Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA DNIA 18 PAŹDZIERNIKA 2004 R.
SNO 38/04
W postępowaniu o zezwolenie na pociągnięcie sędziego w stanie
spoczynku do odpowiedzialności karnej znajdują zastosowanie te przepisy o
postępowaniu dyscyplinarnym sędziów, które dają się pogodzić ze statusem
sędziego w stanie spoczynku (arg. z art. 80 § 3 zd. drugie w zw. z art. 104 §
3 u.s.p. in principio).
Przewodniczący: sędzia SN Marek Pietruszyński (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Teresa Flemming-Kulesza, Marek Sychowicz.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w Warszawie na posiedzeniu w
sprawie sędziego Sądu Rejonowego w stanie spoczynku po rozpoznaniu w dniu
18 października 2004 r. w związku z zażaleniem na uchwałę Sądu Apelacyjnego
– Sądu Dyscyplinarnego z dnia 24 maja 2004 r. sygn. akt (...) w przedmiocie
zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, zawieszenia
w czynnościach służbowych i obniżenia wynagrodzenia miesięcznego o 25 %
u c h w a l i ł:
uchyla uchwałę Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego i sprawę
przekazuje temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
W dniu 18 grudnia 2003 r. do Sądu Apelacyjnego-Sądu Dyscyplinarnego
wpłynął wniosek prokuratora Prokuratury Rejonowej o zezwolenie na
pociągnięcie sędziego Sądu Rejonowego w do odpowiedzialności karnej za czyn
określony w art. 178a § 1 k.k. W dniu 20 maja 2004 r. Krajowa Rada
2
Sądownictwa podjęła uchwałę o przeniesieniu sędziego w stan spoczynku z
uwagi na trwałą niezdolność do pełnienia obowiązków służbowych. W dniu 24
maja 2004 r., w toku postępowania przed Sądem dyscyplinarnym, obrońca
sędziego złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych psychiatrów
na okoliczność stanu zdrowia psychicznego sędziego w czasie czynu objętego
wnioskiem prokuratora.
Sąd wniosek ten oddalił, stwierdzając, że w postępowaniu toczącym się na
podstawie art. 80 u.s.p. nie rozstrzyga się zagadnienia winy.
W tym samym dniu Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny podjął uchwałę o
zezwoleniu na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, zawieszając
jednocześnie tego sędziego w pełnieniu czynności służbowych i obniżając
miesięczne wynagrodzenie o 25 %.
Na tę uchwałę zażalił się obrońca sędziego. W zażaleniu podniósł, że Sąd
dyscyplinarny nieprawidłowo ocenił stopień społecznej szkodliwości czynu
sędziego w sytuacji, gdy zdaniem skarżącego okoliczności przedmiotowe i
podmiotowe tego zdarzenia powinny doprowadzić sąd do stwierdzenia
znikomego ładunku społecznej szkodliwości tego czynu. Nadto skarżący nie
zgodził się ze stanowiskiem Sądu dyscyplinarnego, że kwestia zawinienia
sędziego nie może być rozważana w toku postępowania o zezwolenie na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej. Zarzucił również uchwale,
że wobec przejścia sędziego przed dniem 24 maja 2004 r. w stan spoczynku nie
można było zawiesić jej w pełnieniu obowiązków służbowych oraz obniżyć
wynagrodzenia.
W konkluzji wniósł o uchylenie przedmiotowej uchwały.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne.
Celem postępowania o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności karnej (art. 80 u.s.p.) jest ustalenie czy istnieją okoliczności
3
usprawiedliwiające uchylenie immunitetu sędziowskiego (art. 181 Konstytucji
RP), to znaczy, czy zachodzą okoliczności w pełni, bez żadnych istotnych
wątpliwości lub zastrzeżeń, uzasadniające zarówno fakt popełnienia samego
czynu, jak i występowanie innych znamion objętych przez ustawę ramami zasad
odpowiedzialności karnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 12 czerwca 2003 r., SNO 29/03, Orzecznictwo Sądu
Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego, z. I/2003, poz. 14).
Zatem w przypadku niemożności ustalenia faktu popełnienia przez
sędziego czynu jako zdarzenia bezprawnego kryminalnie i zawinionego (art. 1 §
1 i 3 k.k.) brak jest podstaw do stwierdzenia materialnego warunku
odpowiedzialności karnej tej osoby. Wśród okoliczności wyłączających winę w
prawie karnym jest niepoczytalność (art. 31 § 1 k.k.). Stwierdzenie
niepoczytalności powoduje zawsze umorzenie postępowania karnego (art. 414 §
1 k.p.k. in fine). W tej sytuacji kwestia możliwości rozpoznania przez sędziego
znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem nie może pozostawać
poza sferą rozważań Sądu dyscyplinarnego rozstrzygającego w przedmiocie
wniosku o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej.
