III DS 1/03
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Pełny tekst orzeczenia
Postanowienie z dnia 24 października 2003 r.
III DS 1/03
1. Termin przedawnienia przewinienia dyscyplinarnego określony w art.
70 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. Nr 19,
poz. 145 ze zm. w brzmieniu obowiązującym do dnia 28 czerwca 2000 r.) bie-
gnie od dnia, w którym rzecznik po raz pierwszy powziął wiadomość o popeł-
nieniu przewinienia przez określoną osobę.
2. Czynnością rzecznika dyscyplinarnego, która przerywa bieg tego ter-
minu przedawnienia jest doręczenie obwinionemu postanowienia o wszczęciu
postępowania wyjaśniającego i przedstawieniu zarzutów (§ 24 ust. 3 rozporzą-
dzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 kwietnia 1984 r. w sprawie zasad i
trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych i apli-
kantów radcowskich, Dz.U. Nr 27, poz. 138 ze zm.).
3. Termin określony w § 26 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwo-
ści z dnia 6 kwietnia 1984 r. w sprawie zasad i trybu postępowania dyscyplinar-
nego w stosunku do radców prawnych i aplikantów radcowskich jest terminem
instrukcyjnym.
Przewodniczący SSN Roman Sądej, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 października 2003 r.
sprawy Jerzego K. na skutek kasacji obwinionego od orzeczenia Wyższego Sądu
Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych z dnia 11 lipca 2002 r. [...]
1.o d d a l i ł kasację;
2. obciążył obwinionego kosztami postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Izbie Radców Prawnych w Warsza-
wie orzeczeniem z dnia 11 lipca 2002 r. [...] - wydanym w wyniku odwołania rzeczni-
2
ka dyscyplinarnego oraz pokrzywdzonych Zofii N.-K. i Wojciecha N. od orzeczenia
Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego w K. z dnia 19 czerwca 2001 r. [...], którym na
podstawie art. 70 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
(Dz.U. Nr 19, poz. 145 ze zm.) umorzone zostało z powodu przedawnienia postępo-
wanie dyscyplinarne przeciwko radcy prawnemu Jerzemu K. obwinionemu o popeł-
nienie przewinienia z art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych w związku z art.
12 lit. a Zasad Etyki Zawodu Radcy Prawnego w brzmieniu ustalonym uchwałą Nr
6/95 V Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 9 listopada 1995 r. i obowiązują-
cych do dnia 31 grudnia 1999 r. - zmienił powyższe orzeczenie Okręgowego Sądu
Dyscyplinarnego w K. z dnia 11 lipca 2002 r. w ten sposób, że uznał radcę prawnego
Jerzego K. za winnego popełnienia przewinienia dyscyplinarnego określonego w art.
64 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 12 lit. a Zasad Etyki Za-
wodu Radcy Prawnego w brzmieniu ustalonym uchwałą Nr 6/95 V Krajowego Zjazdu
Radców Prawnych z dnia 9 listopada 1995 r. i obowiązujących do dnia 31 grudnia
1999 r. i na podstawie art. 65 ust. 1 pkt 1 wymierzył obwinionemu karę dyscyplinarną
upomnienia oraz na podstawie § 54 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
6 kwietnia 1984 r. w sprawie zasad i trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku
do radców prawnych i aplikantów radcowskich (Dz.U. Nr 27, poz. 138 ze zm.) obcią-
żył go zryczałtowanymi kosztami postępowania za postępowanie w pierwszej i w
drugiej instancji na rzecz Okręgowej Izby Radców Prawnych w K. w łącznej kwocie
450 zł.
W kasacji od powyższego orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia
11 lipca 2002 r. [...] obwiniony - radca prawny Jerzy K. podniósł zarzut rażącego na-
ruszenia art. 70 ust. 1 pkt 2 i art. 70 ust. 3 ustawy o radcach prawnych w związku z §
19 i § 27 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie zasad i trybu postępo-
wania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych i aplikantów radcowskich
oraz wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i umorzenie postępowa-
nia. W uzasadnieniu kasacji obwiniony zwrócił uwagę przede wszystkim na to, iż
zaskarżone orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego: „nie podważa ustaleń do-
konanych przez Okręgowy Sąd Dyscyplinarny, a w szczególności że po wszczęciu
postępowania wyjaśniającego między poszczególnymi czynnościami rzecznika dys-
cyplinarnego upłynęło więcej niż dwa miesiące, lecz wskazując nawet na stosowne
daty ustalone w orzeczeniu Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego (27.07.1999 r. -
29.09.1999 r.) stwierdza, że „zdaniem Sądu chybiony jest zarzut przedawnienia,
3
gdyż wszczęcie przez rzecznika postępowania wyjaśniającego skutkuje przerwanie
przedawnienia dyscyplinarnego”. Jest to jedyne stwierdzenie zawarte w zaskarżo-
nym orzeczeniu na okoliczność przedawnienia”. Tymczasem, w opinii skarżącego,
zaskarżone orzeczenie jest rażąco sprzeczne z dyspozycją art. 70 ust. 1 pkt 2
ustawy o radcach prawnych: „bowiem przyjmuje, że wszczęcie postępowania wyja-
śniającego w przedmiotowej sprawie przez rzecznika dyscyplinarnego spowodowało
to, iż przestał biec termin wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, podczas gdy
wszczęcie postępowania wyjaśniającego skutkowało tylko tym, że 2-miesięczny ter-
min do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego zaczął biec ponownie od dnia, w
którym wszczęto postępowanie wyjaśniające, tj. od dnia 22.06.1999 r. Przerwania
przedawnienia nie można bowiem utożsamiać, jak to czyni zaskarżone orzeczenie, z
zawieszeniem biegu przedawnienia, zaś wszczęcie postępowania wyjaśniającego
nie jest wszczęciem postępowania dyscyplinarnego, co wynika wprost z postanowień
§ 19 ust. 2, § 26 ust. 2 i § 27 powołanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości”.
