Pełny tekst orzeczenia

61
POSTANOWIENIE Z DNIA 19 STYCZNIA 2004 R.
WZ 4/04
W postępowaniu przygotowawczym, w wypadku ponownego zastosowania
tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego w tej samej sprawie, okres
tego aresztowania musi być tak oznaczony, by łącznie z poprzednim nie
przekraczał maksymalnie dopuszczalnych ustawowo 3 miesięcy (art. 263 § 1
k.p.k.).
Przewodniczący: sędzia SN W. Błuś (sprawozdawca).
Sędziowie SN: B. Rychlicki, Z. Stefaniak.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: ppłk W.
Rzepniewski.
Sąd Najwyższy w sprawie ppłk. rez. Marka K., podejrzanego o popełnienie
przestępstwa określonego w art. 296 § 3 k.k. w zw. z art. 296 § 1 i 2 k.k. i w zw. z
art. 12 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 19 stycznia
2004 r. zażalenia obrońcy podejrzanego na postanowienie Wojskowego Sądu
Okręgowego w W. z dnia 6 stycznia 2004 r., w przedmiocie stosowania wobec
podejrzanego środka zapobiegawczego tymczasowego aresztowania,
z m i e n i ł zaskarżone postanowienie przez przyjęcie, że zastosowany wobec
podejrzanego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania trwa do
dnia 24 marca 2004 r. i z tą zmianą zaskarżone postanowienie w pozostałym
zakresie u t r z ym a ł w mocy.
U z a s a d n i e n i e :
Wojskowy Sąd Garnizonowy w W., postanowieniem z dnia 11 grudnia 2003 r.,
zastosował wobec ppłk. rez. Marka K., podejrzanego o popełnienie przestępstwa
określonego w art. 296 § 3 k.k. w zw. z art. 296 § 1 i 2 w zw. z art. 12 k.k., środek
zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy, tj. do
dnia 10 marca 2004 r.
Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2003 r., Wojskowy Sąd Okręgowy w W.,
rozpoznając zażalenie obrońcy podejrzanego, na podstawie art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k.
w zw. z art. 437 § 2 k.p.k., uchylił orzeczenie sądu pierwszej instancji.
Z kolei w dniu 6 stycznia 2004 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w W., orzekając w
tym samym przedmiocie co Wojskowy Sąd Garnizonowy w W., w dniu 11 grudnia
2003 r., zastosował wobec podejrzanego ppłk. rez. Marka K. środek zapobiegawczy
w postaci tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy – do dnia 6 kwietnia
2004 r.
Postanowienie to zaskarżył obrońca podejrzanego i zarzucając orzeczeniu
Wojskowego Sądu Okręgowego w W. dokonanie błędnych ustaleń na skutek obrazy
przepisów postępowania mającej wpływ na treść orzeczenia, polegającej na
zastosowaniu tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego wbrew:
1. art. 249 k.p.k. – poprzez nieprawidłowe przyjęcie, że zebrany w sprawie
materiał dowodowy wskazuje na duże prawdopodobieństwo, iż podejrzany popełnił
zarzucone mu przestępstwo;
2. art. 258 k.p.k. – poprzez nieprawidłowe ustalenie, iż zachodzi duże
prawdopodobieństwo, że podejrzany będzie utrudniał postępowanie karne, a nadto
grozi mu surowa kara;
3. art. 257 § 1 k.p.k. – wskutek nierozważenia i odstąpienia od przyjęcia, iż dla
zabezpieczenia interesów postępowania wystarczającym środkiem zapobiegawczym
wobec podejrzanego byłby dozór policji wsparty stosownym poręczeniem
majątkowym i zakazem opuszczania kraju;
4. art. 259 § 2 k.p.k. – poprzez zastosowanie tymczasowego aresztowania, gdy na
podstawie okoliczności sprawy można zasadnie przewidzieć, że sąd orzeknie w
stosunku do podejrzanego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
wykonania lub karę łagodniejszą;
5. art. 12 pkt 1a ( a contrario ) i pkt 2 w zw. z art. 653 k.p.k. – wskutek wydania
orzeczenia przez sąd niewłaściwy do orzekania w sprawie tymczasowego
aresztowania osoby niebędącej w czynnej służbie wojskowej;
6. art. 263 § 1 k.p.k. – poprzez oznaczenie terminu tymczasowego aresztowania
na czas dłuższy niż 3 miesiące,
wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia względnie o jego zmianę
poprzez zastosowanie wobec podejrzanego dozoru policji, zakazu wyjazdu z kraju i
poręczenia majątkowego.
