III SW 120/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Postanowienie z dnia 16 listopada 2005 r.
III SW 120/05
Sąd Najwyższy ustala wyłącznie znamiona przedmiotowe przestępstwa
przeciwko wyborom, którego zarzut stanowi podstawę protestu wyborczego.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Zbigniew Hajn, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 16 listopada 2005 r.
sprawy z protestu wyborczego Barbary P. [...] przeciwko ważności wyborów do
Sejmu RP i do Senatu RP, przy udziale: 1) Przewodniczącego Państwowej Komisji
Wyborczej, 2) Prokuratora Generalnego, 3) Przewodniczących Okręgowych Komisji
Wyborczych w Bielsku - Białej, Bydgoszczy i Częstochowie
p o s t a n o w i ł:
wyrazić opinię, że zarzuty protestu są niezasadne.
U z a s a d n i e n i e
Pismem nadanym w dniu 14 października 2005 r. w polskiej placówce pocz-
towej operatora publicznego wyborcy Barbara P. [...], działający przez adwokata Je-
rzego R., wnieśli protest wyborczy. We wniesionym proteście podnosili zarzut popeł-
nienia przestępstwa z art. 248 pkt 2 k.k., przez podstępne działanie dla nieprawidło-
wego sporządzenia list kandydujących zgłoszonych przez Komitet Wyborczy - Ogól-
nopolska Koalicja Obywatelska, wobec odmowy przyjęcia zgłoszenia dokonywanego
przez osobę umocowaną, odmowy wydania zaświadczenia o zarejestrowaniu list
okręgowych w co najmniej połowie okręgów wyborczych i odmowy rejestracji zgło-
szonych list w okręgach, popełnienie przestępstwa z art. 271 k.k. w związku z art.
248 pkt 3 k.k., przez podjęcie przez członków Okręgowej Komisji Wyborczej w Biel-
sku Białej uchwały w przedmiocie zmiany terminu podjęcia uchwały o rejestracji listy
kandydatów ze wskazaniem nieprawidłowej daty rejestracji, zaś podjęcie takowej
2
uchwały było niedopuszczalne z mocy ustawy Ordynacja wyborcza, popełnienie
przestępstwa z art. 248 pkt 3 i 2 k.k. oraz art. 271 k.k. przez członków Okręgowej
Komisji Wyborczej w Częstochowie wobec dokonania zmian w uchwale o odmowie
rejestracji przez wykreślenie spośród członków komisji jednej z osób bez wskazania,
kto i kiedy dokonał tego wykreślenia, podpisania uchwały przez jednego z członków
już po wydaniu odpisu uchwały osobie zgłaszającej, nieuwzględnienie 421 wyborców
popierających zgłoszenie z powodu „innej wady - podpisy", czy też „nieczytelne pi-
smo” oraz popełnienie przestępstwa z art. 248 pkt 2 k.k. przez członków Okręgowej
Komisji Wyborczej w Bydgoszczy, którzy swymi działaniami doprowadzili do rejestra-
cji zgłoszenia listy okręgowej złożonej przez Komitet Wyborczy - Ogólnopolska Koali-
cja Obywatelska po dniu 16 sierpnia 2005 r., mimo złożonego zgłoszenia w dniu 12
sierpnia 2005 r., w wyniku których mimo faktycznego zarejestrowania list kandydatów
zgłoszonych przez Komitet Wyborczy - Ogólnopolska Koalicja Obywatelska w ilości
przewyższającej połowę okręgów wyborczych, odmówiono wydania przez Pań-
stwową Komisję Wyborczą stosownego zaświadczenia uprawniającego do dokony-
wania zgłoszeń i rejestracji list kandydatów bez konieczności wykazania poparcia co
najmniej 5.000 wyborców z danego okręgu wyborczego, a co w konsekwencji po-
zbawiło biernego prawa wyborczego osób kandydujących i prawa czynnego wybor-
ców mających wolę głosowania na kandydatów zgłoszonych przez Komitet Wyborczy
Ogólnopolska Koalicja Obywatelska w okręgach, w których listy te nie zostały zareje-
strowane, „zaś w pozostałych z uwagi na ograniczone możliwości prowadzenia kam-
panii wyborczej - na ograniczoną wiedzę o kandydatach tejże koalicji i tym samym na
sam fakt aktu głosowania”.
Skarga zawiera wniosek o podjęcie przez Sąd Najwyższy uchwały o nieważ-
ności wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, przeprowadzonych w dniu 25
września 2005 r., „postanawiając o przeprowadzeniu wyborów ponownych, poczyna-
jąc od rejestracji list okręgowych kandydatów na posłów zgłoszonych przez Komitet
Wyborczy - Ogólnopolska Koalicja Obywatelska w okręgach wyborczych w których
takowe listy nie zostały zarejestrowane".
Państwowa Komisja Wyborcza w stanowisku z dnia 14 listopada 2005 r. pod-
niosła oczywistą bezzasadność protestu.
Prokurator Generalny w stanowisku z dnia 15 listopada 2005 r. wnosił o pozo-
stawienie bez dalszego biegu protestu w części dotyczącej zarzutu odmowy rejestra-
3
cji okręgowych list kandydatów na posłów i o wydanie opinii, że w pozostałej części
protest jest bezzasadny.
Okręgowa Komisja Wyborcza w Bydgoszczy przesłała wyjaśnienia i ustosun-
kowując się do zarzutów wskazała, iż w jej przekonaniu nie stanowią one zarzutów w
rozumieniu art. 78 Ordynacji wyborczej.
