Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE DNIA 8 GRUDNIA 2004 R.
V KK 344/04
Przy określaniu, w trybie art. 611c § 1 k.p.k., kary podlegającej wyko-
naniu po przejęciu orzeczenia do wykonania – sąd związany jest górną
granicą zagrożenia oznaczoną w przepisie określającym typ przestępstwa.
Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik (sprawozdawca).
Sędziowie SN: E. Gaberle, P. Hofmański.
Prokurator Prokuratury Krajowej: M. Staszak.
Sąd Najwyższy w sprawie Marcina P., w przedmiocie określenia kary
podlegającej wykonaniu w dalszym ciągu w trybie art. 9 ust. 1 lit. a Kon-
wencji o przekazywaniu osób skazanych sporządzonej w Strasburgu dnia
21 marca 1983 r., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 8
grudnia 2004 r., kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich
od postanowienia Sądu Okręgowego w P. z dnia 12 maja 2003 r.,
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i p r z e k a z a ł sprawę Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
U Z A S A D N I E N I E
Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Miasta Landskrony w
Królestwie Szwecji z dnia 8 stycznia 2002 r., zmienionym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego dla Skanii i Blekinge z dnia 27 marca 2002 r., Marcin P. ska-
zany został za przestępstwo polegające na tym, że w okresie od dnia 17
2
marca do dnia13 maja 2001 r., przy sześciu różnych okazjach, z Polski do
Szwecji wspólnie z innymi osobami wwiózł 8 milionów sztuk papierosów,
przy czym dawał niewłaściwe informacje w związku z ocleniem twierdząc,
iż towarem są meble, nie wymieniając papierosów, przez co odebrał społe-
czeństwu cło lub opłatę w wysokości 13 127.749 koron szwedzkich tj. za
ciężkie przestępstwo przeciwko przepisom celnym (§ 10 Ustawy o karze za
przemyt towarów z 2000 r., poz. 1225) na karę 4 lat pozbawienia wolności.
Postanowieniem z dnia 7 października 2002 r. Sąd Okręgowy w P. na
wniosek Ministra Sprawiedliwości stwierdził prawną dopuszczalność prze-
jęcia do dalszego wykonywania kary pozbawienia wolności orzeczonej wo-
bec Marcina P. wskazanym wyżej wyrokiem – w trybie ratyfikowanej przez
Polskę Konwencji o przekazywaniu osób skazanych sporządzonej w Stras-
burgu w dniu 21 marca 1983 r.
Ministerstwo Sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z
wnioskiem Ministerstwa Sprawiedliwości Królestwa Szwecji, stosownie do
art. 9 ust. 1 lit. „a” i art. 10 Konwencji o przekazywaniu osób skazanych,
zobowiązało się w oświadczeniu z dnia 28 października 2002 r., że po
przejęciu skazanego do Polski kara pozbawienia wolności wykonywana
będzie w dalszym ciągu.
W dalszym toku postępowania Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z
dnia 12 maja 2003r. stwierdził, że przestępstwo przypisane Marcinowi P.
wyrokiem wydanym w Królestwie Szwecji wyczerpuje znamiona przestęp-
stwa skarbowego z art. 86 § 1 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 1 k.k.s. i zdecy-
dował, iż wykonaniu w Rzeczypospolitej Polskiej, przy zastosowaniu art. 38
§ 2 pkt 1 k.k.s., podlegać będzie, po dostosowaniu do ustawodawstwa pol-
skiego, kara 4 lat pozbawienia wolności. W uzasadnieniu tego orzeczenia
Sąd Okręgowy zauważył, że wprawdzie przestępstwo z art. 86 § 1 k.k.s.
zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 2, ale w niniejszym wy-
padku mają zastosowanie przepisy art. 37 § 1 pkt 1 k.k.s. i art. 38 § 2 pkt 1
3
k.k.s., które pozwalają na podwyższenie podwójnie górnej granicy wymiaru
kary przewidzianej w art. 86 § 1 k.k.s. Tak więc kara 4 lat pozbawienia wol-
ności mieści się, w przekonaniu Sądu Okręgowego, w granicach ustawo-
wego zagrożenia w polskiej ustawie karnej, odnoszącego się do przypisa-
nego oskarżonemu przestępstwa.