Dodatkowo, w piśmie z dnia 2 października 2003 r., które do Sądu Najwyższego
wpłynęło w dniu 8 października 2003 r., skarżący zarzucił, że: „w przedmiotowej
sprawie ignorowano wielokrotnie obowiązujące prawo, o czym świadczy m.in. to, że
zgodnie z § 26 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości termin przedawnienia
nie może być przedłużany tylko przez podejmowanie przez rzecznika określonych
czynności, w terminach krótszych niż 2 miesiące. Rzecznik obowiązany jest bowiem
zakończyć postępowanie wyjaśniające w terminie 3 miesięcy od daty otrzymania za-
wiadomienia o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego, a przedłużenie postępo-
wania wyjaśniającego ponad ten okres może być dokonane w szczególnie uzasad-
nionych wypadkach przez właściwą radę okręgową izby radców prawnych. Skoro
więc w konkretnym przypadku termin 3-miesięczny upłynął dnia 1 września 1999 r.,
to dalsze postępowanie wyjaśniające prowadzone w tej sprawie przez rzecznika
dyscyplinarnego bez zgody Okręgowej Izby Radców Prawnych w K., jako sprzeczne
z powołanym przepisem prawa, było bezprawne. Bezprawność ta rozciąga się także
na działalność Sądu Dyscyplinarnego, który w zaistniałej sytuacji winien odmówić
wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, uznając, że wniosek o wszczęcie tego
postępowania jest wadliwy w stopniu powodującym jego nieważność, bowiem spo-
rządzony został w wyniku postępowania wyjaśniającego prowadzonego z narusze-
niem wymogów wynikających z przepisów prawa mających istotne znaczenie dla
praw osoby, której ten wniosek dotyczy”.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U.
Nr 19, poz. 145 ze zm. - w brzmieniu obowiązującym do dnia 28 czerwca 2000 r.)
stanowił, że: „nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego: 1) jeżeli od chwili
popełnienia przewinienia upłynęły trzy lata, a w wypadkach przewidzianych w art. 11
ust. 2 - sześć miesięcy, 2) po upływie dwóch miesięcy od powzięcia wiadomości
przez rzecznika dyscyplinarnego lub Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego o popeł-
nieniu przewinienia”, z tym jednak, że zgodnie z dyspozycją art. 70 ust. 3 ustawy o
radcach prawnych: „przedawnienie dyscyplinarne przerywa każda czynność rzeczni-
ka dyscyplinarnego lub Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego w sprawie”. Oznacza
to, że „wszczęcie postępowania dyscyplinarnego” wobec radcy prawnego z racji po-
pełnionego przezeń przewinienia dyscyplinarnego jest dopuszczalne jedynie w wy-
padku, gdy spełnione zostały łącznie (sic!) dwie ustawowo określone przesłanki
prawne, a mianowicie:
Po pierwsze - jeżeli od chwili popełnienia zarzucanego radcy prawnemu prze-
winienia nie upłynęły jeszcze trzy lata, a w wypadkach przewidzianych w art. 11 ust.
2 ustawy nie upłynęło jeszcze sześć miesięcy (art. 70 ust. 1 pkt 1 ustawy o radcach
prawnych). Z tym jednak zastrzeżeniem, że bieg tego terminu przedawnienia „prze-
rywa każda czynność rzecznika dyscyplinarnego” w sprawie (art. 70 ust. 3 ustawy o
radcach prawnych).
Po drugie - jeżeli rzecznik dyscyplinarny podjął czynności w tej samej sprawie
nie później aniżeli w ciągu dwóch miesięcy „od dnia powzięcia wiadomości o popeł-
nieniu zarzucanego przewinienia” przez radcę prawnego (art. 70 ust. 1 pkt 2 ustawy
o radcach prawnych). Zważywszy na sposób określenia przez ustawodawcę począt-
kowej daty biegu tego terminu przedawnienia („od powzięcia wiadomości przez
rzecznika dyscyplinarnego o popełnieniu konkretnego przewinienia”), należy przepis
ten rozumieć tylko w ten sposób, że chodzi o dzień, w którym rzecznik dyscyplinarny
„po raz pierwszy” powziął wiadomość o popełnieniu danego przewinienia przez okre-
śloną osobę.
Po trzecie - należy mieć przy tym na uwadze także i to, że zgodnie z przepi-
sami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 kwietnia 1984 r. w sprawie
zasad i trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych i apli-
5
kantów radcowskich (Dz.U. Nr 27, poz. 138 ze zm.), które zostało wydane na pod-
stawie upoważnienia sformułowanego w art. 74 ustawy o radcach prawnych („Mini-
ster Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Radców Prawnych, w
drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady i tryb postępowania dyscypli-
narnego”): a) „postępowanie dyscyplinarne w stosunku do radców prawnych poprze-
dza postępowanie wyjaśniające” (§ 19 ust. 1 tego rozporządzenia), b) „jeżeli zebrany
materiał dowodowy uprawdopodobnia okoliczności przytoczone w zawiadomieniu o
przewinieniu, rzecznik dyscyplinarny jest obowiązany wydać postanowienie o
wszczęciu postępowania wyjaśniającego i przedstawić radcy prawnemu zarzuty (§
24 ust. 3 tego rozporządzenia), c) „w toku postępowania wyjaśniającego rzecznik
dyscyplinarny przeprowadza wszelkie dowody konieczne do całkowitego wyjaśnienia
sprawy” (§ 24 ust. 1 tego rozporządzenia), d) „w toku postępowania wyjaśniającego
należy umożliwić radcy prawnemu, którego sprawa dotyczy, złożenie wyjaśnień, a po
zakończeniu tego postępowania - zapoznać z treścią zebranych dowodów i
umożliwić złożenie dodatkowych wyjaśnień” (§ 24 ust. 4 tego rozporządzenia), e)
„postępowanie wyjaśniające powinno być ukończone w ciągu trzech miesięcy od
dnia otrzymania zawiadomienia o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego. W
szczególnie uzasadnionych wypadkach właściwa rada okręgowej izby radców praw-
nych może przedłużyć okres postępowania wyjaśniającego na dalszy czas ozna-
czony, nie dłużej jednak niż na trzy miesiące” (§ 26 ust. 1 tego rozporządzenia - przy
czym: słowa końcowe „nie dłużej jednak niż o trzy miesiące” dodane zostały do pier-
wotnego tekstu tego rozporządzenia w wyniku jego zmiany na podstawie § 1 pkt 3 lit.
a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 września 2001 r. zmieniającego
rozporządzenie w sprawie zasad i trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku
do radców prawnych i aplikantów radcowskich, Dz.U. Nr 114, poz. 1225, które -
stosownie do postanowienia § 2 tego rozporządzenia - weszło w życie z dniem 25
października 2001 r.), f) wreszcie, jeżeli zebrany w wyniku postępowania wyjaśniają-
cego materiał dowodowy daje podstawy do sporządzenia wniosku o wszczęcie po-
stępowania dyscyplinarnego: „rzecznik dyscyplinarny sporządza wniosek o wszczę-
cie postępowania dyscyplinarnego i niezwłocznie kieruje go z aktami sprawy do sądu
dyscyplinarnego, zawiadamiając o tym strony” (§ 26 ust. 2 i ust. 3 tego rozporządze-
nia) i na tej podstawie „sąd dyscyplinarny wszczyna postępowanie” (§ 27 tego roz-
porządzenia).
