Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 września 2005 r.
II PK 19/05
Uzyskanie przez pracownika prawa do emerytury jest uzasadnioną przy-
czyną wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę na czas nieokreślony
(art. 45 § 1 k.p.) i nie oznacza dyskryminacji pracownika ze względu na wiek
(art. 113
k.p.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 września 2005 r.
sprawy z powództwa Krystyny S. przeciwko PKP Przewozy Regionalne Spółce z o.o.
D. Zakładowi Przewozów Regionalnych w W. o przywrócenie do pracy, na skutek
kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych we Wrocławiu z dnia 28 października 2004 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 28 października 2004 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu, w sprawie z powództwa Krystyny S. prze-
ciwko „PKP Przewozy Regionalne” Spółce z o.o. D. Zakładowi Przewozów Regional-
nych w W. o przywrócenie do pracy, na skutek apelacji pozwanej, zmienił wyrok
Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych z dnia 17 marca 2004 r. i oddalił powództwo, uznając iż w stanie faktycznym
sprawy uzyskanie przez powódkę wieku emerytalnego i nabycie uprawnień do eme-
rytury, niemającej charakteru wcześniejszej - art. 40 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), uznać należy za skonkretyzowaną i wystarczającą
przyczynę wypowiedzenia. Sąd drugiej instancji, przyjmując jako trafne i własne
ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy, wskazał że wypowiedzenie uzasadnione
2
nabyciem przez pracownika prawa do emerytury - nie dyskryminuje tego pracownika,
bowiem przyczyną rozwiązania stosunku pracy nie jest osiągnięcie wieku emerytal-
nego, ale fakt, że po osiągnięciu tego wieku pozyskuje on inne, poza zatrudnieniem,
źródło stałego dochodu.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją pełnomocnik powódki i zarzucając naru-
szenie prawa materialnego - art. 30 § 1 i § 4 oraz art. 113
k.p., poprzez błędną wy-
kładnię i niewłaściwe zastosowanie przez przyjęcie, iż osiągnięcie wieku emerytalne-
go może stanowić samoistną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, a nadto że
nie stanowi ono dyskryminacji pracownika ze względu na wiek, wniósł o jego uchyle-
nie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 39311
§ 1 i 2 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach kasacji (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli kasacja nie zawiera zarzutu naruszenia
przepisów postępowania - tak jak w rozpoznawanej sprawie - (bądź jeżeli taki zarzut
okaże się niezasadny).
W związku z reformą ubezpieczeń emerytalno-rentowych i wejściem w życie
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, z dniem 1 stycznia 1999 r. utraciła moc obowiązującą ustawa z dnia 28
kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin
(Dz.U. Nr 23, poz. 99 ze zm.). Ze względu na potrzebę ochrony praw nabytych (eks-
pektatyw) sytuacja ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. została w
tej ustawie unormowana odmiennie niż urodzonych po tej dacie. Przepisem wyzna-
czającym dla tej grupy wiekowej warunki nabycia prawa do emerytury na zasadach
powszechnych jest art. 27 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
FUS. Dla pracowników kolejowych ustawodawca przewidział warunki szczególne.
Zgodnie z art. 40 ustawy, kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu,
który osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 55 lat, a dla mężczyzn lat 60 i
ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat
dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei. Przepis art. 40 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS, jako szczególny, wyłącza zastosowanie do tej kate-
3
gorii zawodowej ubezpieczonych art. 27. Nabycie prawa do emerytury nie jest zda-
rzeniem prawnym, które automatycznie prowadzi do przekształcenia statusu formal-
nego uprawnionego do tego świadczenia z pracowniczego na ubezpieczeniowy.
