Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 maja 2004 r.
III SK 35/04
Wywiązanie się podmiotu kontrolowanego przez Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów z obowiązku współdziałania z osobami
kontrolującymi może polegać na zapewnieniu wglądu do wszelkich dokumen-
tów związanych z przedmiotem kontroli lub na sporządzeniu kopii dokumentów
wskazanych przez kontrolującego (art. 59 ust. 1 pkt 3 i art. 59 ust. 2 ustawy z
dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, jednolity tekst:
Dz.U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm. oraz § 5 pkt 2 i 3 rozporządzenia Rady Mi-
nistrów z dnia 18 września 2001 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu
przeprowadzania kontroli przedsiębiorców i związków przedsiębiorców w toku
postępowania przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
Dz.U. Nr 116, poz. 1240).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 maja 2004 r. sprawy z
odwołania Sławomira S. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów o nałożenie kary pieniężnej, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu
Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z dnia 11 sierpnia 2003 r. [...]
o d d a l i ł kasację oraz zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę
2.400 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (nadal jako: Prezes
UOKiK) decyzją [...] z dnia 27 września 2002 r., wydaną na podstawie art. 103 ust. 2
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr
122, poz. 1319 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o ochronie konkurencji i
2
konsumentów), nałożył na Sławomira S. - Prezesa PTK C. Sp. z o.o. z siedzibą w W.
karę pieniężną w wysokości 20.088,- zł za brak współdziałania w toku kontroli prze-
prowadzonej w siedzibie C. w dniach od 8 lipca do 26 lipca 2002 r., co przejawiało
się w odmowie udostępnienia sieci komputerowej C. w zakresie plików zawierających
oferty i prezentacje ofert, jakie skierowane zostały do klientów biznesowych w latach
2001 - 2002. W uzasadnieniu tej decyzji Prezes UOKiK stwierdził w szczególności,
że:
Po pierwsze, „w dniu 8 lipca 2002 r. zostało wszczęte postępowanie antymo-
nopolowe z wniosku P. SA z siedzibą w W. oraz P.T.C. Sp. z o.o. z siedzibą w W.
przeciwko T.P. SA z siedzibą w W. oraz PTK C. Sp. z o.o. z siedzibą w W. w sprawie
zawarcia antykonkurencyjnego porozumienia, naruszającego przepisy art. 5 ust. 1
pkt 1 i pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Kontrolujący poprosili o
okazanie ofert skierowanych do klientów instytucjonalnych w latach 2001-2002. Dy-
rektor Biura Kluczowych Klientów stwierdził, że C. nie archiwizuje ofert w formie pa-
pierowej, stąd zachodzi potrzeba ich wyszukiwania w komputerach, a następnie dru-
kowania; tym samym oferty nie mogą zostać przekazane bezzwłocznie. Ponieważ
proces przekazywania kontrolującym ofert i prezentacji przedłużał się, a otrzymane
przez kontrolujących oferty odbiegały swą treścią od tych, które załączyli wniosko-
dawcy do wniosku o wszczęcie postępowania antymonopolowego, kontrolujący
zwrócili się o udostępnienie im plików komputerowych, zawierających oferty i pre-
zentacje skierowane do klientów instytucjonalnych w latach 2001-2002. Sławomir S.,
Prezes Zarządu, oświadczył, iż „odmawia kontrolującym dostępu do sieci w zakresie
plików zawierających oferty i prezentacje dla klientów biznesowych”. Kontrolujący
oświadczyli, iż dostęp do plików komputerowych znajdujących się na dysku siecio-
wym - o jaki wnoszą - polegałby na możliwości wglądu w pliki otwarte bezpośrednio
przez pracownika C., tj. bez wskazywania przez kontrolujących, które pliki pracownik
powinien otworzyć. Sławomir S. uznał jednak, iż nawet taka forma udostępnienia
sieci komputerowej stanowi przeszukanie (a tym samym powinna być realizowana w
trybie art. 58 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów) i podtrzymuje od-
mowę udostępnienia dysku sieciowego we wskazanym zakresie. W związku z po-
wyższym, w dniu 15 lipca 2002 r. Prezes Urzędu wszczął postępowanie w sprawie
nałożenia na Sławomira S. kary pieniężnej, o której mowa w art. 103 ust. 2 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów - w związku z brakiem współdziałania w toku
kontroli prowadzonej w siedzibie PTK C.”.
