Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 33/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 sierpnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bronisław Czech
SSN Marek Sychowicz
Protokolant Anna Wasiak
w sprawie z powództwa Sławomira S.
przeciwko Bankowemu Towarzystwu Leasingowemu Spółce Akcyjnej
w P., obecnie "B. - Leasing Poland" Spółka Akcyjna
z siedzibą w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 24 sierpnia 2005 r.,
kasacji strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 marca 2004 r., sygn. akt (...),
oddala kasację i zasądza od pozwanej Spółki na rzecz powoda
kwotę 1.200,- (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 17 marca 2004 r. zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w P. w ten sposób, że zasądził od pozwanego Bankowego
Towarzystwa Leasingowego S.A. w P.- obecnie „B.- Leasing Poland" S.A. w W. na
rzecz powoda Sławomira S. kwotę 43.585 zł oddalając powództwo w pozostałym
zakresie oraz w pozostałej części apelację powoda. Wyrok ten zapadł na podstawie
następujących ustaleń i wniosków.
Strony zawarły w dniu 12 sierpnia 1996 r. umowę leasingu operacyjnego,
której przedmiotem było oddanie powodowi przez pozwanego w leasing
samochodu ciężarowego marki … rok produkcji 1996. Powód odebrał pojazd.
Zawierając umowę zapłacił pozwanemu opłatę wstępną w wysokości 51.276,30 zł
netto, uiścił składki z tytułu ubezpieczenia przedmiotu leasingu w wysokości
6.769,50 zł oraz dwie raty leasingowe (za wrzesień i październik 1996 r.) w
wysokości 3.289,30 zł netto. Poniósł również koszty powypadkowej naprawy
samochodu w wysokości 13.151,30 zł. Umowa leasingu została zawarta na 49
miesięcy i przewidywała możliwość nabycia przez powoda samochodu będącego
przedmiotem umowy za cenę stanowiącą równowartość 4445 DEM. W dniu 13
listopada 1996 r. samochód będący przedmiotem umowy został zatrzymany przez
Urząd Celny w R. w związku z próbą przemytu około miliona sztuk papierosów,
której dopuścił się kierujący pojazdem Krzysztof K., pracownik powoda. Powód
zawiadomił pozwanego o zajęciu samochodu, jak również podjął działania
zmierzające do jego odzyskania. Jednocześnie pozwany zwrócił się do niemieckich
władz celnych o wydanie samochodu. Ostatecznie decyzja o zajęciu została
uchylona wyrokiem Sądu Administracyjnego w N. i samochód zwrócono
pozwanemu, który w dniu 17 maja 1997 r. sprzedał go osobie trzeciej. Wcześniej,
w dniu 28 listopada 1996 r. złożył powodowi oświadczenie o rozwiązaniu umowy
leasingu ze skutkiem natychmiastowym w związku z utratą przedmiotu leasingu
i poniesieniem szkody. Postępowanie prowadzone przez niemieckie organy
ścigania doprowadziło do ustalenia, że powód nie miał nic wspólnego z ujawnioną
3
próbą przemytu i dochował należytej staranności w celu uniknięcia wykorzystania
samochodu do przemytu. Całą odpowiedzialność ponosi kierowca samochodu oraz
osoby z nim współdziałające.
Sąd pierwszej instancji dokonując oceny tak ustalonego stanu faktycznego
przyjął, że wypowiedzenie umowy przez pozwanego ze skutkiem natychmiastowym
nie miało podstaw i - co za tym idzie - było bezskuteczne. Powód nie ponosi
odpowiedzialności za działania kierowcy podjęte przy okazji wykonywanej pracy.
Jednak powód nie wykazał, że pomiędzy poniesioną przez niego szkodą
a zachowaniem pozwanego (wypowiedzeniem umowy) zachodzi związek.
Zarówno bowiem opłata wstępna, jak i raty leasingowe musiały zostać uiszczone
niezależnie od okresu, na jaki umowa została zawarta. Także składka
ubezpieczeniowa oraz koszty naprawy samochodu obciążały leasingobiorcę i nie
wzbogaciły pozwanego.
W wyniku apelacji powoda Sąd Apelacyjny dokonał zmiany wyżej opisanej.
