Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 lipca 2005 r.
II PK 363/04
W orzeczeniu przywracającym do pracy pracownika podlegającego
szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy, sąd pierwszej instancji zasą-
dza za czas pozostawania bez pracy wynagrodzenie należne do daty orzekania,
pod warunkiem zgłoszenia gotowości niezwłocznego podjęcia pracy.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski (spra-
wozdawca), Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 lipca 2005 r. sprawy z
powództwa Marka A. przeciwko R. SA w C. o przywrócenie do pracy, na skutek ka-
sacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Słupsku z dnia 25 marca 2004 r. [...]
1) o d d a l i ł kasację,
2) zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 615 zł (słownie zło-
tych: sześćset piętnaście) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Słupsku, po rozpo-
znaniu sprawy z powództwa Marka A. przeciwko „R.” SA w C., wyrokiem z dnia 25
marca 2004 r. [...], zmienił zaskarżony przez obie strony wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Człuchowie z dnia 5 czerwca 2003 r. [...] w ten sposób, że zasądzoną
na rzecz powoda kwotę 7.560,64 zł podwyższył do kwoty 8.168,64 zł, natomiast
kwotę zasądzoną tytułem dodatku funkcyjnego obniżył z 1.824 zł do 1.216 zł oraz
zasądził od pozwanej na rzecz powoda odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty dodat-
ku funkcyjnego za poszczególne miesiące objęte sporem. Wyrokiem uzupełniającym
z dnia 25 czerwca 2004 r. [...] Sąd Okręgowy w Słupsku uzupełnił powyższy wyrok w
ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda odsetki od kwoty 152 zł w
wysokości 20% od dnia 27 czerwca 2002 r. do dnia 24 lipca 2002 r., od 25 lipca 2002
2
r. do dnia 31 stycznia 2003 r. w wysokości 16%, od dnia 1 lutego 2003 r. do dnia 24
września 2003 r. w wysokości 13%, od dnia 25 września 2003 r. w wysokości
12,25%. W pozostałym zakresie oddalił wniosek o uzupełnienie wyroku. Ponadto
zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 240 zł tytułem kosztów procesu.
W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przejął jako własne ustalenia
faktyczne poczynione w postępowaniu w pierwszej instancji oraz podzielił ich prawną
kwalifikację. Z ustaleń tych wynika, że powód Marek A. był w pozwanej Spółce za-
trudniony od dnia 1 sierpnia 1973 r. Na podstawie porozumienia z dnia 27 maja 2002
r. rozpoczął pracę na stanowisku mistrza w brygadzie montażu i konfekcjonowania
na wydziale rur termokurczliwych. Warunki płacowe pozostały bez zmian. W dniu 27
stycznia 2003 r. pozwana spółka zwróciła się do zakładowej organizacji związkowej o
wyrażenie zgody na rozwiązanie umowy o pracę z powodem, której zarząd nie
udzielił. Mimo to umowa o pracę została rozwiązana bez zachowania okresu wypo-
wiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowni-
czych, polegającego na rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji dotyczących
działalności członków zarządu spółki ZOT „R.” SA, naruszających ich cześć i podwa-
żających wiarygodność pracodawcy wobec partnerów handlowych oraz powodują-
cych dezorganizację w zakładzie pracy. Nie sprecyzowano jednak, kiedy i w jakiej
formie powyższe „rozpowszechnianie” miało miejsce, jak również o jakie „niepraw-
dziwe informacje” chodziło pracodawcy oraz które z nich miały „naruszać cześć
członków zarządu”, niewymienionych z nazwiska. Nie wskazano także, u jakich part-
nerów handlowych podważały one wiarygodność pracodawcy i w jaki sposób powo-
dowały dezorganizację procesu pracy. Z zeznań Roberta S., działającego w imieniu
pozwanej Spółki, wynikało, że główną przyczyną takiej decyzji było „ciągłe rozpo-
wszechnianie przez powoda fałszywych informacji o działalności zarządu pozwanej
spółki”, co przejawiło się w wywieszeniu w styczniu 2002 r. na tablicy ogłoszeń arty-
kułu „Szykanowane związki”. Poza tym powód zgłaszał na posiedzeniu rady nadzor-
czej w dniu 15 stycznia 2002 r. wnioski o odwołanie członka zarządu.
