Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 19 stycznia 2006 r.
III PZ 13/05
Cofnięcie przez powoda pełnomocnictwa i kasacji sporządzonej przez
pełnomocnika, wskutek nieuzgodnienia przez nich jej treści, nie oznacza, że
wskutek tego dochodzi do naruszenia słusznego interesu pracownika (art. 469
k.p.c.).
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 stycznia
2006 r. sprawy z powództwa Leona M. przeciwko Skarbowi Państwa - Lasom Pań-
stwowym Nadleśnictwu R. w R. o przywrócenie do pracy, na skutek zażalenia po-
woda na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Krośnie z dnia 27 grudnia 2004 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie postanowie-
niem z dnia 27 grudnia 2004 r. [...] umorzył postępowanie międzyinstancyjne w spra-
wie z powództwa Leona F. przeciwko Skarbowi Państwa - Lasom Państwowym
Nadleśnictwu R. w R. o przywrócenie do pracy. W uzasadnieniu postanowienia Sąd
stwierdził, że powód Leon M. w piśmie procesowym z dnia 8 września 2004 r. cofnął
pełnomocnictwo udzielone radcy prawnemu Annie M.-B., cofając jednocześnie spo-
rządzoną przez nią kasację od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie z dnia 30
czerwca 2004 r. [...]. W ocenie Sądu Okręgowego cofnięcie kasacji nie podlega kon-
troli Sądu Najwyższego. W konsekwencji postępowanie związane z wniesieniem ka-
sacji należało umorzyć na podstawie art. 391 § 1 k.p.c. w związku z art. 355 § 1
k.p.c.
2
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie postanowie-
niem z dnia 6 kwietnia 2005 r. [...] odrzucił kasację powoda (sporządzoną przez ad-
wokata Jacka W.), bowiem zdaniem Sądu na postanowienie sądu drugiej instancji
umarzające postępowanie spowodowane wniesieniem kasacji, która została następ-
nie cofnięta, kasacja nie przysługuje, ponieważ postanowienie to nie należy do po-
stanowień kończących postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 398 1
§ 1 k.p.c,
gdyż nie umarza postępowania rozstrzygającego o roszczeniu powoda. W ocenie
Sądu, zaskarżone postanowienie należy do kategorii postanowień objętych treścią
art. 394 1
§ 2 k.p.c. W tym stanie rzeczy kasacja jako niedopuszczalna podlegała od-
rzuceniu na podstawie art. 398 6
§ 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2005 r., III PZ 11/05, odda-
lił zażalenie powoda na powyższe postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie dnia 6 kwietnia 2005 r.
Sąd Najwyższy zważył, że zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo o ustroju są-
dów powszechnych, zmieniającej od dnia 6 lutego 2005 r. dotychczasowe przepisy o
kasacji i wprowadzającej instytucję skargi kasacyjnej, do złożenia i rozpoznania ka-
sacji od orzeczenia wydanego przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się prze-
pisy dotychczasowe. Kasacja została wniesiona od postanowienia wydanego dnia 27
grudnia 2004 r., czyli przed wejściem w życie ustawy. Podstawą odrzucenia kasacji
nie mógł więc być przepis art. 3986
§ 2 k. p c. wprowadzony tą ustawą, lecz przepis
art. 3935
k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed wejściem ustawy w życie. Podob-
nie dopuszczalność kasacji powinna być oceniana nie na podstawie nowego prze-
pisu art. 3981
§ 1 k.p.c., lecz według przepisów dotychczasowych.
