Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 grudnia 2004 r.
I PK 100/04
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego oddalający skargę zarządu
powiatu na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody, stwierdzające nieważność
odwołania dyrektora szkoły, nie dotyczy stron stosunku pracy (nauczyciela i
szkoły) i nie prowadzi do nieważności odwołania nauczyciela ze stanowiska
kierowniczego jako czynności modyfikującej treść stosunku pracy.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Zbigniew Hajn, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 grudnia 2004 r. sprawy
z powództwa Ryszarda Sławomira S. przeciwko Zespołowi Szkół w B.P. o dodatek
funkcyjny, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 15 stycznia 2004 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Ełku wyrokiem z dnia 27 października 2003 r. oddalił po-
wództwo Ryszarda Sławomira S. przeciwko Zespołowi Szkół w B.P. o zapłatę dodat-
ku funkcyjnego po 500 zł miesięcznie za okres od 1 lipca 2001 r. do 31 sierpnia 2003
r.
Sąd ten ustalił, że powód jest zatrudniony w pozwanym Zespole Szkół (po-
przednio był to Zespół Szkół Rolniczych) od 14 września 1987 r. Wojewoda S. powie-
rzył mu z dniem 1 września 1998 r. pełnienie obowiązków dyrektora, a z dniem 1 lis-
topada 1998 r. powód został powołany na stanowisko dyrektora na okres 5 lat.
Uchwałą Zarządu Powiatu w P. Ryszard S. został odwołany z pełnionej funkcji z
dniem 30 czerwca 2001 r. bez wypowiedzenia, na podstawie art.38 ust. 2 ustawy z
dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 21
sierpnia 2001 r. Wojewoda W.-M. działając na podstawie art.79 ust. 1 ustawy o sa-
2
morządzie powiatowym, stwierdził nieważność tej uchwały Zarządu Powiatu. Zarząd
Powiatu zaskarżył decyzję Wojewody do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który
wyrokiem z dnia 19 lutego 2002 r. oddalił skargę.
W trakcie postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym Zarząd
Powiatu ogłosił konkurs na stanowisko dyrektora pozwanego Zespołu Szkół i obsa-
dził to stanowisko. Sąd za nieistotne uznał przyczyny odwołania powoda i nie rozwa-
żał zasadności stawianych mu zarzutów, gdyż uznał, że kwestie te zostały rozstrzy-
gnięte w postępowaniu administracyjnym. Jako bezsporne potraktował odwołanie
powoda z naruszeniem art. 38 ustawy o systemie oświaty. Sąd Rejonowy odwołał się
do orzeczeń Sądu Najwyższego i stwierdził, że powodowi jako nauczycielowi miano-
wanemu odwołanemu z funkcji dyrektora szkoły z naruszeniem art. 38 ust. 2 ustawy
przysługuje wyłącznie odszkodowanie obejmujące dodatek funkcyjny za czas, do
upływu którego pełnienie funkcji miało trwać, nie więcej jednak niż za trzy miesiące.
Pozwany wypłacił powodowi odszkodowanie w tej wysokości, jednakże powód nie
przyjął go.
Powód wniósł apelację od tego wyroku, a Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił ją
wyrokiem z dnia 15 stycznia 2004 r. Sąd drugiej instancji podzielił pogląd Sądu Rejo-
nowego co do tego, że powodowi przysługuje wyłącznie roszczenie o odszkodowa-
nie w wysokości dodatku funkcyjnego za okres trzech miesięcy. Powód potwierdził,
że pracodawca wypłacił mu odszkodowanie w takiej wysokości, a nie jest istotne - w
ocenie Sądu - czy przyjął je. Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody wywarło skutki w
sferze prawa administracyjnego. Natomiast odwołanie powoda z funkcji, mimo że
wadliwe, wywarło skutki w sferze prawa pracy. Powód nie może domagać się wy-
płaty dodatku funkcyjnego, skoro nie pełnił obowiązków dyrektora szkoły.
Powód wniósł kasację od wyroku Sądu Okręgowego, podnosząc zarzut naru-
szenia art. 38 pkt 2 ustawy o systemie oświaty przez błędne jego zastosowanie „ gdy
tymczasem, w świetle wyroku NSA z 8 listopada 2000 r., II SA 2070/00 (Prawo Pracy
2001/3/34), powód nie został odwołany ze stanowiska dyrektora, a co za tym idzie
rozważanie okoliczności odwołania i opieranie się na art. 38 pkt 2 wskazanej ustawy
jest bezprzedmiotowe”. Podniósł ponadto zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez
dowolną a nie swobodną ocenę dowodów, wyrażającą się w tym, że Sąd pominął
zarzut powoda co do skutków rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody, w świetle któ-
rego powód nie może traktowany być jako osoba odwołana ze stanowiska, „a co za
3
tym idzie zachodzi wątpliwość, czy wyrok SN z dnia 09.05.1997 r.” ma zastosowanie,
albowiem dotyczy dyrektora odwołanego z naruszeniem prawa.
Kasacja zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i utrzymanego
nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w Ełku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Ełku.
