III CK 352/04
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 11 lutego 2005 r., III CK 352/04
Niemożliwość okazania przez kierowcę dokumentu stwierdzającego
nabyte uprawnienie do prowadzenia pojazdów mechanicznych nie wyłącza
odpowiedzialności Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. przewidzianej w
§ 8 ogólnych warunków ubezpieczenia autocasco, zatwierdzonych uchwałą
zarządu z dnia 30 sierpnia 2000 r., nr UZ/195/2000.
Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Irena Gromska-Szuster
Sędzia SN Kazimierz Zawada
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Zbigniewa T. przeciwko
Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń S.A. w W., Centrum Likwidacji Szkód i
Oceny Ryzyka w K. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu
11 lutego 2005 r. kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia
11 marca 2004 r.
zmienił zaskarżony wyrok i oddalił apelację oraz zasądził od strony pozwanej
na rzecz powoda kwotę 4800 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 24 września 2003 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty
w Krakowie zasądził od pozwanego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. w
W., Centrum Likwidacji Szkód i Oceny Ryzyka w K. na rzecz Zbigniewa T. kwotę
24 144,84 zł, a w pozostałej części powództwo oddalił. Podstawą tego
rozstrzygnięcia były następujące okoliczności.
W wypadku w dniu 14 grudnia 2001 r. uszkodzeniu uległ samochód powoda
marki "Mercedes". Samochód prowadził syn powoda Karol T., niedysponujący
pozwoleniem na prowadzenie pojazdów, skradzionym mu w kwietniu 2001 r.
Ubezpieczyciel odmówił powodowi wypłacenia odszkodowania, powołując się na
§ 8 ogólnych warunków ubezpieczenia autocasco, zatwierdzonych uchwałą zarządu
z dnia 30 sierpnia 2000 r., nr UZ/195/2000 (ze zm. – dalej: "o.w.u.a."), przewidujący
wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela m.in. w razie prowadzenia pojazdu
przez właściciela lub upoważnionego kierowcę bez ważnego dokumentu
uprawniającego do kierowania pojazdem. Ujęte w § 8 o.w.u.a. postanowienie
oznacza, w ocenie Sądu Rejonowego, wyłączenie odpowiedzialności
ubezpieczyciela w przypadku braku stwierdzonej dokumentem umiejętności
prowadzenia pojazdów, a nie sam brak takiego dokumentu.
Uwzględniając apelację pozwanego ubezpieczyciela, Sąd Okręgowy
zaskarżonym wyrokiem zmienił wyrok Sądu Rejonowego w części zasądzającej i
powództwo oddalił. Odwołując się do stanu faktycznego ustalonego przez Sąd
Rejonowy, Sąd Okręgowy odmiennie zinterpretował § 8 o.w.u.a. Konfrontując jego
brzmienie z art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu
drogowym (Dz.U. Nr 98, poz. 602 ze zm.) przyjął, że użyte w ogólnych warunkach
wyrażenie „dokument stwierdzający uprawnienia do kierowania pojazdami” może
oznaczać tylko to, że „chodzi o posiadanie przez kierującego pojazdem prawa jazdy
określonej kategorii nie zaś uprawnień do prowadzenia pojazdów w sensie
materialnym”.
W kasacji opartej na pierwszej podstawie kasacyjnej powód zarzucił
naruszenie art. 65 w związku z art. 805 oraz art. 58 § 3 w związku z art. 807, a
ponadto art. 3531
i 385 § 2 k.c. Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie
o „uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i wydanie orzeczenia co do istoty
sprawy”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odmawiając powodowi wypłacenia odszkodowania, pozwany powołał się na §
8, 1 pkt 3b o.w.u.a. w brzmieniu: "ubezpieczeniem nie są objęte szkody – powstałe
podczas kierowania pojazdem przez właściciela lub upoważnionego kierowcę w
stanie nietrzeźwości lub wskazującym na spożycie alkoholu, pod wpływem
narkotyków lub innych środków odurzających, albo bez ważnego dokumentu
uprawniającego do kierowania pojazdem oraz wówczas gdy kierowca zbiegł z
miejsca wypadku". Tak ujęte postanowienie wzorca umownego, określającego
istotę zawartej umowy ubezpieczenia, zmusza do poszukiwania odpowiedzi na
pytanie, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, zważywszy że wyrażenie „ważny
dokument uprawniający do kierowania pojazdem” jest niejednoznaczne; może
oznaczać zarówno brak dokumentu w jego fizycznej postaci, jak i brak możliwości
wykazania dokumentem nabytych umiejętności prowadzenia pojazdu, mimo ich
istnienia.
Odwołując się do reguł wykładni ustanowionych w art. 65 k.c., walor
doniosłości można przypisać tylko drugiemu z przytoczonych znaczeń, za czym
przemawia kontekst, w jakim wyrażenie „brak dokumentu” zostało użyte. Obok
braku dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu wymienia się
nietrzeźwość, stan wskazujący na użycie alkoholu, pozostawanie pod działaniem
narkotyków i inne okoliczności, ewidentnie wskazujące na zjawisko przyczynowości.
Sam brak dokumentu, stwierdzającego zdolność do prowadzenia pojazdu, w
żadnym wypadku nie może być oceniany jako równoznaczny z brakiem tej
zdolności, a tym samym z przyczyną wypadku. Przypisanie temu wyrażeniu
odmiennego znaczenia ograniczałoby zakres ochrony ubezpieczeniowej w razie
zaistnienia zdarzeń przypadkowych i nieprzewidywalnych.
W stanie faktycznym sprawy nie ma wątpliwości, że kierujący pojazdem
dysponował wymaganymi kwalifikacjami, tyle tylko, że dokument te kwalifikacje
stwierdzający został mu skradziony, co zostało urzędowo zaświadczone, zatem
należało orzec, jak w sentencji (art. 39315
k.p.c.).
Niemożliwość okazania przez kierowcę dokumentu stwierdzającego
nabyte uprawnienie do prowadzenia pojazdów mechanicznych nie wyłącza
odpowiedzialności Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. przewidzianej w
§ 8 ogólnych warunków ubezpieczenia autocasco, zatwierdzonych uchwałą
zarządu z dnia 30 sierpnia 2000 r., nr UZ/195/2000.
Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Irena Gromska-Szuster
Sędzia SN Kazimierz Zawada
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Zbigniewa T. przeciwko
Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń S.A. w W., Centrum Likwidacji Szkód i
Oceny Ryzyka w K. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu
11 lutego 2005 r. kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia
11 marca 2004 r.
zmienił zaskarżony wyrok i oddalił apelację oraz zasądził od strony pozwanej
na rzecz powoda kwotę 4800 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 24 września 2003 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty
w Krakowie zasądził od pozwanego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. w
W., Centrum Likwidacji Szkód i Oceny Ryzyka w K. na rzecz Zbigniewa T. kwotę
24 144,84 zł, a w pozostałej części powództwo oddalił. Podstawą tego
rozstrzygnięcia były następujące okoliczności.
W wypadku w dniu 14 grudnia 2001 r. uszkodzeniu uległ samochód powoda
marki "Mercedes". Samochód prowadził syn powoda Karol T., niedysponujący
pozwoleniem na prowadzenie pojazdów, skradzionym mu w kwietniu 2001 r.
Ubezpieczyciel odmówił powodowi wypłacenia odszkodowania, powołując się na
§ 8 ogólnych warunków ubezpieczenia autocasco, zatwierdzonych uchwałą zarządu
z dnia 30 sierpnia 2000 r., nr UZ/195/2000 (ze zm. – dalej: "o.w.u.a."), przewidujący
wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela m.in. w razie prowadzenia pojazdu
przez właściciela lub upoważnionego kierowcę bez ważnego dokumentu
uprawniającego do kierowania pojazdem. Ujęte w § 8 o.w.u.a. postanowienie
oznacza, w ocenie Sądu Rejonowego, wyłączenie odpowiedzialności
ubezpieczyciela w przypadku braku stwierdzonej dokumentem umiejętności
prowadzenia pojazdów, a nie sam brak takiego dokumentu.
