Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 maja 2005 r.
III UK 33/05
Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego wlicza się tylko te składniki
wynagrodzenia, co do których z przepisów układów zbiorowych lub innych ak-
tów normatywnych dotyczących wynagradzania wynika, że podlegają one
zmniejszeniu lub zawieszeniu w okresie pobierania przez pracownika zasiłku
chorobowego (art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,
jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 maja 2005 r. sprawy z
wniosku Przedsiębiorstwa Budowlano - Usługowego „S.-P." Spółce Jawnej w S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P. z udziałem Roberta
K. o zasiłek chorobowy, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie Ośrodka Zamiejscowego w
Przemyślu z dnia 24 września 2004 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy w Krośnie-Ośrodek Zamiejscowy w Przemyślu wyrokiem z dnia
24 września 2004 r. [...] oddalił apelację pełnomocnika Przedsiębiorstwa Budowlano-
Usługowego „S.-P.” Józefa S. w S. (dalej: PBU „S.-P.”) oraz apelacje Józefa S. i
wnioskodawcy - Roberta K. od wyroku Sądu Rejonowego w Przemyślu z dnia 21
kwietnia 2004 r. [...] oddalającego odwołanie Przedsiębiorstwa Budowlano-Usługo-
wego „S.-P.” Józefa S. w S. i Roberta K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddział w P. z dnia 5 lipca 2002 r. stwierdzającej nadpłatę zasiłku chorobowe-
go wypłaconego przez płatnika - PBU „S.-P.” na rzecz wnioskodawcy - Roberta K. za
2
okres od dnia 5 września 2000 r. do dnia 27 stycznia 2001 r. w łącznej kwocie
13.821,01 zł. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy w Krośnie Ośrodek Za-
miejscowy w Przemyślu stwierdził w szczególności, że: „spór dotyczy zasadności
wliczania do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego premii uznaniowej wypłaconej
wnioskodawcy w sierpniu 1999 r. Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca
1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636) w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego
nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, jeżeli postanowienia układów zbioro-
wych pracy lub przepisy o wynagradzaniu nie przewidują zmniejszania ich za okres
pobierania zasiłku. W PBH „S.-P.” premie wypłacano na podstawie regulaminu wy-
nagradzania z dnia 30 maja 1996 r. oraz dwóch aneksów do tego regulaminu - Nr 1 z
dnia 2 stycznia 1999 r. i Nr 2 z dnia 15 kwietnia 1999 r. Według brzmienia aneksu Nr
2 pracodawca ma prawo do przyznawania indywidualnych miesięcznych nagród dla
poszczególnych pracowników według swojego uznania. Wypłaty nagród ulegają
zmniejszeniu lub całkowitemu zawieszeniu na okres pobierania przez pracowników
wynagrodzenia za czas choroby oraz zasiłków, a o wysokości zmniejszenia lub cał-
kowitym zawieszeniu wypłaty nagród decyduje samodzielnie pracodawca. Już samo
określenie „nagroda” wskazuje, że ten składnik wynagrodzenia ma charakter uzna-
niowy. W listach płac był określany jako „premia”. Przy takiej treści § 5 regulaminu
trafnie przyjął Sąd pierwszej instancji, że nie można uznać, iż przepisy o wynagra-
dzaniu określają zasady zmniejszania nagrody (premii) za okres pobierania zasiłku,
skoro te składniki przysługują według uznania pracodawcy i pracodawca według
swojego uznania decyduje o ich zmniejszeniu lub ich zawieszeniu. W przepisach
płacowych Spółki nie określono zasad zmniejszania nagród (premii), stąd nie można
przyjąć, że wnioskodawca Józef S. za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy
nie wypłacał pracownikom, w tym Robertowi K. dodatkowych składników wynagro-
dzenia, tj. nagrody (premii). Nagrody (premie) wypłacane w Spółce nie miały cha-
rakteru premii regulaminowej, gdyż nie zostały w regulaminie wynagradzania okre-
ślone kryteria ich przyznawania. Zatem premia wypłacana Robertowi K. ma charakter
wyłącznie uznaniowy, stąd nie mogła być wliczona do podstawy zasiłku chorobowe-
go. (...) Sąd Okręgowy przyjął, że art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.) w związku z art. 772
k.p. jest zgodny z Kon-
3
stytucją RP, a spór dotyczy wyłącznie interpretacji tych przepisów i sprowadza się do
ich prawidłowej wykładni.”
