Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 października 2005 r.
II PK 65/05
Użyte w art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczy-
ciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.) sformułowanie
"od czwartego roku pracy" dotyczy nie tylko pracy nauczycielskiej, ale całego
stażu pracy, jeśli tylko mieści się on w ramach wynikających z rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 1997 r. w sprawie wynagradzania
nauczycieli (Dz.U. Nr 29, poz. 160 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Zbigniew
Myszka, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 października 2005 r.
sprawy z powództwa Tadeusza T. przeciwko Zespołowi Edukacyjnemu B. w T. o za-
płatę i ustalenie, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 22 grudnia 2004 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2004 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Toruniu, po rozpoznaniu apelacji pozwanego Zespołu Eduka-
cyjnego „B.” w T., zmienił pkt IV zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 29 września 2004 r. [...] i nie ob-
ciążył powoda Tadeusza T. kosztami postępowania w części oddalającej powództwo,
oddalając apelację w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda docho-
dzony dodatek za wysługę lat, wskazany szczegółowo w orzeczeniu.
W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przejął jako własne ustalenia
faktyczne poczynione w postępowaniu w pierwszej instancji i podzielił ich prawną
kwalifikację. W dniu 25 października 1999 r. pomiędzy powodem Tadeuszem T. a
Zasadniczą Szkołą Budowlaną „B.” w T. zawarta została umowa o pracę na czas
2
określony na okres od dnia 25 października 1999 r. do dnia 31 sierpnia 2001 r. Na jej
podstawie powód miał wykonywać pracę nauczyciela w wymiarze 10,5 godzin tygo-
dniowo. Zawarcie umowy na czas nieokreślony, mimo istnienia takiej potrzeby nie
było możliwe, gdyż powód nie posiadał uprawnień pedagogicznych.
W dniu 31 marca 2000 r. powód ukończył kurs pedagogiczny i z dniem 6
kwietnia 2000 r. uzyskał w wyniku zmiany ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.) status nau-
czyciela kontraktowego. W dniu 1 września 2000 r. między stronami doszło do za-
warcia porozumienia, wskutek czego treść dotychczasowego stosunku pracy uległa
zmianie. Poza podwyższeniem wynagrodzenia zasadniczego, przyznano powodowi
prawo do dodatku stażowego oraz motywacyjnego. Zmieniono także czas trwania
umowy, przekształcając ją w umowę zawartą na czas nieokreślony, a w dniu 12
sierpnia 2001 r. nadano powodowi stopień nauczyciela mianowanego. Do dnia 25
października 1999 r. dotychczasowy staż powoda wynosił 15 lat, 8 miesięcy i 5 dni.
W ocenie Sądu Okręgowego, powód nabył z mocy prawa w dniu 25 paździer-
nika 1999 r., na podstawie art. 33 ust. 1 Karty Nauczyciela w związku z § 18 ust. 1
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 1997 r. w sprawie za-
sad wynagradzania nauczycieli (Dz.U. Nr 29, poz. 160), prawo do dodatku za wysłu-
gę lat, albowiem zgodnie z wskazanym przepisem rozporządzenia, do okresów pracy
wymaganych do nabycia prawa do dodatku za staż pracy zaliczono okresy pracy
wykonywanej w wymiarze nie niższym niż połowa obowiązującego wymiaru zajęć
(czasu pracy). Powyższy pogląd nie stoi w sprzeczności z zasadą, iż art. 33 Karty
Nauczyciela stanowi samodzielną podstawę do nabycia przez nauczyciela prawa do
dodatku za wysługę lat, albowiem ustawowa delegacja, zawarta w tym przepisie, do-
określiła szczególne przypadki zaliczania okresów zatrudnienia, uprawniających do
dodatków za staż pracy. Trafne jest zatem stanowisko, że ustawowe sformułowanie
zawarte w art. 33 ust. 1 Karty, według którego nauczycielom przysługuje dodatek za
wysługę lat wypłacany poczynając „od czwartego roku pracy” dotyczy zatrudnienia
na jakimkolwiek stanowisku i w jakimkolwiek charakterze, jeśli tylko wymiar czasu
pracy nie jest niższy od połowy etatu.
