Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 stycznia 2006 r.
III BP 3/05
Przepis art. 94 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) w sposób wyczerpujący reguluje
zasady ustalania wysokości wynagrodzenia przysługującego sędziemu za czas
nieobecności w pracy spowodowanej chorobą. Przepis ten jest zgodny z art. 67
Konstytucji RP i nie narusza konstytucyjnej zasady równości.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 stycznia
2006 r. sprawy z powództwa Renaty D. przeciwko Sądowi Rejonowemu w R. o różni-
cę wynagrodzenia, na skutek skargi powódki o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 30 września 2004 r.
[...]
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem
z dnia 13 maja 2004 r. [...] zasądził od pozwanego Sądu Rejonowego w Rzeszowie
na rzecz powódki Renaty D. określone w sentencji wyroku kwoty tytułem różnicy wy-
nagrodzenia za wskazane okresy z ustawowymi odsetkami.
Sąd ustalił, że powódka jest zatrudniona w pozwanym Sądzie Rejonowym
jako sędzia i pełni funkcję przewodniczącej [...] Zamiejscowego Wydziału Ksiąg Wie-
czystych w T. Na jej wynagrodzenie składa się wynagrodzenie zasadnicze, dodatek
funkcyjny i dodatek za wysługę lat. W dniu 11 grudnia 2003 r. powódka zwróciła się
do prezesa pozwanego Sądu o tymczasowe powierzenie obowiązków przewodniczą-
cego [...] Zamiejscowego Wydziału Ksiąg Wieczystych w T. innemu sędziemu z
uwagi na stan zdrowia i przewidywaną kilkumiesięczną nieobecność w pracy. Prezes
2
Sądu powierzył sędzi Elżbiecie M. pełnienie z dniem 1 stycznia 2004 r. obowiązków
przewodniczącej tego Wydziału oraz wstrzymał powódce dodatek funkcyjny za okres
zwolnienia lekarskiego i pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Sąd, uznając zasadność roszczeń powódki stwierdził, że przepis art. 94 § 1
Prawa o ustroju sądów powszechnych nie może być interpretowany w oderwaniu od
jego przeznaczenia, gdyż w przepisie tym chodzi o zapewnienie sędziom wynagro-
dzenia nie za jakąkolwiek nieobecność usprawiedliwioną, lecz za nieobecność spo-
wodowaną chorobą. W konsekwencji świadczenie za czas choroby musi być trakto-
wane jednakowo w odniesieniu do wszystkich pracowników, niezależnie od podstaw
prawnych oraz warunków nabycia i zachowania prawa do tego świadczenia. Świad-
czenie dla sędziów w postaci wynagrodzenia za czas choroby nie może być trakto-
wane jako „nadzwyczajne świadczenie”, inne od wynagrodzenia uzyskiwanego przez
pracowników, których stosunek pracy reguluje Kodeks pracy. W ocenie Sądu brak
jest podstaw do przyjęcia, aby regulacje płacowe dotyczące sędziów (art. 91 Prawa o
ustroju sądów powszechnych i przepisy rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 6
maja 2003 r.) stanowiły wyłączną podstawę ustalenia wysokości wynagrodzenia za
pracę. W związku z tym do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 94 § 1 Prawa o
ustroju sądów powszechnych, należy stosować przepis art. 92 k.p. nakazujący obli-
czenie wynagrodzenie za czas choroby według zasad obowiązujących przy ustalaniu
podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Zasady te są uregulowane w art. 36-57
ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.). Wyna-
grodzenie za czas choroby należy zatem ustalić na podstawie przeciętnego mie-
sięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres sześciu miesięcy poprzedzających
miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W przypadku powódki są to więc
kwoty miesięcznych wynagrodzeń, uwzględniające również dodatek funkcyjny oraz
część dodatkowego wynagrodzenia rocznego przysługującego na podstawie ustawy
z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników
sfery budżetowej. Pozwany nie stosował tych zasad, wskutek czego doszło do zani-
żenia wysokości należnego powódce wynagrodzenia za czas choroby poprzez nie-
uwzględnienie w podstawie wymiaru świadczenia kwot dodatku funkcyjnego oraz
1/12 tzw. trzynastki. Sąd zauważył ponadto, że tego rodzaju działanie pozwanego
stoi w jawnej sprzeczności z ogólnymi zasadami prawa pracy, jednoznacznie traktu-
3
jącymi kobietę w ciąży jako pracownika podlegającego szczególnej ochronie i gwa-
rantującymi niepogarszanie sytuacji płacowej w okresie ciąży.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem
z dnia 30 września 2004 r. [...] zmienił zaskarżony apelacją pozwanego powyższy
wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie w ten sposób, że zasądził na rzecz powódki
określone w sentencji kwoty tytułem różnicy w dodatku funkcyjnym za wskazane
okresy z ustawowymi odsetkami i oddalił powództwo w pozostałej części.