Zdaniem Sądu Okręgowego rozwiązanie z pracownikiem umowy o pracę bez
wypowiedzenia jest dopuszczalne w przypadkach wskazanych w art. 52 k.p. Ocena
pracodawcy, uznającego dane zachowanie pracownika za ciężkie naruszenie pod-
stawowych obowiązków, podlega jednak w razie sporu kontroli sądu. Stosownie do
dyspozycji art. 30 § 4 k.p. wskazanie w pisemnym oświadczeniu pracodawcy przy-
czyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę przesądza o tym, że spór przed
3
organami orzekającymi toczy się w granicach zarzutu skonkretyzowanego w pisem-
nym oświadczeniu, a pracodawca pozbawiony jest możliwości powoływania się w
toku postępowania na inne przyczyny, które również mogłyby uzasadniać rozwiąza-
nie umowy o pracę na podstawie art. 52 k.p. Za „ciężkie naruszenie przez pracow-
nika podstawowych obowiązków pracowniczych” w rozumieniu powołanej regulacji
mogą być uznane jedynie działania nacechowane złą wiarą nadużywania pracowni-
czego prawa do krytyki stosunków istniejących w macierzystym zakładzie pracy. W
świetle poczynionych ustaleń brak jednak podstaw do uznania, iż powodowi można
przypisać tego rodzaju zachowanie, co wobec braku zgody na rozwiązanie z nim
umowy o pracę sprawia, że przywrócenie do pracy jest uzasadnione.
Jeśli chodzi o zasądzone wynagrodzenie za pracę, to wskazać trzeba, że z
dniem 27 maja 2002 r. powierzono powodowi funkcję mistrza brygady. Stosownie
zaś do art. 7 regulaminu wynagradzania - pracownikom zatrudnionym na stanowi-
skach kierowniczych, mistrzów oraz związanych z odpowiedzialnością materialną,
przysługuje dodatek funkcyjny. W przypadku powoda wynosił on 20% najniższego
wynagrodzenia. Biorąc zaś pod uwagę, że przeprowadzone na tę okoliczność postę-
powanie dowodowe wykazało, iż nie był on wypłacany, to powództwo w tym zakresie
należało uwzględnić.
Kasację od powyższego wyroku złożył powód. Zaskarżając go w części obej-
mującej odsetki od zasądzonego na jego rzecz wynagrodzenia za pierwsze cztery
miesiące pozostawania bez pracy, pominięte wynagrodzenie za następne dziesięć
miesięcy pozostawania bez pracy wraz z odsetkami oraz rozstrzygnięcie o wysokości
kosztów procesu, zarzucił naruszenie prawa materialnego i przepisów postępowania,
które miało wpływ na wynik sprawy, a w szczególności: 1) rażące naruszenie art. 481
§ 1 k.c. w związku z art. 455 k.c., art. 753 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 57 § 1 i 2 k.p., art.
300 k.p. oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP; 2) rażące naruszenie art. 57 § 1 i 2 k.p.
w związku z art. 8 k.p., art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podsta-
wowych wolności i art. 24 Konstytucji RP oraz art. 786 § 2 k.p.c.; 3) rażące narusze-
nie § 2 i 11 pkt 2 w związku z § 6 pkt 2, 3 i 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwo-
ści w sprawie opłat za czynności radców prawnych w związku z art. 21, art. 91 pkt 1,
art. 98 § 1 i 3 i art. 99 k.p.c. oraz art. 24, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP; 4) narusze-
nie art. 390 § 2 k.p.c. w związku z art. 2, art. 7 i art. 87 ust. 1 Konstytucji RP i art. 6
ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
4
Zdaniem skarżącego w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne i po-
trzeba wykładni przepisów prawnych, budzących w orzecznictwie sądów poważne
wątpliwości, a zwłaszcza odnoszące się do: „1) prawa pracownika do zabezpieczenia
w trybie art. 753 § 1 i 2 k.p.c. świadczenia pieniężnego w postaci wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy, na podstawie art. 57 § 1 i 2 k.p. do odsetek za opóź-
nienie w spełnieniu świadczenia wynikłe z długotrwałego braku dobrowolnego speł-
nienia świadczeń należnych pracownikowi, 2) periodycznego charakteru świadczenia
w postaci służącego utrzymaniu pracownika wynagrodzenia za pracę, jak i za czas
pozostawania bez pracy, a przez to i prawa pracownika do rozszerzenia powództwa
w zakresie tego świadczenia w długotrwałym postępowaniu apelacyjnym, jak również
dokonywania przez sądy wykładni przepisów prawa zgodnie z ich społeczno - go-
spodarczym przeznaczeniem i zasadami słuszności; 3) prawa pracownika do zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego uwzględniających, w granicach przewidzianych
prawem, rzeczywiste koszty zastępstwa prawnego; 4) prawa pracownika do słuszne-
go rozpatrzenia jego sprawy w oparciu o przepisy prawa i w razie potrzeby zasady
słuszności, a nie na podstawie dowolnie żonglowanych i często przywoływanych bez
rzeczywistego związku wypowiedzi z prawem nie będących, a nieraz niezgodnych z
prawem.”
