Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 25 STYCZNIA 2006 R.
V KZ 59/05
W świetle art. 425 § 3 k.p.k. skazanemu, któremu z powodów okre-
ślonych w art. 78 § 1 k.p.k. wyznaczono obrońcę z urzędu do wykonania
czynności przewidzianej w art. 84 § 3 k.p.k., nie przysługuje zażalenie na
postanowienie o zasądzeniu od Skarbu Państwa na rzecz tego obrońcy
kosztów sporządzenia opinii o braku podstaw do wniesienia nadzwyczaj-
nego środka zaskarżenia.
Przewodniczący: sędzia SN D. Rysińska.
Sąd Najwyższy w sprawie Jacka O., skazanego z art. 278 § 1 i 5 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 25 stycznia 2006 r.
zażalenia skazanego na zarządzenie Przewodniczącego V Wydziału Kar-
nego – Odwoławczego Sądu Okręgowego w K. z dnia 24 października
2005 r. w przedmiocie odmowy przyjęcia zażalenia skazanego na posta-
nowienie przyznające obrońcy wynagrodzenie
p o s t a n o w i ł utrzymać w mocy zaskarżone zarządzenie.
U Z A S A D N I E N I E
Po zapadnięciu w niniejszej sprawie prawomocnego wyroku sądu
odwoławczego, Jacek O. wystąpił z wnioskiem o ustanowienie mu obrońcy
2
z urzędu, w celu sporządzenia i wniesienia kasacji, z uwagi na to, że jego
sytuacja materialna nie pozwalała mu na ustanowienie obrońcy z wyboru.
Wyznaczony z urzędu obrońca, po zbadaniu sprawy, sporządził pi-
smo informujące sąd, że nie znalazł podstaw do wniesienia kasacji, wnio-
skując jednocześnie o przyznanie mu wynagrodzenia za wykonanie tej
czynności. Postanowieniem z dnia 29 września 2005 r. Sąd Okręgowy w
K., zasądził od Skarbu Państwa na rzecz tego obrońcy kwotę 400 zł, z tytu-
łu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej Jackowi O. Odpis tego posta-
nowienia, wraz z pouczeniem co do sposobu jego zaskarżenia, został do-
ręczony obrońcy oraz skazanemu.
Skazany złożył na to postanowienie zażalenie, w którym zarzucił, że
przyznanie obrońcy wynagrodzenia uważa za nieuzasadnione, ponieważ –
jego zdaniem – obrońca nie wywiązał się należycie z nałożonego nań ob-
owiązku starannego postępowania. Podniósł, że w zaistniałej sytuacji bę-
dzie się ubiegał o wyznaczenie innego obrońcy, w celu sporządzenia kasa-
cji, i wniósł o przeznaczenie obecnie zasądzonej kwoty dla obrońcy speł-
niającego należycie swe obowiązki.
Zaskarżonym zarządzeniem Przewodniczący Wydziału odmówił przy-
jęcia powyższego zażalenia, jako wniesionego przez osobę nieuprawnioną.
Stwierdził, że doszło do błędnego pouczenia skazanego o możliwości za-
skarżenia przez niego przytaczanego postanowienia w sytuacji, gdy prawo
złożenia tego środka mu nie przysługuje. Powyższe wywiódł z treści art.
425 § 3 k.p.k. wskazując, że postanowienie Sądu Okręgowego zasądzają-
ce wynagrodzenie na rzecz obrońcy nie narusza praw skazanego ani nie
szkodzi jego interesom. Pogląd ten wsparł stwierdzeniem, że wyrokiem są-
du pierwszej instancji Jacek O. został zwolniony od obowiązku uiszczenia
kosztów sądowych, w skład których wchodzą wydatki Skarbu Państwa z
tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (art. 618 § pkt 11
3
k.p.k.). Brak gravamen odbiera więc skazanemu legitymację do złożenia
środka odwoławczego.