W ocenie Sądu Okręgowego, w okresie nieobecności w pracy spowodowanej
chorobą przysługuje sędziemu wynagrodzenie w pełnej wysokości, tj. wynagrodzenie
zasadnicze wraz z dodatkami. W rozpoznawanej sprawie brak jest zatem podstaw,
by należne powódce za czas choroby wynagrodzenie pomniejszyć o dodatek funk-
cyjny. Sąd Okręgowy stwierdził również, że sędziowie nie podlegają przymusowi
ubezpieczenia chorobowego, lecz jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jest zatem
oczywiste, że skoro od wynagrodzenia pracowników sfery budżetowej odprowadzane
są składki na ubezpieczenie chorobowe, to sposób obliczania wynagrodzenia za
czas choroby tych pracowników jest inny niż w przypadku sędziów, w stosunku do
których ma zastosowanie wyłącznie przepis art. 94 § 1 Prawa o ustroju sądów po-
wszechnych.
Pismem z dnia 7 marca 2005 r. Renata D. wniosła do Sądu Najwyższego
skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z 30 września 2004 r.
Powyższemu wyrokowi zarzuciła naruszenie następujących przepisów prawa mate-
rialnego: art. 94 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, poprzez jego błędną in-
terpretację, art. 92 Kodeksu pracy, poprzez jego niezastosowanie, art. 36, 38 i 42
ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa, poprzez ich niezastosowanie oraz art.
32 i 67 ust. 1 Konstytucji RP. Według skarżącej wyrok ten wyrządził jej szkodę w wy-
sokości 1.514,77 zł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pie-
niężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr
60, poz. 636 ze zm.) świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określo-
4
nych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie cho-
roby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o syste-
mie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.). Z przepisu art. 6 ust.
1 tej ostatniej ustawy oraz Prawa o ustroju sądów powszechnych wynika jedno-
znacznie, że sędziowie nie są pracownikami obowiązkowo podlegającymi ubezpie-
czeniom emerytalnemu i rentowemu, a zatem nie przysługują im świadczenia na wa-
runkach i w wysokości określonym ustawą o świadczeniach pieniężnych w razie cho-
roby i macierzyństwa. W uzasadnieniu uchwały z dnia 8 kwietnia 2004 r., II UZP 1/04
(OSNP 2004 nr 17, poz. 302), Sąd Najwyższy potwierdził wyłączenie sędziów z sys-
temu powszechnego ubezpieczenia społecznego, stwierdzając między innymi, że
sędzia nie podlega ubezpieczeniu z tytułu wykonywania swej funkcji i w zakresie
wypłacanego mu z tego tytułu uposażenia (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyż-
szego z dnia 9 listopada 1999 r., III ZP 16/99, OSNAPiUS 2000 nr 7, poz. 283). Na-
leży to rozumieć w ten sposób, że sędziemu przysługują wprawdzie świadczenia z
tytułu choroby i macierzyństwa, jednakże na warunkach i w wysokości określonym
Prawem o ustroju sądów powszechnych, chyba że przepisy Prawa o ustroju sądów
powszechnych wyraźnie odsyłają do przepisów o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że nie jest usprawiedliwiony zarzut
skarżącej naruszenia wyrokiem Sądu drugiej instancji przepisu art. 94 § 1 Prawa o
ustroju sądów powszechnych. Jest bowiem oczywiste, że przepis ten w sposób wy-
czerpujący reguluje zasady ustalania wysokości wynagrodzenia przysługującego sę-
dziemu za czas nieobecności w pracy spowodowany chorobą. Z tych samych przy-
czyn niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 92 k.p. poprzez jego niezasto-
sowanie. Zdaniem Sądu Najwyższego unormowanie zawarte w art. 94 § 1 Prawa o
ustroju sądów powszechnych określające zasady kształtowania wynagrodzenia za
czas choroby byłoby zbędne, gdyby zasady obliczania tego wynagrodzenia były
identyczne z zasadami dotyczącymi innych pracowników (podobnie, uzasadnienie
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1999 r., III ZP 16/99; uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., III UZP 5/02, OSNP 2003 nr 3, poz. 69).