Przepis art. 392 k.p.c. miał przed dniem 6 lutego 2005 r. następujące brzmie-
nie: od wydanego przez sąd drugiej instancji wyroku lub postanowienia w przedmio-
cie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w
sprawie przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego. Zgodnie z tym przepisem kasa-
cja przysługuje od orzeczeń wydanych przez sąd drugiej instancji, czyli takich, w któ-
rych sąd rozpoznawał środek odwoławczy od orzeczenia pierwszej instancji - apela-
cję lub zażalenie. Postanowienie w przedmiocie umorzenia postępowania w rozu-
mieniu tego przepisu to postanowienie oddalające zażalenie na postanowienie sądu
pierwszej instancji umarzające postępowanie lub wydane w wyniku rozpoznania
apelacji postanowienie uchylające zaskarżony apelacją wyrok i umarzające postępo-
3
wanie. Przepis używa określenia „w przedmiocie umorzenia postępowania", gdyż
określenie „postanowienie umarzające postępowanie" nie obejmowałoby postano-
wień oddalających zażalenie. Postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu i
umorzenia postępowania są w zakresie możliwości zaskarżenia kasacją traktowane
na równi z wyrokami. Wyrok zawiera bowiem rozstrzygnięcie o żądaniu pozwu, a
postanowienie odrzucające pozew lub umarzające postępowanie stanowi odmowę
takiego rozstrzygnięcia. Za postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania
uważane są więc postanowienia wydane na podstawie ogólnego przepisu art. 355 §
1 k.p.c. lub na podstawie przepisów szczególnych przewidujących umorzenie postę-
powania w określonych sytuacjach ( na przykład art. 182 § 1 k.p.c.).
Do omawianej kategorii postanowień nie należy zaskarżone kasacją postano-
wienie z dnia 27 grudnia 2004 r. umarzające postępowanie międzyinstancyjne. W
przepisach postępowania cywilnego nie ma regulacji pozwalającej na umorzenie po-
stępowania międzyinstacyjnego. Jest to w istocie postanowienie o umorzeniu postę-
powania kasacyjnego, gdyż na podstawie tego postanowienia cofnięta kasacja nie
otrzymała dalszego biegu. Ocena postanowienia przy rozpoznawaniu zażalenia na
odrzucenie kasacji nie dotyczy jego prawidłowości, lecz rodzaju przysługującego od
niego środka odwoławczego. Należy ono do postanowień, które sąd drugiej instancji
wydaje nie w wyniku rozpoznania środka odwoławczego od orzeczenia sądu pierw-
szej instancji, lecz w postępowaniu toczącym się albo po wniesieniu tego środka,
albo po wydaniu orzeczenia rozstrzygającego o środku odwoławczym. Jeżeli takie
postanowienie kończy postępowanie w sensie zamknięcia drogi do zaskarżenia
orzeczenia (na przykład odrzucenie apelacji lub zażalenia), przysługuje na nie zaża-
lenie do Sądu Najwyższego na podstawie art. 393 18
§ 2 k.p.c. pod warunkiem
przedmiotowej dopuszczalności kasacji w danej sprawie. Do tego typu postanowień
należą postanowienia wydawane przez sąd drugiej instancji po wniesieniu kasacji od
wydanego przez ten sąd orzeczenia. Postanowienia odrzucające kasację podlegają
zaskarżeniu zażaleniem niezależnie od przedmiotowej dopuszczalności kasacji na
podstawie art. 39318
§ 1 k.p.c., natomiast pozostałe postanowienia ( na przykład po-
stanowienie o odrzuceniu zażalenia do Sądu Najwyższego) mogą być zaskarżone
zażaleniem tylko w takiej sprawie, w której kasacja jest przedmiotowo dopuszczalna.
Postanowienie z dnia 24 grudnia 2004 r. o umorzeniu postępowania międzyinstacyj-
nego, jako wydane w związku z wniesieniem kasacji od wydanego przez sąd drugiej
4
instancji wyroku, może być zaskarżone tylko zażaleniem, natomiast kasacja od tego
postanowienia jest niedopuszczalna.
Wprawdzie błędna nazwa środka odwoławczego nie musi być przeszkodą do
nadania mu biegu, jednak powinien on spełniać wymagania przewidziane dla danego
rodzaju środka. W tym przypadku pismo nazwane kasacją zostało wniesione po
upływie tygodniowego terminu przewidzianego w art. 394 § 2 k.p.c. w związku z art.