6
Stąd, obowiązująca w tym zakresie regulacja prawna prowadzi w konsekwen-
cji do następujących wniosków: a) postępowanie w sprawach odpowiedzialności dys-
cyplinarnej radców prawnych (tzw. postępowanie dyscyplinarne w znaczeniu szero-
kim, na co wskazuje także tytuł omawianego rozporządzenia: „w sprawie zasad i
trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych i aplikantów
radcowskich”) formalnie rzecz ujmując prowadzone jest dwuetapowo: etap pierwszy -
to tzw. postępowanie wyjaśniające (§ 19 ust. 1 rozporządzenia), które wszczynane
jest w wyniku wydania przez rzecznika dyscyplinarnego „postanowienia o wszczęciu
postępowania wyjaśniającego i o przedstawieniu radcy prawnemu zarzutów” (§ 24
ust. 3 rozporządzenia); oraz etap drugi - to tzw. postępowanie dyscyplinarne (czyli
„właściwe postępowanie dyscyplinarne” lub „postępowanie dyscyplinarne w sensie
ścisłym”), które wszczynane jest na podstawie „wniosku rzecznika o wszczęcie po-
stępowania dyscyplinarnego” (§ 26 ust. 2 w związku z § 27 rozporządzenia), o ile w
wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego rzecznik dyscyplinarny nie
stwierdzi, że „zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do sporządzenia wnio-
sku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego” (§ 26 ust. 3 rozporządzenia), b)
skoro zatem postępowanie w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej radców
prawnych prowadzone jest dwuetapowo, a rzecznik dyscyplinarny - z uwagi na gwa-
rancje praw obwinionego w tym postępowaniu (sic!) - obowiązany jest wydać posta-
nowienie o wszczęciu tego postępowania już na etapie postępowania wyjaśniającego
(tzw. postanowienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego i o przedstawieniu
radcy prawnemu zarzutów - § 24 ust. 3 rozporządzenia), to oznacza to, iż pierwszą
czynnością rzecznika dyscyplinarnego, która skutecznie przerywa bieg dwumie-
sięcznego terminu przedawnienia (liczonego od dnia powzięcia przez rzecznika wia-
domości o popełnieniu przewinienia) do wszczęcia tego postępowania, jest właśnie
doręczenie przez rzecznika dyscyplinarnego obwinionemu w sprawie „postanowienia
o wszczęciu postępowania wyjaśniającego i o przedstawieniu zarzutów”.
Otóż, mając na uwadze przedstawiony wyżej stan prawny oraz zważywszy na
dokonane w rozpoznawanej sprawie i niesporne okoliczności faktyczne, należy
stwierdzić, że:
Po pierwsze, pismem z dnia 24 maja 1999 r., które wpłynęło do Okręgowej
Izby Radców Prawnych w K. w dniu 1 czerwca 1999 r., Zofia N.-K. i Wojciech N. wy-
stąpili z wnioskiem o wyciągnięcie konsekwencji dyscyplinarnych w stosunku do
radcy prawnego Jerzego K., ponieważ w ich przekonaniu dopuścił się on wobec nich
7
oczywistego naruszenia zasad etyki zawodowej radcy prawnego. Na tej podstawie,
rzecznik dyscyplinarny postanowieniem z dnia 22 czerwca 1999 r. wszczął postępo-
wanie wyjaśniające w niniejszej sprawie, o czym też powiadomił radcę prawnego
Jerzego K., który w piśmie z dnia 9 lipca 1999 r. złożył już pierwsze wyjaśnienia w
niniejszej sprawie. Oznacza to, że w rozpoznawanej sprawie formalne wszczęcie
pierwszego etapu postępowania dyscyplinarnego, czyli wszczęcie postępowania
wyjaśniającego nastąpiło przed upływem dwóch miesięcy od dnia powzięcia przez
rzecznika dyscyplinarnego po raz pierwszy wiadomości o popełnionym przez obwi-
nionego przewinieniu dyscyplinarnym, (w danym wypadku dwumiesięczny termin
przedawnienia wszczęcia postępowania w sprawie mijał bowiem dopiero z dniem 1
sierpnia 1999 r.). W tej sytuacji oczywiście bezzasadny jest podniesiony w kasacji
przez obwinionego zarzut, jakoby okoliczność, iż pomiędzy dniem 27 lipca 1999 r.
(kiedy to rzecznik dyscyplinarny pisemnie wezwał pokrzywdzonego Wojciecha N. na
dzień 18 sierpnia 1999 r., celem złożenia przezeń wyjaśnień i równocześnie celem
umożliwienia mu zapoznania się z zebranym w sprawie materiałem dowodowym) a
dniem 29 września 1999 r. (kiedy to rzecznik dyscyplinarny przyjął wyjaśnienia od
pokrzywdzonej Zofii N.-K.) upłynęło więcej aniżeli dwa miesiące (ściśle: dwa miesią-
ce i dwa dni), miała dowodzić tego, że skoro w tym okresie rzecznik nie podejmował
żadnych innych czynności w sprawie, to tym samym w sprawie tej doszło do
przedawnienia wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, o którym mowa jest w art.
70 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych, bowiem - jak wywodzi obwiniony:
„wszczęcie postępowania wyjaśniającego skutkowało tylko tym, że 2-miesięczny
termin do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego zaczął biec ponownie od dnia w
którym wszczęto postępowanie wyjaśniające, tj. od dnia 22.06.1999 r.”. Opinia ta
opiera się na zasadniczo błędnej (niezgodnej z zasadami logiki) interpretacji art. 70
ust. 3 w związku z art. 70 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych, która albo zakła-
da, że o tym samym zdarzeniu (tutaj: przewinieniu dyscyplinarnym określonej osoby)
rzecznik dyscyplinarny mógł się dowiedzieć „po raz pierwszy” wielokrotnie, albo też
zakłada, że w wypadku art. 70 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych w ogóle nie
chodzi o powzięcie przez rzecznika dyscyplinarnego wiadomości o popełnieniu przez
kogoś określonego przewinienia dyscyplinarnego „po raz pierwszy”, lecz o „każdora-
zowe” („wielokrotne”?) powzięcie przez niego takiej informacji.