3
Po drugie, mając na uwadze przepisy art. 57 ust. 5, art. 59 ust. 1, art. 101 ust.
2 pkt 2 lit. c oraz art. 103 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Pre-
zes UOKiK: „uznał, iż podmiotem, który powinien ponieść odpowiedzialność z tytułu
odmowy udostępnienia dysku sieciowego C., jest Prezes Zarządu tej Spółki - Sła-
womir S. (...) miał na względzie w szczególności fakt, iż odmowa udostępnienia
dysku sieciowego, z którą spotkali się kontrolujący, pochodziła bezpośrednio od Sła-
womira S. (...) nałożenie kary na C., zamiast na Prezesa Zarządu tej Spółki, nie do-
tknęłaby podmiotu faktycznie odpowiedzialnego za brak współdziałania.”
Po trzecie, w piśmie z dnia 22 lipca 2002 r. Prezes Zarządu Centertel - Sła-
womir S. w odpowiedzi na zarzuty zawarte w postanowieniu Prezesa UOKiK o
wszczęciu postępowania w sprawie nałożenia kary zwracał uwagę na to, że:
a) wbrew twierdzeniom kontrolujących, współdziałał on w toku kontroli prowa-
dzonej w siedzibie C. w dniu 8 lipca 2002 r., co przejawiała się w jego obecności na
spotkaniu z kontrolującymi i to pomimo, że w dniu tym powinien przebywać na urlo-
pie; jednak w ocenie Prezesa UOKiK: „udział w spotkaniu oraz odmowę udostępnie-
nia dysku sieciowego należy traktować jako rozdzielne zachowania, które indywidu-
alnie powinny być oceniane w aspekcie współdziałania osoby podczas kontroli. Do-
datkowo, zwrócił uwagę, iż Sławomir S. przebywał w dniu 8 lipca 2002 r. w siedzibie
C. niezależnie od kontroli przeprowadzanej przez kontrolujących. Jego obecność
spowodowana była bowiem posiedzeniem Rady Nadzorczej, w którym jako Prezes
Zarządu, brał udział”;
b) odmowa udostępnienia dysku sieciowego wynikała z faktu, iż tego rodzaju
działania kontrolujących powinny być oparte na formalnym nakazie Sądu Okręgowe-
go w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów; tymczasem w ocenie
Prezesa UOKiK: „kontrolujący wyraźnie wskazali, że udostępnienie dysku sieciowego
C. ma dotyczyć wyłącznie plików zawierających oferty i prezentacje skierowane do
klientów instytucjonalnych w latach 2001-2002. Co więcej, to pracownicy C. mieli de-
cydować, które z plików z dysku sieciowego zawierają te oferty i prezentacje. I to
właśnie pracownicy C. mieli otwierać dane pliki - do wglądu kontrolującym. Tak więc,
C. nie miał udostępnić kontrolującym całej zawartości dysku sieciowego, ale wyłącz-
nie pliki znajdujące się na tym dysku - wskazane przez pracowników C. - zawierające
oferty i prezentacje ściśle związane z przedmiotem kontroli. (...) udostępnienie niniej-
szych plików mieściło się w granicach kontroli i nie stanowiłoby przeszukania, o któ-
rym mowa w art. 58 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Przeszukanie
4
oznacza bowiem sytuację, w której przeszukujący mają dostęp do wszystkich po-
mieszczeń i rzeczy przeszukiwanego podmiotu, a nie tylko do tych związanych z
przedmiotem kontroli. Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli w siedzibie C. wy-
raźnie wskazywało, że: „zakresem kontroli objęte będą akta, księgi, wszelkiego ro-
dzaju dokumenty i nośniki informacji związane z przedmiotem kontroli, w szczegól-
