Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 15 LISTOPADA 2005 R.
IV KK 258/05
Zachowania realizujące raz znamiona art. 197 § 1 k.k., to znowu
określone w § 2 tego przepisu, a także art. 200 § 1 k.k., jeżeli są jednoro-
dzajowe i zachowana jest tożsamość pokrzywdzonego, to wszystkie mogą
wchodzić w skład czynu ciągłego (art. 12 k.k.).
Przewodniczący: sędzia SN P. Kalinowski.
Sędziowie SN: K. Cesarz (sprawozdawca), R. Sądej.
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Pogorzelski.
Sąd Najwyższy w sprawie Jana M., skazanego z art. 197 § 1 k.k. i in-
nych po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 15 listopada 2005
r., kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgo-
wego w R. z dnia 26 listopada 2004 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejono-
wego w L. z dnia 2 września 2004 r.,
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części utrzymującej w mocy wyrok Sądu
Rejonowego w L. co do kary łącznej i skazania za czyn z pkt IV, uznany
za przestępstwo z art. 202 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., i uznając skaza-
nie Jana M. za ten czyn za oczywiście niesłuszne, u n i e w i n n i ł go
od zarzutu dokonania tego czynu;
2. o d d a l i ł kasację jako oczywiście bezzasadną w pozostałych czę-
ściach (...).
2
Z u z a s a d n i e n i a :
Jan M. został oskarżony o to, że:
I. w okresie od 1988 r. do 1998 r. w W., działając w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru, co najmniej raz w tygodniu, używając przemocy i
gróźb bezprawnych, doprowadził swoją córkę Elżbietę do poddania się
czynnościom seksualnym i wykonania takich czynności, to jest o przestęp-
stwo z art. 197 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i w zw. z
art. 12 k.k.;
II. w okresie od 1994 roku do 1999 r. w W., działając w wykonaniu z
góry powziętego zamiaru, co najmniej kilka razy w miesiącu, używając
przemocy i gróźb bezprawnych, doprowadził swoją córkę Krystynę do pod-
dania się czynnościom seksualnym i wykonania takich czynności, to jest o
przestępstwo z art. 197 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i w
zw. z art. 12 k.k.;
III. w okresie od 1996 r. do 2000 r. w W., działając w wykonaniu z gó-
ry powziętego zamiaru, używając gróźb bezprawnych, co najmniej 10-
krotnie doprowadził swoją córkę Lidię do podania się czynnościom seksu-
alnym, to jest o przestępstwo z art. 197 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. i w zw. z art. 12 k.k.;
IV. w okresie od 1992 roku do 1995 r. w W., działając w wykonaniu z
góry powziętego zamiaru, kilkakrotnie prezentował swojej małoletniej córce
Elżbiecie treści pornograficzne w postaci filmów video, to jest o przestęp-
stwo z art. 202 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;
V. w okresie od 1995 r. do stycznia 2004 r. w W. znęcał się fizycznie i
psychicznie nad żoną Marią i córkami Elżbietą, Krystyną i Lidią w ten spo-
sób, że będąc w stanie po spożyciu alkoholu wyzywał je słowami wulgar-
nymi, groził pobiciem i pozbawieniem życia, bił i naruszał ich nietykalność
3
cielesną, zmuszał do opuszczania domu oraz niszczył sprzęty domowe, to
jest o przestępstwo z art. 207 § 1 k.k.