Po wysłuchaniu prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej wnoszącego o
utrzymanie w mocy zaskarżonego postanowienia oraz obrońcy podejrzanego
podtrzymującego zarzuty i wnioski zawarte w zażaleniu, Sąd Najwyższy zważył, co
następuje.
Wprawdzie część z podniesionych przez obrońcę zarzutów okazała się zasadna,
to nie na tyle jednak, aby można było uwzględnić wnioski zawarte w zażaleniu, a
dotyczące uchylenia zastosowanego wobec podejrzanego środka zapobiegawczego
bądź też jego zmiany na łagodniejszy.
W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu podniesionego w pkt 5
zażalenia, bowiem rozstrzygnięcie tej kwestii po myśli skarżącego musiałoby
doprowadzić do uchylenia zaskarżonego postanowienia z uwagi na wydanie
orzeczenia przez sąd niewłaściwy, a tym samym pozostałe zarzuty okazałyby się
bezprzedmiotowe. W związku z tym zarzutem należy stwierdzić, że zgodnie z
treścią art. 12 pkt 1 lit. a oraz pkt 2 przep. wprow. k.p.k., do dnia wejścia w życie
art. 647 k.p.k. i art. 650 § 3 k.p.k., orzecznictwu sądów wojskowych podlegają
sprawy żołnierzy w czynnej służbie wojskowej o przestępstwa popełnione w czasie
tej służby. Sprawy te nie przestają podlegać właściwości sądów wojskowych, mimo
zwolnienia żołnierza z tej służby. Tak więc nie ma znaczenia fakt, że w chwili
obecnej podejrzany nie pełni służby wojskowej. Istotne jest, że w czasie czynu,
którego popełnienie zarzuca mu prokurator, był żołnierzem. Przepisy zezwalają
wprawdzie na przekazanie sprawy do właściwości sądu powszechnego wówczas,
gdy sprawca najpóźniej do rozpoczęcia przewodu sądowego przestanie być
żołnierzem, jednakże nie jest to możliwe, gdy sprawa dotyczy przestępstw
określonych w rozdz. 39–44 Kodeksu karnego albo innego przestępstwa, którym
naruszono obowiązek wynikający ze służby wojskowej. Tak więc, w rozpoznawanej
sprawie właściwość sądu wojskowego jest oczywista, bowiem podejrzanemu
zarzucono czyn, w czasie popełnienia którego był on żołnierzem w czynnej służbie
wojskowej i naruszony nim został obowiązek wynikający z tej służby, zaś
właściwość wojskowego sądu okręgowego do rozpoznania wniosku w przedmiocie
środka zapobiegawczego – tymczasowego aresztowania wynika z treści art. 654 § 2
k.p.k. w zw. z art. 12 pkt 2 przep. wprow. k.p.k. [por. H. Kmieciak: Głos w kwestii
właściwości wojskowego sądu okręgowego ze względu na stopień wojskowy
oskarżonego żołnierza (art. 654 § 1 pkt 1 k.p.k.), WPP 2001, nr 1, s. 53–60 oraz
powołane tam orzecznictwo SN].
Zatem skoro zarzut ten okazał się chybiony należało ustosunkować się do
pozostałych kwestii podniesionych w zażaleniu. I tak, nie można zgodzić się z
zarzutem, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje na występowanie
w sprawie dużego prawdopodobieństwa popełnienia przez podejrzanego
przestępstwa (art. 249 § 1 k.p.k.). Szczegółowa analiza zgromadzonych na obecnym
etapie sprawy dowodów wskazuje na występowanie tej przesłanki. W pierwszej
kolejności wskazują na to dowody w postaci dokumentów z kontroli
przeprowadzonej przez oficerów Departamentu Kontroli MON, zeznania świadka S.
z kancelarii tajnej, który zaprzeczył jakoby otrzymał dokumenty niezbędne do
weryfikacji w chwili obecnej, dokumentów płacowych pracowników zlikwidowanej
jednostki wojskowej, jak również wyjaśnienia samego podejrzanego
stwierdzającego, że dowódca jednostki wojskowej mógł premiować pracowników
bez ograniczeń wynikających z przepisów regulujących sposób gospodarowania
środkami budżetowymi. W tej sytuacji, sąd pierwszej instancji słusznie uznał, że
spełniona została ogólna przesłanka stosowania tymczasowego aresztowania
określona w art. 249 § 1 k.p.k.
