Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 25 MAJA 2005 R.
SNO 25/05
Ustawa – Prawo o ustroju sądów powszechnych nie przewiduje trybu
„cofania wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej” (analogicznie jak
kodeks postępowania karnego nie przewiduje trybu cofania aktu
oskarżenia złożonego przez oskarżyciela publicznego do właściwego sądu).
Przewodniczący: sędzia SN Tomasz Grzegorczyk.
Sędziowie SN: Bronisław Czech (sprawozdawca), Jacek Gudowski.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny na posiedzeniu z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego oraz protokolanta w sprawie
sędziego Sądu Rejonowego w stanie spoczynku po rozpoznaniu w dniu 25 maja
2005 r. zażalenia wniesionego przez Ministra Sprawiedliwości na postanowienie
Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 18 stycznia 2005 r., sygn.
akt (...)
postanowił u c h y l i ć zaskarżone p o s t a n o w i e n i e i sprawę
przekazać Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego
rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sędzia Sądu Rejonowego, obecnie w stanie spoczynku, został obwiniony o
popełnienie w okresie od października 2000 r. do grudnia 2001 r. przewinienia
służbowego polegającego na oczywistej i rażącej obrazie przepisów prawa w
postaci zaniechania wydania w rozsądnym terminie zarządzeń koniecznych dla
nadania biegu bliżej określonym sprawom.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny, wyrokiem z dnia 31 marca 2004 r.,
uniewinnił sędziego Sądu Rejonowego od popełnienia zarzuconego mu
wymienionego przewinienia służbowego. U podłoża owego wyroku legł pogląd,
że sędzia w stanie spoczynku ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną jedynie za
„uchybienie godności urzędu sędziego”.
Na skutek odwołania Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego, Sąd
Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 8 października 2004 r. uchylił
powyższy wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi
Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy przyjął, że sędzia w stanie spoczynku odpowiada
dyscyplinarnie również na podstawie odpowiednio stosowanego art. 107 § 1
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U.
Nr 98, poz. 1070 ze zm., zwanej dalej „u.s.p.”) za każdą z określonych w tym
2
przepisie postać przewinienia popełnionego w okresie pełnienia służby, w tym
także za uchybienie godności urzędu. Unormowanie art. 104 § 2 zd. 2 u.s.p. daje
natomiast jednoznaczne, wyraźne wskazanie, iż zaprzestanie pełnienia urzędu
nie uchyla odpowiedzialności również za uchybienie godności urzędu sędziego
popełnione przed przejściem w stan spoczynku. Artykuł 104 § 2 u.s.p. nie
wpływa na zakres podstaw odpowiedzialności sędziego w stanie spoczynku
inaczej, jak tylko poprzez uzupełnienie podstaw wskazanych w art. 107 § 1
u.s.p. o przewinienie polegające na uchybieniu godności sędziego po przejściu
w stan spoczynku.
Postanowieniem z dnia 18 stycznia 2005 r. Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny na podstawie art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 108 § 2 oraz art.
128 i 133 u.s.p. umorzył postępowanie wobec obwinionego i kosztami
postępowania obciążył Skarb Państwa.
W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd stwierdził, że przed rozpoczęciem
ponownego postępowania przeciwko obwinionemu, Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego cofnął wniosek o ukaranie dyscyplinarne, gdyż z dniem 31
grudnia 2004 r. nastąpiło przedawnienie karalności tego przewinienia (art. 108 §
1 i 2 u.s.p.). Sąd uznał to za uzasadnione zważywszy dodatkowo, że sędzia
przeszedł w stan spoczynku. Wskazał nadto, iż skoro w tej sytuacji brak jest
uprawnionego żądania do prowadzenia postępowania dyscyplinarnego,
postępowanie podlega umorzeniu.
Minister Sprawiedliwości w zażaleniu (mylnie nazwanym odwołaniem) od
tego postanowienia zarzucił obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na
treść orzeczenia, a mianowicie:
- art. 14 § 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. poprzez przyjęcie, że cofnięcie
wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej przed Sądem Dyscyplinarnym
(Sąd w zaskarżonym orzeczeniu błędnie używa określenia „wniosek o ukaranie
dyscyplinarne”) powoduje konieczność umorzenia postępowania w trybie art. 17
§ 1 pkt 9 k.p.k., oraz
- art. 108 § 2 u.s.p. w zw. z art. 108 § 1 u.s.p. poprzez umorzenie
postępowania bez wypowiedzenia się w kwestii winy obwinionego mimo, że od
daty popełnienia czynu zarzuconego obwinionemu nie upłynęło 5 lat.
Przytaczając powyższe zarzuty, Minister Sprawiedliwości wniósł o
uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zarzucone sędziemu Sądu Rejonowego przewinienie służbowe ma
charakter czynu ciągłego, zakończonego w grudniu 2001 r., a więc w sprawie
ma zastosowanie ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, która weszła w życie dnia 1 października 2001 r.
