Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 27 kwietnia 2004 r.
II PZP 3/04
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn, Andrzej
Kijowski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2004 r.
sprawy z powództwa Florianny R. przeciwko Zespołowi Szkół Ekonomiczno-Tech-
nicznych w R.W. o odprawę emerytalną, na skutek zagadnienia prawnego przekaza-
nego przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze z
dnia 3 grudnia 2003 r. [...]
„Czy do pracownika szkoły niebędącego nauczycielem, prowadzonej w ra-
mach zadań własnych przez jednostkę samorządu terytorialnego szczebla powiato-
wego mają zastosowanie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26.07.2000
r. w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samo-
rządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu te-
rytorialnego (Dz.U. Nr 61, poz. 708 ze zm.) ?"
p o d j ą ł uchwałę:
Do niebędącego nauczycielem pracownika szkoły prowadzonej w ra-
mach własnych zadań przez jednostkę samorządu terytorialnego szczebla po-
wiatowego nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 26 lipca 2000 r. w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyj-
nych pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyj-
nych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 61, poz. 708 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
Przedmiotowe zagadnienie prawne wyłoniło się na tle następującego stanu
faktycznego. Powódka Florianna R. była w pozwanym Zespole Szkół Ekonomiczno-
Technicznych w R.W. zatrudniona na stanowisku kierownika stołówki w okresie od
2
dnia 1 kwietnia 1973 r. do dnia 31 sierpnia 2003 r., kiedy to stosunek pracy uległ
rozwiązaniu wskutek przejścia na emeryturę. W związku z tym wypłacono powódce
odprawę emerytalną w kwocie 1.654,40 zł, stanowiącej równowartość jednomie-
sięcznego wynagrodzenia, zgodnie z § 20 ust. 1 obowiązującego u strony pozwanej
od dnia 1 marca 1999 r. regulaminu wynagradzania pracowników niebędących nau-
czycielami, opracowanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy i rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1997 r. w sprawie wynagradzania pracowników zatrud-
nionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U.
Nr 77, poz. 482 ze zm.).
W świetle tych ustaleń Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lwówku Śląskim wyrokiem
z dnia 29 września 2003 r. [...] uwzględnił żądanie pozwu i zasądził na rzecz powódki
różnicę między należną i otrzymaną odprawą emerytalną w wysokości odpowiadają-
cej pięciomiesięcznemu wynagrodzeniu, to jest kwotę 8.272 zł z ustawowymi odset-
kami od dnia 1 września 2003 r. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy
wskazał, że unormowanie § 20 powołanego wyżej regulaminu było zgodne z art. 921
k.p. oraz z § 7 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 rozporządzenia z dnia 1 lipca 1997 r. Skoro jednak
rozporządzenie to utraciło moc z dniem 1 sierpnia 2000 r., to jest z momentem wej-
ścia w życie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2000 r. w sprawie zasad
wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnio-
nych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr
61, poz. 708), to podstawę ustalenia prawa i wysokości należnej powódce odprawy
emerytalnej powinny stanowić przepisy tego ostatniego rozporządzenia. Dodany do
tego rozporządzenia z dniem 10 kwietnia 2001 r. przepis § 8 ust. 1a przewiduje, że
pracownikowi z 20-letnim stażem pracy przysługuje w razie rozwiązania stosunku
pracy w związku z przejściem na emeryturę uprawnienie do odprawy w wysokości
sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Ten stan prawny odnosi się również do po-
wódki, więc postanowienia regulaminu wynagradzania przyjętego u strony pozwanej
nie mają w tym zakresie zastosowania jako mniej korzystne niż przepisy powszech-
nego ustawodawstwa pracy.
W apelacji od powyższego orzeczenia strona pozwana podniosła, że Sąd
pierwszej instancji pominął § 1 ust. 3 rozporządzenia z dnia 26 lipca 2000 r., stano-
wiący, iż jego przepisów nie stosuje się wobec pracowników wymienionych w art. 1a
ustawy o pracownikach samorządowych, to jest pracowników zatrudnionych w staro-
stwie powiatowym lub powiatowych jednostkach organizacyjnych, których status
3
prawny określają odrębne przepisy. W zakresie przedmiotu sporu status powódki
określał więc regulamin wynagradzania pracowników nie będących nauczycielami,
co wykluczało wypłatę odprawy emerytalnej na innej podstawie. Strona pozwana
wniosła o zmianę kwestionowanego rozstrzygnięcia i oddalenie powództwa.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze, roz-
poznający tę apelację uznał, że w jej ramach wyłoniło się zagadnienie prawne bu-
dzące poważne wątpliwości i postanowieniem z dnia 3 grudnia 2003 r. [...] przedsta-
wił je Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 k.p.c. W uzasad-
nieniu postanowienia Sąd Okręgowy podniósł w szczególności, że strona pozwana
jako szkoła ponadgimnazjalna, jest elementem składowym systemu oświaty (art. 2
pkt 2 lit. c ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, jednolity tekst: Dz.U.
z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.). Jest ona przy tym prowadzona w ramach zadań
własnych przez jednostkę samorządu terytorialnego, konkretnie przez powiat L., co
wynika zarówno z art. 5 ust. 5a i art. 5a ustawy o systemie oświaty, jak również z art.
4 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (jednolity tekst:
Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.). Taka sytuacja ustrojowa strony pozwanej
pokazuje, że jako element systemu oświaty pozostaje ona zarazem strukturą organi-
zacyjną wykreowaną przez jednostkę samorządu terytorialnego, jaką w niniejszej
sprawie stanowi powiat. W celu realizacji swych ustawowo określonych zadań, w tym
w zakresie oświaty i edukacji publicznej, powiat tworzy między innymi jednostki or-
ganizacyjne (art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym), co odpowiada wyma-
ganiom i trybowi określonym w przepisach art. 5 ust. 5a i art. 5c w związku z art. 58
ust. 6 ustawy o systemie oświaty.
W odniesieniu do sytuacji pracowników zatrudnionych w szkołach zakłada-
nych i prowadzonych przez powiatowe jednostki samorządu terytorialnego należy
więc na tle powyższych unormowań ustrojowych wskazać, że pracodawcą tychże
pracowników jest szkoła, w której są zatrudnieni, co wynika między innymi z art. 7
ust. 1 pkt 3 i art. 39 ust. 3 ustawy o systemie oświaty. Specyficzna dwoistość organi-
zacyjno-ustrojowego usytuowania szkoły (pracodawcy w rozumieniu art. 3 k.p.) pro-
wadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego rodzi problem usytuowania pra-
cowników tych szkół, sprowadzający się do pytania, czy są oni pracownikami syste-
mu oświaty, czy też pracownikami jednostek organizacyjnych powiatowego samo-
rządu terytorialnego, a wskutek tego pracownikami samorządowymi, o których mowa
w art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (jed-
4
nolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.). Jeżeli konsekwentnie uznać,
iż pozwana szkoła stanowi oświatową jednostkę organizacyjną powiatowej jednostki
samorządu terytorialnego w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie powiato-
wym, jak też w znaczeniu art. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych, „to
równie konsekwentnie należałoby przyjąć, że jej pracownicy są pracownikami samo-
rządowymi”.