Podejrzanemu ppłk. rez. Markowi K. zarzucono popełnienie przestępstwa
określonego w art. 296 § 3 k.k. w zw. z art. 296 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., za
który to czyn ustawodawca przewidział możliwość wymierzenia kary pozbawienia
wolności, której górna granica przekracza 8 lat (art. 258 § 2 k.p.k.). Okoliczność ta
ma decydujące znaczenie dla istnienia w niniejszej sprawie przesłanki szczególnej
tymczasowego aresztowania. Przesłanka ta może być bowiem podstawą stosowania
najbardziej dolegliwego środka zapobiegawczego, o ile prawidłowy tok
postępowania karnego będzie zagrożony, wywołanym grożącą surową karą
prawdopodobieństwem uchylania się przez podejrzanego od odpowiedzialności
karnej i tym samym utrudniania postępowania karnego w inny niż wymieniony w
art. 258 § 1 k.p.k. sposób. Trzeba przecież pamiętać, że podejrzany zajmował
dowódcze stanowisko w rozwiązanej jednostce wojskowej, od niego jako dowódcy
zależało wiele spraw związanych z zatrudnieniem pracowników cywilnych, w tym
też wysokość ich wynagrodzenia łącznie z premiami. W prowadzonej sprawie wielu
byłych pracowników jednostki wojskowej przeczy otrzymywaniu, wykazanych w
zestawieniach znajdujących się w aktach sprawy, wysokich premii pieniężnych
przyznawanych przecież przez podejrzanego, zaś dokumentów mogących
potwierdzić kto w istocie premie te odebrał, nie odnaleziono do chwili obecnej.
Osobą odpowiedzialną również za prawidłową archiwizację tych dokumentów był
podejrzany. W tej sytuacji, w obecnym stanie sprawy, właśnie dla zabezpieczenia
prawidłowego toku postępowania niezbędne było zastosowanie wobec
podejrzanego najsurowszego środka zapobiegawczego tymczasowego aresztowania.
A skoro tak, to inne łagodniejsze środki zapobiegawcze postulowane przez obrońcę,
na obecnym etapie postępowania, nie spełniłyby swojej roli.
Zważywszy na występowanie w rozpoznawanej sprawie wskazanych wyżej
przesłanek sąd pierwszej instancji słusznie zastosował wobec podejrzanego
tymczasowe aresztowanie.
Sąd ten nie ustrzegł się jednak błędów. W pierwszej kolejności nieprawidłowo
określił okres trwania tymczasowego aresztowania do dnia 6 kwietnia 2004 r. Uszło
uwadze sądu pierwszej instancji, że podejrzany został zatrzymany w dniu 10
grudnia 2003 r., zaś Wojskowy Sąd Garnizonowy w W. w dniu 11 grudnia 2003 r.
zastosował wobec niego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego
aresztowania. Wprawdzie orzeczenie to zostało uchylone, a ppłk rez. Marek K. w
dniu 24 grudnia 2003 r. został zwolniony z aresztu śledczego, to jednak niewątpliwe
pozostaje, że stosowano wobec niego przez 14 dni tymczasowe aresztowanie i to w
tej samej sprawie, w której Wojskowy Sąd Okręgowy w W. zaskarżonym
postanowieniem zastosował tymczasowe aresztowanie na okres 3 miesięcy, nie
wliczając jednak do tego okresu stosowanego już środka zapobiegawczego.
Zważywszy na tożsamość spraw rozpoznawanych przed Wojskowym Sądem
Garnizonowym w W. i Wojskowym Sądem Okręgowym w W. w przedmiocie
stosowania środka zapobiegawczego wobec podejrzanego, należało zmienić
zaskarżone postanowienie w części określającej dzień, do którego ma trwać
tymczasowe aresztowanie.
Ponadto sąd pierwszej instancji przyjmując jako podstawę stosowania
tymczasowego aresztowania, obok słusznie podniesionych przesłanek z art. 249 § 1
k.p.k. i art. 258 § 2 k.p.k., uzasadnioną obawę, że podejrzany będzie nakłaniał do
składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień, nie wskazał żadnych konkretnych
okoliczności mogących świadczyć o takim niebezpieczeństwie. Przedstawione
Sądowi Najwyższemu akta sprawy nie zawierają dowodów mogących świadczyć o
istnieniu obaw, o których mowa w art. 258 § 1 ust. 2 k.p.k. Powyższe uchybienia
nie były jednak tego rodzaju aby mogły skutkować uchylenie bądź zmianę
zaskarżonego postanowienia w kierunku postulowanym przez obrońcę
podejrzanego.
Z tych względów Sąd Najwyższy postanowił jak na wstępie.