Okręgowa Komisja Wyborcza w Bielsku-Białej w swoim stanowisku przedsta-
wiła wyjaśnienia i stan faktyczny postępowania rejestrowego. Jej zdaniem nie można
uznać, aby na jakimkolwiek etapie postępowania popełniła przestępstwo zarzucane
przez wnoszących protest.
Podobnie Okręgowa Komisja Wyborcza w Częstochowie w swych wyjaśnie-
niach podniosła rzetelność przeprowadzonej kontroli wykazu osób popierających listę
kandydatów na posłów zgłoszonych przez Komitet Wyborczy Ogólnopolska Koalicja
Obywatelska, a ponadto stwierdziła, że procedura rejestracyjna była przedmiotem
kontroli sądowej, a zarzuty Komitetu Wyborczego wobec ich bezzasadności nie zo-
stały uwzględnione.
Sąd Najwyższy zawiadomił Prokuratora Generalnego o podniesieniu w prote-
ście zarzutu popełnienia przestępstwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 101 Konstytucji wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu
Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów do Sejmu i Senatu na zasadach
określonych w ustawie. Zasady wnoszenia protestów wyborczych określa ustawa z
dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i
do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm., zwana dalej Or-
dynacją wyborczą). Stosownie do art. 78 ust. 1 Ordynacji wyborczej przeciwko waż-
ności wyborów, ważności wyborów w okręgu lub wyborowi posła lub senatora może
być wniesiony protest z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom
lub naruszenia przepisów tej ustawy dotyczących głosowania, ustalenia wyników
głosowania lub wyników wyborów. Jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut popełnie-
nia przestępstwa przeciwko wyborom albo naruszenia przez Państwową Komisję
Wyborczą przepisów Ordynacji wyborczej dotyczących ustalenia wyników głosowa-
nia i wyników wyborów, może go wnieść każdy wyborca (art. 78 ust. 2).
4
Jak wynika z powyższego przedmiotem protestu może być skonkretyzowany
zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom, tj. czynów określonych w roz-
dziale XXXI Kodeksu karnego (art. 247-250 k.k.). Jeżeli w proteście zarzucono po-
pełnienie przestępstw przeciwko wyborom Sąd Najwyższy bada w postępowaniu cy-
wilnym nieprocesowym zasadność tego zarzutu przy pomocy wskazanych w prote-
ście środków dowodowych. Orzeczenie o popełnieniu przestępstwa może nastąpić
tylko w odrębnym procesie karnym na skutek zawiadomienia z o pełnionym prze-
stępstwie wyborczym właściwego prokuratora (por. art. 127 ust. 3 Ordynacji wybor-
czej). Sąd Najwyższy w postępowaniu w sprawach protestów wyborczych ustala
więc jedynie znamiona strony przedmiotowej ewentualnego przestępstwa przeciwko
wyborom. Innymi słowy, Sąd Najwyższy ustala zasadność zarzutu popełnienia prze-
stępstwa według znamion określonych w ustawie karnej. Ma to miejsce przy doko-
nywaniu ustaleń co do zasadności protestu i znajduje wyraz w wydanej opinii.
Wnoszący protest w odniesieniu do wielu czynów podnosili zarzut popełnienia
przestępstwa z art. 248 pkt 2 k.k. Przepis ten statuuje karalność używania podstępu
celem nieprawidłowego sporządzenia listy kandydujących lub głosujących, protoko-
łów lub innych dokumentów wyborczych lub referendalnych w związku z wyborami
do Sejmu, do Senatu, wyborem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborami do
Parlamentu Europejskiego, wyborami organów samorządu terytorialnego lub refe-
rendum. Podstęp w przypadku występku określonego tym przepisem polega na
świadomym wprowadzeniu innej osoby w błąd w celu uniemożliwienia prawidłowego
sporządzenia listy kandydujących lub głosujących w sposób utrudniający ustalenie
prawdziwości tych list wyborczych. Jest to przestępstwo umyślne.
W przypadku zarzutu podnoszonego w pkt 1 protestu stwierdzić należy, iż
skarżący w istocie nie wskazują osoby sprawcy przestępstwa, polegającego na od-
mowie wydania zaświadczenia o zarejestrowaniu list okręgowych. Z uwagi jednak na
to, iż wydanie rzeczonego zaświadczenia (uprawniającego komitet wyborczy, który z
zachowaniem wymogów określonych w art. 142 ust. 1 Ordynacji wyborczej zareje-
strował listy okręgowe co najmniej w połowie okręgów wyborczych, do zgłoszenia
dalszych list bez poparcia zgłoszenia podpisami wyborców) należy do wyłącznej
kompetencji Państwowej Komisji Wyborczej, uznać należy, iż zarzut ten skierowany
jest wobec Państwowej Komisji Wyborczej in corpore. Podkreślić jednak należy, iż
aby uzyskać zaświadczenie, o którym mowa w art. 142 ust. 3 Ordynacji wyborczej,
należy spełnić wymogi formalne. Państwowa Komisja Wyborcza stwierdziła, że Ko-
5
mitet Wyborczy Wyborców - Ogólnopolska Koalicja Obywatelska wymogów tych nie
spełnił. W dniu 16 sierpnia 2005 r. (w którym upłynął termin zgłaszania list okręgo-
wych i składania wniosków o wydanie zaświadczenia) zarejestrowano listy okręgowe
kandydatów na posłów tego Komitetu w 20 okręgach wyborczych. Wielokrotna wery-
fikacja dokonywana przez Państwową Komisję Wyborczą nie potwierdziła twierdze-
nia pełnomocnika wyborczego Komitetu o zarejestrowaniu list w 21 okręgach (co
było ustawowym minimum). Zdaniem Sądu Najwyższego działanie Państwowej Ko-
misji Wyborczej nie nosi żadnych znamion przestępstwa, w szczególności przestęp-
stwa, które stanowi przedmiot zarzutu. Załączony przez Mariana Piotra B. - pełno-
mocnika wyborczego komitetu wykaz okręgów wyborczych, w których zarejestrowa-
ne miały być okręgowe listy kandydatów obejmujący 21 okręgów, bez jego stosownej
weryfikacji nie mógł stanowić podstawy wydania żądanego zaświadczenia.