39318
§ 3 k.p.c. do wniesienia zażalenia. Powołane w zażaleniu orzeczenia Sądu
Najwyższego, uznające termin za zachowany w przypadku zaskarżenia kasacją po-
stanowienia oznaczonego przez sąd jako wyrok, odnoszą się do innej sytuacji niż
zaistniała w niniejszej sprawie. Chodzi tu o orzeczenie zapadłe w formie wyroku,
który na podstawie art. 392 k.p.c. może być zaskarżony tylko kasacją. Błąd sądu
drugiej instancji w oznaczeniu orzeczenia może być skorygowany dopiero po rozpo-
znaniu środka odwoławczego, natomiast warunki wymagane do wniesienia tego
środka oceniane są w odniesieniu do formy zaskarżonego orzeczenia. W tym przy-
padku zaskarżonym orzeczeniem jest postanowienie, od którego przysługuje zażale-
nie a nie kasacja. Błędne pouczenie sądu nie może prowadzić do nierespektowania
bezwzględnie obowiązujących przepisów określających wymagania dla danego
środka odwoławczego. Nie może być dowolności w traktowaniu środków odwoław-
czych w zależności od pouczenia sądu. Brak pouczenia lub błędne pouczenie nie
może także wydłużać zawitych terminów, a do takich należy termin do wniesienia
zażalenia. Błędne pouczenie strony działającej bez pełnomocnika będącego adwo-
katem lub radcą prawnym może być natomiast podstawą do zgłoszenia żądania
przywrócenia terminu. Taki wniosek został złożony przez powoda i sąd drugiej in-
stancji powinien go rozpoznać. Jednak złożenie tego wniosku nie ma wpływu na
ocenę zasadności zażalenia. Okazało się ono nieuzasadnione, gdyż postanowienie
Sądu Okręgowego odrzucające kasację jako niedopuszczalną, mimo wskazania
błędnej podstawy prawnej, jest prawidłowe.
Pełnomocnik powoda w zażaleniu na powyższe postanowienie Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie z dnia 27 grudnia 2004 r.
zarzucił naruszenie art. 469 k.p.c. polegające na przyjęciu, iż cofnięcie kasacji przez
powoda w dniu 8 września 2004 r. nie podlega kontroli Sądu Najwyższego i wniósł o:
1) uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz przekazanie sprawy Sądowi drugiej
instancji celem nadania kasacji powoda z dnia 8 września dalszego biegu dalszego
biegu, 2) ustanowienie dla powoda w trybie art. 117 § 1 k.p.c. adwokata lub radcy
5
prawnego do występowania przed Sądem Najwyższym w sprawie kasacji od wyroku
Sądu Okręgowego w Krośnie z dnia 30 czerwca 2004 r. [...], 3) przeprowadzenie do-
wodu z pism wskazanych w pkt 3 wniosków zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że w sprawie z za-
kresu prawa pracy, a do takich należy sprawa z powództwa Leona M. o przywrócenie
do pracy, dopuszczalność cofnięcia kasacji podlega ocenie z punktu widzenia prze-
słanek z art. 469 k.p.c. (postanowienie SN z dnia 17 stycznia 1997 r., I PKN 74/96,
OSNAPiUS 1997 nr 17, poz. 318; postanowienie z dnia 16 marca 2001 r., I PKN
836/00, OSNP 2003 nr 2, poz. 41).
2. Ocena sądu, czy cofnięcie kasacji nie narusza słusznego interesu pracow-
nika (art. 469 k.p.c.) dokonywana jest w płaszczyźnie obiektywnej w konfrontacji z
oceną zasadności roszczeń pracownika, a nie w płaszczyźnie subiektywnej - przez
odwołanie się do domniemanej wiedzy pracownika o prawie pracy lub rozważenia,
czy pracownik cofając kasację miał świadomość, że działa wbrew swoim interesom
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2001 r. I PKN 680/00, OSNP
2003 nr 20, poz. 488).