Co się tyczy nauczycieli, wychowawców i pracowników pedagogicznych
szkoły, to mając na uwadze unormowanie z art. 5b ustawy o systemie oświaty i art. 1
ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst:
Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.), należy wskazać, że podlegają oni odręb-
nej, całościowej regulacji prawnej w zakresie swoich pracowniczych praw i obowiąz-
ków. Pozwala to w świetle art. 1a ustawy o pracownikach samorządowych twierdzić,
że jej przepisy nie mają do nich zastosowania. Jednakże i tu, wyraźne brzmienie po-
wołanego przepisu pozwala jedynie przyjąć, że wobec tej grupy zawodowej nie sto-
suje się przepisów ustawy o pracownikach samorządowych, co nie oznacza, iż nie
pozostają oni nadal pracownikami jednostki organizacyjnej powiatowej jednostki sa-
morządowej. Świadczy o tym choćby fakt, że w sferze odpowiedzialności deliktowej
są oni stosownie do unormowania z art. 4201
k.c. traktowani jako funkcjonariusze
jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 25 listopada 1997 r., III CKN 264/97, OSNC 1998 nr 5, poz. 83). Stan ten „od-
noszący się ewidentnie do nauczycieli nie znajduje jednak wprost odniesienia do
pracowników tych samych szkół nie będących nauczycielami”.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 stycznia 2003 r., I PK 84/02, OSNP 2003 -
wkładka nr 8, poz. 2) stwierdził wprawdzie, że pracownicy ci nie są zatrudnieni u pra-
codawców samorządowych w rozumieniu art. 1 ustawy o pracownikach samorządo-
wych, lecz jedynie u pracodawców realizujących zadania administracji publicznej w
sferze edukacji, co sytuuje ich jako pracowników systemu oświaty, nie zaś jako pra-
cowników samorządowych, lecz rodzi się pytanie, „czy mają do nich w sferze wyna-
grodzeń i świadczeń związanych z pracą zastosowanie przepisy rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2000 r.”. Powołane rozporządzenie zostało wydane w
wykonaniu upoważnienia z art. 20 ust. 2 i art. 21 ust. 2 ustawy o pracownikach samo-
rządowych. W swej treści reguluje ono zasady wynagradzania i wymagania kwalifi-
kacyjne pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach budżetowych,
gospodarstwach pomocniczych tych jednostek i zakładach budżetowych jednostek
5
samorządu terytorialnego, z wyłączeniem pracowników wskazanych w art. 1a ustawy
o pracownikach samorządowych, to jest pracowników zatrudnionych we wspomnia-
nych jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego, których sta-
tus prawny określają przepisy odrębne (§ 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia). Należy przy
tym podkreślić, że przepisy rozporządzenia, odnosząc się do pracowników samorzą-
dowych zatrudnionych w jednostkach budżetowych, ich gospodarstwach pomocni-
czych oraz w zakładach budżetowych jednostek samorządu terytorialnego wyłączają
tym samym spod swej regulacji pracowników samorządowych zatrudnionych poza
wskazanymi jednostkami. Sytuacja ta nie dotyczy jednak szkół, jako że szkoły pro-
wadzone przez jednostki samorządu terytorialnego mogą jedynie funkcjonować w
formie jednostek lub zakładów budżetowych (art. 79 ust. 1 ustawy o systemie
oświaty).
Analiza przepisów ustawy o pracownikach samorządowych, jak też wspo-
mnianego wyżej rozporządzenia z dnia 26 lipca 2000 r., ujawnia dyferencjację pra-
cowników samorządowych, wyrażoną w powyższych aktach normatywnych. Przepisy
art. 2 ustawy o pracownikach samorządowych różnicują podstawy nawiązania sto-
sunku pracy z tymi pracownikami, a w konsekwencji różnicują podmioty dokonujące
wobec tych pracowników czynności z zakresu prawa pracy, czego wyrazem jest
unormowanie art. 4 omawianej ustawy. W uprawniony sposób można zatem przyjąć,
że - nawiązując do regulacji z art. 1 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych -
w swoisty sposób dookreślają pracodawcę samorządowego przez wskazanie jego
charakteru i zasad reprezentacji. W świetle tej ostatniej regulacji, zważywszy na
przepis art. 4 pkt 5 ustawy o pracownikach samorządowych, trzeba uznać, że takim
pracodawcą będzie oświatowa jednostka organizacyjna samorządowej jednostki or-
ganizacyjnej na poziomie powiatu, w imieniu której czynności w sferze stosunku
pracy będzie dokonywał jej dyrektor w ramach prerogatyw określonych w art. 39
ustawy o systemie oświaty.