Powołując się na powyższe podstawy skarżący wnosił o zmianę wyroku przez
podwyższenie zasądzonego od pozwanego na rzecz powoda wynagrodzenia za dal-
szy czas pozostawania bez pracy „przynajmniej o kwotę 10.021,60 zł wraz z odset-
kami oraz o podwyższenie kwoty zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję z 60
zł do 1.260 zł i za drugą instancję z kwoty 60 zł do 1260 zł. Poza tym domagał się
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja podlega oddaleniu, ponieważ jej podstawy okazały się nieusprawiedli-
wionę. Już na wstępie należy zauważyć, że zagadnienia prawne formułowane przez
skarżącego nie oddają istoty problemu wyłaniającego się z ustaleń faktycznych, le-
żących u podstaw kwestionowanego rozstrzygnięcia. Sedno sporu sprowadza się
bowiem do kwestii, czy w przypadku, gdy wskutek zaskarżenia wyroku sądu pierw-
szej instancji, w którym na rzecz pracownika podlegającego szczególnej ochronie
trwałości stosunku pracy zasądzono wyraźnie określoną kwotę tytułem wynagrodze-
5
nia za czas pozostawania bez pracy pod warunkiem zgłoszenia gotowości jej podję-
cia w siedmiodniowym terminie (art. 48 § 1 k.p.), opóźnia się przywrócenie pracowni-
ka do pracy, czyli reaktywowanie stosunku bezprawnie rozwiązanego, to zatrudnio-
nemu przysługuje prawo do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w wyż-
szej kwocie, czy też w kwocie wynikającej z orzeczenia sądu pierwszej albo drugiej
instancji.
W sprawie jest bezsporne, że powód pozostaje osobą szczególnie chronioną
przed rozwiązaniem stosunku pracy, wskutek czego, w razie przywrócenia go do
pracy, przysługiwało mu na podstawie art. 57 § 2 k.p. wynagrodzenie za cały czas
pozostawania bez pracy. Jest to przepis prawa materialnego, stanowiący podstawę
do zasądzenia stosownego wynagrodzenia. Warto jednak zauważyć, że przywróce-
nie do pracy ma charakter warunkowy, przy czym spełnienie pierwszego z warunków
wpływa na możliwość realizacji drugiego. Reaktywowanie rozwiązanego stosunku
pracy zależy bowiem od uprawomocnienia się orzeczenia przywracającego do pracy
oraz od zgłoszenia przez pracownika w terminie następnych 7 dni gotowości nie-
zwłocznego podjęcia pracy (art. 57 § 4 w związku z art. 48 § 1 k.p.). Złożenie apela-
cji, nawet w sytuacji, gdy pracownik zgłosił gotowość niezwłocznego podjęcia pracy,
nie aktualizuje zatem po stronie pracodawcy obowiązku zatrudnienia pracownika.
