, że pracodawcą powódki z dniem 1
stycznia 2000 r. na zasadzie art. 231
k.p. jest jeden z podmiotów funkcjonujących na
terenie WOZ w B., a więc w miejscu, w którym powódka świadczyła pracę. Jednostki
tam działające - najpierw w oparciu o zawarte z Miastem i Gminą S. umowy użycze-
nia, a następnie umowy najmu - przejęły, każda oddzielnie tylko część znajdującej się
powierzchni użytkowej ośrodka zdrowia. Nie zostały z nimi zawarte żadne umowy, z
których wynikałoby następstwo prawne w stosunku do WOZ w B. Jednostki te w spo-
sób indywidualny zawierały kontrakty na świadczenie usług medycznych, a wśród
nich nie znalazły się usługi z zakresu położnictwa. Usługi takie zakontraktował SP
ZOZ w S., który nie przejął jednak pracowników WOZ w B. Poza tym o przejściu czę-
ści zakładu można mówić wówczas, gdy stanowi on zorganizowany zespół czynni-
ków osobowych i rzeczowych, do wykonywania określonych zadań. Sytuacja taka nie
miała miejsca na terenie WOZ w B. Każda z funkcjonujących tam jednostek, przej-
mując część powierzchni, realizowała inne, zupełnie oddzielne i niezależne od siebie
zadania. W związku z tym oraz z uwagi na ochronny charakter art. 231
k.p., zdaniem
Sądu Rejonowego, należy stwierdzić, że powódka w dniu 1 stycznia 2000 r. była
5
nadal pracownikiem SP ZZOZ w likwidacji w N.S. Świadczy o tym też zachowanie
tego podmiotu, który wypłacił powódce wynagrodzenie za styczeń 2000 r. i przeniósł
ją do pracy na terenie WOZ w W. W związku z tym na SP ZZOZ w likwidacji w N.S.
ciąży obowiązek wypłaty wynagrodzenia za okres 35 dni niezdolności do pracy z po-
wodu choroby trwającej od dnia 26 stycznia 2000 r.
Powódka otrzymała w dniu 26 lutego 2000 r. wypowiedzenie umowy o pracę z
powodu likwidacji od pozwanego SP ZZOZ w likwidacji w N.S. Jednak w tym dniu
przebywała na zwolnieniu lekarskim i była chroniona przez art. 41 k.p. Jakkolwiek
zgodnie z art. 411
§ 1 k.p. w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy nie
stosuje się art. 41 k.p., zabraniającego pracodawcy wypowiadania umowy o pracę w
razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika, to jednak zdaniem Sądu Rejono-
wego, pozwany nie jest likwidowany. Przez likwidację pracodawcy należy rozumieć
całkowite unieruchomienie zakładu pracy jako całości, tak w sensie ekonomicznym,
jak i prawnym, a nie likwidację jednostki organizacyjnej zakładu. Z SP ZZOZ w N.S.
wydzielona została jedynie część zadań realizowana do 31 grudnia 1999 r. przez
MPR w S. oraz Ośrodki Zdrowia w B. i G. Zatem zdaniem Sądu, nie doszło do całko-
witej likwidacji zakładu. W związku z czym Sąd Rejonowy przywrócił powódkę do
pracy w SP ZZOZ w likwidacji w N.S. na warunkach zatrudnienia sprzed daty rozwią-
zania umowy o pracę w dniu 31 marca 2000 r.
Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2002 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krakowie uchylił wyrok Sądu pierwszej instancji w punktach I, II i
V oraz umorzył postępowanie przeciwko pozwanemu Samodzielnemu Publicznemu
Zespołowi Zakładów Opieki Zdrowotnej w likwidacji w N.S. Zmienił zaskarżony wyrok
w punkcie III w ten sposób, iż ustalił, że powódka od dnia 1 stycznia 2000 r. jest za-
trudniona w pozwanym Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w S.
oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.
Sąd Okręgowy zważył, iż wydanie przez Sąd Rejonowy wyroku przeciwko Sa-
modzielnemu Publicznemu Zespołowi Zakładów Opieki Zdrowotnej w N.S. w likwida-
cji było niedopuszczalne i w stosunku do tego pozwanego postępowanie dotknięte
jest nieważnością. W sprawie zaistniała bowiem powaga rzeczy osądzonej pomiędzy
powódką, a SP ZZOZ w N.S. W dniu 6 kwietnia 2000 r. przed Sądem Rejonowym
zapadł wyrok ustalający, że powódka od 1 stycznia 2000 r. jest zatrudniona w pozwa-
nym Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w S. i od tego zakładu
zostały zasądzone na jej rzecz roszczenia finansowe, natomiast w pozostałej części
6
powództwo zostało oddalone. Oznacza to, że w stosunku do Samodzielnego Publicz-
nego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w N.S. w likwidacji powództwo zostało
oddalone. Powódka nie zaskarżyła tego wyroku. Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony
wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania tylko przeciwko pozwanemu
Samodzielnemu Publicznemu ZOZ w S. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, trakto-
wanie Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w N.S. w
likwidacji jako strony pozwanej i wydanie przeciwko niemu wyroku dotknięte jest nie-
ważnością postępowania. Prawomocność wyroku z dnia 6 kwietnia 2000 r. w sto-
sunku do tego pozwanego spowodowała, iż ponowne wydanie wyroku w stosunku do
niego było niedopuszczalne, a zatem zaskarżony wyrok w pkt I, II i V podlegał uchy-
leniu, a postępowanie w stosunku do tego pozwanego - umorzeniu.
Sąd Okręgowy uznał, że apelacja powódki jest zasadna w stosunku do poz-
wanego SP ZOZ w S. Przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sąd drugiej
instancji polecił zbadać nie tylko, jakie składniki majątkowe byłego Wiejskiego
Ośrodka Zdrowia w B. zostały przekazane i komu, ale też kto przejął zadania z za-
kresu położnictwa środowiskowo-rodzinnego, realizowane dotychczas przez powód-
kę. Sąd pierwszej instancji skupił się na kwestii majątkowej, a dokładnie dotyczącej
nieruchomości zabudowanej budynkiem, w którym wcześniej znajdował się WOZ w
B. Stwierdził, że ten budynek nie został przekazany pozwanemu SP ZOZ w S. i dla-
tego oddalił powództwo wobec tego pozwanego. Sąd Okręgowy wywiódł, że przy
ocenie, czy w sprawie miał zastosowanie art. 231
k.p., należy przede wszystkim brać
jednak pod uwagę, z jakim charakterem zakładu pracy mamy do czynienia. W przy-
padku zakładów pracy o celach gospodarczych przy ocenie ich przejęcia w rozumie-
niu art. 231
k.p., zasadnicze znaczenie mają elementy i uwarunkowania typu mająt-
kowego. Nie mogą one natomiast odgrywać dominującej roli, tam gdzie dochodzi do
przejęcia części zakładu pracy realizującego cele społeczne, czy publiczne (por. wy-
rok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 1993 r., I PRN 93/93 i z dnia 22 września
1993 r., I PRN 95/93, niepublikowane). Z uwagi na charakter zakładu pracy, jakim
jest zakład opieki zdrowotnej - w którym dominują zadania pozaprodukcyjne i poza-
majątkowe, gdyż celem jest świadczenie usług zdrowotnych dla społeczeństwa - za
istotne nie może być uznane to, że pozwany SP ZOZ w S. był tworzony przez Radę
Miejską w S. uchwałą z dnia 30 lipca 1999 r., bez wykorzystania majątku WOZ w B.
Cały majątek będący we władaniu pozwanego SP ZZOZ w N.S. w likwidacji, a nie
tylko WOZ w B., był przekazany w nieodpłatne użytkowanie, a potem darowany Mia-
7
stu i Gminie S. przez Powiat N.S., z uwagi na przekazanie w dniu 16 sierpnia 1999 r.
zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej do realizacji przez Miasto i Gminę S.
To Rada Miejska w S. uchwałą z dnia 16 lipca 1999 r. zwróciła się do Rady Powiatu
w N.S. o wydzielenie z SP ZZOZ w N.S. zadań z zakresu podstawowej opieki zdro-
wotnej, również z terenu B. i przysiółków. W odpowiedzi na takie wystąpienie, a
zgodnie z wnioskiem, wydzielono z Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów
Opieki Zdrowotnej w N.S. zadania z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, realizo-
wane dotychczas przez MPR w S. oraz WOZ w B., przekazując je do realizacji przez
Miasto i Gminę S. Z § 5 uchwały wyraźnie wynika, iż z dniem 1 stycznia 2000 r. SP
ZOZ w S. utworzony przez Miasto i Gminę S. staje się zgodnie z art. 231
k.p. praco-
dawcą w stosunku do pracowników zatrudnionych w jednostkach wymienionych w §
1 (czyli i w WOZ w B.). Zgodnie z tą uchwałą powódka została przekazana do pracy
w pozwanym SP ZOZ w S. i to ten pozwany stał się dla niej pracodawcą, począwszy
od dnia 1 stycznia 2000 r. Fakt, że następnie Miasto i Gmina S. nie przekazała ca-
łego otrzymanego majątku utworzonemu przez siebie pozwanemu SP ZOZ w S. w
żaden sposób nie wpływa na roszczenie powódki dotyczące ustalenia, iż z dniem 1
stycznia 2000 r. stała się ona pracownikiem tego pozwanego. Najwyżej, pozwany ten
może kierować swoje roszczenia do Miasta i Gminy S. o prawidłowe wykonanie
uchwały z dnia 16 sierpnia 1999 r. Rady Powiatu N. Dla powódki ważne jest, iż za-
kres jej zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, to jest usługi w zakresie
położnictwa środowiskowo-rodzinnego na terenie B. i przysiółków, zostały przeka-
zane do realizacji przez Miasto i Gminę S., a ta celem przejęcia zadań z zakresu
podstawowej opieki zdrowotnej od Powiatu N.S., utworzyła Samodzielny Publiczny
Zakład Opieki Zdrowotnej w S. Zadania z zakresu kwalifikacji powódki przejął tylko
ten pozwany i nie ma znaczenia, że nie podpisał on umowy z Kasą Chorych w zakre-
sie usług środowiskowych położniczo-rodzinnych na terenie B. Spółka z o.o. „M.” nie
przejęła zadań z zakresu dotychczasowych czynności powódki. Również inne pielę-
gniarki ze spółek pracowniczych powstałych na terenie działania dawnego Wiej-
skiego Ośrodka Zdrowia w B. takich zadań nie wykonywały, gdyż jedynie powódka
miała odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje do opieki środowiskowo-położniczej.
Ponieważ te zadania z obszaru i terenu miasta S. stały się z dniem 1 stycznia 2000 r.
zadaniami pozwanego SP ZOZ w S., to powódka zgodnie z art. 231
k.p. stała się pra-
cownikiem tego pozwanego.
8
Wyrok Sądu drugiej instancji zaskarżył pozwany SP ZOZ w S., który zarzucił
naruszenie: 1) art. 231
k.p. przez przyjęcie, że powódka stała się z dniem 1 stycznia
2000 r. jego pracownikiem, 2) art. 382 k.p.c. polegające na tym, że rozstrzygnięcie
zapadło bez wszechstronnego rozważenia wszystkich okoliczności sprawy, 3) art. 1
ust. 1, art. 35b oraz art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki
zdrowotnej przez przyjęcie, że zadania z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej z
obszaru Miasta i Gminy S., z chwilą ich przejęcia od Powiatu N. przez Miasto i Gminę
S., stały się automatycznie zadaniami pozwanego, 4) art. 2 ust. 3 oraz art. 49 ust. 1
ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym przez przyjęcie, że uchwała
Rady Powiatu N. z dnia 16 sierpnia 1998 r. stanowi samodzielną podstawę ustalenia,
że pozwany stał się pracodawcą powódki oraz przez uznanie, że uchwała Rady Miej-
skiej w S. z dnia 30 sierpnia 1999 r. w sprawie utworzenia Samodzielnego Publicz-
nego Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. nie wpływa na roszczenia powódki.