Powyższa dyferencjacja wyraża się również w zróżnicowaniu zasad wynagra-
dzania pracowników samorządowych. Przejawem tego jest: odrębna regulacja za-
warta w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie zasad
wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnio-
nych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich (Dz.U.
Nr 33, poz. 264), obejmująca swym zasięgiem także pracowników biur (odpowiedni-
ków biur) związków jednostek samorządu terytorialnego, zakładów budżetowych
6
utworzonych przez te związki oraz jednostek administracyjnych jednostek samorządu
terytorialnego, jak też odrębna regulacja w omawianym wcześniej rozporządzeniu
Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2000 r., odnosząca się do pracowników zatrudnio-
nych w jednostkach budżetowych, ich gospodarstwach pomocniczych oraz zakła-
dach budżetowych jednostek samorządu terytorialnego. Kolejnym przejawem owej
dyferencjacji jest art. 32 ustawy o pracownikach samorządowych, który stosowanie
wskazanych w nim przepisów ustawy wyłącza wobec pracowników zatrudnionych na
stanowiskach pomocniczych i obsługi, określonych w przepisach o wynagrodzeniu, w
tym wypadku zgodnie z § 14 tego rozporządzenia.
Odnosząc się bezpośrednio do treści § 3 powołanego ostatnio rozporządzenia
i jego załączników, zawierających odpowiednie tabele, określające w sposób szcze-
gółowy, wręcz kazuistyczny, stanowiska i wymogi kwalifikacyjne wobec pracowników,
o których mowa w § 1 ust. 1 rozporządzenia, Sąd Okręgowy podniósł, że w pkt V,
odnoszącym się do jednostek organizacyjnych działających w zakresie oświaty, w
podpunkcie 6 zostało wymienione stanowisko kierownika stołówki, to jest stanowisko
zajmowane przez powódkę. Sąd zauważył też, że rozporządzenie to stanowiło pod-
stawę uchwały Rady Powiatu L. [...] z dnia 7 czerwca 2001 r., wprowadzającej
zmiany w zasadach wynagradzania pracowników jednostek organizacyjnych tegoż
powiatu, w tym między innymi pozwanej szkoły. Wykonanie tej uchwały stanowiło
podstawę zmiany regulaminu wynagradzania obowiązującego w tej szkole.
Wymienione okoliczności zdają się - w ocenie Sądu Okręgowego - „przema-
wiać za przyjęciem stanowiska, że wszyscy pracownicy pozwanej szkoły są pracow-
nikami oświatowej jednostki organizacyjnej powiatowej jednostki samorządu teryto-
rialnego, w której to grupie do pracowników nie będących nauczycielami znajdują
zastosowanie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2000 r. (...).
Ocena ta pozostaje jednak w opozycji do stanowiska Sądu Najwyższego zawartego
w powołanym wcześniej wyroku z dnia 10 stycznia 2003 r., I PKN 84/02. Akceptacja
tego stanowisko w zakresie, w jakim pracowników szkoły prowadzonej przez jed-
nostkę samorządu terytorialnego, którzy nie są nauczycielami sytuuje jako pracowni-
ków systemu oświaty, rodzi zarazem wątpliwość, czy takie usytuowanie automatycz-
nie eliminuje po ich stronie status pracowników samorządowych, a tym samym sto-
sowanie do nich przepisów normujących wynagrodzenia tej grupy zawodowej. Zawę-
żenie kręgu pracowników jednostek organizacyjnych jednostek samorządu terytorial-
nego szczebla powiatowego jedynie do osób zatrudnionych w jednostkach tworzą-
7
cych powiatową administrację zespoloną (art. 33b ustawy o samorządzie powiato-
wym) nie jest dostatecznie uprawnione. Wykazane wyżej zróżnicowanie struktur do-
tyczących pracowników samorządowych, w tym pracowników jednostek organizacyj-
nych jednostek samorządu terytorialnego szczebla powiatowego, tak w zakresie
podstaw ich zatrudniania, podporządkowania, jak i zasad wynagradzania zdaje się
świadczyć o szerszym kręgu tej grupy pracowniczej. Nie można tu pominąć faktu, że
aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży podlega w za-
leżności od zajmowanego stanowiska przepisom ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (art. 1 ust. 1 pkt 2 ) lub ustawy z dnia 18 grud-
nia 1998 r. o służbie cywilnej (art. 2 ust. 1 pkt 5)”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Problem statusu prawnego pracowników szkoły (szkoły specjalnej) funkcjonu-
jącej w systemie oświaty, chociażby zakładanej, prowadzonej i finansowanej przez
powiat wykonujący publiczne zadania o ponadgminnym charakterze w zakresie pu-
blicznej edukacji, był już szczegółowo analizowany w - wydanym na tle niemal iden-
tycznego stanu faktycznego - wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2003 r., I
PK 84/02, powoływanym również przez Sąd Okręgowy przedstawiający przedmioto-
we zagadnienie prawne. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy stwierdził, że taki pra-
cownik jest pracownikiem oświaty i nie ma statusu pracownika samorządowego w
rozumieniu art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządo-
wych. W motywach tego rozstrzygnięcia podniesiono w szczególności, że status
prawny pracownika samorządowego uzyskuje się przez zatrudnienie w jednostkach
samorządowych określonych w art. 1 powołanej ustawy. W odniesieniu do pracowni-
ków szczebla powiatowego ustawa ta kształtuje status pracowników zatrudnionych w
starostwie powiatowym i powiatowych jednostkach organizacyjnych (art. 1 pkt 2).
Oznacza to, że do kręgu pracowników samorządowych szczebla powiatowego nale-
żą następujące jednostki powiatowej administracji zespolonej: starostwo powiatowe,
powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu oraz inne jednostki
organizacyjne stanowiące pomocniczy aparat kierowników powiatowych służb, in-
spekcji i straży (art. 33b i art. 36 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie po-
wiatowym). To wyliczenie powiatowych pracodawców samorządowych ma wyczer-
pujący (zamknięty ) charakter, więc szkoły (szkoły specjalne) nie należą do tego typu
8
pracodawców. Innymi słowy, osoba zatrudniona w szkole nie jest pracownikiem sa-
morządowym w świetle samego tylko brzmienia art. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach
samorządowych, bez potrzeby dodatkowego odwoływania się do sformułowań art. 1a
ustawy, stanowiącego, że jej przepisów nie stosuje się do pracowników jednostek
wymienionych w jej art. 1, których status prawny określają odrębne przepisy. Praw-
nego statusu pracownika samorządowego nie można zatem nabyć ze względu na
zatrudnienie u innych pracodawców, choćby realizujących jakiekolwiek zadania z
zakresu administracji publicznej. Dotyczy to również zadań w sferze publicznej edu-
kacji, wobec czego pracownik jednostki organizacyjnej systemu oświaty nie jest
uprawniony do uzyskania odprawy emerytalnej na zasadach określonych w art. 21
ustawy o pracownikach samorządowych w związku z art. 28 ust. 1 i 2 ustawy z dnia
16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.
W uzasadnieniu cytowanego wyroku Sąd Najwyższy podniósł ponadto, że
przepisy zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 13 maja 1994 r. w
sprawie zasad wynagradzania i innych świadczeń dla pracowników nie będących
nauczycielami, zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i innych placówkach (M.P.
Nr 31, poz. 255 ze zm.) utraciły z dniem 1 lipca 1996 r. moc obowiązującą jedynie
wobec pracowników zatrudnionych w szkołach i placówkach oświatowych prowadzo-
nych przez organy administracji rządowej, to jest przez ministrów właściwych do
spraw oświaty i wychowania, do spraw kultury i do spraw sprawiedliwości oraz za-
trudnionych w Biurze Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej.
