Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 18 października 2004 r.
I PZ 22/04
Syndyk masy upadłości traci legitymację procesową w sprawach doty-
czących praw upadłego z dniem uprawomocnienia się postanowienia o umo-
rzeniu postępowania upadłościowego.
Przewodniczący SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 paź-
dziernika 2004 r. sprawy z powództwa syndyka masy upadłości „N.G.” Spółki z o.o. w
W. przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w Warszawie
o zapłatę, na skutek zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Apelacyj-
nego w Katowicach z dnia 30 marca 2004 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Katowicach postanowieniem z dnia 30 marca 2004 r. [...]
odrzucił, na podstawie art. 370 k.p.c., apelację syndyka masy upadłości „N.G.” Spółki
z o.o. w W. od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 20 maja 2003 r. [...],
oddalającego jego powództwo o zapłatę.
W dniu 1 października 2003 r. syndyk masy upadłości „N.G.” wniósł apelację
od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 20 maja 2003 r., oddalającego
jego powództwo przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
o zapłatę kwoty 84.003,65 zł. Od tego wyroku apelację wywiodło również 21 pracow-
ników Spółki. Zarzucając naruszenie art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia
2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębior-
ców (Dz.U. Nr 155, poz. 1287 ze zm.) oraz art. 7 ust. 1 i ust. 1a ustawy z dnia 29
grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności praco-
dawcy (Dz.U. Nr 9, poz. 85 ze zm.) - poprzez przyjęcie poglądu, że sporządzenie
2
wykazu uzupełniającego i złożenie go po 30 września 2002 r. stanowi wszczęcie no-
wej sprawy w rozumieniu art. 29 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o restrukturyzacji niektó-
rych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców, skarżący wnieśli o zmianę
zaskarżonego wyroku i zasądzenie ze środków Funduszu Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych na ich rzecz żądanych roszczeń.
Apelacja syndyka masy upadłości „N.G.” została wniesiona w dniu 1 paździer-
nika 2003 r., a więc już po uprawomocnieniu się postanowienia Sądu Rejonowego w
Bielsku-Białej z 11 lipca 2003 r. o umorzeniu postępowania upadłościowego. Posta-
nowienie to uprawomocniło się z dniem 17 września 2003 r. W dniu 1 października
2003 r. Janusz G. nie posiadał statusu syndyka masy upadłości „N.G.” i nie był
uprawniony do wniesienia apelacji. Z dniem prawomocnego umorzenia postępowa-
nia upadły odzyskuje bowiem swobodę rozporządzania swym majątkiem, a syndyk
zobowiązany jest wydać niezwłocznie upadłemu jego majątek, księgi, koresponden-
cję i dokumenty. W ocenie Sądu, do wniesienia apelacji nie mieli prawa również pra-
cownicy Spółki „N.G.”. Nie byli oni stronami postępowania w toku procesu przed
Sądem pierwszej instancji, a - wedle art. 391 § 1 k.p.c. - art. 194 - 196 i art. 198
k.p.c. (przepisy dotyczące przekształceń podmiotowych) nie mają zastosowania w
postępowaniu przed sądem drugiej instancji. Skarżący pracownicy nie posiadają
także przymiotu następców prawnych syndyka, albowiem po zakończeniu postępo-
wania upadłościowego służące dotychczas syndykowi roszczenie z ustawy o ochro-
nie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy przysługuje wy-
łącznie pracodawcy.
Postanowienie to pełnomocnik „N.G.” zaskarżył zażaleniem, wnosząc o jego
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w
Katowicach. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 103 k.c., art. 104 k.c.