Kasację od powyższego wyroku złożyła strona pozwana i zarzuciła naruszenie
przepisów prawa materialnego - art. 33 ust. 1 w związku z art. 33 ust. 3 Karty Nau-
czyciela - wyrażające się w przyjęciu, że powodowi przysługuje dodatek za wysługę
lat. Poza tym podniosła naruszenie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o
3
zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.
Nr 19, poz. 239 ze zm.), przez przyjęcie, iż prawo do dodatku za wysługę stanowi
prawo nabyte powoda. W ocenie skarżącego, warunki od których zależy nabycie
prawa do dodatku nie zostały uregulowane ani w art. 33 ust. 1 Karty Nauczyciela, ani
w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad wynagradzania nau-
czycieli. Nadto, jego zdaniem, materie istotne z punktu widzenia obywateli mogą być
regulowane wyłącznie w ustawie.
W oparciu o powyższe zarzuty pozwany dochodził zmiany zaskarżonego wy-
roku i oddalenia powództwa w całości przy jednoczesnym orzeczeniu o kosztach po-
stępowania apelacyjnego i kasacyjnego, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyro-
ku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, przy
uwzględnieniu kosztów postępowania kasacyjnego.
W odpowiedzi na kasację, powód wniósł o jej oddalenie. W jego ocenie nie
doszło do naruszenia prawa materialnego, ponieważ z językowej wykładni art. 33
Karty Nauczyciela w związku z § 18 rozporządzenia MEN jednoznacznie wynika, że
przy ustalaniu prawa do dodatku za wysługę lat uwzględnia się również okresy wcze-
śniejszego zatrudnienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja podlega oddaleniu, ponieważ nie ma usprawiedliwionych podstaw. Na
wstępie trzeba zauważyć, że kasacja w tej sprawie oparta została jedynie na pod-
stawie wymienionej w art. 3931
pkt 1 k.p.c., a więc na naruszeniu prawa materialne-
go, co ma ten skutek, że Sąd Najwyższy przy rozpoznaniu sprawy jest związany
ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia (art. 39311
k.p.c.), w tym ustaleniem, że powód do dnia 25 października 1999 r. legitymował się
stażem pracy przenoszącym 15 lat i 8 miesięcy.
Istota problemu sprowadza się w zasadzie do ustalenia, czy wynikające z art.
33 ust. 1 Karty Nauczyciela prawo do dodatku za wysługę lat, przysługuje uprawnio-
nemu „poczynając od czwartego roku pracy”, pod warunkiem, że owe lata przepra-
cował w zawodzie nauczycielskim, czy też w każdym zawodzie, jeśli tylko obowiązu-
jący wymiar czasu pracy nie był mniejszy od połowy etatu. Zgodnie z powoływanym
przepisem, nauczycielom przysługuje dodatek za wysługę lat w wysokości 1% wyna-
grodzenia, wypłacany w okresach miesięcznych, poczynając od czwartego roku
4
pracy, z tym że dodatek ten nie może przekroczyć 20% wynagrodzenia zasadnicze-
go. Zgodnie z ust. 3 art. 33 Karty Nauczyciela, minister właściwy do spraw oświaty i
wychowania, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy, określa w dro-
dze rozporządzenia, szczególne przypadki zaliczania okresów zatrudnienia oraz in-
nych okresów uprawniających do dodatku za wysługę lat. Jest to rodzaj normy kom-
petencyjnej, przekazującej wskazanemu podmiotowi prawotwórcze uprawnienia do
stanowienia norm generalnych i abstrakcyjnych. Przypadki uznawania okresów za-
trudnienia oraz innych okresów uprawniających do dodatku za wysługę lat pozosta-
wione zostały zatem w gestii ministra, co skądinąd - wbrew odmiennym twierdzeniom
kasacji - nie stoi w sprzeczności z treścią art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Skarżący nie
zauważył bowiem, że ustawa zasadnicza weszła w życie z dniem 17 października
1997 r., a zatem po wydaniu przedmiotowego rozporządzenia (19 marca 1997 r.).