Wynika to wyraźnie z treści § 27 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 3 lipca 1996 r. w sprawie zasad wynagradzania za pracę i przyznawania innych
świadczeń dla pracowników zatrudnionych w szkołach i placówkach oświatowych
prowadzonych przez organy administracji rządowej oraz w Biurze Uznawalności Wy-
kształcenia i Wymiany Międzynarodowej (Dz.U. Nr 80, poz. 375 ze zm.). Przepisy
wspomnianego zarządzenia z dnia 13 maja 1994 r. zachowały więc - zdaniem Sądu
Najwyższego - moc prawną i znajdowały zastosowanie w stosunku do pracowników
zatrudnionych w jednostkach oświatowych prowadzonych przez administracje samo-
rządową.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę akceptuje tezę i
motywy uzasadnienia powołanego wyżej wyroku z dnia 10 stycznia 2003 r., I PK
84/02, aczkolwiek zgadza się z twierdzeniem Sądu Okręgowego, że orzeczenie to
nie usunęło wszystkich wątpliwości związanych z podstawą kształtowania wynagro-
9
dzenia za pracę osób niebędących nauczycielami, zatrudnionych w szkole prowa-
dzonej w ramach własnych zadań przez jednostki samorządu terytorialnego. Przed
dniem 1 lipca 1996 r. wynagrodzenia tych pracowników były w jednolity sposób, a
więc niezależnie od charakteru danej placówki oświatowej, uregulowane w przepi-
sach powoływanego wcześniej zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
13 maja 1994 r. w sprawie zasad wynagradzania i innych świadczeń dla pracowni-
ków niebędących nauczycielami, zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i innych
placówkach. Zarządzenie to zostało wydane na podstawie upoważnienia z art. 79
k.p., który stanowił, że zasady wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych
świadczeń związanych z pracą określa Minister Pracy i Polityki Socjalnej po porozu-
mieniu z ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową. To blankietowe upoważnie-
nie skreślono w ustawie z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.). Było to następ-
stwem poszerzenia zakresu dopuszczalności zawierania układów zbiorowych pracy i
nowego ukształtowania uprawnień stron tych układów, dokonanego jeszcze wcze-
śniej przez ustawę z dnia 29 września 1994 r. (Dz.U. Nr 113, poz. 547) nowelizującą
dział jedenasty Kodeksu pracy. W konsekwencji tych zmian kompetencja Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej do określania zasad wynagradzania za pracę uległa w art.
773
k.p. stopniowo ograniczeniu do pracowników zatrudnionych w państwowych jed-
nostkach sfery budżetowej, jeżeli nie zostali oni objęci układem zbiorowym pracy
(początkowo jedynie układem ponadzakładowym) i tylko w zakresie nie zastrzeżo-
nym w odrębnych ustawach (pierwotnie - w odrębnych przepisach) do właściwości
innych organów.
Z powołaniem się na upoważnienie z art. 773
k.p. Minister Pracy i Polityki So-
cjalnej wydał powoływane wyżej rozporządzenie z dnia 3 lipca 1996 r. w sprawie za-
sad wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń dla pracowników nie
będących nauczycielami, zatrudnionych w szkołach i placówkach oświatowych pro-
wadzonych przez organy administracji rządowej oraz w Biurze Uznawalności Wy-
kształcenia i Wymiany Międzynarodowej. Przepis § 27 rozporządzenia stanowił, że w
stosunku do pracowników określonych w § 1 tegoż aktu traci moc zarządzenie z dnia
13 maja 1994 r., z czego pośrednio wynikało, że zarządzenie nie utraciło mocy w
odniesieniu do pracowników niebędących nauczycielami w szkołach i placówkach
oświatowych prowadzonych przez organy administracji samorządowej. Wniosek ten
miał dodatkowe oparcie w wyraźnym brzmieniu art. 11 ust. 1 ustawy nowelizacyjnej z
10
dnia 2 lutego 1996 r., który stanowił, że akty płacowe wydane na podstawie art. 79
k.p. przed jej wejściem w życie ( tj. dniem 2 czerwca 1996 r.) zachowują moc do