W uzasadnieniu kasacji strona pozwana wywiodła w szczególności, że została
utworzona uchwałą Rady Miejskiej w S. z dnia 30 sierpnia 1999 r., która w § 6 sta-
nowi, iż z dniem 1 stycznia 2000 r. SP ZOZ w S. stał się pracodawcą tylko w sto-
sunku do pracowników zatrudnionych w Miejskiej Przychodni Rejonowej S. Nie prze-
jął natomiast pracowników zatrudnionych w innych zakładach opieki zdrowotnej znaj-
dujących się na terenie Miasta i Gminy S., a więc w Wiejskim Ośrodku Zdrowia w B. i
Wiejskim Ośrodku Zdrowia w G., gdyż na bazie tych zakładów powstały Niepubliczne
Zakłady Opieki Zdrowotnej. Również statut strony pozwanej, określił cele i zadania
pozwanego, który przejął zadania z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej z rejonu
działania Miejskiej Przychodni Rejonowej w S., a nie z terenu działania Wiejskiego
Ośrodka Zdrowia w B. Chociaż Wiejski Ośrodek Zdrowia w B. leży na terenie działa-
nia Miasta i Gminy S., to nie został on nigdy przejęty przez Samodzielny Publiczny
Zakład Opieki Zdrowotnej w S. Pracownicy tego Wiejskiego Ośrodka Zdrowia podpi-
sali samodzielną umowę o świadczeniu usług zdrowotnych dla ludności z terenu
działania tego Ośrodka. Strona pozwana podniosła, że w zaskarżonym orzeczeniu
nie został wskazany dowód popierający pogląd, że zadania z zakresu dotychczaso-
wych czynności powódki (położnictwa środowiskowego, które wykonywała na terenie
działania Wiejskiego Ośrodka Zdrowia w B.) przeszły z dniem 1 stycznia 2000 r. do
zadań pozwanego. Z art. 49 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym wynika, że komu-
nalne osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy. Posia-
dający osobowość prawną Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej utwo-
9
rzony przez Miasto i Gminę S., nie może przejmować odpowiedzialności za zobowią-
zania zaciągnięte przez gminę. Zadania z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej od
powiatu przejęła gmina. Miasto i Gmina S. miała prawo zadecydować, które zakłady
opieki zdrowotnej, działające na terenie gminy, a przejęte od powiatu, będą realizo-
wać te zadania. Zadania te nie obciążają pozwanego, gdyż jest on niezależnym pod-
miotem prawnym w stosunku do gminy.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Sądy obu instancji słusznie miały na względzie ochronny charakter art. 231
k.p. Najprościej mówiąc polega on na tym, że przekazanie zakładu pracy lub jego
części (w znaczeniu przedmiotowym) innemu podmiotowi nie może powodować, aby
pracownik pozostał bez pracodawcy. Jeżeli więc placówka, w której pracownik jest
zatrudniony przechodzi pod władanie innego podmiotu, to staje się on jego praco-
dawcą. I odwrotnie, jeżeli nie dochodzi do przejęcia placówki zatrudnienia, to nie wy-
stępuje zmiana pracodawcy. W każdym razie nie może być tak, by po stronie praco-
dawcy następowały zmiany organizacyjne (własnościowe, kompetencyjne), a pra-
cownik pozostał bez pracodawcy, bo podmiot przejmujący zakład uważa, że nie prze-
jął pracownika, a podmiot przekazujący zakład, że pracownik przeszedł do nowego
pracodawcy. Dlatego w orzecznictwie podkreśla się automatyzm działania art. 231
k.p. i wyklucza możliwość jego modyfikowania przez pracodawców (por. np. wyrok z
dnia 1 lutego 2000 r., I PKN 508/99, OSNAPiUS 2001 nr 12, poz. 412; wyrok z dnia
22 września 1999 r., I PKN 264/99, OSNAPiUS 2001 nr 2, poz. 37; wyrok z dnia 8
kwietnia 1998 r., I PKN 28/98, OSNAPiUS 1999 nr 7, poz. 241; wyrok z dnia 29 sierp-
nia 1995 r., I PRN 38/95, OSNAPiUS 1996 nr 6, poz. 83; wyrok z dnia 17 maja 1995
r., I PRN 9/95, OSNAPiUS 1995 nr 20, poz. 248; wyrok z dnia 6 stycznia 1995 r., I
PRN 116/94, OSNAPiUS 1995 nr 12, poz. 145; wyrok z dnia 20 maja 1993 r., I PRN
40/93 i I PRN 41/93, OSNCP 1994 nr 4, poz. 89; Przegląd Sądowy 1994 nr 5, s. 80 z
glosą M. Gersdorf). Dlatego też trafnie Sąd drugiej instancji większą wagę przypisał
ocenie, kto przejął część zakładu pracy dotychczasowego pracodawcy powódki, a
nie temu jaka była wola podmiotów przejmujących i przekazujących, co do przejęcia
pracowników. Trzeba jednak mieć na uwadze, że w postępowaniu cywilnym funkcja
ochronna art. 231
k.p. może być zrealizowana tylko według reguł rządzących proce-
sem. Powód (pracownik) musi więc wskazać podmiot, który w jego ocenie jest (stał
10
się) pracodawcą, a to często nie jest proste, czego najlepszym dowodem jest rozpa-
trywana sprawa. Możliwe są wprawdzie przekształcenia podmiotowe procesu, także
dokonywane przez sąd z urzędu (art. 477 k.p.c.), ale tylko w pierwszej instancji.