Jednak prawo pracy wiąże z jego osiągnięciem określone konsekwencje prawne. Do
najistotniejszych i powszechnych należy utrata prawa do przewidzianej w art. 39 k.p.
szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Uchylenie tej ochrony
po osiągnięciu przez pracownika wieku emerytalnego i nabyciu prawa do emerytury
nie jest równoznaczne z koniecznością rozwiązania z nim stosunku pracy. Ma jednak
znaczenie przy wykładni innych przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę - w tym
art. 45 k.p. - i ocenie, czy nabycie prawa do emerytury uzasadnia wypowiedzenie
umowy o pracę. Za pozytywną odpowiedzią na to pytanie przemawiają liczne argu-
menty rozmaitej natury. Przede wszystkim zmiana przedmiotu ochrony, o której sta-
nowi art. 67 Konstytucji. Zgodnie z tym przepisem, obywatel po osiągnięciu wieku
emerytalnego ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego formę i zakres
określa ustawa. Ustawą, która określa formę i zakres zabezpieczenia społecznego
po osiągnięciu wieku emerytalnego przez pracownika jest ustawa z 17 grudnia 1998
r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z tą chwilą (naby-
cia prawa do emerytury) ustaje obowiązek traktowania pracownika jako osoby
uprawnionej do zabezpieczenia społecznego z tytułu pozostawania bez pracy (art. 2
ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 6, poz. 56 ze zm.). Pracownik nie ma
obowiązku przejścia na emeryturę i do niego – zasadniczo - należy wybór między
kontynuowaniem zatrudnienia a statusem emeryta. Także pracodawca nie ma, w
regule, obowiązku rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy z powodu nabycia
prawa do emerytury. Nie można jednak odmówić pracodawcy prawa decydowania o
dalszej dla niego przydatności pracownika, który - aczkolwiek jedynie formalnie -
utracił zdolność do wykonywania pracy. Ma on prawo do realizowania własnej polityki
zatrudnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2003 r., I PK 305/02,
OSP 2004 nr 12, poz. 150). Za utrwalony w orzecznictwie należy uznać pogląd
prawny, że wypowiedzenie jest zwykłym sposobem rozwiązywania umów beztermi-
nowych. Przyczyna wypowiedzenia musi być rzeczywista, ale nie musi być ani zawi-
niona przez pracownika, ani związana z negatywną oceną jego pracy. Wypowiedze-
nie uzasadnione nabyciem przez pracownika prawa do emerytury - czy też osiągnię-
ciem wieku emerytalnego, przy spełnieniu pozostałych warunków nabycia prawa do
4
emerytury - nie dyskryminuje tego pracownika (por. wyrok SN z dnia 21 kwietnia
1999 r., I PKN 31/99, OSNAPiUS 2000 nr 13, poz. 505). Nie tyle bowiem osiągnięcie
wieku emerytalnego jest przyczyną rozwiązania stosunku pracy, ale fakt, że po osią-
gnięciu tego wieku pracownik pozyskuje inne, poza zatrudnieniem, źródło stałego
dochodu. O dyskryminacji możnaby zasadnie mówić tylko w przypadku odmiennego,
nieusprawiedliwionego rodzajem pracy, traktowania pracowników w ramach tej sa-
mej grupy wiekowej. Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdzał, że osiągnięcie wieku
emerytalnego nie tylko zwykłego, powszechnego i szczególnego, ale w pewnych
okolicznościach nawet wcześniejszego, stanowi usprawiedliwione społecznie kryte-
rium doboru pracowników do zwolnienia. Nie można również uznać, że zaskarżony
wyrok oczywiście narusza przepisy prawa materialnego wskazane w kasacji jako jej
podstawa, zwłaszcza zaś art. 113
k.p., ustanawiającego zakaz dyskryminacji w za-
trudnieniu, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, na-
rodowość, przekonania polityczne i religijne oraz przynależność związkową. Pomi-
nąwszy bowiem okoliczność, że skarżąca nie wykazała, iż tego rodzaju naruszenie
nastąpiło, to także przy wniknięciu w stan faktyczny i prawny sprawy nie można go
dostrzec. Dyskryminacją w rozumieniu art. 113
k.p. jest nierówne traktowanie wobec
prawa pracowników ze względu na odrębności wymienione w tym przepisie, a więc
na przykład ze względu na wiek, co - zdaniem powódki - miało miejsce w stosunku
do niej. Poza tym zasada niedyskryminacji oznacza zakaz gorszego traktowania
pewnych osób lub grup osób z przyczyn uznanych za dyskryminujące. W przedmio-
towej sprawie wypowiedzenie powódce umowy o pracę nie miało takiego charakteru.
Mając powyższe na względzie, stosownie do art. art. 39312
k.p.c., Sąd Naj-
wyższy orzekł jak w sentencji.
========================================