Wpływa to również na ustalenie wysokości wynagrodzenia, należnego pracownikowi
z tytułu pozostawania bez pracy. Stąd też orzeczenia sądów pierwszej instancji
przywracające do pracy pracownika szczególnie chronionego uwzględniają jedynie
wysokość wynagrodzenia warunkowo należnego na datę orzekania, a więc w kwo-
cie, która byłaby należna pracownikowi, gdyby wyroki te wskutek niewniesienia ape-
lacji stawały się prawomocne. W przeciwnym razie spór toczy się w granicach zakre-
ślonych treścią skarżonego wyroku, chyba że pracownik na podstawie art. 383 zda-
nie drugie (in fine) k.p.c., a więc z uwagi na sprawę o świadczenia powtarzające się
rozszerzy żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy. Domaganie się zasądze-
nia bliżej nieokreślonego „dalszego wynagrodzenia za czas po wydaniu wyroku”,
sformułowane lakonicznie w protokole rozprawy apelacyjnej w dniu 25 marca 2004 r.,
trudno jednak uznać za czynność procesową odpowiadającą wymaganiom powoła-
nego przepisu, zwłaszcza gdy powód był reprezentowany przez profesjonalnego peł-
nomocnika.
Nie zmienia to faktu, że przepis art. 57 k.p., regulujący skutki przywrócenia do
pracy, nakazuje pracodawcy wypłatę wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez
6
pracy. Wyrok Sądu pierwszej albo drugiej instancji, uwzględniający wynagrodzenie w
niższej kwocie, nie pozbawia zatem pracownika prawa do niego za cały czas pozo-
stawania bez pracy, z tym że różnicy pomiędzy kwotą należną a wynikającą z wyroku
Sądu Rejonowego powinien skarżący, w przypadku, gdy pracodawca odmówiłby do-
browolnego zaspokojenia roszczenia, dochodzić w odrębnym postępowaniu. Dopiero
od daty podjęcia pracy należą się też ewentualne odsetki za opóźnienie w wypłacie
wynagrodzenia należnego za czas pozostawania bez pracy, więc chybiony jest rów-
nież zarzut naruszenia art. 481 §1 w związku z art. 455 k.c.
W tym kontekście Sąd Najwyższy nie podzielił licznych kasacyjnych zarzutów
naruszenia prawa materialnego, jak również prawa procesowego, albowiem przed-
stawione stanowisko, mimo że doprowadziło do oddalenia skargi, usuwa wskazywa-
ne w niej wątpliwości prawne. Na marginesie podnieść należy, że powód wystąpił z
roszczeniem o przywrócenie do pracy, a nie o zapłatę wynagrodzenia za czas pozo-
stawania bez pracy, co sprawia, że zgodnie z § 11 ust. 2 pkt 1 w związku z § 12 roz-
porządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców praw-
nych stawka za postępowanie w pierwszej i drugiej instancji wynosi minimum 60 zł
za każdą z nich. Sąd może wprawdzie przyznać opłaty wyższe, lecz musi być to uza-
sadnione rodzajem i stopniem zawiłości sprawy, czego ocena pozostaje w gestii
sądu. W tym świetle brak podstaw do przyjęcia zarzucanego naruszenia przepisów o
zwrocie kosztów zastępstwa procesowego. Trudno również uznać, aby doszło do
naruszenia art. 390 § 2 k.p.c. w związku z art. 2, art. 7 i art. 87 ust. 1 Konstytucji RP i
art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, albo-
wiem powołany przepis odnosi się do uchwał podejmowanych wskutek przekazania
przez Sąd drugiej instancji do rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy zagadnienia
prawnego budzącego poważne wątpliwości. Tymczasem w niniejszej sprawie żadna
uchwała nie została podjęta.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie dopatruje się
również naruszenia art. 786 § 1 k.p.c., albowiem treść przepisu odnosi się do nada-
nia klauzuli wykonalności w części dotyczącej wynagrodzenia zasądzonego po przy-
wróceniu pracownika do pracy i wobec nierozszerzenia powództwa w postępowaniu
apelacyjnym, nie sprzeciwia się wystąpieniu z roszczeniem o zapłatę należnego wy-
nagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy. W tym świetle nie doszło również
do naruszenia art. 753 § 1 k.p.c. albowiem nie było możliwe zabezpieczenie po-
wództwa w części, która z formalnego punktu widzenia nie była przedmiotem sporu.
7
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
========================================