W uzasadnieniu kasacji podnosi się, że korzystne dla powoda rozstrzygnięcie
nadzorcze Wojewody w zakresie prawnoadministracyjnym rodzi skutki ex tunc, a co
za tym idzie uchwała o odwołaniu powoda ze stanowiska dyrektora szkoły i akty
prawne będące jej konsekwencją są eliminowane z obrotu prawnego. Powód nie zo-
stał odwołany ze stanowiska dyrektora z naruszeniem art. 38 pkt 2 ustawy o syste-
mie oświaty, gdyż w obrocie prawnym nie istnieje uchwała, która by ten przepis na-
ruszała. Nowopowołany dyrektor wykonywał pracę bez koniecznego do tego powo-
łania, albowiem uchwała o jego powołaniu jako następstwo odwołania powoda zo-
stała wyeliminowana z obrotu prawnego, a co za tym idzie straciła moc. Zdaniem
powoda, pozostaje on w stosunku pracy na podstawie powołania, gdyż decyzja o
powołaniu go na stanowisko dyrektora obowiązywała do czasu upływu kadencji. Po-
zostawał on - jak twierdzi - przez cały czas w gotowości do pełnienia funkcji dyrekto-
ra. „Jasnym jest zatem, iż powodowi do czasu wygaśnięcia stosunku pracy na pod-
stawie powołania przysługuje dodatek funkcyjny w wysokości 500 zł miesięcznie”.
Strona pozwana wniosła o odmowę przyjęcia kasacji do rozpoznania, a w
przypadku przyjęcia jej do rozpoznania - o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Rozważania trzeba rozpocząć od przypomnienia, że Sąd Najwyższy rozpo-
znaje kasację w granicach jej podstaw, które wyznaczone są przez podniesione za-
rzuty naruszenia przepisów prawa materialnego i procesowego. Niemożliwe jest wy-
kroczenie poza granice kasacji, co sprawia, że nie wszystkie problemy wyłaniające
się na tle rozpoznawanej sprawy mogą być przedmiotem rozważań Sądu Najwyż-
szego.
Podniesione w kasacji zarzuty są bezpodstawne. Przepis art. 38 pkt 2 ustawy
z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 67,
poz. 329 ze zm.) w dacie odwołania powoda stanowił, że w przypadkach szczególnie
uzasadnionych, organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze może
4
odwołać nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wy-
powiedzenia. Z przepisu tego wynika kompetencja organu oraz przesłanki odwołania
ze stanowiska, nie dotyczy on wcale uprawnienia do dodatku funkcyjnego, o który
toczył się spór. Nie może być mowy o naruszeniu tego przepisu ani o naruszeniu art.
233 § 1 k.p.c. w sytuacji, gdy stan faktyczny nie był sporny, a Sąd Okręgowy ustalił,
że powód został odwołany ze stanowiska kierowniczego z naruszeniem art. 38. Po-
wód przedstawia w kasacji konstrukcję nieistniejącego odwołania ze stanowiska dy-
rektora, polemizując z przyjętą w zaskarżonym wyroku koncepcją wadliwej (niezgod-
nej z prawem) zmiany w treści stosunku pracy powoda. Koncepcja prezentowana w
kasacji nie ma oparcia w jej podstawach. Nie może ona być zaaprobowana. Nie da
się obronić tezy, że powód nie został odwołany i pełnił funkcję dyrektora do końca
kadencji, a w każdym razie był gotów, w rozumieniu przepisów o wynagrodzeniu za
pracę niewykonaną, do pracy na tym stanowisku. Uchwała o odwołaniu powoda była
czynnością z zakresu prawa pracy, podjętą przez organ działający na rzecz praco-
dawcy, co w odniesieniu do pracowników na stanowiskach kierowniczych nie jest
niczym niezwykłym. Czynność ta dotyczyła stosunków między powodem a jego pra-
codawcą i doprowadziła do modyfikacji stosunku pracy. Wyrok Naczelnego Sądu
Administracyjnego nie dotyczył stron stosunku pracy i nie mógł rozstrzygać o tym
stosunku, skoro sąd administracyjny nie rozstrzyga o stosunkach o naturze cywilno-
prawnej (chyba, że zostałoby mu przekazane orzekanie o takich stosunkach, co
miało na przykład miejsce w przypadku mianowanych urzędników państwowych).
Zatem skutek wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego nie polega na nieważno-
ści odwołania powoda i powołania nowego dyrektora. W prawie pracy nie występuje
sankcja nieważności w odniesieniu do czynności rozwiązujących stosunek pracy i -
odpowiednio - trzeba przyjąć, że dotyczy to czynności modyfikujących warunki pracy
i płacy. Konstrukcja czynności nieistniejących w prawie pracy nie dotyczy czynności
wadliwych i niezgodnych z prawem. Przyjęcie nieważności odwołania powoda, a w
konsekwencji nieważności powierzenia stanowiska dyrektora innej osobie, prowa-
dziłoby do efektów niemożliwych do zaakceptowania. Trzeba by uznać, że szkoła
miała dwóch dyrektorów lub że wszystkie czynności podjęte przez nowego dyrektora
(cywilnoprawne, prawnopracownicze i inne jak np. polegające na podpisywaniu
świadectw szkolnych) są nieważne. Dlatego Sąd Najwyższy w składzie rozpoznają-
cym tę sprawę nie podziela poglądu wyrażonego w wyroku z dnia 3 grudnia 2003 r. (I
PK 76/03, OSNAPiUS 2004 nr 21, poz. 361). Nie można w żadnym razie powiedzieć,
5
że przepis art. 38 pkt 2 (obecnie jest to przepis art. 38 ust. 1 pkt 2) nie dotyczy sytua-
cji powoda, skoro jest bezsporne, że na jego podstawie został odwołany, a Sąd usta-
lił, że doszło do jego naruszenia. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polega na nie-
porozumieniu. Stawiając ten zarzut powód domaga się ustalenia, że nie został od-
wołany w sensie prawnym, nie zaś faktycznym. Odwołanie miało bowiem bezspornie
miejsce, spór dotyczy nie faktów, lecz konsekwencji prawnych wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego.
Ponieważ obie podstawy kasacji okazały się nieusprawiedliwione podlegała
ona oddaleniu na podstawie art. 39312
k.p.c.
========================================