Trafnie Sąd drugiej instancji rozumiał pojęcie części zakładu pracy w przy-
padku pracodawcy realizującego cele publiczne. Przejęcie części zakładu pracy ta-
kiego pracodawcy to przede wszystkim przejęcie jego zadań (kompetencji), a nie
składników majątkowych - choć to też nie jest obojętne (por. uchwała z dnia 16
czerwca 1993 r., I PZP 10/93, PiZS 1994 nr 6, s. 73 z glosą R. Nadskakulskiego; wy-
rok z dnia 18 lutego 1994 r., I PRN 2/94, OSNAPiUS 1994 nr 1, poz. 6; wyrok z dnia
16 marca 1994 r., I PRN 4/94, OSNAPiUS 1994 nr 3, poz. 42; wyrok z dnia 10 maja
1994 r., I PRN 19/94, OSNAPiUS 1994 nr 4, poz. 64; a także orzeczenia ETS w Luk-
semburgu z dnia 19 maja 1992 r., C-29/91, w sprawie Dr Sophie Redmond Stichting
v. Henricus Bartol and Others, ECR 1992 nr I-3189 oraz z dnia 14 kwietnia 1994 r., C
C-392/92, w sprawie Christel Schmidt v. Spar und Leihkasse Der Fruheren Aemter
Bordeesholm, Kiel und Cronshagen, ECR 1994 nr I-1311). Prawidłowy jest więc po-
gląd Sądu drugiej instancji, że po 1 stycznia 2000 r. pracodawcą powódki był pod-
miot, który przejął (względnie zachował) zadania z zakresu położnictwa środowisko-
wego z terenu objętego działalnością Wiejskiego Ośrodka Zdrowia w B. Ustalenia
faktyczne w tym zakresie były więc kluczowe dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej
sprawy. W granicach podmiotowych procesu Sąd drugiej instancji mógł rozpatrywać
tylko przejęcie tych zadań przez ZOZ w S., gdyż w stosunku do pierwotnie pozwa-
nego ZOZ w N.S. powództwo zostało prawomocnie oddalone. Nie budzi zresztą za-
strzeżeń ocena, że ZOZ w N.S. z pewnością po 1 stycznia 2000 r. nie wykonywał
zadań w zakresie położnictwa środowiskowego z terenu B., a więc nie był już praco-
dawcą powódki. Ze względów procesowych ocena prawna czynności dokonanych
przez ten podmiot w stosunku do powódki po tym dniu była bezprzedmiotowa. Sąd
drugiej instancji rozważał też możliwość przejęcia zadań wykonywanych przez po-
wódkę przez jedną ze spółek (niepublicznych zakładów) powstałych na bazie ma-
jątku byłego WOZ w B. Ustalił jednak, że żadna z nich nie przejęła tych zadań, mimo
przejęcia części majątku. Sąd drugiej instancji ustalił, że zadania te przejął pozwany
ZOZ w S. i to jest przedmiot zarzutów kasacyjnych, które należy rozważyć przede
wszystkim w płaszczyźnie naruszenia prawa procesowego (art. 382 k.p.c.).
W tym przedmiocie należy zauważyć, że w ustaleniach faktycznych Sądu
pierwszej instancji jest stwierdzenie, iż niepubliczne zakłady (spółki) powstałe na
11
bazie majątku ZOZ w B. w sposób indywidualny zawierały kontrakty na świadczenie
usług medycznych, a wśród nich nie znalazły się usługi z zakresu położnictwa. Usługi
takie zakontraktował SP ZOZ w S., który nie przejął jednak pracowników WOZ w B.