Po drugie, nie jest również zasadny drugi zarzut podniesiony w kasacji obwi-
nionego, w którym - nawiązując do dyspozycji § 26 ust. 1 rozporządzenia („Postępo-
8
wanie wyjaśniające powinno być ukończone w ciągu trzech miesięcy od dnia otrzy-
mania (...) zawiadomienia o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego. W szczegól-
nie uzasadnionych wypadkach właściwa rada okręgowej izby radców prawnych
może przedłużyć okres postępowania wyjaśniającego na dalszy czas oznaczony, nie
dłużej jednak niż na trzy miesiące”) - stwierdza on, że „rzecznik obowiązany jest za-
kończyć postępowanie wyjaśniające w terminie 3 miesięcy od daty otrzymania za-
wiadomienia o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego, a przedłużenie postępo-
wania wyjaśniającego ponad ten okres może być dokonane w szczególnie uzasad-
nionych wypadkach przez właściwą radę okręgową izby radców prawnych. Skoro
więc w konkretnym przypadku termin 3-miesięczny upłynął dnia 1 września 1999 r.,
to dalsze postępowanie wyjaśniające prowadzone w tej sprawie przez rzecznika dys-
cyplinarnego bez zgody Okręgowej Izby Radców Prawnych w K., jako sprzeczne z
powołanym przepisem prawa, było bezprawne. Bezprawność ta rozciąga się także
na działalność Sądu Dyscyplinarnego, który w zaistniałej sytuacji winien odmówić
wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, uznając, że wniosek o wszczęcie tego
postępowania jest wadliwy w stopniu powodującym jego nieważność, bowiem spo-
rządzony został w wyniku postępowania wyjaśniającego prowadzonego z narusze-
niem wymogów wynikających z przepisów prawa mających istotne znaczenie dla
praw osoby, której ten wniosek dotyczy”. W tym kontekście należy stwierdzić, iż rze-
czywiście z akt rozpoznawanej sprawy wynika, że po pierwsze - prowadzone w niej
postępowanie wyjaśniające zostało wszczęte w dniu 22 czerwca 1999 r., na podsta-
wie wydanego w tej dacie postanowienia o wszczęciu postępowania wyjaśniającego
(a nie w dniu 1 czerwca 1999 r., co mylnie sugeruje obwiniony w swym piśmie z dnia
2 października 2003 r., uzupełniającym uzasadnienie zarzutów kasacji), a zakończo-
ne zostało w dniu 19 listopada 1999 r., zaś wniosek dyscyplinarny o wszczęcie wła-
ściwego postępowania dyscyplinarnego został złożony przez rzecznika dyscyplinar-
nego do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego w K. w dniu 17 grudnia 1999 r.; oraz po
drugie - tym samym, postępowanie wyjaśniające w tej sprawie trwało ponad trzy mie-
siące (łącznie pięć miesięcy i 25 dni), przy czym w kwestii jego przedłużenia nie zo-
stała podjęta wymagana uchwała przez Radę Okręgowej Izby Radców Prawnych w
K., a to w danym wypadku oznacza, że doszło do naruszenia dyspozycji § 26 ust. 1
rozporządzenia (w odniesieniu do określonej tym przepisem procedury, jaka wyma-
gana jest w wypadku ewentualnego przedłużenia postępowania wyjaśniającego na
czas oznaczony, nie dłuższy jednak aniżeli o trzy dalsze miesiące).
9
Tym niemniej, ocena skutków prawnych tego naruszenia prawa wskazuje, iż
nie miało ono znamion tzw. rażącego naruszenia prawa (art. 623
ustawy o radcach
prawnych z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych - jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r.
Nr 123, poz. 1059 ze zm.), jeśli zważyć, że po pierwsze - zakreślony w § 26 ust. 1
rozporządzenia trzymiesięczny termin dla ukończenia postępowania wyjaśniającego
nie jest terminem z zakresu prawa materialnego i nie ma on charakteru terminu gwa-
rancyjnego dla obwinionego, ani też terminu zawitego, którego przekroczenie mia-
łoby powodować bezwzględną bezskuteczność (niedopuszczalność lub nieważność)
czynności podjętych przez rzecznika dyscyplinarnego; termin ten ma natomiast cha-
rakter terminu procesowego i zarazem instrukcyjnego oraz zmierza do przyspiesze-
nia biegu postępowania wyjaśniającego, co sprzyjać powinno z kolei skutecznej rea-
lizacji celów samego postępowania dyscyplinarnego; dlatego właśnie przekroczenie
tego terminu zostało co do zasady dopuszczone, aczkolwiek obwarowane jest rów-
nocześnie określonymi rygorami proceduralnymi; po drugie - w tej sytuacji, sporzą-
dzony przez rzecznika dyscyplinarnego wniosek o wszczęcie postępowania dyscy-
plinarnego - wbrew poglądowi prawnemu wyrażonemu w kasacji - nie był dotknięty
wadą nieważności i mógł stanowić podstawę do wszczęcia postępowania dyscypli-
narnego przez sąd dyscyplinarny; po trzecie - w konsekwencji, w danym wypadku nie
można mówić o rażącym naruszeniu prawa i to tym bardziej, że nie zostały naruszo-
ne terminy przedawnienia przewinienia dyscyplinarnego z art. 70 ust. 1 ustawy o
radcach prawnych, a obwiniony miał w pełni zapewniony udział w postępowaniu wy-
jaśniającym począwszy od dnia 22 czerwca 1999 r. (czyli daty wydania przez rzecz-
nika dyscyplinarnego postanowienia o wszczęciu postępowania wyjaśniającego w
rozpoznawanej sprawie) aż do dnia 19 listopada 1999 r. (czyli daty wydania przez
rzecznika dyscyplinarnego postanowienia o zamknięciu postępowania wyjaśniające-
go w rozpoznawanej sprawie).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 537 § 1 k.p.k.
w związku z art. 622
ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych orzekł
jak w sentencji.