ności oferty handlowe i umowy TP SA oraz podmiotów z jej Grupy Kapitałowej”. Po-
wyższe określenie zakresu i przedmiotu kontroli w powiązaniu z przepisami art. 57
ust. 5 pkt 2 oraz art. 59 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
jednoznacznie wskazuje, że udostępnienie dysku sieciowego w zakresie plików za-
wierających oferty i prezentacje skierowane do klientów instytucjonalnych w latach
2001-2002, mieściło się w granicach kontroli i nie wymagało uzyskania nakazu są-
dowego. Wydaje się być oczywistym, iż to kontrolujący, a nie podmiot kontrolowany
wybiera rodzaj nośnika dokumentów, czy informacji, tak, aby uzyskany w trakcie
kontroli materiał dowodowy był rzetelny i wiarygodny;”
c) pliki, z którymi chcieli się zapoznać kontrolujący, zostały następnie przeka-
zane kontrolującym w dniu 17 lipca 2002 r. na CD-romie i należy przyjąć, iż odbyło
się to bez opóźnienia, skoro kontrolujący nie widzieli potrzeby, aby wcześniej pojawić
się w siedzibie C.; w tej kwestii Prezes UOKiK stwierdził, że: „prawdą jest, iż kontro-
lujący otrzymali w dniu 17 lipca 2002 r. (a więc w 10 dniu kontroli) oferty i prezenta-
cje, o które się zwrócili, w wersji elektronicznej (na CD-romie). Otrzymany nośnik
informacji nie był jednak nośnikiem, o wgląd do którego wnosili kontrolujący. (...),
przekazany CD-rom nie stanowił potwierdzenia, że pliki tam zawarte w rzeczywisto-
ści zawierają te oferty i prezentacje, które znajdowały się na dysku sieciowym C.
Tylko bieżący wgląd do plików przygotowywanych do przegrania na CD-rom stano-
wić mógłby potwierdzenie, iż pliki te zawierają ostateczne oferty kierowane do klien-
tów biznesowych;”
d) po spotkaniu z Zarządem, pracownicy C. w sposób empiryczny starali się
wykazać, że właściwości plików przegrywanych z dysku sieciowego na inny nośnik
nie ulegają modyfikacji, co miało gwarantować, że nie dokonano w nich zmian po
rozpoczęciu kontroli; Prezes UOKiK wyraził jednak przekonanie, iż: „fakt, że podczas
prezentacji przegrywania przykładowego pliku z jednego folderu do drugiego, wła-
ściwości pliku nie uległy zmianie, nie oznacza, iż nie mogą być one jednak modyfi-
kowane. Zauważyć należy, iż przegrywanie plików zawierających oferty i prezenta-
cje, na CD-rom, następowało bez uczestnictwa kontrolujących. Ponadto, pliki na CD-
5
romie zostały przekazane w 10 dniu kontroli. Tak więc zarówno sposób przegrywania
plików (podczas nieobecności kontrolujących), jak i czas ich nagrywania (9 dni) nie
wyklucza możliwości modyfikacji ich właściwości. Nie wyklucza też takiej możliwości
współczesna technika komputerowa.”
Po czwarte, w tej sytuacji, Prezes UOKiK uznał za zasadne nałożenie kary na
Sławomira S.: po pierwsze - bowiem zdecydowana przezeń odmowa udostępnienia
sieci komputerowej w zakresie plików, o które wnosili kontrolujący, stanowiła nie tylko
przejaw braku współdziałania w trakcie kontroli, lecz także przejaw świadomego
uchylenia się od wykonania ciążących na kontrolowanym obowiązków ustawowych;
oraz po drugie - ponieważ spowodowane przezeń tym samym utrudnienie kontroli
mogło mieć negatywny wpływ na rozstrzygnięcie przez Prezesa UOKiK w sprawie
zawarcia antykonkurencyjnego porozumienia.
