Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 87/05
POSTANOWIENIE
Dnia 15 lipca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza
w sprawie z odwołania B. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 lipca 2005 r.,
kasacji ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 14 grudnia 2004 r.,
odmawia przyjęcia kasacji o rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 grudnia 2004 r. oddalił apelację
wnioskodawczyni B. S. od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 19 września 2003
r. oddalającego jej odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
28 marca 2002 r. Decyzją tą odmówiono wnioskodawczyni z dniem 1 kwietnia 2002
r. dalszej wypłaty świadczenia rentowego wobec stwierdzenia orzeczeniem lekarza
orzecznika z dnia 21 marca 2002 r. że jest ona zdolna do pracy.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji w sposób wnikliwy
ustalił kwestię odzyskania przez wnioskodawczynię zdolności do pracy. Opinia
biegłych lekarzy specjalistów odpowiednich do rodzaju schorzeń wnioskodawczyni,
została wydana po badaniu ubezpieczonej i uwzględnieniu dołączonej do akt
dokumentacji lekarskiej oraz wyników badań dodatkowych. Została ona
wyczerpująco uzasadniona. Sąd ten wskazał, że „samo istnienie jednostek
2
chorobowych i fakt ich leczenia” nie są równoznaczne z niezdolnością do pracy w
rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.).
Przedłożone na rozprawie apelacyjnej zaświadczenie lekarskie z grudnia 2004 r.
wymieniające choroby wnioskodawczyni nie ma znaczenia w sprawie, gdyż dotyczy
jej aktualnego stanu zdrowia i może stanowić podstawę do złożenia ponownego
wniosku do organu rentowego o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Zawarty w
apelacji wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnych biegłych Sąd
Apelacyjny uznał za niezasadny i podniósł, że według utrwalonego orzecznictwa
Sądu Najwyższego sąd nie jest obowiązany do uwzględnienia kolejnych wniosków
dowodowych strony tak długo, aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę i pomija
je od momentu dostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy.
Powyższy wyrok wnioskodawczyni zaskarżyła kasacją.
Skarżonemu orzeczeniu zarzucała naruszenie prawa materialnego – art. 13
ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 z późn. zm.) przez jego błędne
zastosowanie oraz naruszenie przepisów postępowania – art. 232 k.p.c. oraz art. 5
k.p.c. w związku z art. 241 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez jego
niezastosowanie, obrazę art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 241 k.p.c. w związku z
art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie, art. 286 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, przy czym naruszenie wskazanych
przepisów postępowania mogło mieć wpływ na wynik sprawy, albowiem wpłynęło
ono w sposób bezpośredni na poczynione w niniejszej sprawie ustalenia dotyczące
niezdolności do pracy.
Jako okoliczności uzasadniające rozpoznanie kasacji wskazywała:
pojawienie się istotnego zagadnienia prawnego, dotyczącego kwestii, czy w
przypadku zaistnienia potrzeby, o której mowa w przepisie art. 286 k.p.c. sąd ma
jedynie możliwość, czy też obowiązek zażądania dodatkowych opinii, bądź ustnego
wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie. Przepis ten posługuje się wprawdzie
sformułowaniem „może”, jednakże w odniesieniu do takiego brzmienia przepisu w
doktrynie prawa postępowania cywilnego pojawiła się rozbieżność poglądów
3
wyeksponowana przez K. Kołakowskiego (Kodeks postępowania cywilnego.
Komentarz. Tom I. Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 1999, str. 957). W tym
kontekście należy także przytoczyć stanowisko Sądu Najwyższego dotyczące
przeprowadzania dowodu z opinii biegłego, w myśl którego udział biegłych w
postępowaniu sądowym nie może ograniczać się do złożenia pisemnej opinii, bez
równoczesnej ze stronami obecności na posiedzeniu sądu, na którym strony
mogłyby przez zadawanie pytań zwalczać, popierać, czy choćby przez uzupełnienie
faktów, które ich opinia powinna uwzględniać, czynić ją odpowiednią do wskazanej
przez siebie tezy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 1998 r. II UKN
220/98, OSNAPiUS 1999, nr 18, poz. 597). Sąd Najwyższy w niepublikowanym
postanowieniu z dnia 9 czerwca 1997 r. (sygn. akt III CKN 27/97) stwierdził, że
jeżeli sąd pierwszej instancji uznał, że możliwości uzyskania wiadomości
specjalnych zostały wyczerpane w ramach dotychczasowych opinii, powoływanie
dalszych biegłych jest zbędne. A contrario należy uznać, że jeżeli możliwości takie
nie zostały wyczerpane, powoływanie takie jest zasadne. Tymczasem w niniejszym
postępowaniu Sądy obu instancji postąpiły rozbieżnie z powoływaną judykaturą.