Zarzucaną odmowę przyjęcia zgłoszenia dokonywanego przez osobę umoco-
waną (również w kontekście popełnienia przestępstwa z art. 248 pkt. 2 k.k.) należy
odnieść do okręgowych komisji wyborczych, w stosunku do których podnoszone są
kolejne zarzuty. Wobec członków Okręgowej Komisji Wyborczej w Bielsku Białej sta-
wiany jest zarzut popełnienia przestępstwa z art. 271 k.k. w związku z art. 248 pkt 3
k.k. Przepis art. 248 pkt 3 k.k. penalizuje niszczenie, uszkadzanie, ukrywanie, prze-
rabianie lub podrabianie protokołów lub innych dokumentów wyborczych lub referen-
dalnych, natomiast istotą czynu karalnego określonego w art. 271 k.k. jest karalne
poświadczenie nieprawdy przez osobę uprawnioną do wystawienia dokumentu. Po-
wyższe przestępstwa mogą być popełnione jedynie umyślnie. Podnoszone zarzuty w
toku przeprowadzonego postępowania nie potwierdziły się. Jak wynika ze złożonych
wyjaśnień (zarówno Okręgowej Komisji Wyborczej, jak i Państwowej Komisji Wybor-
czej - która, jak wynika z nadesłanego pisma na posiedzeniu 25 sierpnia 2005 r. do-
konała analizy przebiegu rejestracji list Komitetu Wyborczego Wyborców - Ogólno-
polska Koalicja Obywatelska także w tej Komisji) wskazana w protokole data 16
sierpnia 2005 r. była w istocie „omyłką pisarską” spowodowaną przekazaniem w tym
dniu zespołowi obsługi informatycznej dokumentów potrzebnych do przygotowania
potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia i projektu protokołu rejestracji okręgowej listy
kandydatów na posłów oraz braku jej zauważenia przy podpisaniu protokołu. Po we-
ryfikacji podpisów komisja przyjęła i podpisała protokół rejestracji o godzinie 1:00
dnia następnego, niezwłocznie został on przekazany osobie zgłaszającej listę, która
potwierdziła jego odbiór w dniu 17 sierpnia 2005 r. o godzinie 1:05. Uchwała z dnia
6
24 sierpnia 2005 r. prostująca omyłkę pisarską była jedynie konsekwencją błędnie
wskazanej daty. Zdaniem Sądu Najwyższego sprawa ta została dostatecznie wyja-
śniona. Nie może zatem uzasadniać podniesionego zarzutu popełnienia przestęp-
stwa. Pisemne wyjaśnienia i dowody złożone w tym przedmiocie (w tym kopia doku-
mentu zawierająca podpis osoby upoważnionej wraz z datą właściwą) są spójne i
logiczne.
Nie są także zasadne zarzuty popełnienia przestępstwa z art. 248 pkt 3 i 2 k.k.
oraz art. 271 k.k. podnoszone wobec członków Okręgowej Komisji Wyborczej w Czę-
stochowie. Ich działania nie wypełniają znamion przestępstwa umyślnego przerabia-
nia (podrabiania) protokołów lub innych dokumentów wyborczych (art. 248 pkt 3 k.k.),
bądź poświadczenia nieprawdy przez osobę uprawnioną do wystawienia dokumentu
(art. 271 k.k.). Zdaniem Sądu Najwyższego nie posiada tego charakteru wykreślenie
z komparycji uchwały nazwiska członka komisji, który nie brał udziału w jej podjęciu.
Również zarzut podpisania uchwały jedynie przez trzech jej członków, zmierzający w
istocie do wykazania, iż jest to uchwała nieważna (nieistniejąca) i wskazanie, iż
czwarty podpis został złożony po wydaniu odpisu uchwały osobie upoważnionej, nie
może się ostać. Stoi on w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodo-
wym, w szczególności z kserokopią uchwały zawierającej adnotację o otrzymaniu jej
odpisu przez osobę upoważnioną - Grzegorza Walentego S. Na dokumencie tym,
znajdującym się w aktach sprawy, figurują bowiem cztery podpisy, przy czym złożo-
ne w innej konfiguracji niż na egzemplarzu uchwały załączonym do protestu. Wyja-
śnienie tych rozbieżności może mieć miejsce w toku odrębnie wszczętego postępo-
wania. Zdaniem Sądu Najwyższego nie można zarzucić członkom Komisji fałszer-
stwa dokumentu. Natomiast na prawidłowy skład Komisji, stanowiący wymagane
quorum do podjęcia uchwały, wskazała także Państwowa Komisja Wyborcza.
Podobnie nie można uznać zasadności zarzutu podnoszonego wobec człon-
ków Okręgowej Komisji Wyborczej w Częstochowie popełnienia przestępstwa z art.
248 pkt 2 k.k. Komisja ta wskazała, iż przyczyną niezarejestrowania listy było nieuzy-
skanie poparcia podpisami wymaganej liczby wyborców (5.000). W toku postępowa-
nia sprawdzającego ustalono, że liczba wskazana przez zgłaszającego listę (7.030)
nie odpowiada liczbie rzeczywistej, a po dalszej weryfikacji ustalono, iż w istocie listę
poparło 4.680 osób. Skarżący wskazują jako uzasadnienie popełnienia przestępstwa
nieuwzględnienia podpisów 421 wyborców popierających zgłoszenie z powodu „innej
wady - podpisy", czy też „nieczytelne pismo". Pomijając to, iż na odmowę rejestracji
7
listy przysługują odrębne środki prawne (z których nota bene skorzystano, gdyż po-
wyższa uchwała była przedmiotem kontroli Sądu Okręgowego w Częstochowie [...]),
co sugerowałoby pozostawienie protestu bez biegu, podnieść należy, iż decyzja
Komisji nie budzi wątpliwości przy ocenie dokonywanej z punktu widzenia możliwości
popełnienia zarzucanego przestępstwa. Wskazano bowiem, że wśród tych „innych
przyczyn" znalazło się co najmniej 14 przypadków poparcia udzielonego przez wy-
borców nieżyjących (!), a pozostałe przypadki to przede wszystkim ewidentna zgod-
ność charakteru pisma w odniesieniu do danych (w tym także podpisów) wyborców,
których nazwiska były umieszczane na tym arkuszu bezpośrednio po sobie. Także
nieczytelne pismo oczywiście dyskwalifikuje możliwość identyfikacji osoby udzielają-
cej poparcie. W czym zatem skarżący upatrują przesłanki umyślnego i świadomego
wprowadzenia w błąd w celu uniemożliwienia prawidłowego sporządzenia listy kan-
dydujących lub głosujących (a zatem zachowań przesądzających o znamionach
strony przedmiotowej przestępstwa określonego w art. 248 pkt 2 k.k.) trudno dociec.
Ostatni z podnoszonych w proteście zarzutów odnosi się do popełnienia prze-
stępstwa z art. 248 pkt 2 k.k. przez członków Okręgowej Komisji Wyborczej w Byd-
goszczy. Także i on nie okazał się zasadny. Wskazać należy, iż rejestracja listy Ko-
mitetu w tym okręgu wyborczym nastąpiła 19 sierpnia 2005 r. po uprzednim dwukrot-
nym wezwaniu pełnomocnika komitetu do usunięcia wad zgłoszenia w zakresie wy-
maganej liczby podpisów wyborców popierających zgłoszenie oraz przedłożenia
przez kandydatów oświadczeń, o których mowa wart. 144 ust. 5 pkt 3 Ordynacji wy-
borczej. Jakkolwiek dokumenty istotnie złożone zostały przez Dariusza P. w dniu 12
sierpnia 2005 r., to w toku postępowania sprawdzającego przeprowadzonego w dniu
14 sierpnia 2005 r., wobec ustalonych nieprawidłowości, niezbędne okazało się uzu-
pełnienie wykazu podpisów popierających zgłoszoną listę zgodnie z wymogami Or-
dynacji wyborczej. Jak podniesiono w nadesłanych przez tę Komisję wyjaśnieniach
„wady zgłoszenia (powtarzające się nazwiska wyborców) wymagały poddania arku-
szy szczegółowej analizie, a przeprowadzone czynności sprawdzające zajęły grupie
12 osób około 200 roboczo-godzin". Kopię uchwały pełnomocnik odebrał 16 sierpnia
2005 r. o godzinie 1325
i tego samego dnia braki te zostały jeszcze uzupełnione. Za-
rzut może sprowadzać się więc jedynie do tego, iż kolejne braki do których uzupeł-
nienia został wezwany (skutkujące podjęciem kolejnej uchwały w tym przedmiocie), a
dotyczące złożenia oświadczenia lustracyjnego na nieobowiązującym formularzu,
zostały dokonane 16 sierpnia 2005 r. w godzinach późnowieczornych. W przekona-
8
niu Sądu Najwyższego działanie Okręgowej Komisji Wyborczej w żadnym razie jed-
nak nie może wypełniać znamion czynu przestępnego określonego wart. 248 pkt 2
k.k. zarzucanego członkom Komisji. Przedłużająca się procedura weryfikacyjna była
spowodowana nieprawidłościami w złożonych listach poparcia, a Komisja działała w
granicach prawa.
Podniesienie przez skarżących zarzutów popełnienia przestępstw przeciwko
wyborom zobowiązuje Sąd Najwyższy do zajęcia merytorycznego stanowiska w tym
przedmiocie, mimo że Komitetowi Wyborczemu przysługiwały środki prawne w toku
postępowania rejestracyjnego. Niepotwierdzenie się zarzutów popełnienia przestęp-
stwa w trakcie sprawy prowadzi do wyrażenia przez Sąd Najwyższy opinii, że zarzuty
protestu są niezasadne.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 80 ust. 2 Ordynacji wyborczej
Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.