Następnie, Sąd Okręgowy w Warszawie-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2003 r. [...] oddalił odwołanie powoda - Sławo-
mira S. od powyższej decyzji Prezesa UOKiK z dnia 27 września 2002 r. o nałożeniu
nań kary pieniężnej za brak współdziałania w toku kontroli przeprowadzonej w sie-
dzibie C. w dniach od 8 lipca do 26 lipca 2002 r. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd
Okręgowy w Warszawie stwierdził w szczególności, że:
Po pierwsze, przeprowadzana na podstawie art. 57 ustawy o ochronie konku-
rencji i konsumentów „kontrola” tym różni się od prowadzonego na podstawie art. 58
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów „przeszukania”, że: „kontrola prowa-
dzona jest przy współdziałaniu, za zgodą i wiedzą kontrolowanego. W tym bowiem
przypadku to kontrolowany udziela informacji, udostępnia księgi, dokumenty i nośniki
informacji oraz lokale i środki transportu. Brak zgody lub współdziałania kontrolowa-
nego, pomijając tego konsekwencje, uniemożliwia kontrolującemu samodzielne do-
konywanie czynności kontrolnych. Inaczej jest w przypadku przeszukania, kiedy z
mocy postanowienia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kontrolujący bez
zgody kontrolowanego, a także bez jego koniecznego udziału lub wiedzy, dokonuje
wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków
transportu kontrolowanego, przegląda akta, księgi, wszelkiego rodzaju dokumenty i
nośniki informacji związane z przedmiotem kontroli. Skarżący nie wykazał, aby kon-
trolujący, bez udziału przedstawicieli powoda chcieli przeglądać pliki komputerowe.
Przeciwnie, twierdzenia obydwu stron są zgodne, że przeglądanie plików miało się
odbywać za pośrednictwem pracownika C.”
6
Po drugie, „bez znaczenia jest przy tym, czy dokumenty lub przedmioty mogą
stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa, gdyż informacje uzyskane w toku postępowa-
nia przez pracowników Urzędu podlegają ochronie na podstawie przepisów o ochro-
nie informacji niejawnych (art. 61 ust. 1 ustawy), zaś dodatkowo, na wniosek strony,
może być ograniczone prawo do ich wglądu innym stronom postępowania (art. 62).
Należy też zważyć, że powód jako Prezes Zarządu PKT C. sp. z o.o. nie wyraził
zgody na zapoznanie się z treścią plików znajdujących się w sieci komputerowej.
Fakt, że pliki komputerowe zostały udostępnione w terminie późniejszym na specjal-
nie dedykowanym nośniku jest bez znaczenia. Nie było bowiem możliwe stwierdze-
nie, że przekazane pliki są tymi samymi, które są w komputerze, a ponadto uniemoż-
liwiono stwierdzenie czasu powstania tych plików i ewentualnych modyfikacji. Oko-
liczność ta jest więc bez znaczenia dla oceny trafności zaskarżonej decyzji. W ocenie
Sądu działanie powoda było celowe, gdyż powód w tym czasie miał zapewnioną
pomoc prawną ze strony radcy prawnego i wypełniało ono przesłanki art. 103 ust. 2
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, co uzasadniało nałożenie kary pie-
niężnej.”
W kasacji od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 11 sierpnia 2003 r. pełnomocnicy powo-
da - Sławomira S. zarzucili naruszenie prawa materialnego „przez błędną wykładnię
przepisu art. 219 § 1 k.p.k. i w konsekwencji błędną wykładnię przepisu art. 57 ust. 5
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającą na nieprawidłowym przy-
jęciu przez Sąd Okręgowy stanowiska, że czynności kontrolujących z Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów polegające na wyszukiwaniu plików z danymi
stanowiącymi przedmiot kontroli w firmie PTK C. Sp. z o.o. spośród plików z danymi
nie stanowiącymi przedmiotu kontroli, zawartych w sieci korporacyjnej PTK C. Sp. z
o.o., nie stanowią przeszukania w rozumieniu art. 291 § 1 k.p.k., a jedynie kontrolę w
rozumieniu przepisu art. 57 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.”
Równocześnie, mając na uwadze to, że istota sporu pomiędzy stronami w rozpo-
znawanej sprawie sprowadza się do kwestii odróżnienia czynności „kontroli” oraz
„przeszukania”, pełnomocnicy powoda wskazali w kasacji, że okolicznością uzasad-
niającą jej przyjęcie do rozpoznania jest - w ich przekonaniu - istotne zagadnienie
prawne, które wymaga wykładni Sądu Najwyższego, a sprowadza się do: „koniecz-
ności ustalenia kryteriów przeszukania sieci komputerowej celem pozyskania danych
w rozumieniu przepisu art. 219 § 1 k.p.k., dokonywanej przez UOKiK na podstawie
7
przepisu art. 58 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów” oraz potrzeby „zdefi-
niowania różnic pomiędzy kontrolą wykonywaną samodzielnie przez UOKiK na pod-
stawie art. 57 powołanej ustawy a przeszukaniem realizowanym przez UOKiK przy
pomocy funkcjonariuszy organów kontroli państwowej lub Policji, po uprzednim uzy-
skaniu zgody Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, na podstawie przepisu art.