Na powyższe zarządzenie skazany złożył zażalenie. We wniesionym
środku odwoławczym powtórzył argumentację prezentowaną w uprzednio
złożonym zażaleniu na postanowienie zasądzające obrońcy wynagrodze-
nie, wykazując nierzetelność postępowania obrońcy. Wniósł o przyjęcie za-
żalenia i o „zachowanie kosztów nieopłaconej obrony dla obrońcy rzetelne-
go, wyznaczonego do sporządzenia i podpisania kasacji”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Na tle analizy przepisów art. 623 § 3 k.p.k. (mającego ogólny charak-
ter – por. wywody uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2000 r., I
KZP 20/00, OSNKW 2000, z. 7-8, poz. 58) w zw. z art. 616 § 2 i art. 618 §
1 pkt 11 k.p.k. nie ulega wątpliwości, że postanowienie sądu co do przy-
znania obrońcy z urzędu wynagrodzenia za wykonanie czynności wskaza-
nej w art. 84 § 3 k.p.k., jest rozstrzygnięciem w przedmiocie kosztów, na
którą to decyzję służy zażalenie. Powyższe, w powiązaniu ze wskazaniem
art. 459 § 3 k.p.k., oznacza, że podmiotami uprawnionymi do zaskarżenia
takiego orzeczenia są strony, a także osoba, której postanowienie bezpo-
średnio dotyczy. Fakt, że skazany jest stroną postępowania nie oznacza
jednak automatycznie, że przysługuje mu prawo do złożenia zażalenia na
omawianą decyzję. Jak celnie podniesiono w zaskarżonym zarządzeniu,
treść art. 425 § 3 k.p.k. ogranicza legitymację strony (innej niż oskarżyciel
publiczny) do złożenia środka zaskarżenia. Może ona mianowicie skarżyć
jedynie takie rozstrzygnięcia lub ustalenia, które naruszają jej prawa lub
szkodzą jej interesom.
Wobec tego, za trafne należy uznać zaprezentowane w zaskarżonym
zarządzeniu stanowisko, że skazany Jacek O. nie jest osobą uprawnioną
do złożenia środka odwoławczego na wyżej wskazaną decyzję. W istocie
4
bowiem zasadnie stwierdzono, że decyzja ta nie stanowi takiego rozstrzy-
gnięcia, które naruszałoby prawa skazanego, bądź szkodziło jego intere-
som. Jedyne zastrzeżenie, jakie rodzi się na tle przeprowadzonego w tym
zakresie wywodu dotyczy stwierdzenia, że ocenę taką należy wywodzić z
faktu, iż Jacek O. został zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych w
wyroku Sądu Rejonowego. Rzecz bowiem w tym, że rozstrzygnięcie to –
zawarte w orzeczeniu kończącym postępowanie przed sądem pierwszej
instancji – odnosiło się tylko do tego etapu postępowania i w żadnym za-
kresie nie antycypowało kosztów powstałych w dalszym toku procesu
(przed sądem drugiej instancji), czy też w postępowaniu zainicjowanym po
jego prawomocnym zakończeniu. W świetle art. 626 § 1 k.p.k. (por. też § 2
tego przepisu, a także art. 634 i nast. oraz art. 518 k.p.k.) nie może wszak
budzić wątpliwości, że rozstrzygnięcie określające kto, w jakiej części i za-
kresie ponosi koszty procesu powinno być zawarte w każdym orzeczeniu
kończącym postępowanie w sprawie – rzecz jasna w danej instancji (także
w toku postępowania wykonawczego). Na każdym więc z kolejnych etapów
postępowania następuje aktualizacja tych kosztów (w tym poniesionych
wydatków) oraz oceny sytuacji oskarżonego, istotnej z punktu widzenia
ewentualnego zwolnienia go w całości lub w części od zapłaty na rzecz
Skarbu Państwa należnych kosztów sądowych.