Z uwagi na to, że powód nie kwestionował poczynionych ustaleń Sąd drugiej
instancji dokonał jedynie odmiennej oceny faktów. Wskazał, że umowa leasingu
operacyjnego zawarta przez strony jeszcze przed wprowadzeniem tego typu
umowy do kodeksu cywilnego była dopuszczalna na podstawie art. 3531
k.c.,
a strony kształtując jej treść posłużyły się ogólnymi warunkami umowy leasingu
operacyjnego dla przedmiotów gotowych. W świetle tych ogólnych warunków
należy uznać wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym przez
pozwaną Spółkę za bezskuteczne, gdyż nie wystąpiła żadna z przesłanek
uzasadniających złożenie takiego oświadczenia. Zajęcie przedmiotu leasingu przez
celne władze niemieckie miało przejściowy charakter i nie mogło być utożsamiane
z jego utratą. Odpowiedzialność za ujawnioną próbę przemytu papierosów nie
obciąża powoda. Rozwiązanie umowy nie mogło także nastąpić na podstawie art.
667 § 2 k.c. stosowanego odpowiednio. Skoro zatem wypowiedzenie umowy
leasingu ze skutkiem natychmiastowym było bezskuteczne, pozwana Spółka
powinna była, wbrew odmiennej ocenie dokonanej przez Sąd pierwszej instancji,
po odzyskaniu przedmiotu leasingu zwrócić go powodowi. Nie dokonując tego
zwrotu, jak również sprzedając samochód osobie trzeciej, leasingodawca
nienależycie wykonał umowę łączącą go z powodem i ponosi za to
4
odpowiedzialność na podstawie art. 471 k.c. Powód poniósł szkodę w postaci, jak
ostatecznie wskazał, utraty opłaty wstępnej oraz kosztów naprawy. W tym
względzie Sąd drugiej instancji wskazał, że powoda obciążał obowiązek uiszczenia
opłaty wstępnej, której wielkość zostaje obliczona z uwzględnieniem czasu trwania
umowy leasingu. W każdej racie leasingowej, a tym bardziej takiej, która stanowi
30% wartości przedmiotu leasingu, mieści się część wartości rzeczy określonej
ceną jej zakupu przez leasingodawcę, a także pozostałe koszty związane
z obsługą umowy i obliczone na przewidziany czas trwania tej umowy.
W niniejszej sprawie strony ustaliły czas trwania umowy na 49 miesięcy. W tej
sytuacji, gdy zakończenie umowy następuje po upływie kilku miesięcy,
leasingobiorca ma prawo żądać zwrotu stosownej części poniesionej opłaty.
Nie można bowiem przyjąć, że opłata ta w całości należy się leasingodawcy.
Pozwanemu należy się jedynie 15% opłaty, gdyż odzwierciedla to relację pomiędzy
umówionym a rzeczywistym czasem trwania leasingu.
Za niezasadne uznał natomiast Sąd drugiej instancji żądanie zwrotu kosztów
naprawy samochodu poniesionych przez powoda, gdyż, zgodnie z treścią zawartej
umowy, koszty te obciążały powoda także w sytuacji jej wcześniejszego
rozwiązania.
Kasacja pozwanej Spółki oparta została jedynie na podstawie naruszenia
prawa materialnego. Skarżąca wskazuje naruszenie, i to w sposób oczywisty, art.
667 § 2 k.c. przez jego błędną wykładnię i w rezultacie niewłaściwe zastosowanie
przesłanki umożliwiającej wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym
oraz niewłaściwe zastosowanie art. 471 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z treści kasacji pozwanej Spółki wynika, że broni ona stanowiska, iż
dokonane przez nią wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym było
uzasadnione, gdyż spełniona została wynikająca z art. 667 § 2 k.c. przesłanka
zaniedbania rzeczy do stopnia, w którym zostaje ona narażona na
niebezpieczeństwo utraty lub uszkodzenia. Najkrócej ujmując, pozwana wskazuje,
że samo stwierdzenie, iż powód nie brał udziału w próbie przemytu papierosów nie
jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że wykazywał należytą troskę o przedmiot
5
leasingu. Braku należytej troski o samochód upatruje w niewłaściwym sprawdzeniu
pojazdu przed podróżą do Niemiec i twierdzi, że przeprowadzenie przez powoda
oględzin samochodu w sposób należyty doprowadziłoby do ujawnienia
przestępczych przeróbek pojazdu.