Stwierdzenia tego nie sposób odczytać inaczej, jak ustalenia faktycznego, że ZOZ w
S. przejął (zakontraktował) zadania z zakresu położnictwa środowiskowego z terenu
B. Sąd drugiej instancji w tym zakresie czyni odmienne ustalenie. Według tego Sądu,
Zakład Opieki Zdrowotnej w S. przejął zadania z zakresu kwalifikacji powódki i nie
ma znaczenia, że nie podpisał on umowy z Kasą Chorych w zakresie usług środowi-
skowych położniczo-rodzinnych na terenie B. Sąd drugiej instancji czyni więc od-
mienne ustalenie co do zakontraktowania omawianych zadań niż Sąd pierwszej in-
stancji, ale nie wyjaśnia przyczyn tej różnicy. Co do przejęcia zadań, opiera się na
dokumentach dotyczących przekazywania zadań i utworzenia ZOZ w S., a w tym
zakresie kasacyjny zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. (przy uwzględnieniu zarzutów
dotyczących zasad działania organów samorządowych i zakładów opieki zdrowotnej)
jest zasadny. Istotne ustalenia (fakty) w tym zakresie polegają bowiem na tym, że
uchwałą z dnia 16 lipca 1999 r. Rada Miejska w S. zwróciła się z wnioskiem do Rady
Powiatu w N.S. o wydzielenie zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej reali-
zowanych na obszarze Miasta i Gminy S. przez Miejską Przychodnię Rejonową w S.,
Wiejski Ośrodek Zdrowia w B. i Wiejski Ośrodek Zdrowia w G. Takie wydzielenie na-
stąpiło uchwałą z dnia 16 sierpnia 1999 r. Doszło więc do przejęcia tych zadań. Jed-
nakże, Rada Miejska w S. uchwałą z dnia 30 sierpnia 1999 r. utworzyła Samodzielny
Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w S., a następnie zatwierdziła jego statut, w któ-
rych to aktach nie powierzyła temu zakładowi wykonywania zadań z zakresu położ-
nictwa środowiskowego z terenu B. W tym kontekście nie można uznać za prawi-
dłowo ustalony fakt przejęcia przez pozwanego omawianych zadań. Oznacza to ko-
nieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w uwzględnieniu tego zarzutu kasacji.
Sąd Najwyższy uznał za celowe uchylenie także wyroku Sądu pierwszej in-
stancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi (art. 39313
§ 1
zdanie drugie k.p.c.), gdyż tylko w postępowaniu pierwszoinstancyjnym istnieje możli-
wość przekształceń podmiotowych, a te mogą okazać się niezbędne. Sądy obu in-
stancji nie rozważyły bowiem możliwości, że pracodawcą powódki jest urząd gminy
(miasta). W uchwale z dnia 16 czerwca 1993 r., I PZP 10/93 (PiZS 1994 nr 6, s. 73)
Sąd Najwyższy przyjął, że nałożenie na gminę prowadzenia rocznego przygotowania
przedszkolnego, jako obowiązkowego zadania własnego, spowodowało, że nauczy-
12
ciele oddziałów zerowych szkół podstawowych stali się pracownikami prowadzonego
przez gminę przedszkola wówczas, gdy nastąpiło także przejęcie mienia dotychcza-
sowego zakładu pracy w zakresie umożliwiającym prowadzenie tej działalności albo
gdy gmina, czy też prowadzone przez nią przedszkole, zrezygnowała z przejęcia za-
oferowanego jej dla tego przedszkola mienia lub poszczególnych jego składników
(art. 231
§ 2 k.p.). W sytuacji, gdy przejęcie mienia lub oferta jego przejęcia nie doty-
czyły konkretnego przedszkola, nauczyciele oddziałów zerowych szkół podstawo-
wych stali się pracownikami przedszkola wskazanego przez zarząd gminy, a przy
braku takiego wskazania - urzędu gminy. W stanie faktycznym sprawy możliwe jest
więc ustalenie, że gmina (miasto) S. przejęła zadania z zakresu położnictwa środowi-
skowego z terenu B., ale jego wykonywania nie powierzyła żadnemu innemu
podmiotowi.
Z tych względów na podstawie wskazanych przepisów orzeczono jak w sen-
tencji.
========================================