Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 469/04
POSTANOWIENIE
Dnia 6 kwietnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący)
SSN Bronisław Czech (sprawozdawca)
SSN Stanisław Dąbrowski
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z wniosku Z. J.
przy uczestnictwie A. J.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 6 kwietnia 2005 r.,
kasacji wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 24 marca 2004 r.,
1. zmienia zaskarżone postanowienie w punktach I, II i V w ten
sposób, że:
a/ oddala apelację,
b/ zasądza od A. J. na rzecz Z. J. kwotę 240 zł (dwieście
czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego;
2. zasądza od A. J. na rzecz Z. J. kwotę 2.100 zł (dwa tysiące sto
złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego;
3. odstępuje od obciążenia A. J. resztą opłaty żądanej od kasacji.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 16 października 2003 r. dokonał
podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni Z. J. i uczestnika postępowania A. J.,
przyznając im określone przedmioty i prawa oraz zasądzając od wnioskodawczyni na
rzecz uczestnika kwotę 938,50 zł tytułem dopłaty. W uzasadnieniu tego
postanowienia Sąd Rejonowy m.in. stwierdził, że A. J. nie udowodnił, by jego udział
w majątku wspólnym był większy niż udział wnioskodawczyni.
Na skutek apelacji uczestnika postępowania, Sąd Okręgowy, postanowieniem
zaskarżonym kasacją, zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w ten sposób, że:
1/ ustalił iż w majątku wspólnym udział wnioskodawczyni wynosi 1/3, a udział
uczestnika postępowania 2/3; 2/ tytułem wyrównania udziałów zasądził od
wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwotę 13.955 zł z odsetkami
i z odroczeniem terminu płatności do 24 czerwca 2004 r.; 3/ orzekł o kosztach
postępowania. Sąd Okręgowy przyjął, że do powstania majątku wspólnego
wnioskodawczyni przyczyniła się w o wiele mniejszym stopniu niż uczestnik
postępowania. Ten ostatni pracował bowiem na kontraktach w Libii,
wnioskodawczyni zaś zajmowała się małoletnimi dziećmi (troje synów), prowadziła
gospodarstwo domowe i pracowała zarobkowo. Zarobki uczestnika postępowania,
w okresie jego pracy w Libii, były „niewspółmiernie wysokie” w porównaniu do
osiąganych przez wnioskodawczynię. W związku z tym, zdaniem Sądu Okręgowego,
istnieje podstawa do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym (art. 43 § 2
k.r.o.).
Wnioskodawczyni w kasacji, zarzucając naruszenie art. 386 § 4 k.p.c. przez
nieuchylenie postanowienia Sądu Rejonowego oraz - art. 43 § 2 i § 3 k.r.o. przez ich
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, wniosła o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie –
o zmianę postanowienia przez orzeczenie, że wnioskodawczyni i uczestnik
postępowania „mają równe udziały w majątku dorobkowym” oraz o zasądzenie od
uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania.
Uczestnik postępowania wniósł o oddalenie kasacji i zasądzenie na jego rzecz
od wnioskodawczyni kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. nie może zostać uznany za zasadny,
mimo interesującego wywodu pełnomocnika skarżącej w tym przedmiocie.
Przewidziane w wymienionym przepisie uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji
nie jest obligatoryjne (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 28 stycznia 1999
r., III CKN 146/98, Lex nr 50651). Powinno nastąpić wówczas, gdy sąd drugiej
instancji uznał apelację za merytorycznie zasadną, ale jednocześnie stwierdził brak
podstaw do wydania orzeczenia reformatoryjnego. Sytuacja taka nie zaistniała
w sprawie niniejszej, albowiem Sąd Okręgowy, po uzupełnieniu postępowania
dowodowego, uznał istnienie podstaw do wydania orzeczenia reformatoryjnego,
skoro kwestią ustalenia nierównych udziałów zajmował się już Sąd Rejonowy, a tylko
nie dał odpowiedniego wyrazu swojemu stanowisku w tym przedmiocie.
Zasadny jest natomiast zarzut naruszenia art. 43 § 2 i 3 k.r.o. Zasadą jest, że
oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 k.r.o.),
dopiero w razie istnienia ważnych powodów, sąd może ustalić udziały nierówne z
uwzględnieniem stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania
majątku (§ 2), z tym, że przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił
się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy
przy wychowaniu dzieci i pracy w gospodarstwie domowym (§ 3).
Skarżąca trafnie zarzuciła, że z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy
wynika jedynie, iż jej zarobki były znacznie niższe niż zarobki uczestnika
postępowania. Okoliczność ta nie może być jedyną podstawą do przyjęcia,
że wystąpiły ważne powody w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.o. W sprawie nie ustalono,
by wnioskodawczyni wydawała w sposób niewłaściwy pieniądze zarobione przez
uczestnika postępowania. Nie zostały więc podważone jej zeznania, że wydawała je
na potrzeby rodziny. Trzeba przy tym mieć na uwadze, że sama wychowywała
i musiała utrzymać troje małoletnich synów. Do tego jeszcze pracowała zarobkowo.
Wypełniała zatem obowiązki o jakich mowa w art. 23 k.r.o. Przyczyniała się zatem do
powstania majątku wspólnego stosownie do swoich sił i możliwości. Widać z tego,
że w sprawie nie wykazano istnienia ważnych powodów w rozumieniu art. 43 § 2
k.r.o., a wnioskodawczyni również przez osobistą pracę przy wychowaniu dzieci i we
wspólnym gospodarstwie domowym przyczyniła się do powstania majątku wspólnego
(art. 43 § 3 k.r.o.).
Z tej przyczyny Sąd Najwyższy uwzględnił kasację (art. 39313
k.p.c.
w brzmieniu sprzed 6 lutego 2005 r.) i o kosztach postępowania orzekł na podstawie
4
art. 520 § 3 k.p.c. oraz nie obciążył uczestnika postępowania brakującą częścią
opłaty sądowej od kasacji (art. 11 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych).