Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 5 sierpnia 2005 r.
II UZ 48/05
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest uprawniony do udzielenia
pełnomocnictwa procesowego do wniesienia kasacji radcy prawnemu niebędą-
cemu pracownikiem organu rentowego (jednostki organizacyjnej ZUS), w któ-
rego imieniu kasacja ma być wniesiona (art. 66 ust. 4 w związku z art. 73
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Maria
Tyszel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 sierpnia
2005 r. sprawy z wniosku Mariusza B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w O. Inspektorat w E. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, na
skutek zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdań-
sku z dnia 8 lutego 2005 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku postano-
wieniem z dnia 8 lutego 2005 r. [...] odrzucił kasację Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziału w E. od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Gdańsku z dnia 9 listopada 2004 r. [...] oraz odrzucił wniosek organu
rentowego o wstrzymanie wykonania zaskarżonego wyroku.
Sąd Apelacyjny wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia na oko-
liczność, że kasacja została sporządzona przez radcę prawnego - pracownika Od-
działu ZUS w O., czyli - w jego ocenie - osobę nieposiadającą należytego pełnomoc-
nictwa. Sąd Apelacyjny powołując się na treść art. 73 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze
2
zm.) i na treść § 3 ust. 1 i 2 Statutu ZUS stanowiącego załącznik do rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 4 października 1999 r. w sprawie nadania
Statutu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 80, poz. 914 ze zm.), ustalił,
że nie znajduje prawnego uzasadnienia udzielenie przez Prezesa ZUS pełnomoc-
nictwa do podejmowania działań w imieniu Zakładu bezpośrednio pracownikowi te-
goż Zakładu, nie będącemu członkiem Zarządu Zakładu, głównym inspektorem kon-
troli Zakładu, naczelnym lekarzem Zakładu, dyrektorem komórki organizacyjnej Cen-
trali Zakładu lub dyrektorem oddziału. Ponadto, Sąd stwierdził, że mocą zarządzenia
nr 39 Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 grudnia 2004 r. w spra-
wie restrukturyzacji terenowych jednostek organizacyjnych Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z dniem 1 stycznia 2005 r. został zniesiony Inspektorat Zakładu w E.,
należący dotychczas do właściwości Oddziału w O. Nowoutworzony Oddział w E.,
obejmujący między innymi miasto E., przejął z dniem utworzenia obsługę prawną
wszystkich odwołań od decyzji wydanych przez poprzedni Oddział, a będących jesz-
cze w trakcie rozpatrywania przez Sąd. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, pełnomocnic-
two do złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania wyroku, jako wykraczające poza
kompetencje osoby je udzielającej, nie mogło być uznane za skuteczne.
W zażaleniu na to postanowienie, organ rentowy, wnosząc o jego uchylenie i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, zarzucił na-
ruszenie: 1) art. 3935
§ 2 k.p.c. w związku z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju są-
dów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), „poprzez jego błędną wykładnię
polegającą na uznaniu, iż kasacja została sporządzona przez radcę prawnego nie-
należycie umocowanego (..), podczas gdy do kasacji zostało dołączone pełnomoc-
nictwo udzielone radcy prawnemu przez organ upoważniony do reprezentowania
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (..)”; 2) naruszenie art. 74 ust. 1 i ust. 3 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 3 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 Statutu ZUS, „po-
przez bezzasadne przyjęcie, iż Prezes Zakładu upoważniony do reprezentowania
Zakładu nie jest uprawniony do udzielenia pełnomocnictwa procesowego radcy
prawnemu - pracownikowi Zakładu”.
Rozpoznając zażalenie, Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Wobec zmiany z dniem 6 lutego 2005 r. przepisów Kodeksu postępowania
cywilnego dotyczących kasacji, należy wskazać, że zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 22
grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) do rozpozna-
nia zażalenia w niniejszej sprawie zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowa-
nia cywilnego w aktualnym brzmieniu.
Trafne jest stanowisko prezentowane przez żalącego się, iż Sąd Apelacyjny
wydając zaskarżone postanowienie, błędnie uznał, że kasacja organu rentowego
została wniesiona przez nienależycie umocowanego pełnomocnika - radcę prawne-
go. Jak wynika z akt sprawy, kasacja została sporządzona przez radcę prawnego
Katarzynę P., upoważnioną do tej czynności mocą pisemnego pełnomocnictwa
udzielonego w dniu 3 stycznia 2005 r. przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych [...]. Słusznie obydwie strony podnoszą, że na podstawie art. 73 ust. 1 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych Prezes Zakładu jest jego organem ustawowo
powołanym - między innymi - do reprezentowania Zakładu na zewnątrz. Oznacza to,
że Prezes jest z mocy prawa osobą legitymowaną do występowania przed sądami w
sprawach, w których Zakład jest stroną postępowania. Jednakże, biorąc pod uwagę
treść art. 871
§ 1 k.p.c., dodanego przez art. 1 pkt 13 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 172, poz. 1804), w postępowaniu przed Sądem Najwyższym i w postępo-
waniu przed sądem niższej instancji w ramach czynności procesowych związanych z
postępowaniem przed Sądem Najwyższym, strona procesowa, a więc także Zakład
Ubezpieczeń Społecznych, obligatoryjnie musi być zastąpiona przez zawodowego
pełnomocnika - adwokata lub radcę prawnego. Ustawa ta nie wprowadziła przy tym
żadnych nowych ograniczeń co do zakresu spraw, w których zawodowym pełnomoc-
nikom przysługuje zdolność postulacyjna podczas występowania przed sądami. W
związku z tym należy przyjąć, że nadal zachowują aktualność przepisy regulujące
zakres spraw, w których radcowie mogą występować jako pełnomocnicy procesowi. I
tak, zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.), wykonywanie zawodu radcy praw-
nego polega na świadczeniu pomocy prawnej, między innymi, jednostkom organiza-
cyjnym, z wyłączeniem spraw rodzinnych, opiekuńczych i karnych, przy czym przez
jednostkę organizacyjną rozumieć należy organ państwowy lub samorządowy, osobę
prawną, organizację społeczną i polityczną oraz inny podmiot nie posiadający oso-
4
bowości prawnej. Stosownie, natomiast do art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych,
radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cy-
wilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej, partner-
skiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i part-
nerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie
radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wyko-
nujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez
prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr
126, poz. 1069), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadcze-
nie pomocy prawnej. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy, jedynie w odniesieniu do osób
fizycznych, radca prawny może świadczyć pomoc prawną tylko w ramach wykony-
wania zawodu w kancelarii radcy prawnego lub w wyżej wymienionych spółkach, bez
jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy. Z tej regulacji wynika uprawnienie
każdego radcy prawnego, niezależnie od formy, w jakiej wykonuje swój zawód, do
sporządzenia, wniesienia i popierania środka zaskarżenia, kierowanego do Sądu
Najwyższego, w każdej sprawie, w której stroną jest Zakład Ubezpieczeń Społecz-
nych. Sąd Apelacyjny niesłusznie potraktował udzielone w niniejszej sprawie pełno-
mocnictwo radcy prawnemu, jako pełnomocnictwo udzielone pracownikowi Oddziału
w O. Abstrahując od tego, czy autor kasacji rzeczywiście jest etatowym pracowni-
kiem - radcą prawnym Oddziału, należy stwierdzić, że jest on przede wszystkim
osobą wpisaną na listę radców prawnych i z tego tytułu posiada ustawowo zagwa-
rantowane prawo do wnoszenia środków zaskarżenia do Sądu Najwyższego na
rzecz swego mocodawcy. W przedmiotowej sprawie bez znaczenia jest więc okolicz-
ność, czy radca prawny wnoszący kasację jest pracownikiem Zakładu, czy też wyko-
nuje zawód radcy prawnego w innej formie, niż stosunek pracy.
Odnosząc się z kolei do zagadnienia braku kompetencji po stronie Prezesa
Zakładu do udzielania pełnomocnictw procesowych bezpośrednio adwokatom i rad-
com prawnym, wskazać należy na powołany wyżej art. 73 ustawy o systemie ubez-
pieczeń społecznych oraz - dodatkowo - na art. 66 ust. 1 tej ustawy, stanowiący, iż
Zakład jest państwową jednostką organizacyjną z siedzibą w mieście stołecznym
Warszawie i posiada osobowość prawną. Zgodnie z art. 67 ustawy, w skład Zakładu
wchodzi jego Centrala oraz terenowe jednostki organizacyjne. Z wyżej przytoczonych
przepisów regulujących ustrój Zakładu nie wynika bynajmniej, by poszczególne od-
działy ZUS miały odrębną od Zakładu osobowość prawną. Z tej też przyczyny prze-
5
pis art. 476 § 4 pkt 1 k.p.c., stanowiący, iż jednostki organizacyjne Zakładu - oddziały
- właściwe do wydawania decyzji w sprawach świadczeń są organem rentowym w ro-
zumieniu przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych, należy interpretować w ten sposób, iż art. 460 § 1 k.p.c. nadaje im
zdolność sądową i procesową jedynie na użytek postępowania odrębnego w spra-
wach z zakresu ubezpieczeń społecznych. W związku z tym należy przyjąć, że peł-
nomocnictwa procesowego do wniesienia kasacji może udzielić radcy prawnemu
kierownik oddziału, który wydał decyzję w sprawie świadczenia z ubezpieczenia
społecznego. Byłoby jednak nielogicznym i pozbawionym racjonalnych argumentów
twierdzenie, iż należy odmówić takiego uprawnienia Prezesowi Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, skoro to Prezes jest organem kierującym całością Zakładu, który two-
rzy, przekształca i znosi terenowe jednostki organizacyjne oraz określa ich siedziby i
właściwość oraz powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych Zakła-
du, ich zastępców oraz głównych księgowych. Skoro Prezes posiada zagwarantowa-
ne ustawą uprawnienie do powoływania i odwoływania kierowników poszczególnych
oddziałów uprawnionych do udzielania pełnomocnictw procesowych, tym bardziej ma
prawo w sposób samodzielny udzielania i odwoływania takich pełnomocnictw.
W związku z powyższym Sąd Najwyższy, uznając, że Prezes Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych w niniejszej sprawie w sposób prawidłowy udzielił pełnomoc-
nictwa procesowego zawodowemu pełnomocnikowi, zgodnie z powołanymi przepi-
sami oraz stosownie do art. 3941
w aktualnym brzmieniu w związku z art. 397 i art.
386 § 4 k.p.c., orzekł jak w sentencji postanowienia.
========================================