Uwzględniając apelację pozwanego ubezpieczyciela, Sąd Okręgowy
zaskarżonym wyrokiem zmienił wyrok Sądu Rejonowego w części zasądzającej i
powództwo oddalił. Odwołując się do stanu faktycznego ustalonego przez Sąd
Rejonowy, Sąd Okręgowy odmiennie zinterpretował § 8 o.w.u.a. Konfrontując jego
brzmienie z art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu
drogowym (Dz.U. Nr 98, poz. 602 ze zm.) przyjął, że użyte w ogólnych warunkach
wyrażenie „dokument stwierdzający uprawnienia do kierowania pojazdami” może
oznaczać tylko to, że „chodzi o posiadanie przez kierującego pojazdem prawa jazdy
określonej kategorii nie zaś uprawnień do prowadzenia pojazdów w sensie
materialnym”.
W kasacji opartej na pierwszej podstawie kasacyjnej powód zarzucił
naruszenie art. 65 w związku z art. 805 oraz art. 58 § 3 w związku z art. 807, a
ponadto art. 3531
i 385 § 2 k.c. Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie
o „uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i wydanie orzeczenia co do istoty
sprawy”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odmawiając powodowi wypłacenia odszkodowania, pozwany powołał się na §
8, 1 pkt 3b o.w.u.a. w brzmieniu: "ubezpieczeniem nie są objęte szkody – powstałe
podczas kierowania pojazdem przez właściciela lub upoważnionego kierowcę w
stanie nietrzeźwości lub wskazującym na spożycie alkoholu, pod wpływem
narkotyków lub innych środków odurzających, albo bez ważnego dokumentu
uprawniającego do kierowania pojazdem oraz wówczas gdy kierowca zbiegł z
miejsca wypadku". Tak ujęte postanowienie wzorca umownego, określającego
istotę zawartej umowy ubezpieczenia, zmusza do poszukiwania odpowiedzi na
pytanie, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, zważywszy że wyrażenie „ważny
dokument uprawniający do kierowania pojazdem” jest niejednoznaczne; może
oznaczać zarówno brak dokumentu w jego fizycznej postaci, jak i brak możliwości
wykazania dokumentem nabytych umiejętności prowadzenia pojazdu, mimo ich
istnienia.
Odwołując się do reguł wykładni ustanowionych w art. 65 k.c., walor
doniosłości można przypisać tylko drugiemu z przytoczonych znaczeń, za czym
przemawia kontekst, w jakim wyrażenie „brak dokumentu” zostało użyte. Obok
braku dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu wymienia się
nietrzeźwość, stan wskazujący na użycie alkoholu, pozostawanie pod działaniem
narkotyków i inne okoliczności, ewidentnie wskazujące na zjawisko przyczynowości.
Sam brak dokumentu, stwierdzającego zdolność do prowadzenia pojazdu, w
żadnym wypadku nie może być oceniany jako równoznaczny z brakiem tej
zdolności, a tym samym z przyczyną wypadku. Przypisanie temu wyrażeniu
odmiennego znaczenia ograniczałoby zakres ochrony ubezpieczeniowej w razie
zaistnienia zdarzeń przypadkowych i nieprzewidywalnych.
W stanie faktycznym sprawy nie ma wątpliwości, że kierujący pojazdem
dysponował wymaganymi kwalifikacjami, tyle tylko, że dokument te kwalifikacje
stwierdzający został mu skradziony, co zostało urzędowo zaświadczone, zatem
należało orzec, jak w sentencji (art. 39315
k.p.c.).