Ponadto, skarżąca błędnie zinterpretowała treść i uzasadnienie powołanej w
skardze uchwały Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r. Skarżąca trafnie wska-
zała, iż sędziowie - z tytułu służbowego stosunku pracy - nie nabywają prawa tylko
do tych ustawowo określonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, które wyłą-
5
cza pragmatyka służbowa. Jednakże, z powyższej tezy wynika wyraźnie, iż sędzio-
wie nie korzystają z wielu tradycyjnie przypisanych do sfery ubezpieczeń społecz-
nych świadczeń określonych w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpie-
czenia społecznego. Jednakże w ich miejsce przysługuje im przez okres przewidzia-
ny w przepisach Prawa o ustroju sądów powszechnych, prawo do innych świadczeń,
wypłacanych w miejsce świadczeń przewidzianych w przepisach Kodeksu pracy lub
przepisach o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego.
Nie jest również usprawiedliwiony zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy
przepisów art. 36, 38 i 42 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez ich niezastosowanie. Jak
wskazano bowiem powyżej przepis art. 94 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych
w sposób jednoznaczny i wyczerpujący normuje zasady ustalania wysokości wyna-
grodzenia przysługującego sędziemu za czas nieobecności spowodowanej chorobą,
wyłączając tym samym możliwość stosowania przepisów tej ustawy
Sąd Najwyższy uznał za nieuzasadniony zarzut wydania przez Sądy orzekają-
ce orzeczenia na podstawie przepisów sprzecznych z art. 32 Konstytucji. Na wstępie
należy zauważyć, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że
sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności z konstytucją przepisów
ustaw stanowiących podstawę prawną rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy (teza
wyroku SN z dnia 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98 OSNAPiUS 2000 nr 1, poz. 6).
Przepis art. 32 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji RP, zgodnie z którym wszyscy są
wobec prawa równi, jest przepisem bezpośrednio obowiązującym i jako przyznający
obywatelom prawo podmiotowe do równego traktowania może być bezpośrednio
stosowany przez sądy zgodnie z art. 8 ust. 1 Konstytucji RP (wyrok SN z dnia 17
grudnia 1999 r., II UKN 270/99). Jednocześnie należy podkreślić, iż stanowienie
prawa odpowiadającego założonym celom politycznym i gospodarczym oraz przyj-
mowanie optymalnych rozwiązań prawnych, które będą najlepiej służyły realizacji
tych celów, należy do kompetencji ustawodawcy. Zadaniem sądów powszechnych,
Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego nie jest zatem rozstrzyganie o me-
rytorycznej trafności rozwiązań przyjmowanych przez ustawodawcę (wyrok TK z dnia
24 lutego 1997 r., K. 19/96, OTK 1997 nr 1, poz. 6, wyrok SN z dnia 29 czerwca
2005 r., I UK 300/04, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 94). Ponadto, należy mieć na uwadze,
iż punktem wyjścia dla kontroli zgodności przepisów z Konstytucją jest domniemanie
konstytucyjności i racjonalności ustawodawcy. Oznacza to, że o niezgodności prze-
6
pisów rangi ustawowej można mówić jedynie w tych przypadkach, w których ustawo-
dawca przekroczy zakres swojej swobody regulacyjnej w sposób na tyle drastyczny,
że naruszenie zasad konstytucyjnych jest ewidentne i nie może być żadną miarą za-
akceptowane (wyrok TK z dnia 26 kwietnia 1995 r., K. 11/94, OTK 1995 cz. I, s. 134,
wyrok SN z dnia 29 czerwca 2005 r., I UK 300/04).