========================================
III DS 1/03
1. Termin przedawnienia przewinienia dyscyplinarnego określony w art.
70 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. Nr 19,
poz. 145 ze zm. w brzmieniu obowiązującym do dnia 28 czerwca 2000 r.) bie-
gnie od dnia, w którym rzecznik po raz pierwszy powziął wiadomość o popeł-
nieniu przewinienia przez określoną osobę.
2. Czynnością rzecznika dyscyplinarnego, która przerywa bieg tego ter-
minu przedawnienia jest doręczenie obwinionemu postanowienia o wszczęciu
postępowania wyjaśniającego i przedstawieniu zarzutów (§ 24 ust. 3 rozporzą-
dzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 kwietnia 1984 r. w sprawie zasad i
trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych i apli-
kantów radcowskich, Dz.U. Nr 27, poz. 138 ze zm.).
3. Termin określony w § 26 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwo-
ści z dnia 6 kwietnia 1984 r. w sprawie zasad i trybu postępowania dyscyplinar-
nego w stosunku do radców prawnych i aplikantów radcowskich jest terminem
instrukcyjnym.
Przewodniczący SSN Roman Sądej, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 października 2003 r.
sprawy Jerzego K. na skutek kasacji obwinionego od orzeczenia Wyższego Sądu
Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych z dnia 11 lipca 2002 r. [...]
1.o d d a l i ł kasację;
2. obciążył obwinionego kosztami postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Izbie Radców Prawnych w Warsza-
wie orzeczeniem z dnia 11 lipca 2002 r. [...] - wydanym w wyniku odwołania rzeczni-
2
ka dyscyplinarnego oraz pokrzywdzonych Zofii N.-K. i Wojciecha N. od orzeczenia
Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego w K. z dnia 19 czerwca 2001 r. [...], którym na
podstawie art. 70 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
(Dz.U. Nr 19, poz. 145 ze zm.) umorzone zostało z powodu przedawnienia postępo-
wanie dyscyplinarne przeciwko radcy prawnemu Jerzemu K. obwinionemu o popeł-
nienie przewinienia z art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych w związku z art.
12 lit. a Zasad Etyki Zawodu Radcy Prawnego w brzmieniu ustalonym uchwałą Nr
6/95 V Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 9 listopada 1995 r. i obowiązują-
cych do dnia 31 grudnia 1999 r. - zmienił powyższe orzeczenie Okręgowego Sądu
Dyscyplinarnego w K. z dnia 11 lipca 2002 r. w ten sposób, że uznał radcę prawnego
Jerzego K. za winnego popełnienia przewinienia dyscyplinarnego określonego w art.
64 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 12 lit. a Zasad Etyki Za-
wodu Radcy Prawnego w brzmieniu ustalonym uchwałą Nr 6/95 V Krajowego Zjazdu
Radców Prawnych z dnia 9 listopada 1995 r. i obowiązujących do dnia 31 grudnia
1999 r. i na podstawie art. 65 ust. 1 pkt 1 wymierzył obwinionemu karę dyscyplinarną
upomnienia oraz na podstawie § 54 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
6 kwietnia 1984 r. w sprawie zasad i trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku
do radców prawnych i aplikantów radcowskich (Dz.U. Nr 27, poz. 138 ze zm.) obcią-
żył go zryczałtowanymi kosztami postępowania za postępowanie w pierwszej i w
drugiej instancji na rzecz Okręgowej Izby Radców Prawnych w K. w łącznej kwocie
450 zł.
W kasacji od powyższego orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia
11 lipca 2002 r. [...] obwiniony - radca prawny Jerzy K. podniósł zarzut rażącego na-
ruszenia art. 70 ust. 1 pkt 2 i art. 70 ust. 3 ustawy o radcach prawnych w związku z §
19 i § 27 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie zasad i trybu postępo-
wania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych i aplikantów radcowskich
oraz wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i umorzenie postępowa-
nia. W uzasadnieniu kasacji obwiniony zwrócił uwagę przede wszystkim na to, iż
zaskarżone orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego: „nie podważa ustaleń do-
konanych przez Okręgowy Sąd Dyscyplinarny, a w szczególności że po wszczęciu
postępowania wyjaśniającego między poszczególnymi czynnościami rzecznika dys-
cyplinarnego upłynęło więcej niż dwa miesiące, lecz wskazując nawet na stosowne
daty ustalone w orzeczeniu Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego (27.07.1999 r. -
29.09.1999 r.) stwierdza, że „zdaniem Sądu chybiony jest zarzut przedawnienia,
3
gdyż wszczęcie przez rzecznika postępowania wyjaśniającego skutkuje przerwanie
przedawnienia dyscyplinarnego”. Jest to jedyne stwierdzenie zawarte w zaskarżo-
nym orzeczeniu na okoliczność przedawnienia”. Tymczasem, w opinii skarżącego,
zaskarżone orzeczenie jest rażąco sprzeczne z dyspozycją art. 70 ust. 1 pkt 2
ustawy o radcach prawnych: „bowiem przyjmuje, że wszczęcie postępowania wyja-
śniającego w przedmiotowej sprawie przez rzecznika dyscyplinarnego spowodowało
to, iż przestał biec termin wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, podczas gdy
wszczęcie postępowania wyjaśniającego skutkowało tylko tym, że 2-miesięczny ter-
min do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego zaczął biec ponownie od dnia, w
którym wszczęto postępowanie wyjaśniające, tj. od dnia 22.06.1999 r. Przerwania
przedawnienia nie można bowiem utożsamiać, jak to czyni zaskarżone orzeczenie, z
zawieszeniem biegu przedawnienia, zaś wszczęcie postępowania wyjaśniającego
nie jest wszczęciem postępowania dyscyplinarnego, co wynika wprost z postanowień
§ 19 ust. 2, § 26 ust. 2 i § 27 powołanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości”.