========================================
III SW 120/05
Sąd Najwyższy ustala wyłącznie znamiona przedmiotowe przestępstwa
przeciwko wyborom, którego zarzut stanowi podstawę protestu wyborczego.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Zbigniew Hajn, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 16 listopada 2005 r.
sprawy z protestu wyborczego Barbary P. [...] przeciwko ważności wyborów do
Sejmu RP i do Senatu RP, przy udziale: 1) Przewodniczącego Państwowej Komisji
Wyborczej, 2) Prokuratora Generalnego, 3) Przewodniczących Okręgowych Komisji
Wyborczych w Bielsku - Białej, Bydgoszczy i Częstochowie
p o s t a n o w i ł:
wyrazić opinię, że zarzuty protestu są niezasadne.
U z a s a d n i e n i e
Pismem nadanym w dniu 14 października 2005 r. w polskiej placówce pocz-
towej operatora publicznego wyborcy Barbara P. [...], działający przez adwokata Je-
rzego R., wnieśli protest wyborczy. We wniesionym proteście podnosili zarzut popeł-
nienia przestępstwa z art. 248 pkt 2 k.k., przez podstępne działanie dla nieprawidło-
wego sporządzenia list kandydujących zgłoszonych przez Komitet Wyborczy - Ogól-
nopolska Koalicja Obywatelska, wobec odmowy przyjęcia zgłoszenia dokonywanego
przez osobę umocowaną, odmowy wydania zaświadczenia o zarejestrowaniu list
okręgowych w co najmniej połowie okręgów wyborczych i odmowy rejestracji zgło-
szonych list w okręgach, popełnienie przestępstwa z art. 271 k.k. w związku z art.
248 pkt 3 k.k., przez podjęcie przez członków Okręgowej Komisji Wyborczej w Biel-
sku Białej uchwały w przedmiocie zmiany terminu podjęcia uchwały o rejestracji listy
kandydatów ze wskazaniem nieprawidłowej daty rejestracji, zaś podjęcie takowej
2
uchwały było niedopuszczalne z mocy ustawy Ordynacja wyborcza, popełnienie
przestępstwa z art. 248 pkt 3 i 2 k.k. oraz art. 271 k.k. przez członków Okręgowej
Komisji Wyborczej w Częstochowie wobec dokonania zmian w uchwale o odmowie
rejestracji przez wykreślenie spośród członków komisji jednej z osób bez wskazania,
kto i kiedy dokonał tego wykreślenia, podpisania uchwały przez jednego z członków
już po wydaniu odpisu uchwały osobie zgłaszającej, nieuwzględnienie 421 wyborców
popierających zgłoszenie z powodu „innej wady - podpisy", czy też „nieczytelne pi-
smo” oraz popełnienie przestępstwa z art. 248 pkt 2 k.k. przez członków Okręgowej
Komisji Wyborczej w Bydgoszczy, którzy swymi działaniami doprowadzili do rejestra-
cji zgłoszenia listy okręgowej złożonej przez Komitet Wyborczy - Ogólnopolska Koali-
cja Obywatelska po dniu 16 sierpnia 2005 r., mimo złożonego zgłoszenia w dniu 12
sierpnia 2005 r., w wyniku których mimo faktycznego zarejestrowania list kandydatów
zgłoszonych przez Komitet Wyborczy - Ogólnopolska Koalicja Obywatelska w ilości
przewyższającej połowę okręgów wyborczych, odmówiono wydania przez Pań-
stwową Komisję Wyborczą stosownego zaświadczenia uprawniającego do dokony-
wania zgłoszeń i rejestracji list kandydatów bez konieczności wykazania poparcia co
najmniej 5.000 wyborców z danego okręgu wyborczego, a co w konsekwencji po-
zbawiło biernego prawa wyborczego osób kandydujących i prawa czynnego wybor-
ców mających wolę głosowania na kandydatów zgłoszonych przez Komitet Wyborczy
Ogólnopolska Koalicja Obywatelska w okręgach, w których listy te nie zostały zareje-
strowane, „zaś w pozostałych z uwagi na ograniczone możliwości prowadzenia kam-
panii wyborczej - na ograniczoną wiedzę o kandydatach tejże koalicji i tym samym na
sam fakt aktu głosowania”.
Skarga zawiera wniosek o podjęcie przez Sąd Najwyższy uchwały o nieważ-
ności wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, przeprowadzonych w dniu 25
września 2005 r., „postanawiając o przeprowadzeniu wyborów ponownych, poczyna-
jąc od rejestracji list okręgowych kandydatów na posłów zgłoszonych przez Komitet
Wyborczy - Ogólnopolska Koalicja Obywatelska w okręgach wyborczych w których
takowe listy nie zostały zarejestrowane".
Państwowa Komisja Wyborcza w stanowisku z dnia 14 listopada 2005 r. pod-
niosła oczywistą bezzasadność protestu.
Prokurator Generalny w stanowisku z dnia 15 listopada 2005 r. wnosił o pozo-
stawienie bez dalszego biegu protestu w części dotyczącej zarzutu odmowy rejestra-
3
cji okręgowych list kandydatów na posłów i o wydanie opinii, że w pozostałej części
protest jest bezzasadny.
Okręgowa Komisja Wyborcza w Bydgoszczy przesłała wyjaśnienia i ustosun-
kowując się do zarzutów wskazała, iż w jej przekonaniu nie stanowią one zarzutów w
rozumieniu art. 78 Ordynacji wyborczej.