Odnosząc się bezpośrednio do zarzutu skargi Sąd Najwyższy stwierdza, iż z
utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego wyni-
ka, że konstytucyjna zasada równości obywateli nie ma charakteru bezwzględnego
(por. wyrok TK z dnia 5 listopada 1997 r., K. 22/97, OTK ZU 1997 nr 3-4; wyrok TK z
dnia 12 maja 1998 r., U.17/97, OTK ZU 1998 nr 3; wyrok SN z dnia 28 listopada
2002 r., II UK 77/02, OSNP 2004 nr 6, poz. 105). Z zasady tej wynika bowiem jedynie
nakaz jednakowego traktowania wszystkich obywateli w obrębie określonej klasy
(kategorii). W konsekwencji tylko te podmioty, które charakteryzują się w równym
stopniu daną cechą istotną powinny być traktowane równo, a więc według jednako-
wej miary, bez zróżnicowań, zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących (por.
wyrok TK z dnia 5 listopada 1997 r., K. 22/97, OTK ZU 1997 nr 3-4; wyrok TK z dnia
23 czerwca 1999 r.,K. 30/98, OTK 1999 nr 5 poz. 101; wyrok SN z dnia 17 grudnia
1999 r., II UKN 270/99). W rezultacie samo odstępstwo od równego traktowania nie
oznacza, że przepisy są niekonstytucyjne (wyrok TK z dnia 12 maja 1998 r., U.
17/97). Nierówne traktowanie podmiotów podobnych nie musi bowiem oznaczać dys-
kryminacji lub uprzywilejowania, a w konsekwencji niezgodności z art. 32 Konstytucji
(wyrok TK z dnia 23 października 1995 r., K. 4/95, OTK 1995 cz. II, s. 93). Zasada
równości oznacza bowiem nakaz jednakowego traktowania równych i podobnego
traktowania podobnych, dopuszczalności uzasadnionych zróżnicowań (wyrok TK z
dnia 7 lutego 1997 r., P 4/96, wyrok TK z dnia 18 lutego 1997 r., K 16/96, wyrok TK z
dnia 4 kwietnia 1997 r., K 14/96). Realizacja konstytucyjnej zasady również nie ozna-
cza konieczności przyznawania wszystkim obywatelom jednakowych praw i obo-
wiązków. Prawidłowe wykonywanie tej zasady przez ustawodawcę wymaga niekiedy
kształtowania w sposób zróżnicowany praw i obowiązków poszczególnych obywateli.
Natomiast prawidłowo rozumiana zasada równości nie pozwala na rażące różnico-
wanie sytuacji obywateli, gdy chodzi o ochronę ich praw podmiotowych a w szcze-
gólności wynikających ze stosunków pracy (wyrok SN z dnia 29 czerwca 2005 r., I
UK 300/04). Zaprzeczeniem równości wobec prawa jest bowiem jednakowe trakto-
wanie podmiotów o istotnym, z określonego punktu widzenia zróżnicowaniu cech czy
7
właściwości lub też znajdujących się w wyraźnie odmiennej sytuacji (uchwała SN z
dnia 8 stycznia 2001, III ZP 31/01, OSNP 2002 nr 12, poz. 284). W konsekwencji
przy ocenie zgodności przepisów regulujących szeroko rozumiane stosunki pracy z
art. 32 Konstytucji RP istotne jest nie tylko zróżnicowanie występujące po stronie pra-
cowniczej, ale także i po stronie pracodawczej. Różnice bowiem między pracodaw-
cami, a także odmienności z uwagi na różne okoliczności dotyczące tego samego
pracodawcy mogą decydować o tym, że określone zróżnicowanie sytuacji pracowni-
ków (ich poszczególnych grup) może być niezbędne i usprawiedliwione prawnie
(uchwała SN z dnia 8 stycznia 2001, III ZP 31/01). Zróżnicowanie uprawnień (sytuacji
prawnej) podmiotów w zależności od tego, czy praca wykonywana jest w ramach
stosunku pracy, czy też na podstawie innych stosunków prawnych w obszarze prawa
pracy ma charakter elementarny i wiąże się ze szczególnymi cechami stosunku
pracy, które jakościowo odróżniają go od innych stosunków prawnych, w tym także i
takich, w ramach których świadczona jest praca (wyrok SN z dnia 25 stycznia 2005
r., I UK 142/04, OSNP 2005 nr 17, poz. 272). Zanegowanie zasadniczej odrębności
stosunków pracy wśród różnych stosunków prawnych, w ramach których wykonywa-
na jest praca, w istocie prowadziłoby do przekreślenia odrębności prawa pracy jako
osobnej gałęzi prawa. Trzeba więc przyjąć, że stosunek pracy i praca świadczona w
jego ramach uzasadniają szczególne uregulowanie sytuacji osób (pracowników),
które ją świadczą i nie może to stanowić podstawy dla formułowania zarzutu nierów-
nego traktowania podmiotów wykonujących zatrudnienie. Status pracownika (stosu-
nek pracy) stanowi cechę relewantną, która daje podstawę wyodrębnienia określonej
grupy osób (właśnie pracowników) i usprawiedliwia inne ich traktowanie w regula-
cjach prawa pracy aniżeli osób, które statusu takiego nie mają, choć mogą również
wykonywać pracę w ramach określonego stosunku prawnego (zatrudnienia) (wyrok
SN z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 142/04).