Zaskarżone przez Ministra Sprawiedliwości postanowienie Sądu
Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 18 stycznia 2005 r. oparte jest w
3
istocie na przepisach art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 108 § 2 oraz art. 128 i
133 u.s.p. W uzasadnieniu tego postanowienia stwierdzono, że przed
rozpoczęciem ponownego postępowania przeciwko obwinionemu, Zastępca
Rzecznika Dyscyplinarnego cofnął wniosek „o ukaranie dyscyplinarne”, gdyż z
dniem 31 grudnia 2004 r. nastąpiło przedawnienie karalności tego przewinienia
(art. 108 § 1 i 2 u.s.p.). Sąd Apelacyjny uznał to za uzasadnione, zważywszy
dodatkowo, że sędzia Sądu Rejonowego przeszedł w stan spoczynku. Wskazał
nadto, iż skoro w tej sytuacji brak jest uprawnionego żądania do prowadzenia
postępowania dyscyplinarnego, postępowanie podlega umorzeniu.
Minister Sprawiedliwości trafnie zarzucił, że z takim stanowiskiem nie
można się zgodzić, bowiem pozostaje ono w sprzeczności z normą art. 14 § 2
k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. oraz normą art. 108 § 2 u.s.p.
Pierwszy z przytoczonych wyżej przepisów stanowi, iż odstąpienie
oskarżyciela publicznego (odpowiednio w związku z art.128 u.s.p. – rzecznika
dyscyplinarnego w postępowaniu dyscyplinarnym sędziów sądów
powszechnych) od oskarżenia nie wiąże sądu. Przy czym podkreślenia wymaga,
że ustawa – Prawo o ustroju sądów powszechnych nie przewiduje trybu „cofania
wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej” (analogicznie jak kodeks
postępowania karnego nie przewiduje trybu cofania aktu oskarżenia złożonego
przez oskarżyciela publicznego do właściwego sądu). Kodeks postępowania
karnego posługuje się terminem „odstąpienie od oskarżenia”. Wniosek o
rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej przed sądem dyscyplinarnym składany przez
rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych jest odpowiednikiem
aktu oskarżenia składanego przez oskarżyciela publicznego w postępowaniu
karnym. W konsekwencji umarzając postępowanie dyscyplinarne na podstawie
art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. sąd dyscyplinarny rażąco uchybił normie art. 14 § 2 k.p.k.
w zw. z art. 128 u.s.p., brak było bowiem ku temu podstaw prawnych. Ponadto
sąd ten, nie wypowiadając się w kwestii popełnienia przewinienia zawodowego
przez sędziego Sądu Rejonowego rażąco uchybił normie art. 108 § 2 u.s.p. w
zw. z art. 108 § 1 u.s.p. Artykuł 108 § 2 u.s.p. nawiązuje w swej treści do
zasadniczego terminu przedawnienia karalności przewinień dyscyplinarnych
sędziów, określonego w art. 108 § 1 u.s.p. (trzy lata od daty czynu), ale zarazem
stanowi wyraźnie, że jeżeli przed upływem trzech lat wszczęto postępowanie,
przedawnienie następuje z upływem pięciu lat od chwili czynu, z tą
modyfikacją, że w razie przypisania obwinionemu popełnienia przewinienia
dyscyplinarnego, sąd dyscyplinarny umarza postępowanie w zakresie
wymierzenia kary dyscyplinarnej. Bez wątpienia w realiach przedmiotowej
sprawy wystąpiła taka sytuacja. Skoro bowiem postępowanie dyscyplinarne
było wszczęte przed upływem zasadniczego trzyletniego terminu przedawnienia
karalności czynu zarzuconego obwinionemu (zakończenie popełniania
przewinienia o charakterze ciągłym w grudniu 2001 r.; wniosek o rozpoznanie
sprawy dyscyplinarnej wniesiony dnia 13 grudnia 2002 r.), to pięcioletni termin
4
przedawnienia karalności czynu w przedmiotowej sprawie upływa w grudniu
2006 r.
Jednocześnie trzeba mieć na względzie, że w niniejszej sprawie nie ma
zastosowania wyłączenie normy art. 108 u.s.p., o którym mowa w art. 204 § 1
u.s.p., ponieważ czyn popełniony został w czasie obowiązywania ustawy –
Prawo o ustroju sądów powszechnych z 2001 r. i dlatego nie jest dopuszczalne
poprzestanie na umorzeniu postępowania bez rozstrzygnięcia kwestii
popełnienia przewinienia dyscyplinarnego obwinionego sędziego oraz przyjęcie
za podstawę umorzenia przepisu art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zauważa również, że zaskarżonego
postanowienia nie można oceniać w świetle art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art.
228 u.s.p., albowiem Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny nie ustalił, by
przewinienie służbowe obwinionego, jeżeli zostało popełnione, miało znikomą
społeczną szkodliwość.
Z powyższych przyczyn i zasad Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
postanowienia (art. 437 § 1 i art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p.).