W kasacji od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu pełnomoc-
nik Józefa S. - PBH „S.-P.” zarzucił naruszenie art. 41 ust. 1 i art. 36 ust. 1 ustawy z
dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego
w związku z § 5 pkt 2 regulaminu wynagradzania w brzmieniu obowiązującym od
dnia 5 kwietnia 1999 r. „poprzez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że
składnik wynagrodzenia jakim jest premia nie podlegał wliczeniu do podstawy wymia-
ru zasiłku chorobowego mimo, że nie ulegał wypłacaniu za czas choroby” oraz art. 3
ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643
ze zm.) „w ten sposób, że Sąd II instancji samodzielnie uznał wskazane we wniosku
o skierowanie pytania do Trybunału Konstytucyjnego przepisy, za zgodne z Konsty-
tucją RP”. Równocześnie, pełnomocnik skarżącego wskazał, iż okolicznością uza-
sadniającą przyjęcie kasacji do rozpoznania jest „potrzeba wykładni rozbieżności w
orzecznictwie (...), czy składnik wynagrodzenia, jakim jest premia uregulowana w
regulaminie wynagradzania, podlega wliczeniu do podstawy wymiaru zasiłku choro-
bowego w sytuacji, gdy pracownik nie otrzymuje jej w czasie choroby, co oznacza
zwrot, że wyłączone są z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego składniki wyna-
grodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w myśl przepisów o wynagrodze-
niu - w okresie korzystania z zasiłku chorobowego (tak SN w wyroku z 05 marca
1997 r., II UKN 15/97) oraz czy zawsze podstawą wymiaru zasiłku chorobowego są
składniki wynagrodzenia, od których przepisy regulujące tę kwestię ustalają składki
na ubezpieczenie społeczne (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 03 marca
1998 r., III AUa 116/98, gdzie Sąd stwierdził, że przepis art. 12 ust. 4 ustawy z 17
grudnia 1975 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa, Dz.U. Nr 30 z 1983 r., poz. 143 ze zm.) należy interpreto-
wać w ten sposób, że podstawą wymiaru zasiłku chorobowego są składniki wyna-
grodzenia, od których przepisy regulujące tę kwestię ustalają składki na ubezpiecze-
nie społeczne.” W konsekwencji, w kasacji sformułowany został wniosek o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Kro-
śnie-Ośrodek Zamiejscowy w Przemyślu do ponownego rozpoznania lub o „zmianę
zaskarżonego wyroku w trybie art.39315
k.p.c., w ten sposób, że zmienia zaskarżoną
decyzję organu rentowego i stwierdza brak nadpłaty zasiłku chorobowego” oraz o
4
zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy, kosztów postępowania
według norm przepisanych za obie instancje.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 41 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, która obowiązuje od
dnia 1 września 1999 r. (art. 86 tej ustawy), stanowi, że: „przy ustalaniu podstawy
wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia jeżeli
postanowienia układów zbiorowych pracy lub przepisy o wynagradzaniu nie przewi-
dują zmniejszania ich za okres pobierania zasiłku.” Tym samym, w prawie polskim
obowiązuje zasada, wedle której do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego wypła-
canego pracownikowi w związku z okresową niezdolnością do świadczenia pracy nie
mogą być wliczane te składniki wynagrodzenia, co do których przepisy układów zbio-
rowych lub innych aktów normatywnych dotyczących wynagradzania nie przesądzają
w sposób jednoznaczny, że pracownik traci do nich prawo w okresie pobierania za-
siłku chorobowego. Oznacza to natomiast, że do podstawy wymiaru zasiłku choro-
bowego wlicza się tylko te składniki wynagrodzenia, co do których z przepisów ukła-
dów zbiorowych lub innych aktów normatywnych dotyczących wynagradzania w
sposób jednoznaczny i definitywny zarazem wynika, iż podlegają one zmniejszeniu
lub całkowitemu zawieszeniu w okresie pobierania przez pracownika zasiłku choro-
bowego.