Wyrokiem z dnia 2 września 200r r., Sąd Rejonowy w L., w miejsce
czynów z pkt I i II uznał oskarżonego za winnego tego, że:
- w okresie od 1988 r. do 1998 r. w W., działając w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru, co najmniej kilkukrotnie, używając gróźb bezprawnych
i przemocy doprowadził swoją córkę Elżbietę M. do obcowania płciowego
oraz, co najmniej kilka razy w miesiącu, do poddania się innym czynno-
ściom seksualnym i wykonania takich czynności;
- w okresie od 1994 r. do 1999 r. w W., działając w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru, co najmniej kilkukrotnie, używając gróźb bezprawnych
i przemocy doprowadził swoją córkę Krystynę M. do obcowania płciowego,
oraz, co najmniej kilka razy w miesiącu, doprowadził ją do poddania się in-
nym czynnościom seksualnym i wykonania takich czynności,
to jest czynów wypełniających dyspozycje art. 197 § 1 k.k. i 197 § 2 k.k. i
art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., i za każdy z
tych czynów na podstawie art. 197 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymie-
rzył kary po 6 lat pozbawienia wolności,
a nadto uznał oskarżonego za winnego czynów z pkt III, IV i V wyczerpują-
cych znamiona czynów wskazanych w tych zarzutach i wymierzył kary po-
zbawienia wolności:
za czyn z pkt III na podstawie art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. – 4
lat;
za czyn z pkt IV na podstawie art. 202 § 2 k.k. – jednego roku;
za czyn z pkt V na podstawie art. 207 § 1 k.k. – 2 lat.
Następnie Sąd, na podstawie art. 85 k.k. i 86 § 1 k.k., za zbiegające
się przestępstwa wymierzył karę łączną 9 lat pozbawienia wolności, za-
strzegając na podstawie art. 77 § 2 k.k., że warunkowe zwolnienie oskar-
żonego z odbycia tej kary może nastąpić nie wcześniej niż po odbyciu 6 lat;
4
na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył okres zatrzymania i tymczasowego
aresztowania na poczet kary łącznej;
Apelację od tego wyroku złożył obrońca oskarżonego (...).
Sąd Okręgowy w R. wyrokiem z dnia 26 listopada 2004 r., zmienił za-
skarżony wyrok jedynie w ten sposób, że uchylił rozstrzygnięcie wydane na
podstawie art. 77 § 2 k.k., natomiast w pozostałej części utrzymał go w
mocy.
W kasacji od tego wyroku obrońca skazanego zarzucił:
„1) uchybienie stanowiące bezwzględny powód odwoławczy określony w
art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. polegający na obrazie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k.,
przez orzeczenie merytoryczne w sprawie, pomimo, że nastąpiło prze-
dawnienie karalności czynów, co dotyczy czynu z art. 202 § 2 k.k. i
czynów z art. 197 § 1 k.k., art. 197 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. popełnio-
nych wobec Elżbiety M. w okresie od 1988 r. do 1993 r.,
2) rażące naruszenie prawa materialnego, co miało istotny wpływ na treść
orzeczenia, polegające na bezzasadnym zakwalifikowaniu czynów
oskarżonego popełnionych wobec Elżbiety M. i Krystyny M. z art. 197
§ 1 k.k. oraz nieuwzględnienie terminów przedawnienia z art. 101 § 1
k.k.,
3) rażące naruszenie prawa procesowego, polegające na obrazie przepi-
sów art. 7 k.p.k.,
4) rażącą niewspółmierność kary orzeczonej wobec oskarżonego”.
Autor kasacji wnosił o:
„o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego oraz wyroku Sądu
Rejonowego w L. w części dotyczącej czynu z art. 202 § 2 k.k. i czynów z
art. 197 § 1 k.k., art. 197 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. popełnionych wobec
Elżbiety M. w okresie od 1988 r. do 1993 r. i umorzenie postępowania,
o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego oraz wyroku Sądu
Rejonowego w L. w pozostałej części i uniewinnienie oskarżonego od
5
przypisanych mu czynów, bądź o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego oraz wyroku Sądu Rejonowego w L. w pozostałej części i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instan-
cji”.
W pisemnej odpowiedzi na kasację Prokurator Prokuratury Okręgo-
wej w R. podzielił zasadność zarzutu przedawnienia karalności czynu z art.