58 cytowanej ustawy.”
W konsekwencji, w kasacji sformułowany został wniosek „o orzeczenie co do
istoty sprawy i zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie w całości decyzji
Prezesa UOKiK”, względnie „o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekaza-
nie sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie-Sądowi Ochrony Konkurencji i Kon-
sumentów do ponownego rozpoznania” oraz o zasądzenie od strony pozwanej na
rzecz powoda kosztów postępowania wedle norm przepisanych.
W odpowiedzi na kasację Prezes UOKiK wniósł o odmowę jej przyjęcia do
rozpoznania lub o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powoda na rzecz strony poz-
wanej kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych. W uzasadnieniu
odpowiedzi na kasację strona pozwana podniosła w szczególności, że:
Po pierwsze, kwestia rozróżnienia pomiędzy „kontrolą” a „przeszukaniem”,
wbrew sugestiom zawartym w kasacji, nie nasuwa żadnych wątpliwości, skoro „dla
odróżnienia rodzaju czynności dokonywanych przez pracowników UOKiK w toku
kontroli prowadzonej na podstawie art. 57 w.w. ustawy oraz w toku przeszukania na
podstawie art. 58 tej ustawy istotne jest to, czy pracownicy UOKiK podejmują działa-
nia polegające na wezwaniu do udostępnienia przez pracowników przedsiębiorcy
plików określonej kategorii, a uzyskanie tych plików jest możliwe po ich wyszukaniu
przez pracowników przedsiębiorcy, czy też pracownicy UOKiK (ewentualnie działa-
jący przy pomocy funkcjonariuszy organów kontroli państwowej lub Policji) sami do-
konują przeglądu sieci komputerowej u przedsiębiorcy i sami wyszukują pliki określo-
nej kategorii. Zważyć bowiem należy, iż to właśnie w k.p.k. ustawodawca dokonał
wyraźnego zakreślenia granic przeszukania, wskazując w art. 224 § 1 tego Kodeksu,
iż „osobę, u której ma nastąpić przeszukanie należy przed rozpoczęciem czynności
wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów”. W identyczny sposób została
przeprowadzona przez ustawodawcę granica pomiędzy czynnościami kontrolnymi
realizowanymi na podstawie art. 57 i art. 58 ustawy o ochronie konkurencji i konsu-
mentów”.
8
Po drugie, nietrafny jest pogląd sugerowany w wywodach kasacji powoda, ja-
koby kontrolujący mogli mieć dostęp jedynie do informacji „na których uzyskanie po-
zwoli im kontrolowany podmiot. Ograniczyłoby to bez wątpienia możliwości pozyska-
nia materiału dowodowego nieznanego Prezesowi Urzędu, a istotnego z punktu wi-
dzenia ustalenia prawdy obiektywnej. Przyjęcie takiej interpretacji naruszałoby jedną
z naczelnych zasad postępowania administracyjnego, wyrażoną w art. 7 k.p.a. Przy-
jęcie interpretacji prezentowanej przez powoda stoi ponadto w sprzeczności z rozpo-
rządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 września 2001 r. w sprawie szczególnego
trybu przeprowadzania kontroli przedsiębiorców i związków przedsiębiorców w toku
postępowania przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz.U.
Nr 116, poz. 1240). Akt ten wyraźnie rozróżnia kontrolę przeprowadzaną w celu
sprawdzenia lub potwierdzenia określonych faktów (§ 10) od kontroli innego rodzaju,
z czego wnosić można, iż działania kontrolne mogą mieć szerszy charakter. Przepisy
rozporządzenia Rady Ministrów potwierdzają zatem prawidłowość wykładni dokona-
nej przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.”