czasu objęcia danej grupy pracowników postanowieniami układu zbiorowego pracy
lub innymi przepisami prawa pracy. Pracodawcy poddani oddziaływaniu tego typu
aktów normatywnych uzyskali zatem od ostatnio wymienionej daty swobodę kształ-
towania swej polityki płacowej, nawet jeśli dla pracodawców działających w samo-
rządowej sferze budżetowej była to swoboda względna, gdyż ich konkretne decyzje
w tej materii musiały się mieścić w ramach środków finansowych postawionych do
ich dyspozycji. Co prawda przepis art. 240 § 4 k.p., stanowiący, że zawarcie układu
zbiorowego dla pracowników zatrudnionych w jednostkach budżetowych, ich gospo-
darstwach pomocniczych oraz zakładach budżetowych może nastąpić wyłącznie w
ramach środków finansowych będących w ich dyspozycji, został do Kodeksu pracy
wprowadzony dopiero przez ustawę nowelizacyjną z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr
135, poz. 1146), lecz nie miało to większej doniosłości normatywnej, gdyż zasada ta
jest skądinąd oczywista. Poza tym odnosi się ona w równym stopniu do zawierania
układu zbiorowego, jak też do ustalania regulaminu wynagradzania, więc bez zna-
czenia jest fakt pominięcia art. 240 § 4 wśród przepisów, które zgodnie z brzmieniem
art. 772
§ 4 k.p. stosuje się odpowiednio do regulaminu wynagradzania.
Przechodząc na grunt stanu faktycznego przedmiotowej sprawy należy uznać,
że pozwany pracodawca dysponował według art. 772
k.p. kompetencją do ustalenia
zakładowego regulaminu wynagradzania pracowników niebędących nauczycielami.
Ewentualne powołanie się w tym regulaminie ponadto na przepisy rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1997 r. w sprawie wynagradzania pracowników zatrud-
nionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego, czy też
późniejszego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2000 r. w sprawie za-
sad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych za-
trudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego, jak
też na uchwałę Rady Powiatu L. z dnia 7 czerwca 2001 r. w sprawie zmian w zasa-
dach wynagradzania w jednostkach organizacyjnych tegoż powiatu, miało zatem je-
dynie charakter swoistej deklaracji pracodawcy, że świadczenia przewidziane dla
pracowników niebędących nauczycielami mieszczą się, czy też nie wykraczają, poza
środki finansowe postawione mu do dyspozycji przez samorząd powiatowy. Skoro
bowiem, jak to już wyjaśniono w wyroku z dnia 10 stycznia 2003 r., pracownicy ci nie
są pracownikami samorządowymi w rozumieniu ustawy o pracownikach samorządo-
11
wych, to Rada Ministrów nie miała ustawowego upoważnienia do bezpośredniego
regulowania ich wynagrodzeń. Oceny tej nie zmienia podnoszony przez Sąd Okrę-
gowy fakt, że w załączniku nr 4 do drugiego z tych rozporządzeń, zatytułowanym
„Tabela stanowisk, zaszeregowań i wymagań kwalifikacyjnych pracowników”, zostało
w jego pkt V („Jednostki działające w zakresie oświaty”) zapisane w ppkt 6 stanowi-
sko „kierownik stołówki”. Nota bene identycznie zatytułowany załącznik nr 3 do
wcześniejszego rozporządzenia był w pkt XIX, odnoszącym się wprost do „Pracowni-
ków jednostek działających w zakresie oświaty niebędących nauczycielami”, niepo-
równanie bardziej kazuistyczny. Porównywanie treści obu tych załączników nie pro-
wadzi jednak do konstruktywnych wniosków, gdyż wspomniane różnice nie dają się
racjonalnie uzasadnić i świadczą co najwyżej o przypadkowości w regulowaniu za-
sad wynagradzania pracowników zatrudnionych w szczególności na pozanauczyciel-
skich stanowiskach w oświatowych jednostkach organizacyjnych jednostek samo-
rządu terytorialnego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji uchwały.
========================================