Okręgowa Komisja Wyborcza w Bielsku-Białej w swoim stanowisku przedsta-
wiła wyjaśnienia i stan faktyczny postępowania rejestrowego. Jej zdaniem nie można
uznać, aby na jakimkolwiek etapie postępowania popełniła przestępstwo zarzucane
przez wnoszących protest.
Podobnie Okręgowa Komisja Wyborcza w Częstochowie w swych wyjaśnie-
niach podniosła rzetelność przeprowadzonej kontroli wykazu osób popierających listę
kandydatów na posłów zgłoszonych przez Komitet Wyborczy Ogólnopolska Koalicja
Obywatelska, a ponadto stwierdziła, że procedura rejestracyjna była przedmiotem
kontroli sądowej, a zarzuty Komitetu Wyborczego wobec ich bezzasadności nie zo-
stały uwzględnione.
Sąd Najwyższy zawiadomił Prokuratora Generalnego o podniesieniu w prote-
ście zarzutu popełnienia przestępstwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 101 Konstytucji wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu
Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów do Sejmu i Senatu na zasadach
określonych w ustawie. Zasady wnoszenia protestów wyborczych określa ustawa z
dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i
do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm., zwana dalej Or-
dynacją wyborczą). Stosownie do art. 78 ust. 1 Ordynacji wyborczej przeciwko waż-
ności wyborów, ważności wyborów w okręgu lub wyborowi posła lub senatora może
być wniesiony protest z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom
lub naruszenia przepisów tej ustawy dotyczących głosowania, ustalenia wyników
głosowania lub wyników wyborów. Jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut popełnie-
nia przestępstwa przeciwko wyborom albo naruszenia przez Państwową Komisję
Wyborczą przepisów Ordynacji wyborczej dotyczących ustalenia wyników głosowa-
nia i wyników wyborów, może go wnieść każdy wyborca (art. 78 ust. 2).
4
Jak wynika z powyższego przedmiotem protestu może być skonkretyzowany
zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom, tj. czynów określonych w roz-
dziale XXXI Kodeksu karnego (art. 247-250 k.k.). Jeżeli w proteście zarzucono po-
pełnienie przestępstw przeciwko wyborom Sąd Najwyższy bada w postępowaniu cy-
wilnym nieprocesowym zasadność tego zarzutu przy pomocy wskazanych w prote-
ście środków dowodowych. Orzeczenie o popełnieniu przestępstwa może nastąpić
tylko w odrębnym procesie karnym na skutek zawiadomienia z o pełnionym prze-
stępstwie wyborczym właściwego prokuratora (por. art. 127 ust. 3 Ordynacji wybor-
czej). Sąd Najwyższy w postępowaniu w sprawach protestów wyborczych ustala
więc jedynie znamiona strony przedmiotowej ewentualnego przestępstwa przeciwko
wyborom. Innymi słowy, Sąd Najwyższy ustala zasadność zarzutu popełnienia prze-
stępstwa według znamion określonych w ustawie karnej. Ma to miejsce przy doko-
nywaniu ustaleń co do zasadności protestu i znajduje wyraz w wydanej opinii.
Wnoszący protest w odniesieniu do wielu czynów podnosili zarzut popełnienia
przestępstwa z art. 248 pkt 2 k.k. Przepis ten statuuje karalność używania podstępu
celem nieprawidłowego sporządzenia listy kandydujących lub głosujących, protoko-
łów lub innych dokumentów wyborczych lub referendalnych w związku z wyborami
do Sejmu, do Senatu, wyborem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborami do
Parlamentu Europejskiego, wyborami organów samorządu terytorialnego lub refe-
rendum. Podstęp w przypadku występku określonego tym przepisem polega na
świadomym wprowadzeniu innej osoby w błąd w celu uniemożliwienia prawidłowego
sporządzenia listy kandydujących lub głosujących w sposób utrudniający ustalenie
prawdziwości tych list wyborczych. Jest to przestępstwo umyślne.
W przypadku zarzutu podnoszonego w pkt 1 protestu stwierdzić należy, iż
skarżący w istocie nie wskazują osoby sprawcy przestępstwa, polegającego na od-
mowie wydania zaświadczenia o zarejestrowaniu list okręgowych. Z uwagi jednak na
to, iż wydanie rzeczonego zaświadczenia (uprawniającego komitet wyborczy, który z
zachowaniem wymogów określonych w art. 142 ust. 1 Ordynacji wyborczej zareje-
strował listy okręgowe co najmniej w połowie okręgów wyborczych, do zgłoszenia
dalszych list bez poparcia zgłoszenia podpisami wyborców) należy do wyłącznej
kompetencji Państwowej Komisji Wyborczej, uznać należy, iż zarzut ten skierowany
jest wobec Państwowej Komisji Wyborczej in corpore. Podkreślić jednak należy, iż
aby uzyskać zaświadczenie, o którym mowa w art. 142 ust. 3 Ordynacji wyborczej,
należy spełnić wymogi formalne. Państwowa Komisja Wyborcza stwierdziła, że Ko-
5
mitet Wyborczy Wyborców - Ogólnopolska Koalicja Obywatelska wymogów tych nie
spełnił. W dniu 16 sierpnia 2005 r. (w którym upłynął termin zgłaszania list okręgo-
wych i składania wniosków o wydanie zaświadczenia) zarejestrowano listy okręgowe
kandydatów na posłów tego Komitetu w 20 okręgach wyborczych. Wielokrotna wery-
fikacja dokonywana przez Państwową Komisję Wyborczą nie potwierdziła twierdze-
nia pełnomocnika wyborczego Komitetu o zarejestrowaniu list w 21 okręgach (co
było ustawowym minimum). Zdaniem Sądu Najwyższego działanie Państwowej Ko-
misji Wyborczej nie nosi żadnych znamion przestępstwa, w szczególności przestęp-
stwa, które stanowi przedmiot zarzutu. Załączony przez Mariana Piotra B. - pełno-
mocnika wyborczego komitetu wykaz okręgów wyborczych, w których zarejestrowa-
ne miały być okręgowe listy kandydatów obejmujący 21 okręgów, bez jego stosownej
weryfikacji nie mógł stanowić podstawy wydania żądanego zaświadczenia.