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do przepisów obowiązującej ustawy o ochronie konkurencji i konsu-
mentów, w toku prowadzonego postępowania antymonopolowego wobec określone-
go przedsiębiorcy („kontrolowanego”) może być przeprowadzona przez upoważnio-
nego przez Prezesa UOKiK pracownika tego Urzędu lub Inspekcji Handlowej (zwa-
nego „kontrolującym”) kontrola w zakresie objętym tym postępowaniem (art. 57 ust. 1
w związku z art. 44 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów). Kontrolującemu
ustawodawca przyznał między innymi prawo „żądania udostępnienia akt, ksiąg,
wszelkiego rodzaju dokumentów i nośników informacji związanych z przedmiotem
kontroli oraz ich odpisów i wyciągów, a także sporządzania z nich notatek” (art. 57
ust. 5 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów), z czego jednoznacznie
wynika, iż kontrolujący ma prawo zapoznania się, a w razie potrzeby także i stosow-
nego zabezpieczenia (art. 60 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów), przede
wszystkim „oryginałów” pozostających w posiadaniu kontrolowanego akt, ksiąg,
wszelkiego rodzaju dokumentów i nośników informacji związanych z przedmiotem
kontroli, a ponadto także prawo sporządzania na ich podstawie niezbędnych „odpi-
sów, wyciągów oraz notatek”. Z kolei kontrolowany (lub osoba upoważniona do jego
9
reprezentowania) został zobowiązany do współdziałania z kontrolującym w toku kon-
troli, w tym między innymi do „udostępnienia akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju doku-
mentów lub innych nośników informacji należących do kontrolowanego”, o ile wyraź-
ny przepis ustawy nie stanowi inaczej (art. 59 ust. 1 pkt 3 i art. 59 ust. 2 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów), przy czym wywiązanie się kontrolowanego z
tego obowiązku polegać ma zarówno na tym, że zapewnia on kontrolującemu „wgląd
do wszelkich dokumentów związanych z przedmiotem kontroli”, jak i na tym, że spo-
rządza „kopie dokumentów wskazanych przez kontrolującego” (§ 5 pkt 2 i pkt 3 roz-
porządzenia Rady Ministrów z dnia 18 września 2001 r. w sprawie szczegółowego
trybu i sposobu przeprowadzania kontroli przedsiębiorców i związków przedsiębior-
ców w toku postępowania przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów - Dz.U. Nr 116, poz. 1240). W konsekwencji, na osoby zobowiązane do
współdziałania w toku kontroli, które z tego obowiązku się nie wywiązują, Prezes
UOKiK może nałożyć karę pieniężną (art. 103 ust. 2 in fine ustawy o ochronie konku-
rencji i konsumentów).
Niezależnie od typowych czynności kontrolnych wykonywanych przez kontro-
lującego u kontrolowanego, ustawa dopuszcza także możliwość przeprowadzenia
przez kontrolującego „przeszukania” pomieszczeń lub rzeczy w toku kontroli u kon-
trolowanego, jednakże „przeszukanie” może zostać przeprowadzone jedynie „za
zgodą sądu ochrony konkurencji i konsumentów, udzieloną na wniosek Prezesa
UOKiK” w formie stosownego postanowienia, a w zakresie nieuregulowanym przepi-
sami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów należy w tym wypadku stosować
przepisy Kodeksu postępowania karnego (art. 58 ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów w związku z art. 219 i 224 k.p.k.).
Z powyższego wynika, że przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumen-
tów czynią wyraźną dystynkcję pomiędzy typowymi (rutynowymi) czynnościami kon-
trolnymi, jakie podejmowane są przez kontrolującego w toku kontroli u kontrolowa-
nego, oraz ewentualnie przeprowadzanym w związku z realizacją czynności kontrol-
nych „przeszukaniem”.
W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że w toku kontroli przeprowadza-
nej przez osoby upoważnione przez Prezesa UOKiK w siedzibie kontrolowanego
przedsiębiorstwa - PTK C. Sp. z o.o. w W. w lipcu 2002 r., kontrolującym odmówiono
wglądu do „oryginałów” wskazanych przezeń plików komputerowych znajdujących
się bezpośrednio na dysku sieciowym, a zawierających elektroniczną wersję objętych
10
tą kontrolą dokumentów w postaci ofert i prezentacji, jakie skierowane zostały przez
kontrolowanego do wskazanych klientów instytucjonalnych w latach 2001-2002, co
oznacza, że kontrolowany - nota bene, na wyraźne polecenie prezesa kontrolowa-
nego przedsiębiorstwa - Sławomira S. odmówił w tym zakresie współdziałania w toku
kontroli z kontrolującym, a tym samym dopuścił się naruszenia ciążącego na nim
obowiązku określonego w art. 59 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsu-
mentów oraz w § 5 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 września 2001 r.
w sprawie szczegółowego trybu i sposobu przeprowadzania kontroli przedsiębiorców
i związków przedsiębiorców w toku postępowania przed Prezesem U.O.K. i K. Nato-
miast, podniesiony przez powoda w kasacji zarzut, iż w danym wypadku odmowa ta
była uzasadniona tym, że żądanie kontrolowanego udostępnienia do wglądu „orygi-
nałów” plików określonych dokumentów znajdujących się na dysku sieciowym kon-
trolowanego przedsiębiorstwa miało znamiona prawne „przeszukania” w rozumieniu
art. 58 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 219 i 224
k.p.k., a w tej sytuacji kontrolujący powinien uprzednio uzyskać wymaganą ustawowo
zgodę sądu ochrony konkurencji i konsumentów na „przeszukania” w formie posta-
nowienia tego sądu, której nie posiadał, jest oczywiście bezzasadny, ponieważ: po
pierwsze - kontrolujący wyraźnie informował kontrolowanego, iż nie zamierza sam
„przeszukiwać” całej zawartości dysku sieciowego kontrolowanego przedsiębiorstwa
w celu odnalezienia i zapoznania się z interesującymi go dokumentami zarchiwizo-
wanymi w postaci plików znajdujących się na tym dysku; po drugie - kontrolujący
wystąpił wobec kontrolowanego z wyraźną propozycją, iż oczekuje, że upoważniony
pracownik kontrolowanego przedsiębiorstwa sam odszukiwał będzie na dysku sie-
ciowym tego przedsiębiorstwa pliki zawierające oryginały dokumentów objętych za-
kresem prowadzonej kontroli, a następnie - dopiero po ich „otworzeniu” i stwierdze-
niu, iż odnaleziony został poszukiwany plik - udostępni go do wglądu na ekranie
komputera w „oryginale” osobie kontrolującej; po trzecie - pomimo to, kontrolowany
(na polecenie powoda) odmówił w tym zakresie współdziałania z kontrolującym w
toku przeprowadzania kontroli; po czwarte - wprawdzie po 10 dniach kontrolowany
dostarczył kontrolującemu przegrane z dysku sieciowego przedsiębiorstwa na „CD-
rom” pliki obejmujące dokumenty, o których udostępnienie zwracał się kontrolujący,
jednakże: a) nie udostępnił on kontrolującemu „oryginałów” plików żądanych doku-
mentów, lecz ich wersję „skopiowaną”; b) w rezultacie, kontrolujący nie miał możliwo-
ści stwierdzenia, czy dostarczone mu na „CD-romie” skopiowane pliki są w pełni
11
zgodne z plikami „oryginalnymi”; c) a ponadto, należy mieć na uwadze to, że kontro-
lowany ma wprawdzie także obowiązek sporządzania „kopii” dokumentów wskaza-
nych przez kontrolującego (§ 5 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 wrze-
śnia 2001 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu przeprowadzania kontroli
przedsiębiorców i związków przedsiębiorców w toku postępowania przed Prezesem
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów), ale nie zwalnia go to z obowiązku
podstawowego, jaki na nim ciąży ze względu na samą istotę i cel kontroli, a mianowi-
cie z obowiązku udostępnienia kontrolującemu do wglądu „oryginałów” dokumentów
(§ 5 pkt 2 tego rozporządzenia), przy czym dotyczy to także udostępniania doku-
mentów, które zawierają treści objęte przepisami o ochronie informacji niejawnych
(art. 62 - 63 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 49 oraz
art. 60 - 62 ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych, Dz.U.
Nr 11, poz. 95).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
k.p.c.
orzekł jak w sentencji, zasądzając (§ 12 ust. 4 pkt 1 w związku § 6 pkt 7
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czyn-
ności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy
prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz.U. Nr 163,
poz. 1349 ze zm.) od powoda na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Kon-
sumentów koszty postępowania kasacyjnego.
========================================