3. Biorąc pod rozwagę treść przepisów art. 469 k.p.c. w związku z art. 203 § 4
k.p.c. w związku z art. 39319
i art. 391 k.p.c. oraz powyższe zasady, które zostały
sformułowane przez Sąd Najwyższy w stanie prawnym obowiązującym do dnia wej-
ścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępo-
wania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, tj. 6 lutego
2005 r., należy stwierdzić, że nie jest prawidłowy kategoryczny pogląd Sądu drugiej
instancji, jakoby cofnięcie kasacji w sprawach z zakresu prawa pracy nie podlegało
kontroli Sądu Najwyższego. Cofnięcie kasacji nie podlega kontroli kasacyjnej jedynie
w sprawach cywilnych, nie przewidują jej bowiem przepisy o kasacji ani nie uzasad-
nia jej cel i istota kasacji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 września
1998 r., I CKN 820/97, OSNC 1999 nr 2, poz. 40). W związku z tym Sąd Najwyższy
jedynie wyjątkowo może uznać cofnięcie kasacji za niedopuszczalne, gdy narusza to
słuszny interes pracownika. Na możliwość takiej wykładni powołanych wyżej, dotych-
czasowych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego wskazuje postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2001 r., II UKN 225/01 (OSNP 2003 nr 11.
6
poz. 279), w którym przyjęto, że w razie cofnięcia kasacji, niezawierającej przedsta-
wienia okoliczności uzasadniających przyjęcie jej do rozpoznania, nie podlega ono
ocenie z punktu widzenia słusznego interesu ubezpieczonego.
4. Z treści pisma powoda z dnia 8 września 2004 r. wynika jednoznacznie, że
powód cofnął kasację od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń w
Krośnie z dnia 30 czerwca 2004 r. [...] i jednocześnie cofnął pełnomocnictwo radcy
prawnemu, który sporządził kasację. W zażaleniu powód podnosi, że sporządzona
kasacja nie odpowiadała jego oczekiwaniom, ponieważ pełnomocnik nie zarzucił
pewnych uchybień procesowych, które mogły mieć wpływ na treść wyroków Sądów
obu instancji. Ponadto, niektóre okoliczności faktyczne zostały w kasacji inaczej
przedstawione niż „miało to miejsce w rzeczywistości.” Wreszcie, kasacja została
wniesiona bez konsultacji z powodem, mimo iż powód został zapewniony przez peł-
nomocnika, że projekt kasacji zostanie z nim skonsultowany.
5. W związku z powyższymi oświadczeniami powoda należy stwierdzić, że
wskazane w nich okoliczności nie mają znaczenia dla oceny, czy cofnięcie kasacji
naruszało interes powoda jako pracownika. Nieporozumienia między powodem a
pełnomocnikiem w przedmiocie wzajemnego uzgodnienia treści kasacji, które mają
charakter subiektywny, nie mogą być bowiem rozważane na płaszczyźnie obiektyw-
nej w konfrontacji z oceną zasadności roszczeń powoda ( por. powołany wyżej wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2001 r., I PKN 680/00). Podobnie należy oce-
nić tezę zawartą w uzasadnieniu zażalenia, że powód nie zgadzał się i nadal nie
zgadza się z zaskarżonym kasacją wyrokiem sądowym oraz że składając pismo z
dnia 8 września 2004 r. nie był świadomy, że cofa kasację oraz że cofniętej kasacji
nie można wnieść ponownie. Są to bowiem okoliczności dotyczące świadomości po-
woda, a nie zasadności jego roszczenia.
6. Po rozważeniu tych wszystkich okoliczności należy stwierdzić, że mimo
błędnego uzasadnienia, zaskarżone postanowienie odpowiada prawu.
7. Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================