Wobec powyższego, w sprawie niniejszej należało mieć na względzie
przede wszystkim to, że będące przedmiotem zainteresowania postano-
wienie o przyznaniu wynagrodzenia obrońcy z urzędu zapadło po prawo-
mocnym zakończeniu postępowania karnego, w stadium poprzedzającym
wniesienie kasacji. Na ten tylko moment należało zatem dokonać oceny
wskazanego orzeczenia z punktu widzenia treści art. 425 § 3 k.p.k., prze-
sądzającej kwestię legitymacji do zaskarżenia tego rozstrzygnięcia.
Rozważając powyższe należało mieć na uwadze, że sąd miał obo-
wiązek zasądzenia od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy z urzędu wyna-
5
grodzenia za wykonanie czynności, do jakiej został wyznaczony. Zobligo-
wany był do tego przepisami art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k. oraz art. 29 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2002 r., Nr
123, poz. 1058 ze zm.) i § 14 ust. 4 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Spra-
wiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwo-
kackie (...) (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), przewidującymi ponoszenie
przez Skarb Państwa, w myśl szczegółowych zasad, kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu, choćby nie zapadło orzeczenie defi-
nitywnie kończące postępowanie (por. zachowujące częściową aktualność
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 1984 r., VI KZP 50/83,
OSNKW 1984, z. 7-8, poz. 84). W tym kontekście należało uwzględnić, że
wydanie wskazanego postanowienia stanowiło konsekwencję wcześniej
podjętej decyzji o wyznaczeniu skazanemu obrońcy z urzędu dla wykona-
nia czynności przewidzianej w art. 84 § 3 k.p.k., zaś postawą tej decyzji by-
ła ocena, że skazany nie jest w stanie ponieść w tym zakresie kosztów
obrony. Powyższe, ma decydujące znaczenie dla oceny rozważanej w za-
skarżonym zarządzeniu kwestii, bowiem przy pomocy tej właśnie decyzji
przesądzono, że pomoc prawna, udzielona w omawianym zakresie na tym
etapie postępowania, nie podlega opłaceniu przez skazanego. To zaś z
kolei oznacza, że podmiotem zobowiązanym do poniesienia omawianych
kosztów, w których przedmiocie sąd rozstrzygnął, jest wyłącznie Skarb
Państwa.
W takim razie nie sposób uznać, by omawiane rozstrzygnięcie, zasą-
dzające wynagrodzenie od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy, mogło w ja-
kikolwiek sposób naruszać prawa lub interesy skazanego. Stosunek praw-
ny, wynikły z wydania orzeczenia w przedmiocie kosztów, powstał wyłącz-
nie między Skarbem Państwa a obrońcą i w ogóle nie dotyka praw skaza-
nego, na rzecz którego była świadczona pomoc prawna. Fakt przyznania
wynagrodzenia obrońcy (w jakiejkolwiek wysokości), nie ma żadnego
6
wpływu na sytuację skazanego, a wobec tego nie ma on także interesu, by
domagać się jego obniżenia, bądź odmowy zasądzenia. Powyższe prowa-
dzi więc do wniosku, że w świetle treści art. 425 § 3 k.p.k. skazany, które-
mu z powodów określonych w art. 78 § 1 k.p.k. wyznaczono obrońcę z
urzędu do wykonania czynności przewidzianej w art. 84 § 3 k.p.k., nie ma
legitymacji do zaskarżenia postanowienia zasądzającego od Skarbu Pań-
stwa na rzecz tego obrońcy kosztów sporządzenia opinii o braku podstaw
do wniesienia kasacji.
Z tych wszystkich względów, stwierdzając ponadto, że złożone zaża-
lenie nie przynosi żadnych argumentów zwalczających zasadność zaskar-
żonego zarządzenia, zaś jego intencją jest w istocie domaganie się wyzna-
czenia innego obrońcy dla sporządzenia i wniesienia kasacji, co pozostaje
poza zakresem niniejszych rozważań, Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstę-
pie.