Kierując się powyższymi zasadami w dotychczasowym orzecznictwie przyjęto,
iż dopuszczalne są różnice w stosunku służbowym funkcjonariuszy Policji i Straży
Granicznej oraz funkcjonariuszy UOP (wyrok TK z 8 kwietnia 1997 r., K 14/96). Z
tego samego powodu Trybunał Konstytucyjny uznał, iż nie narusza Konstytucji prze-
pis pozbawiający uposażenia posła lub senatora, który nie korzysta z urlopu bezpłat-
nego albo prowadzi działalność gospodarczą albo nie zawiesił prawa do emerytury
lub renty (wyrok TK z dnia 18 marca 1997 r. K 15/96). Za zgodne z zasadą równości
uznano również przepisy, które nie przewidywały prawa do wcześniejszej emerytury
8
dla ubezpieczonych, którzy przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę objęci byli
ubezpieczeniami społecznymi z innego tytułu niż stosunek pracy (wyrok TK z dnia 12
września 2000 r. K1/00, OTK 2000 nr 6, poz. 185; wyrok SN z dnia 29 czerwca 2005
r., I UK 300/04). Również przejściowe utrzymanie ustawowych przywilejów nabywa-
nia prawa do wcześniejszej emerytury przez pracowników nie naruszało konstytucyj-
nych zasad równości i sprawiedliwości społecznej w stosunku do ubezpieczonych z
tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w szczególnych warun-
kach (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2005 r., II UK 136/04 oraz z
dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 142/04). Również zróżnicowanie sytuacji prawnej pra-
cownika i strony umowy cywilnoprawnej nie uznano za naruszenia art. 32 Konstytucji
RP (wyrok SN z dnia 7 października 2004 r., II PK 29/04, OSNP 2005 nr 7, poz. 97).
Skład orzekający Sądu Najwyższego nie podziela w pełni przyjętego w
orzecznictwie stanowiska, zgodnie z którym stosunek służbowy sędziego, z wyłącze-
niem publicznoprawnej sfery jurysdykcyjnej (polegającej na sprawowaniu wymiaru
sprawiedliwości w imieniu państwa przez niezawisłych, nieusuwalnych i korzystają-
cych z immunitetu sędziów - art. 178, 180 i 181 Konstytucji), jak i jego elementów
korporacyjnych (związanych z przynależnością do samorządu sędziowskiego i wyko-
nywaniem jego zadań), należy kwalifikować jako służbowy stosunek pracy z nomina-
cji zarówno w sferze prawa pracy, jak i prawa ubezpieczeń społecznych (uchwała
Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1999 r., III ZP 16/99; uchwała Sądu Najwyż-
szego z dnia 27 września 2002 r., III UZP 5/02). Zdaniem składu orzekającego status
sędziego może mieć niewątpliwie relewantny charakter dla odrębnego potraktowania
sędziów względem innych pracowników (per analogiam wyrok TK z dnia 23 kwietnia
1996 r., K 29/95). Sędziowie są jedyną kategorią zawodową, której warunki pracy i
wynagrodzenie stanowią przedmiot wyraźnej regulacji konstytucyjnej (wyrok TK z
dnia 18 lutego 2004 r., K 12/03, OTK-A 2004 nr 2, poz. 8). Ma to na celu stworzenie
realnych, odpowiednich podstaw i gwarancji właściwego wypełniania przez nich fun-
damentalnej dla demokratycznego państwa prawnego funkcji orzeczniczej (wyrok TK
z dnia 18 lutego 2004 r., K 12/03). Z powyższego wynika, iż kwestie związane z sze-
roko rozumianym wynagrodzeniem sędziowskim wykraczają poza samą relację
„praca - wynagrodzenie” i mają szczególny, funkcjonalny walor konstytucyjny, wyróż-
niający je spośród wszystkich innych wynagrodzeń w sferze publicznej. Wiążą się
bowiem wprost z postrzeganiem tego zawodu w perspektywie jego godności i nieza-
wisłości (wyrok TK z dnia 18 lutego 2004 r., K 12/03). Właściwe zatem warunki pracy
9
i wynagrodzenie odpowiadające godności tego urzędu oraz zakresowi obowiązków
sędziów muszą być ujmowane jako instytucja ustrojowa służąca dobru państwa (wy-
rok TK z dnia 18 lutego 2004 r., K 12/03).