Dodatkowo, w piśmie z dnia 2 października 2003 r., które do Sądu Najwyższego
wpłynęło w dniu 8 października 2003 r., skarżący zarzucił, że: „w przedmiotowej
sprawie ignorowano wielokrotnie obowiązujące prawo, o czym świadczy m.in. to, że
zgodnie z § 26 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości termin przedawnienia
nie może być przedłużany tylko przez podejmowanie przez rzecznika określonych
czynności, w terminach krótszych niż 2 miesiące. Rzecznik obowiązany jest bowiem
zakończyć postępowanie wyjaśniające w terminie 3 miesięcy od daty otrzymania za-
wiadomienia o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego, a przedłużenie postępo-
wania wyjaśniającego ponad ten okres może być dokonane w szczególnie uzasad-
nionych wypadkach przez właściwą radę okręgową izby radców prawnych. Skoro
więc w konkretnym przypadku termin 3-miesięczny upłynął dnia 1 września 1999 r.,
to dalsze postępowanie wyjaśniające prowadzone w tej sprawie przez rzecznika
dyscyplinarnego bez zgody Okręgowej Izby Radców Prawnych w K., jako sprzeczne
z powołanym przepisem prawa, było bezprawne. Bezprawność ta rozciąga się także
na działalność Sądu Dyscyplinarnego, który w zaistniałej sytuacji winien odmówić
wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, uznając, że wniosek o wszczęcie tego
postępowania jest wadliwy w stopniu powodującym jego nieważność, bowiem spo-
rządzony został w wyniku postępowania wyjaśniającego prowadzonego z narusze-
niem wymogów wynikających z przepisów prawa mających istotne znaczenie dla
praw osoby, której ten wniosek dotyczy”.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U.
Nr 19, poz. 145 ze zm. - w brzmieniu obowiązującym do dnia 28 czerwca 2000 r.)
stanowił, że: „nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego: 1) jeżeli od chwili
popełnienia przewinienia upłynęły trzy lata, a w wypadkach przewidzianych w art. 11
ust. 2 - sześć miesięcy, 2) po upływie dwóch miesięcy od powzięcia wiadomości
przez rzecznika dyscyplinarnego lub Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego o popeł-
nieniu przewinienia”, z tym jednak, że zgodnie z dyspozycją art. 70 ust. 3 ustawy o
radcach prawnych: „przedawnienie dyscyplinarne przerywa każda czynność rzeczni-
ka dyscyplinarnego lub Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego w sprawie”. Oznacza
to, że „wszczęcie postępowania dyscyplinarnego” wobec radcy prawnego z racji po-
pełnionego przezeń przewinienia dyscyplinarnego jest dopuszczalne jedynie w wy-
padku, gdy spełnione zostały łącznie (sic!) dwie ustawowo określone przesłanki
prawne, a mianowicie:
Po pierwsze - jeżeli od chwili popełnienia zarzucanego radcy prawnemu prze-
winienia nie upłynęły jeszcze trzy lata, a w wypadkach przewidzianych w art. 11 ust.
2 ustawy nie upłynęło jeszcze sześć miesięcy (art. 70 ust. 1 pkt 1 ustawy o radcach
prawnych). Z tym jednak zastrzeżeniem, że bieg tego terminu przedawnienia „prze-
rywa każda czynność rzecznika dyscyplinarnego” w sprawie (art. 70 ust. 3 ustawy o
radcach prawnych).
Po drugie - jeżeli rzecznik dyscyplinarny podjął czynności w tej samej sprawie
nie później aniżeli w ciągu dwóch miesięcy „od dnia powzięcia wiadomości o popeł-
nieniu zarzucanego przewinienia” przez radcę prawnego (art. 70 ust. 1 pkt 2 ustawy
o radcach prawnych). Zważywszy na sposób określenia przez ustawodawcę począt-
kowej daty biegu tego terminu przedawnienia („od powzięcia wiadomości przez
rzecznika dyscyplinarnego o popełnieniu konkretnego przewinienia”), należy przepis
ten rozumieć tylko w ten sposób, że chodzi o dzień, w którym rzecznik dyscyplinarny
„po raz pierwszy” powziął wiadomość o popełnieniu danego przewinienia przez okre-
śloną osobę.
Po trzecie - należy mieć przy tym na uwadze także i to, że zgodnie z przepi-
sami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 kwietnia 1984 r. w sprawie
zasad i trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych i apli-
5
kantów radcowskich (Dz.U. Nr 27, poz. 138 ze zm.), które zostało wydane na pod-
stawie upoważnienia sformułowanego w art. 74 ustawy o radcach prawnych („Mini-
ster Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Radców Prawnych, w
drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady i tryb postępowania dyscypli-
narnego”): a) „postępowanie dyscyplinarne w stosunku do radców prawnych poprze-
dza postępowanie wyjaśniające” (§ 19 ust. 1 tego rozporządzenia), b) „jeżeli zebrany
materiał dowodowy uprawdopodobnia okoliczności przytoczone w zawiadomieniu o
przewinieniu, rzecznik dyscyplinarny jest obowiązany wydać postanowienie o
wszczęciu postępowania wyjaśniającego i przedstawić radcy prawnemu zarzuty (§
24 ust. 3 tego rozporządzenia), c) „w toku postępowania wyjaśniającego rzecznik
dyscyplinarny przeprowadza wszelkie dowody konieczne do całkowitego wyjaśnienia
sprawy” (§ 24 ust. 1 tego rozporządzenia), d) „w toku postępowania wyjaśniającego
należy umożliwić radcy prawnemu, którego sprawa dotyczy, złożenie wyjaśnień, a po
zakończeniu tego postępowania - zapoznać z treścią zebranych dowodów i
umożliwić złożenie dodatkowych wyjaśnień” (§ 24 ust. 4 tego rozporządzenia), e)
„postępowanie wyjaśniające powinno być ukończone w ciągu trzech miesięcy od
dnia otrzymania zawiadomienia o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego. W
szczególnie uzasadnionych wypadkach właściwa rada okręgowej izby radców praw-
nych może przedłużyć okres postępowania wyjaśniającego na dalszy czas ozna-
czony, nie dłużej jednak niż na trzy miesiące” (§ 26 ust. 1 tego rozporządzenia - przy
czym: słowa końcowe „nie dłużej jednak niż o trzy miesiące” dodane zostały do pier-
wotnego tekstu tego rozporządzenia w wyniku jego zmiany na podstawie § 1 pkt 3 lit.
a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 września 2001 r. zmieniającego
rozporządzenie w sprawie zasad i trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku
do radców prawnych i aplikantów radcowskich, Dz.U. Nr 114, poz. 1225, które -
stosownie do postanowienia § 2 tego rozporządzenia - weszło w życie z dniem 25
października 2001 r.), f) wreszcie, jeżeli zebrany w wyniku postępowania wyjaśniają-
cego materiał dowodowy daje podstawy do sporządzenia wniosku o wszczęcie po-
stępowania dyscyplinarnego: „rzecznik dyscyplinarny sporządza wniosek o wszczę-
cie postępowania dyscyplinarnego i niezwłocznie kieruje go z aktami sprawy do sądu
dyscyplinarnego, zawiadamiając o tym strony” (§ 26 ust. 2 i ust. 3 tego rozporządze-
nia) i na tej podstawie „sąd dyscyplinarny wszczyna postępowanie” (§ 27 tego roz-
porządzenia).