Zarzucaną odmowę przyjęcia zgłoszenia dokonywanego przez osobę umoco-
waną (również w kontekście popełnienia przestępstwa z art. 248 pkt. 2 k.k.) należy
odnieść do okręgowych komisji wyborczych, w stosunku do których podnoszone są
kolejne zarzuty. Wobec członków Okręgowej Komisji Wyborczej w Bielsku Białej sta-
wiany jest zarzut popełnienia przestępstwa z art. 271 k.k. w związku z art. 248 pkt 3
k.k. Przepis art. 248 pkt 3 k.k. penalizuje niszczenie, uszkadzanie, ukrywanie, prze-
rabianie lub podrabianie protokołów lub innych dokumentów wyborczych lub referen-
dalnych, natomiast istotą czynu karalnego określonego w art. 271 k.k. jest karalne
poświadczenie nieprawdy przez osobę uprawnioną do wystawienia dokumentu. Po-
wyższe przestępstwa mogą być popełnione jedynie umyślnie. Podnoszone zarzuty w
toku przeprowadzonego postępowania nie potwierdziły się. Jak wynika ze złożonych
wyjaśnień (zarówno Okręgowej Komisji Wyborczej, jak i Państwowej Komisji Wybor-
czej - która, jak wynika z nadesłanego pisma na posiedzeniu 25 sierpnia 2005 r. do-
konała analizy przebiegu rejestracji list Komitetu Wyborczego Wyborców - Ogólno-
polska Koalicja Obywatelska także w tej Komisji) wskazana w protokole data 16
sierpnia 2005 r. była w istocie „omyłką pisarską” spowodowaną przekazaniem w tym
dniu zespołowi obsługi informatycznej dokumentów potrzebnych do przygotowania
potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia i projektu protokołu rejestracji okręgowej listy
kandydatów na posłów oraz braku jej zauważenia przy podpisaniu protokołu. Po we-
ryfikacji podpisów komisja przyjęła i podpisała protokół rejestracji o godzinie 1:00
dnia następnego, niezwłocznie został on przekazany osobie zgłaszającej listę, która
potwierdziła jego odbiór w dniu 17 sierpnia 2005 r. o godzinie 1:05. Uchwała z dnia
6
24 sierpnia 2005 r. prostująca omyłkę pisarską była jedynie konsekwencją błędnie
wskazanej daty. Zdaniem Sądu Najwyższego sprawa ta została dostatecznie wyja-
śniona. Nie może zatem uzasadniać podniesionego zarzutu popełnienia przestęp-
stwa. Pisemne wyjaśnienia i dowody złożone w tym przedmiocie (w tym kopia doku-
mentu zawierająca podpis osoby upoważnionej wraz z datą właściwą) są spójne i
logiczne.
Nie są także zasadne zarzuty popełnienia przestępstwa z art. 248 pkt 3 i 2 k.k.
oraz art. 271 k.k. podnoszone wobec członków Okręgowej Komisji Wyborczej w Czę-
stochowie. Ich działania nie wypełniają znamion przestępstwa umyślnego przerabia-
nia (podrabiania) protokołów lub innych dokumentów wyborczych (art. 248 pkt 3 k.k.),
bądź poświadczenia nieprawdy przez osobę uprawnioną do wystawienia dokumentu
(art. 271 k.k.). Zdaniem Sądu Najwyższego nie posiada tego charakteru wykreślenie
z komparycji uchwały nazwiska członka komisji, który nie brał udziału w jej podjęciu.
Również zarzut podpisania uchwały jedynie przez trzech jej członków, zmierzający w
istocie do wykazania, iż jest to uchwała nieważna (nieistniejąca) i wskazanie, iż
czwarty podpis został złożony po wydaniu odpisu uchwały osobie upoważnionej, nie
może się ostać. Stoi on w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodo-
wym, w szczególności z kserokopią uchwały zawierającej adnotację o otrzymaniu jej
odpisu przez osobę upoważnioną - Grzegorza Walentego S. Na dokumencie tym,
znajdującym się w aktach sprawy, figurują bowiem cztery podpisy, przy czym złożo-
ne w innej konfiguracji niż na egzemplarzu uchwały załączonym do protestu. Wyja-
śnienie tych rozbieżności może mieć miejsce w toku odrębnie wszczętego postępo-
wania. Zdaniem Sądu Najwyższego nie można zarzucić członkom Komisji fałszer-
stwa dokumentu. Natomiast na prawidłowy skład Komisji, stanowiący wymagane
quorum do podjęcia uchwały, wskazała także Państwowa Komisja Wyborcza.