W ocenie Sądu Najwyższego, tworzenie odrębnego systemu uprawnień sę-
dziów związanych z ich pozostawaniem w stosunkach służbowych nie uzasadnia
twierdzenia, iż - w zakresie objętym przedmiotem skargi - doszło do naruszenia za-
sady równości (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1999 r., III ZP 16/99;
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., III UZP 5/02; uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2004 r. , II UZP 1/04). Sędziowie - z tytułu służbo-
wego stosunku pracy - nie nabywają prawa do tych ustawowo określonych świad-
czeń z ubezpieczenia społecznego, które wyłącza pragmatyka służbowa. Sędziowie
nie korzystają z wielu tradycyjnie przypisanych do sfery ubezpieczeń społecznych
świadczeń określonych w przepisach o świadczeniach pieniężnych z szeroko rozu-
mianego ubezpieczenia społecznego, jeżeli w ich miejsce przysługuje im od praco-
dawcy prawo do wynagrodzenia będącego odpowiednikiem tych świadczeń lub za-
siłków (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1999 r., III ZP 16/99; uchwała
Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., III UZP 5/02). Zdaniem składu orze-
kającego dotyczy to również zasad kształtowania wynagrodzenia sędziego za czas
nieobecności spowodowany chorobą, określonych w art. 94 § 1 Prawa o ustroju są-
dów powszechnych. Wynikające stąd pewne zróżnicowanie sytuacji prawnej sędziów
i innych pracowników trudno w tym stanie rzeczy traktować jako naruszenie konsty-
tucyjnej zasady równego traktowania podmiotów. Różnice jakie stąd wypływają mają
usprawiedliwienie w odmienności statusu sędziów i statusu innych pracowników.
Skarżąca zarzucała również Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 67 Konsty-
tucji RP. Sąd Najwyższy nie uznał za uzasadniony powyższego zarzutu. Przepis art.
67 Konstytucji RP określa prawo obywateli RP do zabezpieczenia społecznego w
razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnię-
ciu wieku emerytalnego. Z przepisu tego wynika, iż prawo do zabezpieczenia spo-
łecznego, w tym prawo do zabezpieczenia na wypadek choroby, ma wprawdzie kon-
stytucyjne gwarancje, jednakże zakres oraz formy zabezpieczenia społecznego
określają przepisy ustawowe (wyrok SN z dnia 29 czerwca 2005 r., I UK 300/04).
Swoboda ustawodawcy do kształtowania systemów ubezpieczenia społecznego, w
tym określania przesłanek i wysokości wynagrodzenia za czas choroby jest zatem
szeroka (wyrok SN z dnia 10 stycznia 2000 r., II UKN 270/99). W szczególności, art.
10
67 Konstytucji RP nie określa wymogów, jakie powinny spełniać przepisy rangi usta-
wowej z tego zakresu. Ponadto, z przepisu tego nie da się wywieść zakazu wprowa-
dzania zróżnicowanych systemów ubezpieczenia (zabezpieczenia) społecznego
(wyrok SN z dnia 17 grudnia 1999 r., II UKN 270/99). Przepis art. 67 Konstytucji nie
zawiera bowiem zakazu wprowadzania zróżnicowanych systemów zabezpieczenia
społecznego na wypadek choroby. W związku z powyższym Sąd Najwyższy uznał, iż
ustawodawca w art. 94 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych jednoznacznie
zapewnił sędziom prawo do świadczeń pieniężnych na wypadek choroby, wywiązu-
jąc się tym samym z obowiązku nałożonego na niego na mocy art. 67 Konstytucji
RP.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================