Ewentualne uchylenie immunitetu musi być bowiem aktem celowym
zmierzającym do tego, aby sędzia odpowiadał karnie, a nie aby doszło do
umorzenia postępowania karnego.
Zaistnienie uzasadnionych wątpliwości, co do poczytalności sędziego w
zakresie czynu objętego zarzutem opisanym we wniosku prokuratora skutkować
powinno dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów na
podstawie art. 202 § 1 k.p.k.
Przepis ten ma zastosowanie w postępowaniu dyscyplinarnym sędziów
przez art. 128 u.s.p., a z uwagi na treść art. 80 § 3 zd. drugie u.s.p. również w
postępowaniu o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności
karnej (por. uchwała Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z 22 maja
4
2003 r. SNO 10/03, Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego,
z. I/2003, poz. 12).
W przedmiotowej sprawie dane dotyczące stanu zdrowia psychicznego
sędziego wskazywały, że zachodziły uzasadnione wątpliwości, co do
poczytalności sędziego w czasie czynu objętego wnioskiem prokuratora. W tej
sytuacji, co słusznie wskazano w zażaleniu, uchybieniem Sądu dyscyplinarnego
było oddalenie postanowieniem z dnia 24 maja 2004 r. wniosku obrońcy
sędziego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów w celu
ustalenia poczytalności sędziego, z uzasadnieniem możliwości przeprowadzenia
tego dowodu w postępowaniu karnym.
Uchybienie to skutkowało uchylenie zaskarżonej uchwały i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego
rozpoznania.
Rozpoznając ponownie sprawę Sąd dyscyplinarny dopuści dowód z opinii
biegłych lekarzy psychiatrów w celu ustalenia poczytalności sędziego w czasie
czynu wskazanego we wniosku prokuratora i w zależności od wniosków
zawartych w tej opinii ponownie oceni, czy istniejące w sprawie okoliczności
(przedmiotowe i podmiotowe) w pełni uzasadniają zezwolenie na pociągnięcie
sędziego do odpowiedzialności karnej.
W końcowym fragmencie rozważań Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny
pragnie podnieść, że decyzja Sądu dyscyplinarnego o zezwoleniu na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, poza wskazanym
uchybieniem, dotknięta została jeszcze innymi wadami prawnymi, których
uwzględnienie, w sytuacji braku uchybienia dotyczącego oddalenia wniosku o
powołanie biegłych psychiatrów, skutkowałoby zmianę uchwały dyscyplinarnej.
Zdaniem Sądu Najwyższego, Sąd dyscyplinarny zezwalając na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, błędnie zawiesił sędziego w
pełnieniu czynności sędziowskich i potrącił mu określony procent
wynagrodzenia. Sąd dyscyplinarny pierwszej instancji pominął bowiem fakt, że
5
w dniu 20 maja 2004 r., tj. przed wydaniem uchwały zezwalającej na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, KRS podjęła uchwałę o
przeniesieniu jej w stan spoczynku z uwagi na trwałą niezdolność do pełnienia
obowiązków służbowych.
Przeniesienie sędziego w stan spoczynku (po uprawomocnieniu się
uchwały KRS) spowodowało zmianę charakteru jego stosunku służbowego w
postaci ustania stosunku pracy i odjęcia funkcji jurysdykcyjnej.
Zatem, skoro nie jest możliwe zawieszenie sędziego w stanie spoczynku w
czynnościach służbowych, to tym samym wyłączona jest możliwość
zastosowania wobec takiego sędziego, w postępowaniu o zezwolenie na
pociągnięcie do odpowiedzialności karnej, drugiego środka określonego w § 3
art. 129 u.s.p.
W tej sytuacji stwierdzić należało, że w postępowaniu o zezwolenie na
pociągnięcie sędziego w stanie spoczynku do odpowiedzialności karnej znajdują
zastosowanie te przepisy o postępowaniu dyscyplinarnym sędziów, które dają
się pogodzić ze statusem sędziego w stanie spoczynku (arg. z art. 80 § 3 zd.
drugie w zw. z art. 104 § 3 u.s.p. in principio).
Z tych względów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny orzekł, jak w uchwale.