Od prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w P. z dnia 12
maja 2003 r. wniósł kasację, na podstawie art. 521 k.p.k., Rzecznik Praw
Obywatelskich. Zarzucił postanowieniu rażące naruszenie art.9 ust. 1 lit. „a”
w zw. z art. 10 Konwencji o przekazywaniu osób skazanych, sporządzonej
w Strasburgu dnia 21 marca 1983 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 51, poz. 279) w
zw. z art. 91 ust. 1 Konstytucji, polegające na wyrażeniu błędnego poglądu
prawnego, że górne zagrożenie karą za dane przestępstwo, to także za-
grożenie wynikające z fakultatywnej możliwości jej zaostrzenia – a w kon-
sekwencji na określeniu podlegającej wykonaniu kary w wymiarze 4 lat po-
zbawienia wolności, co mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego
orzeczenia. W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego po-
stanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w P. do ponowne-
go rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istotne znaczenie ma to, że przejęcie do wykonania wyroku sądowe-
go wydanego w Królestwie Szwecji, skazującego Marcina P. na karę 4 lat
pozbawienia wolności, nastąpiło w trybie art. 9 ust. 1 lit. a Konwencji Stras-
burskiej, tj. przez wykonywanie orzeczonej kary w dalszym ciągu. Zgodnie
z art. 10 ust. 1 Konwencji w wypadku wykonywania kary w dalszym ciągu
państwo wykonania jest związane rodzajem i wymiarem kary w orzeczeniu
skazującym, chyba że zachodzi potrzeba dostosowania kary w drodze
orzeczenia sądowego z powodu jej niezgodności z ustawodawstwem pań-
stwa wykonania (art. 10 ust. 2 konwencji). Niezgodność taka zachodzi,
między innymi wtedy, gdy wymiar kary orzeczonej w wyroku skazującym
4
przekracza górną granicę zagrożenia przewidzianego przez prawo pań-
stwa wykonania. Sąd Okręgowy uznał, że w niniejszej sprawie nie ma nie-
zgodności w tym względzie, gdyż wprawdzie w art. 86 § 1 k.k.s., a więc w
przepisie stanowiącym odpowiednik przepisu typizującego w ustawodaw-
stwie szwedzkim przestępstwo przypisane Marcinowi P.,górną granicą za-
grożenia jest kara 2 lat pozbawienia wolności, ale ze względu na to, że
skutkiem czynu było in concreto uszczuplenie należności publicznoprawnej
dużej wartości, zachodzą podstawy do zastosowania nadzwyczajnego za-
ostrzenia kary pozbawienia wolności do górnej granicy zagrożenia usta-
wowego zwiększonego podwójnie, przewidzianego w art. 37 § 1 w zw. z
art. 38 § 2 k.k.s. W konkluzji przyjął Sąd Okręgowy, że po przejęciu orze-
czenia do wykonania podlega wykonaniu kara 4 lat pozbawienia wolności.
Zarzut kasacji wskazuje na naruszenie właśnie art. 10 ust. 2 Kon-
wencji, w rezultacie błędnej wykładni pojęcia „górnej granicy zagrożenia
przewidzianego przez państwo wykonania”. Zdaniem skarżącego, górnej
granicy zagrożenia nie może wyznaczać nadzwyczajne uprawnienie sądu
państwa wykonania do zaostrzenia kary ponad limit określony w przepisie
typizującym czyn zabroniony.