Podobnie nie można uznać zasadności zarzutu podnoszonego wobec człon-
ków Okręgowej Komisji Wyborczej w Częstochowie popełnienia przestępstwa z art.
248 pkt 2 k.k. Komisja ta wskazała, iż przyczyną niezarejestrowania listy było nieuzy-
skanie poparcia podpisami wymaganej liczby wyborców (5.000). W toku postępowa-
nia sprawdzającego ustalono, że liczba wskazana przez zgłaszającego listę (7.030)
nie odpowiada liczbie rzeczywistej, a po dalszej weryfikacji ustalono, iż w istocie listę
poparło 4.680 osób. Skarżący wskazują jako uzasadnienie popełnienia przestępstwa
nieuwzględnienia podpisów 421 wyborców popierających zgłoszenie z powodu „innej
wady - podpisy", czy też „nieczytelne pismo". Pomijając to, iż na odmowę rejestracji
7
listy przysługują odrębne środki prawne (z których nota bene skorzystano, gdyż po-
wyższa uchwała była przedmiotem kontroli Sądu Okręgowego w Częstochowie [...]),
co sugerowałoby pozostawienie protestu bez biegu, podnieść należy, iż decyzja
Komisji nie budzi wątpliwości przy ocenie dokonywanej z punktu widzenia możliwości
popełnienia zarzucanego przestępstwa. Wskazano bowiem, że wśród tych „innych
przyczyn" znalazło się co najmniej 14 przypadków poparcia udzielonego przez wy-
borców nieżyjących (!), a pozostałe przypadki to przede wszystkim ewidentna zgod-
ność charakteru pisma w odniesieniu do danych (w tym także podpisów) wyborców,
których nazwiska były umieszczane na tym arkuszu bezpośrednio po sobie. Także
nieczytelne pismo oczywiście dyskwalifikuje możliwość identyfikacji osoby udzielają-
cej poparcie. W czym zatem skarżący upatrują przesłanki umyślnego i świadomego
wprowadzenia w błąd w celu uniemożliwienia prawidłowego sporządzenia listy kan-
dydujących lub głosujących (a zatem zachowań przesądzających o znamionach
strony przedmiotowej przestępstwa określonego w art. 248 pkt 2 k.k.) trudno dociec.
Ostatni z podnoszonych w proteście zarzutów odnosi się do popełnienia prze-
stępstwa z art. 248 pkt 2 k.k. przez członków Okręgowej Komisji Wyborczej w Byd-
goszczy. Także i on nie okazał się zasadny. Wskazać należy, iż rejestracja listy Ko-
mitetu w tym okręgu wyborczym nastąpiła 19 sierpnia 2005 r. po uprzednim dwukrot-
nym wezwaniu pełnomocnika komitetu do usunięcia wad zgłoszenia w zakresie wy-
maganej liczby podpisów wyborców popierających zgłoszenie oraz przedłożenia
przez kandydatów oświadczeń, o których mowa wart. 144 ust. 5 pkt 3 Ordynacji wy-
borczej. Jakkolwiek dokumenty istotnie złożone zostały przez Dariusza P. w dniu 12
sierpnia 2005 r., to w toku postępowania sprawdzającego przeprowadzonego w dniu
14 sierpnia 2005 r., wobec ustalonych nieprawidłowości, niezbędne okazało się uzu-
pełnienie wykazu podpisów popierających zgłoszoną listę zgodnie z wymogami Or-
dynacji wyborczej. Jak podniesiono w nadesłanych przez tę Komisję wyjaśnieniach
„wady zgłoszenia (powtarzające się nazwiska wyborców) wymagały poddania arku-
szy szczegółowej analizie, a przeprowadzone czynności sprawdzające zajęły grupie
12 osób około 200 roboczo-godzin". Kopię uchwały pełnomocnik odebrał 16 sierpnia
2005 r. o godzinie 1325
i tego samego dnia braki te zostały jeszcze uzupełnione. Za-
rzut może sprowadzać się więc jedynie do tego, iż kolejne braki do których uzupeł-
nienia został wezwany (skutkujące podjęciem kolejnej uchwały w tym przedmiocie), a
dotyczące złożenia oświadczenia lustracyjnego na nieobowiązującym formularzu,
zostały dokonane 16 sierpnia 2005 r. w godzinach późnowieczornych. W przekona-
8
niu Sądu Najwyższego działanie Okręgowej Komisji Wyborczej w żadnym razie jed-
nak nie może wypełniać znamion czynu przestępnego określonego wart. 248 pkt 2
k.k. zarzucanego członkom Komisji. Przedłużająca się procedura weryfikacyjna była
spowodowana nieprawidłościami w złożonych listach poparcia, a Komisja działała w
granicach prawa.
Podniesienie przez skarżących zarzutów popełnienia przestępstw przeciwko
wyborom zobowiązuje Sąd Najwyższy do zajęcia merytorycznego stanowiska w tym
przedmiocie, mimo że Komitetowi Wyborczemu przysługiwały środki prawne w toku
postępowania rejestracyjnego. Niepotwierdzenie się zarzutów popełnienia przestęp-
stwa w trakcie sprawy prowadzi do wyrażenia przez Sąd Najwyższy opinii, że zarzuty
protestu są niezasadne.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 80 ust. 2 Ordynacji wyborczej
Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.
========================================