6
Stąd, obowiązująca w tym zakresie regulacja prawna prowadzi w konsekwen-
cji do następujących wniosków: a) postępowanie w sprawach odpowiedzialności dys-
cyplinarnej radców prawnych (tzw. postępowanie dyscyplinarne w znaczeniu szero-
kim, na co wskazuje także tytuł omawianego rozporządzenia: „w sprawie zasad i
trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych i aplikantów
radcowskich”) formalnie rzecz ujmując prowadzone jest dwuetapowo: etap pierwszy -
to tzw. postępowanie wyjaśniające (§ 19 ust. 1 rozporządzenia), które wszczynane
jest w wyniku wydania przez rzecznika dyscyplinarnego „postanowienia o wszczęciu
postępowania wyjaśniającego i o przedstawieniu radcy prawnemu zarzutów” (§ 24
ust. 3 rozporządzenia); oraz etap drugi - to tzw. postępowanie dyscyplinarne (czyli
„właściwe postępowanie dyscyplinarne” lub „postępowanie dyscyplinarne w sensie
ścisłym”), które wszczynane jest na podstawie „wniosku rzecznika o wszczęcie po-
stępowania dyscyplinarnego” (§ 26 ust. 2 w związku z § 27 rozporządzenia), o ile w
wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego rzecznik dyscyplinarny nie
stwierdzi, że „zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do sporządzenia wnio-
sku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego” (§ 26 ust. 3 rozporządzenia), b)
skoro zatem postępowanie w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej radców
prawnych prowadzone jest dwuetapowo, a rzecznik dyscyplinarny - z uwagi na gwa-
rancje praw obwinionego w tym postępowaniu (sic!) - obowiązany jest wydać posta-
nowienie o wszczęciu tego postępowania już na etapie postępowania wyjaśniającego
(tzw. postanowienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego i o przedstawieniu
radcy prawnemu zarzutów - § 24 ust. 3 rozporządzenia), to oznacza to, iż pierwszą
czynnością rzecznika dyscyplinarnego, która skutecznie przerywa bieg dwumie-
sięcznego terminu przedawnienia (liczonego od dnia powzięcia przez rzecznika wia-
domości o popełnieniu przewinienia) do wszczęcia tego postępowania, jest właśnie
doręczenie przez rzecznika dyscyplinarnego obwinionemu w sprawie „postanowienia
o wszczęciu postępowania wyjaśniającego i o przedstawieniu zarzutów”.
Otóż, mając na uwadze przedstawiony wyżej stan prawny oraz zważywszy na
dokonane w rozpoznawanej sprawie i niesporne okoliczności faktyczne, należy
stwierdzić, że:
Po pierwsze, pismem z dnia 24 maja 1999 r., które wpłynęło do Okręgowej
Izby Radców Prawnych w K. w dniu 1 czerwca 1999 r., Zofia N.-K. i Wojciech N. wy-
stąpili z wnioskiem o wyciągnięcie konsekwencji dyscyplinarnych w stosunku do
radcy prawnego Jerzego K., ponieważ w ich przekonaniu dopuścił się on wobec nich
7
oczywistego naruszenia zasad etyki zawodowej radcy prawnego. Na tej podstawie,
rzecznik dyscyplinarny postanowieniem z dnia 22 czerwca 1999 r. wszczął postępo-
wanie wyjaśniające w niniejszej sprawie, o czym też powiadomił radcę prawnego
Jerzego K., który w piśmie z dnia 9 lipca 1999 r. złożył już pierwsze wyjaśnienia w
niniejszej sprawie. Oznacza to, że w rozpoznawanej sprawie formalne wszczęcie
pierwszego etapu postępowania dyscyplinarnego, czyli wszczęcie postępowania
wyjaśniającego nastąpiło przed upływem dwóch miesięcy od dnia powzięcia przez
rzecznika dyscyplinarnego po raz pierwszy wiadomości o popełnionym przez obwi-
nionego przewinieniu dyscyplinarnym, (w danym wypadku dwumiesięczny termin
przedawnienia wszczęcia postępowania w sprawie mijał bowiem dopiero z dniem 1
sierpnia 1999 r.). W tej sytuacji oczywiście bezzasadny jest podniesiony w kasacji
przez obwinionego zarzut, jakoby okoliczność, iż pomiędzy dniem 27 lipca 1999 r.
(kiedy to rzecznik dyscyplinarny pisemnie wezwał pokrzywdzonego Wojciecha N. na
dzień 18 sierpnia 1999 r., celem złożenia przezeń wyjaśnień i równocześnie celem
umożliwienia mu zapoznania się z zebranym w sprawie materiałem dowodowym) a
dniem 29 września 1999 r. (kiedy to rzecznik dyscyplinarny przyjął wyjaśnienia od
pokrzywdzonej Zofii N.-K.) upłynęło więcej aniżeli dwa miesiące (ściśle: dwa miesią-
ce i dwa dni), miała dowodzić tego, że skoro w tym okresie rzecznik nie podejmował
żadnych innych czynności w sprawie, to tym samym w sprawie tej doszło do
przedawnienia wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, o którym mowa jest w art.
70 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych, bowiem - jak wywodzi obwiniony:
„wszczęcie postępowania wyjaśniającego skutkowało tylko tym, że 2-miesięczny
termin do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego zaczął biec ponownie od dnia w
którym wszczęto postępowanie wyjaśniające, tj. od dnia 22.06.1999 r.”. Opinia ta
opiera się na zasadniczo błędnej (niezgodnej z zasadami logiki) interpretacji art. 70
ust. 3 w związku z art. 70 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych, która albo zakła-
da, że o tym samym zdarzeniu (tutaj: przewinieniu dyscyplinarnym określonej osoby)
rzecznik dyscyplinarny mógł się dowiedzieć „po raz pierwszy” wielokrotnie, albo też
zakłada, że w wypadku art. 70 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych w ogóle nie
chodzi o powzięcie przez rzecznika dyscyplinarnego wiadomości o popełnieniu przez
kogoś określonego przewinienia dyscyplinarnego „po raz pierwszy”, lecz o „każdora-
zowe” („wielokrotne”?) powzięcie przez niego takiej informacji.