Zarzut kasacji jest trafny. Pojęcie „górnej granicy zagrożenia”, nie
sprecyzowane bliżej w postanowieniach Konwencji, jest w orzecznictwie
sądów polskich jednolicie interpretowane. Sąd Najwyższy przyjmował nie-
zmiennie, że zagrożenie ustawowe określa zawsze przepis statuujący typ
przestępstwa. Nie zmieniają go przepisy uprawniające sąd do orzeczenia
kar wyższych, bądź niższych od tych granic przy zastosowaniu nadzwy-
czajnego złagodzenia lub nadzwyczajnego obostrzenia kary (uzasadnienie
uchwały SN z dnia 16 marca 1999 r., I KZP 4/99 i powołane tam inne
uchwały SN, OSNKW 1999, z. 5-6, poz. 27). Dalej idące doprecyzowanie
pojęcia „granic ustawowego zagrożenia” odnoszące się do unormowań
zawartych w konwencji o przekazywaniu osób skazanych na karę pozba-
5
wienia wolności w celu odbycia kary w państwie, którego są obywatelami,
sporządzonej w Berlinie dnia 19 maja 1978 r. (Dz. U. z 1980 r. Nr 8, poz.
21) przedstawił Sąd Najwyższy jedynie w uchwale z dnia 20 czerwca 1991
r., I KZP 11/91 (OSNKW 1991, z. 10-12, poz.48). Wyraził mianowicie po-
gląd, że orzekając w przedmiocie przekazywania do odbycia w kraju kary
pozbawienia wolności wymierzonej obywatelowi polskiemu przez sąd pań-
stwa obcego, sąd polski związany jest nie tylko granicami ustawowego za-
grożenia, ale również modyfikacjami tego zagrożenia, wynikającymi z za-
stosowania instytucji ogólnych prawa karnego, jeżeli zastosowanie danej
instytucji stanowi w konkretnym wypadku obowiązek sądu orzekającego.
Podzielając przy rozpoznaniu niniejszej kasacji stanowisko zaprezen-
towane w powołanej uchwale Sądu Najwyższego, należy stwierdzić, że nie
ma podstaw do interpretowania art. 10 ust. 2 Konwencji Strasburskiej w ten
sposób, że górną granicę zagrożenia przewidzianą przez państwo wyko-
nania limituje uprawnienie sądu tego państwa do nadzwyczajnego obo-
strzenia kary, które mogłoby być zastosowane, gdyby sąd ten rozpoznawał
sprawę merytorycznie. Raz jeszcze trzeba zauważyć, że ustawowe granice
zagrożenia określone są w przepisie typizującym przestępstwo. Poza
ustawowymi granicami zagrożenia jest nadzwyczajny wymiar kary, do któ-
rego ustawodawca uprawnia tylko sąd orzekający w razie zaistnienia ściśle
sprecyzowanych przesłanek, pozostawiając jednak zastosowanie takiego
nadzwyczajnego wymiaru kary swobodnemu uznaniu sądu.
Podsumowując, należy przyznać rację zarzutowi Rzecznika Praw
Obywatelskich, że orzekając o wykonaniu kary pozbawienia wolności wo-
bec Marcina P. „w dalszym ciągu” Sąd Okręgowy był zobowiązany przepi-
sem art. 10 ust. 2 Konwencji Strasburskiej do dostosowania tej kary do
ustawodawstwa polskiego, przy uwzględnieniu, że w art. 86 § 1 k.k.s. gór-
na granica zagrożenia ustawowego została określona na 2 lata. Ogranicza
ona wymiar kary w wypadku przejęcia do wykonania orzeczenia w kraju,
6
nawet wtedy, gdyby hipotetycznie uznać, że w razie rozpoznawania sprawy
przez sąd polski zastosowano by nadzwyczajne obostrzenie kary na pod-
stawie art. 37 § 1 k.k.s. Taki sam pogląd w analogicznej sytuacji proceso-
wej wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniach: z dnia 11 lutego 2004 r. III
KK 304/03 i z dnia 26 maja 2004r. V KK 67/04 (niepubl.).
Uznając zasadność zarzutu kasacji, Sąd Najwyższy uwzględnił za-
warty w niej wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekaza-
nie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w P.