Podnosiła także, oczywiste naruszenie prawa przez zaskarżone orzeczenie:
art. 232 k.p.c. oraz art. 5 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez
niedopuszczenie z urzędu dowodu z opinii kolejnego biegłego sądowego. Jak
wskazuje się w judykaturze Sądu Najwyższego „zmiana treści art. 3 i art. 232 k.p.c.
i wprowadzona nią zasada kontradyktoryjności procesu cywilnego, nie zwalnia sądu
ubezpieczeń społecznych od obowiązku wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i
dopuszczenia w tym celu dowodu nawet przez strony nie wnioskowanego” (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 1998 r. II UKN 88/98, OSNAPiUS z 1999 r., Nr
11, poz. 373). Zdaniem skarżącej, odniesienie się do powyżej zaprezentowanych
zagadnień uwzględniać będzie nie tylko interes indywidualny powódki, ale także
interes publiczny – przyczyni się do ujednolicenia orzecznictwa sądów
powszechnych w tym zakresie.
Kasacja zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji przy
uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania, ewentualnie też uchylenie
wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
4
temu Sądowi lub równorzędnemu, także przy uwzględnieniu kosztów
dotychczasowego postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 393 §1 k.p.c. Sąd Najwyższy może odmówić przyjęcia kasacji
do rozpoznania, jeżeli w sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne, nie
istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, a ponadto gdy kasacja jest
oczywiście bezzasadna. Odmowa przyjęcia kasacji do rozpoznania nie może
nastąpić wówczas, gdy zaskarżone orzeczenie w sposób oczywisty narusza prawo
albo gdy zachodzi nieważność postępowania (art.393 § 2 k.p.c.).
Skarżąca przedstawia dwie okoliczności uzasadniające przyjęcie kasacji do
rozpoznania: występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne oraz oczywiste
naruszenie prawa przez zaskarżony wyrok.
Sformułowane przez skarżącą istotne zagadnienia prawnego ma charakter
pozorny. „Istotność zagadnienia” musi odnosić się do określonego przepisu prawa,
którego wyjaśnienie ma znaczenie nie tylko dla rozstrzygnięcia przedmiotowej
sprawy, ale także dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Podnoszone
zagadnienie prawne nie może sprowadzać się do odpowiedzi na zarzuty
skarżącego skierowane pod adresem zaskarżonego orzeczenia, ani też odpowiedzi
na pytania retoryczne i mieć charakteru abstrakcyjnego, oderwanego od przesłanek
orzekania w danej sprawie. Sformułowane przez skarżącą zagadnienie prawne
cech tych nie wykazuje. Odpowiedź na sformułowane pytanie ma bowiem charakter
pytania retorycznego. Potrzeba wyjaśnienia złożonej opinii lub zażądania
dodatkowej opinii zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Jest to materia faktu a
nie prawa.
Rozważając natomiast drugą wskazaną przez skarżącą okoliczność
uzasadniającą rozpoznanie niniejszej kasacji podnieść należy, iż w okolicznościach
tej sprawy nie stanowi oczywistego naruszenia prawa niedopuszczenie z urzędu
opinii kolejnego biegłego, ewentualnie niezażądanie ustnego wyjaśnienia opinii
złożonej na piśmie. Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny sąd orzekający nie jest
5
obowiązany do uwzględniania kolejnych wniosków dowodowych strony tak długo,
aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę i pomija je od momentu dostatecznego
wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy, (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19
marca 1997 r. II UKN 45/97 (OSNAPiUS 1998 r. nr 1, poz. 24). Podkreślić należy, iż
w powoływanym przez skarżącą na okoliczność potwierdzenia wyżej wskazanego
oczywistego naruszenia prawa orzeczeniu - wyroku z dnia 2 czerwca 1998 r. II
UKN 88/98, OSNAPiUS z 1999 r. Nr 11, poz. 373 - Sąd Najwyższy nie
wypowiedział sugerowanej w kasacji tezy. Teza wyroku jest odmienna i brzmi: „Sąd
drugiej instancji nie narusza art. 232 zdanie drugie k.p.c. w sytuacji, gdy zebrany w
postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji materiał dowodowy był
wystarczający do dokonania niewadliwych ustaleń faktycznych”. Należy wreszcie
mieć na uwadze, iż zmiany dokonane ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej –
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189), polegające na skreśleniu § 2 w
art. 3 oraz zmiany treści art. 232 k.p.c., a zatem usunięciu zasady
odpowiedzialności sądu za treść postępowania dowodowego oznaczają, iż obecnie
ciężar dowodu i wskazanie środków dowodowych spoczywa na stronach.
Możliwość dopuszczenia przez sąd orzekający dowodu niewskazanego przez
strony jest uprawnieniem sądu i zależnym od okoliczności sprawy (por. np.: wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r. II UKN 244/98 (OSNAPiUS 1999
r. nr 20, poz. 662). Nie można zatem uznać, że w tej mierze zaskarżone orzeczenie
oczywiście narusza prawo. To samo należy odnieść do podnoszonego oczywistego
naruszenia art. 5 k.p.c. tym bardziej, iż skarżąca nie wyjaśniła na czym miałoby ono
polegać.
Mając na uwadze powyższe i nie stwierdziwszy nadto, by zaskarżony wyrok
zapadł w warunkach nieważności postępowania Sąd Najwyższy uznał, że istnieją
podstawy do odmowy przyjęcia do rozpoznania kasacji wniesionej w niniejszej
sprawie i na podstawie art. 393 i art. 3937
k.p.c. orzekł jak wyżej.