Po drugie, nie jest również zasadny drugi zarzut podniesiony w kasacji obwi-
nionego, w którym - nawiązując do dyspozycji § 26 ust. 1 rozporządzenia („Postępo-
8
wanie wyjaśniające powinno być ukończone w ciągu trzech miesięcy od dnia otrzy-
mania (...) zawiadomienia o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego. W szczegól-
nie uzasadnionych wypadkach właściwa rada okręgowej izby radców prawnych
może przedłużyć okres postępowania wyjaśniającego na dalszy czas oznaczony, nie
dłużej jednak niż na trzy miesiące”) - stwierdza on, że „rzecznik obowiązany jest za-
kończyć postępowanie wyjaśniające w terminie 3 miesięcy od daty otrzymania za-
wiadomienia o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego, a przedłużenie postępo-
wania wyjaśniającego ponad ten okres może być dokonane w szczególnie uzasad-
nionych wypadkach przez właściwą radę okręgową izby radców prawnych. Skoro
więc w konkretnym przypadku termin 3-miesięczny upłynął dnia 1 września 1999 r.,
to dalsze postępowanie wyjaśniające prowadzone w tej sprawie przez rzecznika dys-
cyplinarnego bez zgody Okręgowej Izby Radców Prawnych w K., jako sprzeczne z
powołanym przepisem prawa, było bezprawne. Bezprawność ta rozciąga się także
na działalność Sądu Dyscyplinarnego, który w zaistniałej sytuacji winien odmówić
wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, uznając, że wniosek o wszczęcie tego
postępowania jest wadliwy w stopniu powodującym jego nieważność, bowiem spo-
rządzony został w wyniku postępowania wyjaśniającego prowadzonego z narusze-
niem wymogów wynikających z przepisów prawa mających istotne znaczenie dla
praw osoby, której ten wniosek dotyczy”. W tym kontekście należy stwierdzić, iż rze-
czywiście z akt rozpoznawanej sprawy wynika, że po pierwsze - prowadzone w niej
postępowanie wyjaśniające zostało wszczęte w dniu 22 czerwca 1999 r., na podsta-
wie wydanego w tej dacie postanowienia o wszczęciu postępowania wyjaśniającego
(a nie w dniu 1 czerwca 1999 r., co mylnie sugeruje obwiniony w swym piśmie z dnia
2 października 2003 r., uzupełniającym uzasadnienie zarzutów kasacji), a zakończo-
ne zostało w dniu 19 listopada 1999 r., zaś wniosek dyscyplinarny o wszczęcie wła-
ściwego postępowania dyscyplinarnego został złożony przez rzecznika dyscyplinar-
nego do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego w K. w dniu 17 grudnia 1999 r.; oraz po
drugie - tym samym, postępowanie wyjaśniające w tej sprawie trwało ponad trzy mie-
siące (łącznie pięć miesięcy i 25 dni), przy czym w kwestii jego przedłużenia nie zo-
stała podjęta wymagana uchwała przez Radę Okręgowej Izby Radców Prawnych w
K., a to w danym wypadku oznacza, że doszło do naruszenia dyspozycji § 26 ust. 1
rozporządzenia (w odniesieniu do określonej tym przepisem procedury, jaka wyma-
gana jest w wypadku ewentualnego przedłużenia postępowania wyjaśniającego na
czas oznaczony, nie dłuższy jednak aniżeli o trzy dalsze miesiące).
9
Tym niemniej, ocena skutków prawnych tego naruszenia prawa wskazuje, iż
nie miało ono znamion tzw. rażącego naruszenia prawa (art. 623
ustawy o radcach
prawnych z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych - jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r.
Nr 123, poz. 1059 ze zm.), jeśli zważyć, że po pierwsze - zakreślony w § 26 ust. 1
rozporządzenia trzymiesięczny termin dla ukończenia postępowania wyjaśniającego
nie jest terminem z zakresu prawa materialnego i nie ma on charakteru terminu gwa-
rancyjnego dla obwinionego, ani też terminu zawitego, którego przekroczenie mia-
łoby powodować bezwzględną bezskuteczność (niedopuszczalność lub nieważność)
czynności podjętych przez rzecznika dyscyplinarnego; termin ten ma natomiast cha-
rakter terminu procesowego i zarazem instrukcyjnego oraz zmierza do przyspiesze-
nia biegu postępowania wyjaśniającego, co sprzyjać powinno z kolei skutecznej rea-
lizacji celów samego postępowania dyscyplinarnego; dlatego właśnie przekroczenie
tego terminu zostało co do zasady dopuszczone, aczkolwiek obwarowane jest rów-
nocześnie określonymi rygorami proceduralnymi; po drugie - w tej sytuacji, sporzą-
dzony przez rzecznika dyscyplinarnego wniosek o wszczęcie postępowania dyscy-
plinarnego - wbrew poglądowi prawnemu wyrażonemu w kasacji - nie był dotknięty
wadą nieważności i mógł stanowić podstawę do wszczęcia postępowania dyscypli-
narnego przez sąd dyscyplinarny; po trzecie - w konsekwencji, w danym wypadku nie
można mówić o rażącym naruszeniu prawa i to tym bardziej, że nie zostały naruszo-
ne terminy przedawnienia przewinienia dyscyplinarnego z art. 70 ust. 1 ustawy o
radcach prawnych, a obwiniony miał w pełni zapewniony udział w postępowaniu wy-
jaśniającym począwszy od dnia 22 czerwca 1999 r. (czyli daty wydania przez rzecz-
nika dyscyplinarnego postanowienia o wszczęciu postępowania wyjaśniającego w
rozpoznawanej sprawie) aż do dnia 19 listopada 1999 r. (czyli daty wydania przez
rzecznika dyscyplinarnego postanowienia o zamknięciu postępowania wyjaśniające-
go w rozpoznawanej sprawie).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 537 § 1 k.p.k.
w związku z art. 622
ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych orzekł
jak w sentencji.
========================================