Nawet gdyby hipotetycznie przyjąć istnienie niezgodności treści jego postanowień z
Konstytucją RP, to pozostawało ono w mocy na podstawie jej art. 241 ust. 6, wyra-
żającego jedynie prawny obowiązek zastąpienia dotychczasowych przepisów wyko-
nawczych przepisami nowymi. Warto także podkreślić, że wydane w dniu 11 maja
2000 r. rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia
zasadniczego nauczycieli, sposobu obliczania wysokości stawki wynagrodzenia
zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową, wykazu stanowisk oraz dodatkowych
zadań i zajęć uprawniających do dodatku funkcyjnego, ogólnych warunków przyzna-
wania dodatku motywacyjnego, wykazu trudnych i uciążliwych warunków pracy sta-
nowiących podstawę przyznania dodatku za warunki pracy oraz szczególnych przy-
padków zaliczania okresów zatrudnienia i innych okresów uprawniających do dodat-
ku za wysługę lat (Dz.U. nr 39, poz. 455) zagadnienie to uregulowało podobnie.
Ocena nabycia przez powoda uprawnień do dodatku za wysługę lat powinna być
zatem - na co słusznie wskazały Sądy obu instancji - dokonywana w oparciu o art. 33
ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela w związku z § 18 rozporządzenia MEN z 1997 r.,
stanowiącym, że do okresów pracy uprawniających do dodatku za staż pracy wlicza
się okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy bez względu
na sposób ustania stosunku pracy.
Norma prawna zrekonstruowana wyłącznie w oparciu o przepis art. 33 ust. 1
ustawy - Karta Nauczyciela byłaby ułomna. Teksty prawne wyjątkowo tylko formułują
w pełni rozwinięte normy postępowania, pozwalające określić zakres ich stosowania i
normowania. Stąd też powstaje potrzeba ustalenia dyrektyw postępowania w oparciu
5
o interpretacyjne, czy też inferencyjne reguły wyjaśniania tekstu prawnego. Rację
miałby zatem skarżący jedynie w sytuacji, w której ustawodawca nie ustanowiłby dla
ministra żadnego upoważnienia. Wówczas należałoby uznać, że sformułowanie „od
czwartego roku pracy” należałoby rozumieć jako „pracy nauczycielskiej”. Tymczasem
odmienne uregulowanie tego zagadnienie w akcie o randze rozporządzenia, będą-
cym zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP również źródłem prawa, prowadzi do ko-
nieczności uwzględniania w okresach uprawniających do dodatku, również okresów
poprzedniego zatrudnienia i uwzględniania ich w stażu, od którego zależy nabycie
prawa do tego składnika wynagrodzenia. Za taką interpretacją przedmiotowych re-
gulacji przemawia zarówno historyczna wykładnia omawianych regulacji, jak i
orzecznictwo Sądu Najwyższego (por. wyrok z dnia 6 czerwca 1986 r., I PR 3/86,
OSNCP 1987 nr 1, poz. 19). Począwszy od obowiązywania zarządzenia Ministra
Oświaty i Wychowania z dnia 2 marca 1982 r. [...] w sprawie szczególnych wypad-
ków zaliczania okresów zatrudnienia uprawniających nauczycieli do dodatków za
wysługę lat oraz ogólnych zasad wypłacania dodatków (Dz.Urz. MOiW Nr 4, poz.
30), przesłanki nabycia prawa do dodatku za wysługę lat nie uległy zasadniczej
zmianie i w istocie opierały się (i nadal się opierają) na swoistym uprzywilejowaniu
nauczycieli, wyrażającym się w przyznaniu uprawnienia do dodatku za wysługę lat
nie tylko z tytułu wykonywania pracy w tym charakterze. Stąd też sformułowanie „od
czwartego roku pracy” dotyczy nie tylko pracy nauczycielskiej, ale pracy w ogóle, jeśli
tylko mieści się ona w ramach, wynikających z rozporządzenia wykonawczego,
choćby pracownik zatrudniony był w zawodzie nauczyciela krócej niż cztery lata.
Odmienna interpretacja przedmiotowych norm prawnych podważałaby - jak słusznie
zauważył Sąd Okręgowy - zakres i treść ustawowej delegacji, zawartej w art. 33 ust.
3 ustawy Karta Nauczyciela, jak również prowadziłaby do odmówienia wydanemu
rozporządzeniu charakteru źródła prawa.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================