202 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. (ponieważ postępowanie wobec Jana M. o
ten czyn wszczęto w dniu 26 stycznia 2004 r.) i wniósł o uchylenie wyroku
Sądu Okręgowego w R. i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Skazanie Jana M. za czyn z pkt IV, uznany przez Sądy obu instancji
za przestępstwo określone w art. 202 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., nie mogło
się ostać. Powodem unicestwienia tego rozstrzygnięcia nie jest jednak
przedawnienie karalności czynu z pkt IV, lecz wystąpienie innej okoliczno-
ści wyłączającej postępowanie – określonej w art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. Czyn
ten nie zawierał ustawowych znamion czynu zabronionego. Zachowanie
opisane w pkt IV wyroku Sądu Rejonowego, polegające na prezentacji tre-
ści pornograficznych małoletniej poniżej 15 lat, trwało do 1995 roku. Ko-
deks karny z 1969 r., który obowiązywał do dnia 31 sierpnia 1998 r., nie
kryminalizował tego rodzaju zachowań. Dopiero do Kodeksu karnego z
dnia 6 czerwca 1997 r. wprowadzony został ten typ przestępstwa. Złama-
nie kardynalnej zasady nullum crimen sine lege poenali anteriori, wynikają-
cej z art. 1 § 1 k.k., skutkować musiało na podstawie art. 537 § 2 k.p.k.
uchylenie zaskarżonego wyroku w części utrzymującej wyrok Sądu Rejo-
nowego co do skazania Jana M. za czyn z pkt IV i uniewinnienie go od za-
rzutu dokonania tego czynu. To rozstrzygnięcie nie wymagało uchylenia
całości wyroku, a jedynie uprzedniego uchylenia orzeczenia co do kary
łącznej, bowiem kasacja w pozostałej części okazała się oczywiście bezza-
6
sadna. Z uwagi na to, że oddalenie skargi kasacyjnej z tego powodu nie
wymaga uzasadnienia (art. 535 § 2 zd. ostat. k.p.k.), Sąd Najwyższy uznał
za celowe pełniejsze odniesienie się jedynie do podjętej w kasacji próby
wydzielenia z czynu zarzuconego w pkt. I aktu oskarżenia zachowań
oskarżonego w okresie od 1988 r. do 1993 r., a zwłaszcza kilkakrotnego
obcowania płciowego z córką Elżbietą w sposób ustalony przez Sąd pierw-
szej instancji i odpowiadający znamionom czynu z art. 197 § 1 k.k. Według
definicji czynu ciągłego, zawartej w art. 12 k.k., czyn taki stanowi jeden
czyn zabroniony, jeżeli poszczególne zachowania sprawcy odpowiadają
warunkom określonym w tym przepisie. Te poszczególne zachowania
wchodząc w skład czynu ciągłego, tracą swą „tożsamość” czasową, chyba
że na czyn ten składają się tylko dwa zachowania. Jedynie krańcowo cza-
sowe zachowania wyznaczają datę czynu ciągłego. W efekcie, tylko ostat-
nie zachowanie określa koniec czynu ciągłego i od tego zachowania roz-
poczyna się bieg przedawnienia karalności (najpierw – ścigania) przestęp-
stwa stanowiącego czyn ciągły.
Zachowania realizujące raz znamiona art. 197 § 1 k.k., to znowu
określone w § 2 tego przepisu, a także art. 200 § 1 k.k., są jednorodzajowe
i w razie tożsamości pokrzywdzonego, wszystkie wchodzą w skład czynu
ciągłego, o którym mowa w art. 12 k.k. Zatem sugestia kasacji, by z przypi-
sanych oskarżonemu czynów zarzucanych w pkt I i II wyodrębnić zacho-
wania, które wyczerpały znamiona art. 197 § 1 k.k., nie mogła być rozpa-
trywana. W skardze brak jest również choćby śladowego uzasadnienia po-
glądu, że żadne z zachowań oskarżonego nie miały charakteru obcowania
płciowego z małoletnimi córkami Elżbietą i Krystyną w rozumieniu art. 197
§ 1 k.k.. Tym również objawiająca się oczywista bezzasadność kasacji
uzasadniała jej oddalenie w formie przewidzianej przez art. 535 § 2 zd.
ostat. k.p.k. (...).