Takie stanowisko zawiera w sobie nie tylko negatywną ocenę wniosków
wywiedzionych przez Sąd drugiej instancji ze zgromadzonych dowodów, ale także
wskazanie na nieprawidłowość poczynionych w sprawie ustaleń. Z uzasadnienia
wyroku Sądu pierwszej instancji wynika, że przy dokonywaniu załadunku w dniu
12 listopada 1996 r. powód dochował należytej staranności w celu uniknięcia
wykorzystania samochodu do przemytu papierosów. Sąd pierwszej instancji
dokonał zatem ustalenia, w jaki sposób zachował się powód przy załadunku towaru
oraz ocenił, że jego zachowanie było prawidłowe, a więc że dochował należytej
staranności i nie można postawić mu zarzutu zaniedbania rzeczy będącej
przedmiotem umowy. Stanowisko to podzielił Sąd Apelacyjny podtrzymując ocenę,
że nie zostały spełnione przesłanki wynikające ze stosowanego odpowiednio art.
667 § 2 k.c. uzasadniające wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym.
W takiej sytuacji nie jest możliwe kwestionowanie stanowiska Sądu
Apelacyjnego z powołaniem się jedynie na podstawę naruszenia prawa
materialnego. Jak bowiem wskazano, w grę wchodzi nie tylko ocena prawna, ale
także ustalenie określonych faktów (zachowania się powoda przy załadunku towaru
przed podróżą do Niemiec). Skarżąca Spółka nie kwestionuje zaś ustaleń, a jedynie
wskazuje na nieprawidłową wykładnię art. 667 § 2 k.c.
Takie skonstruowanie zarzutów kasacji i ich uzasadnienia prowadzi do
wniosku, że wskazana podstawa jest pozbawiona usprawiedliwionych podstaw.
Jak już wskazano, w sprawie ustalono, że powodowi nie można przypisać
zaniedbań, przeciwnie - z poczynionych ustaleń wynika, że dochował należytej
staranności w celu uniknięcia wykorzystania samochodu do przemytu.
Kwestionowanie tych ustaleń nie jest możliwe w ramach zarzutu naruszenia art.
667 § 2 k.c. Odmienna ocena występującej sytuacji zaprezentowana przez
skarżącą Spółkę musi być oceniona jako pozbawiona podstaw.
Należy zwrócić również uwagę, że Sąd Apelacyjny nie prezentował
6
stanowiska, zgodnie z którym treść art. 667 § 2 k.c. ogranicza się jedynie do
przesłanki sprzecznego z ustawą lub przeznaczeniem używania rzeczy
(zachowania aktywnego). Z uzasadnienia orzeczenia w żadnym razie wniosek taki
nie wynika, a Sąd, podzielając pogląd Sądu Okręgowego co do bezskuteczności
wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym przez leasingodawcę,
wyraźnie odwołał się do zachowania przez powoda należyte staranności w celu
uniknięcia wykorzystania samochodu do przemytu. Oczywiście trafne jest natomiast
stanowisko skarżącego, że dla wypowiedzenia umowy ze skutkiem
natychmiastowym nie jest konieczne, aby nastąpiła utrata rzeczy - wystarczy, gdy
istnieje takie niebezpieczeństwo. Niebezpieczeństwo utraty lub uszkodzenia rzeczy
musi zostać spowodowane zaniedbaniami leasingobiorcy (najemcy). Jednak
z ustaleń dokonanych w rozpoznawanej sprawie i - jak wskazano, nie
zakwestionowanych przez skarżącą Spółkę - wynika, że takich zaniedbań
nie można powodowi przypisać.
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację jako pozbawioną
usprawiedliwionych podstaw kierując się treścią art. 39312
k.p.c. mającym
w sprawie zastosowanie na mocy art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz.U. 2005, nr 13, poz. 98). O kosztach orzeczono zgodnie z art.
98 § 1 i art.108 § 1 k.p.c.
db
/tp/