Tymczasem, w rozpoznawanej sprawie jest niesporne to, że obowiązujący w
Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym „S.-P.” Józefa S. w S. regulamin wynagra-
dzania z dnia 30 maja 1996 r. (w brzmieniu uwzględniającym zmiany wprowadzone
dwoma aneksami - aneksem nr 1 z dnia 2 stycznia 1999 r. oraz aneksem nr 2 z dnia
15 kwietnia 1999 r.) w § 5 stanowił, że: „1. Pracodawca ma prawo do przyznawania
indywidualnych miesięcznych nagród dla poszczególnych pracowników według
swego uznania. 2. Wypłaty nagród, o których mowa w pkt 1 niniejszego paragrafu,
ulegają zmniejszeniu lub całkowitemu zawieszeniu za okres pobierania przez pra-
cowników wynagrodzenia za czas choroby, zasiłku chorobowego, świadczenia reha-
bilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opie-
kuńczego, oraz innych okresów w których pracownik nie świadczył pracy. O wysoko-
ści zmniejszenia lub całkowitym zawieszeniu wypłaty w/w nagród decyduje samo-
5
dzielnie pracodawca.” Abstrahując nawet od tego, że mowa jest w tym kontekście w
regulaminie wynagradzania o “nagrodzie”, która w listach płac pracowników była
określana jako „premia”, należy stwierdzić, że: po pierwsze - „nagrody” te (lub „pre-
mie”) miały charakter uznaniowy, co wynika z postanowienia § 5 ust. 1 tego regula-
minu wynagradzania („pracodawca ma prawo do przyznawania indywidualnych na-
gród miesięcznych /.../ według swego uznania.”); oraz po drugie - skoro w zdaniu
drugim § 5 ust. 2 tego regulaminu wynagrodzenia znalazło się wyraźne zastrzeżenie
co do tego, że “o wysokości zmniejszenia lub o całkowitym zawieszeniu wypłaty na-
gród (premii) decyduje samodzielnie pracodawca”, to oznacza to, iż regulamin wyna-
gradzania nie tylko nie przesądzał o tym, że w okresie pobierania zasiłku chorobo-
wego wypłata przyznawanej pracownikowi nagrody (premii) podlega zmniejszeniu
lub całkowitemu zawieszeniu, lecz wręcz przeciwnie - regulamin wynagradzania wy-
raźnie przesądzał o tym, że decyzja w kwestii zmniejszenia lub całkowitego zawie-
szenia wypłaty nagrody (premii) na rzecz pracownika w okresie, gdy korzysta on z
zasiłku chorobowego, pozostawiona jest “uznaniu pracodawcy”. W tej sytuacji Sądy
obu instancji trafnie przyjęły, że przy tak sformułowanej dyspozycji § 5 regulaminu
wynagradzania obowiązującego w Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym „S.-P.”
Józefa S. w S.: „nie można uznać, iż przepisy o wynagradzaniu określają zasady
zmniejszania nagrody (premii) za okres pobierania zasiłku, skoro te składniki przy-
sługują według uznania pracodawcy i pracodawca według uznania decyduje o ich
zmniejszeniu lub ich zawieszeniu. (...) Zatem premia wypłacona Robertowi K. ma
charakter wyłącznie uznaniowy, stąd nie mogła być wliczona do podstawy zasiłku
chorobowego.”
Z kolei, podniesiony w kasacji zarzut naruszenia art. 3 ustawy z dnia 1 sierp-
nia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym w sytuacji, gdy „sąd II instancji samodzielnie
uznał wskazane we wniosku o skierowanie pytania do Trybunału Konstytucyjnego
przepisy, za zgodne z Konstytucją RP i nie zwrócił się z pytaniem prawnym do Try-
bunału o ocenę zgodności art. 41 ust. 1 cyt. wyżej ustawy z Konstytucją RP”, jest
oczywiście bezzasadny, ponieważ - zgodnie z art. 193 Konstytucji RP oraz art. 3
ustawy o Trybunale Konstytucyjnym - „każdy sąd może przedstawić Trybunałowi
Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją
(...), jeżeli od odpowiedzi na to pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczą-
cej się przed sądem”, jednak czyni to jedynie w sytuacji, gdy sam uzna, że istnieją
uzasadnione wątpliwości co do zgodności danego aktu normatywnego z Konstytucją,
6
a nie zawsze wówczas, gdy z takim wnioskiem wystąpi strona postępowania, której
zresztą przysługuje prawo wniesienia skargi do Trybunału Konstytucyjnego, jeżeli
uznaje, że jej konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone (art. 79 Konstytu-
cji RP).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================