i art. 130 k.p.c. - poprzez „nieuwzględnienie, iż działanie byłego syndyka [...] było w
istocie rzeczy działaniem podjętym w interesie upadłego, a przez to działaniem rze-
komego pełnomocnika [...], zaś brak pełnomocnictwa był brakiem usuwalnym z mocy
art. 130 kpc.” Jego zdaniem, Sąd Okręgowy traktował Janusza G. - syndyka masy
upadłości „N.G.”, jako podmiot uprawniony do wniesienia apelacji, skoro w dniu 18
września 2003 r., a więc już po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu
postępowania upadłościowego, doręczono mu wyrok tego Sądu wraz z uzasadnie-
niem. Orzeczenie Sądu Okręgowego nie zostało jednak doręczone upadłemu, który
w dniu 17 września 2003 r. odzyskał zdolność do zarządzania swoim majątkiem oraz
3
legitymację czynną i bierną w sprawach dotyczących jego praw, jak też nie został on
poinformowany o rozstrzygnięciu. Wobec tego upadły został pozbawiony możności
obrony swych praw. Wywodził, że wystąpienie syndyka masy upadłości jako pełno-
mocnika upadłego było konieczne, albowiem „wymagał tego interes upadłego”, który
nie mógł osobiście wywieść apelacji od orzeczenia, ponieważ nie został o nim nale-
życie powiadomiony. Sąd Apelacyjny powinien poinformować upadłego o toczącym
się postępowaniu oraz zwrócić się do niego z zapytaniem „czy jako podmiot upraw-
niony do wniesienia przedmiotowej apelacji podtrzymuje apelację wniesioną przez
adwokata Janusza G.” Zgodnie z art. 103 k.c. i art. 104 k.c., ważność wniesionej
apelacji zależała od potwierdzenia jej przez upadłego. Ponieważ brak pełnomocnic-
twa był brakiem usuwalnym na podstawie art. 130 k.p.c., Sąd powinien wezwać by-
łego syndyka do przedłożenia pełnomocnictwa. Odnosząc się do legitymacji pracow-
ników upadłej spółki, podniósł, że mogą oni dochodzić swych praw i z mocy prawa
wstępują do procesu dotyczącego uprawnień pracowniczych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 221 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24
października 1934 r. - Prawo upadłościowe (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118,
poz. 512 ze zm.), a także z art. 367 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadło-
ściowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.), z chwilą uprawomocnienia się
postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego w postępowaniach cywil-
nych na miejsce sydyka wchodzi upadły. Od tego momentu tylko on lub jego pełno-
mocnik mogą skutecznie podejmować czynności procesowe.
Syndyk masy upadłości „N.G.” Spółki z o.o. w W. nie posiadał legitymacji i nie
był uprawniony do wniesienia apelacji w imieniu upadłego. Czynności tej dokonał
wszak w dniu 1 października 2003 r., po uprawomocnieniu się postanowienia o umo-
rzeniu postępowania upadłościowego, gdy skutecznie apelację mógł wywieść wy-
łącznie upadły lub jego pełnomocnik. Syndyk nie był również pełnomocnikiem Spółki
„N.G.”. Wedle art. 86 k.p.c., strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą
działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników. Pełnomocnik podejmuje
czynności procesowe przed sądem na podstawie pełnomocnictwa procesowego,
które może być bądź to ogólne bądź do prowadzenia poszczególnych spraw, albo do
niektórych tylko czynności procesowych. Co do zasady, źródłem umocowania jest
4
wola strony udzielającej pełnomocnictwa (wyjątek stanowi art. 118 k.p.c.). Syndyk
masy upadłości „N.G.” umocowania takiego nie posiadał. Innymi słowy, nie działał on
jako pełnomocnik procesowy Spółki, a więc nie mógł w jej imieniu skutecznie wnieść
apelacji. Powołane przez skarżącego przepisy Kodeksu cywilnego - art. 103 i art. 104
regulują kwestie działania bez umocowania albo z jego przekroczeniem w ramach
stosunków prawa materialnego. Nie dotyczą czynności procesowych dokonywanych
przed sądem, w tym również wniesienia apelacji. Do tych ostatnich zastosowanie
mają przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 86 k.p.c. i następne).
Brak pełnomocnictwa procesowego (umocowania) upoważniającego do wnie-
sienia apelacji nie jest, wbrew stanowisku skarżącego, brakiem usuwalnym na pod-
stawie art. 130 k.p.c. Przepis ten reguluje kwestię uzupełnienia braków formalnych
pisma procesowego, któremu nie można nadać biegu z uwagi na niezachowanie
właściwych wymagań przewidzianych dla wszystkich pism procesowych lub dla
szczególnego rodzaju pisma procesowego. Apelacja nie jest tego rodzaju pismem
procesowym, do którego z mocy ustawy wymagane jest dołączenie pełnomocnictwa
(jak w przypadku wniesienia kasacji). Wobec tego jego niedołączenie nie stanowi
braku formalnego, który można uzupełnić w trybie art. 130 § 1 k.p.c. Prawo nie na-
kłada na sąd obowiązku informowania upadłego o działaniach jakie powinien podjąć,
aby skutecznie dokonać czynności procesowych, ani tym bardziej występować do
niego z zapytaniem czy byłemu syndykowi udzielił pełnomocnictwa procesowego
albo czy „podtrzymuje apelację wniesioną przez adwokata Janusza G.”. Uzasadnio-
ne jest natomiast, aby to syndyk działający na rzecz upadłego udzielał mu informacji
o zapadłych orzeczeniach dotyczących jego sytuacji, a także o wnoszonych w imie-
niu upadłego środkach zaskarżenia.
Statusu strony nie posiadali również pracownicy upadłej Spółki. Nie występo-
wali w tym charakterze przed Sądem pierwszej instancji, a w konsekwencji nie byli
uprawnieni do wniesienia apelacji.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39318
§ 2
k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c. i art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================