Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 103/05
POSTANOWIENIE
Dnia 31 marca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku H. B. i B. M.
przy uczestnictwie E. J. i in. , o stwierdzenie nabycia spadku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 31 marca 2006 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyń
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 9 lutego 2005 r., sygn. akt […],
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w G. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 9 lutego 2005 r. Sąd Okręgowy w G. oddalił
apelacje wnioskodawczyń H. B. i B. M. od postanowienia Sądu Rejonowego w S.
stwierdzającego w pkt 1 swojego orzeczenia stwierdzenie nabycia spadku po F. Z.
zmarłym w dniu 3 maja 1954 r.
Sąd pierwszej instancji stwierdził, że spadek po F. Z. nabyły z mocy ustawy
dzieci spadkodawcy U. M., J. J., B. S. i A. Z.i po każde z nich. Krąg spadkobierców
Sąd ustalił na podstawie aktów stanu cywilnego, a w odniesieniu do U. M. na
podstawie zapewnień spadkowych złożonych przez wnioskodawczynie oraz przez
U. K. przed Sądem Rejonowym w Dusseldorfie w ramach wykonania odezwy o
udzieleniu pomocy prawnej. W ocenie Sądu Rejonowego wprawdzie zapewnienie
spadkowe nie może służyć jako dowód przymiotu spadkobiercy, ale w
rozpoznawanej sprawie dowód taki był wystarczający, gdyż poza zapewnieniami
spadkowymi do akt sprawy dołączony został skrócony odpis aktu urodzenia, z
którego wynika, że F. Z. miał córkę o imieniu U.
Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd wskazał art.17 dekretu z dnia
8 października 1946 r. - Prawo spadkowe (Dz.U. Nr 60, poz. 328) w związku z art.
LI p.w.k.c. oraz art. 671 k.p.c.
Sąd Okręgowy oddalając apelację wnioskodawczyń podzielił pogląd Sądu
pierwszej instancji, że w rozpoznawanej sprawie wystarczające dla ustalenia
pozycji spadkobiercy U. M. oraz A. Z. jest zapewnienie spadkowe. Wskazał także,
że U. M. nie przedstawiła wprawdzie odpisu aktu małżeństwa, z którego wynikałoby
noszenie przez nią nazwiska M., ale przedstawiła akt urodzenia, a także odpis aktu
małżeństwa zawartego przez nią 15 kwietnia 1941 r. w Monachium z J. K.
Zdaniem Sądu taka sytuacja nie może prowadzić do wykluczenia tej uczestniczki
z kręgu spadkobierców po F. Z., a mogłaby jedynie prowadzić do stwierdzenia
nabycia spadku przez U. Z. Wobec niekwestionowania przez uczestników
postępowania, że U. M. i U. Z. to jedna i ta sama osoba, córka spadkodawcy F. Z.,
Sąd uznał, że takie stwierdzenie nie prowadziłoby do niczego poza
skomplikowaniem sytuacji spadkobierców przy ewentualnym dziale spadku.
Skarga kasacyjna wnioskodawczyń oparta została na podstawie naruszenia
przepisów postępowania, tzn. art. 671 § 1 w związku z art. 670 § 1 k.p.c. przez
3
przyjęcie, że zapewnienie spadkowe jest wystarczające dla wykazania
pokrewieństwa istniejącego w stosunku do spadkodawcy i uprawniające do
dziedziczenia ustawowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest oczywiście zasadna. W postępowaniu o stwierdzenie
nabycia spadku sąd jest obowiązany zbadać z urzędu, kto jest spadkobiercą (art.
670 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.). Oznacza to, że przy dziedziczeniu z ustawy sąd
ma obowiązek ustalić istnienie i stopień pokrewieństwa, a także ewentualne
pozostawanie w związku małżeńskim, pomiędzy spadkodawcą a osobami
należącymi do kręgu spadkobierców ustawowych. Ustalenia takie mogą nastąpić
wyłącznie na podstawie odpisów aktów stanu cywilnego mających tzw. wyłączność
dowodową co do zdarzeń w nich stwierdzonych (art. 4 ustawy z dnia 29 września
1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz.U. nr 36, poz. 180 ze zm.). Dowód
z treści aktu stanu cywilnego nie może zostać zastąpiony innymi dowodami, w tym
z dokumentów stwierdzających tożsamość, zaświadczeń, a także z tzw. zgodnych
oświadczeń uczestników postępowania. Stanowisko takie wyrażone zostało
w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1959 r., I CR 109/59 (OSN
1960, nr 2, poz.53) i zachowało aktualność w obecnym stanie prawnym (zob. też
orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1960 r., 2 CR 917/60, OSPiKA
1961, nr 7-8, poz. 220).
Za niedopuszczalne uznać zatem należy odwołanie się przez Sądy
orzekające w rozpoznawanej sprawie do treści aktów stanu cywilnego
stwierdzających inne zdarzenia niż zawarcie związku małżeńskiego prowadzącego
do przybrania przez córkę spadkodawcy F. Z. – U. nazwiska M., a także do tzw.
zapewnień spadkowych złożonych przez wnioskodawczynie oraz uczestniczkę U.
K. Zapewnienie takie, złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę może
stanowić jedynie dowód, że nie ma innych spadkobierców (art. 671 § 1 k.p.c.).
Zapewnienie takie, charakterystyczne dla postępowania o stwierdzenie nabycia
spadku, pozwala na wykazanie, że nie ma innych, poza ustalonymi,
spadkobierców. Może stanowić dowód jedynie tego, że w czasie jego składania nie
istnieją inne osoby uprawnione do dziedziczenia po danym spadkodawcy. Nie
4
może natomiast zostać przyjęte jako dowód przysługiwania danej osobie prawa do
spadku, gdyż wynika ono z pokrewieństwa lub małżeństwa, a to może być
wykazywane jedynie aktami stanu cywilnego (tak orzeczenie Sądu Najwyższego z
dnia 30 listopada 1960 r., 2 CR 917/60 - powołane wyżej).
Rygorów obowiązujących w zakresie wykazania uprawnienia do
dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa ze spadkodawcą nie można
rozluźniać z powołaniem się na ewentualne trudności spadkobierców na etapie
działu spadku. Sąd ma bowiem obowiązek respektować tzw. wyłączność
dowodową aktów stanu cywilnego (o której była mowa), a naruszenie tego
obowiązku może prowadzić do nieprawidłowego ustalenia kręgu spadkobierców
ustawowych.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
jc

IV CSK 103/05

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia