Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 kwietnia 2006 r.
III PK 12/06
1. Oddalenie - na podstawie art. 8 k.p. - roszczenia o przywrócenie do
pracy pracownika, podlegającego szczególnej ochronie przed rozwiązaniem z
nim stosunku pracy, gdy rozwiązanie to w sposób oczywisty naruszało prawo
(art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), może mieć miejsce wyjątkowo, w
okolicznościach szczególnie rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych
lub obowiązujących przepisów prawa.
2. Przewodniczący organizacji związkowej jako pracownik nie może po-
nosić negatywnych konsekwencji sporu o ujawnienie imiennej listy pracowni-
ków będących członkami zakładowej organizacji związkowej dla celów ustale-
nia zakresu zwolnienia przewodniczącego zarządu tej organizacji z obowiązku
świadczenia pracy (sporu między organem zarządzającym pracodawcy a zarzą-
dem zakładowej organizacji związkowej).
3. W razie zmiany okoliczności uzasadniających udzielenie działaczowi
związkowemu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy (np. wskutek zmniej-
szenia się liczby członków zakładowej organizacji związkowej) pracownik ko-
rzystający dotychczas z takiego zwolnienia obowiązany jest podjąć pracę w
odpowiednim wymiarze, a pracodawca może się tego od niego domagać w try-
bie stosownych poleceń.
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 kwietnia
2006 r. sprawy z powództwa Marka K. przeciwko „S.” SA w L. o przywrócenie do
pracy i wynagrodzenie, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu
Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 6 paździer-
nika 2005 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2
2. zasądził od pozwanej „S.” SA w Lublinie na rzecz powoda Marka K. kwotę
120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
11 października 2004 r. [...] przywrócił powoda Marka K. do pracy w pozwanej „S.”
Spółce Akcyjnej w L. na dotychczasowych warunkach pracy i płacy oraz zasądził od
pozwanej na rzecz powoda kwotę 33.337,71 zł tytułem wynagrodzenia za czas po-
zostawania bez pracy, pod warunkiem podjęcia pracy.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanej Spółce od 1
stycznia 1990 r., ostatnio jako spawacz. W lutym 1998 r. został wybrany na przewod-
niczącego Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” w „S.” SA i L. SA. W
związku z tym Komisja zwróciła się do pracodawcy o oddelegowanie powoda do
pracy w Komisji począwszy od 1 marca 1998 r. do końca kadencji, informując, że
organizacja związkowa zrzesza ogółem 556 członków, w tym 374 członków w „S.”
SA. W maju 1998 r. powód został dodatkowo wybrany na członka zarządu Regionu
Środkowowschodniego NSZZ „Solidarność” w L. W lutym 2000 r. zarząd „S.” SA
zwrócił się do Komisji Międzyzakładowej o podanie liczby członków należących do
zakładowej organizacji związkowej, stwierdzając, że liczba ta zmniejszyła się i nie
przekracza 150 osób, a w związku z tym powód nie może już korzystać z całkowite-
go zwolnienia od świadczenia pracy w celu pełnienia funkcji związkowych. Komisja
odpowiedziała, że nie ustały przyczyny uprawniające przewodniczącego do korzy-
stania ze zwolnienia od pracy w pełnym wymiarze, jednak nie podała liczby członków
związku. Na tym tle powstał spór między pracodawcą a organizacją związkową. Pi-
smem z 8 kwietnia 2000 r. zarząd Spółki stwierdził, że według jego ustaleń liczba
członków związku jest mniejsza niż 150 osób i w związku z tym wezwał powoda do
stawienia się do pracy poczynając od 25 kwietnia 2000 r. W odpowiedzi na to pismo
Komisja Międzyzakładowa poinformowała, że od 1 maja 2000 r. związek zawodowy
będzie liczyć 143 członków i wobec tego wniosła o częściowe zwolnienie powoda od
obowiązku świadczenia pracy w wymiarze 111 godzin, w poniedziałki, czwartki, piątki
i soboty. Zarząd pozwanej Spółki nie uznał tej odpowiedzi za wystarczającą i pod-
trzymał swoje dotychczasowe stanowisko - żądając podania imiennej listy członków
3
związku oraz stawienia się powoda do pracy od 25 kwietnia 2000 r. Pismem z 8 maja
2000 r. Komisja Międzyzakładowa poinformowała zarząd Spółki, że powód jako
przewodniczący związku powinien pracować w zakładzie pracy w wymiarze 32 go-
dzin miesięcznie (co stanowi różnicę między miesięczną liczbą godzin pracy a liczbą
członków związku zawodowego) i obowiązek ten zacznie realizować od 6 czerwca
2000 r. w każdy wtorek. Zarząd Spółki na tę propozycję nie wyraził zgody. Od tego
czasu (czyli od maja 2000 r.) do akt osobowych powoda zaczęły wpływać notatki
urzędowe jego bezpośrednich przełożonych dotyczące naruszania przez niego re-
gulaminu pracy obowiązującego w pozwanej Spółce (np. opuszczania miejsca pracy
bez zgody przełożonych, samowolnego wskazania okresu urlopu w planie urlopów,
umieszczania artykułów prasowych i ogłoszeń na tablicach ogłoszeń w zakładzie
pracy, samowolnego określenia dni pracy powoda, używania słów wulgarnych w sto-
sunku do przełożonych). Kierownik wydziału Henryk M. w notatce służbowej z 12
maja 2000 r. „zawnioskował” o wypowiedzenie powodowi umowy o pracę z uwagi na
jego nieobecność w pracy 9 maja 2000 r., z podobnym wnioskiem wystąpiła kierow-
niczka działu personalnego Anna W., która poinformowała zarząd, że od 9 maja
2000 r. powód ma na liście obecności odnotowane nieobecności nieusprawiedliwio-
ne. Kwestia ustalenia ilości dni pracy powoda i tego, w jakich dniach tygodnia ta
praca ma być świadczona, była sporna i konfliktowa do końca zatrudnienia powoda
w pozwanej Spółce. Zarząd Spółki twierdził, że związek zawodowy NSZZ „Solidar-
ność” w „S.” SA liczy tylko 16 członków i w tych granicach określał powodowi zakres
zwolnienia od świadczenia pracy, zaś związek zawodowy utrzymywał, że przynależy
do niego powyżej 140 członków i w dostosowanym do tej liczby członków wymiarze
powód jako przewodniczący Komisji Międzyzakładowej powinien świadczyć pracę na
rzecz pozwanej Spółki. Na skutek tego sporu powód otrzymał 11 maja 2001 r. karę
nagany za samowolne opuszczenie stanowiska pracy 9 maja 2001 r., od której
wniósł sprzeciw do pracodawcy, powołując się na swoje uprawnienie do zwolnienia
od pracy, proporcjonalne do ilości członków organizacji związkowej. Sprzeciw został
odrzucony. Kolejną naganę powód otrzymał 3 sierpnia 2001 r., również za samowol-
ne opuszczenie stanowiska pracy. Następne nagany z tej samej przyczyny powód
otrzymał 26 września i 29 listopada 2001 r. Ponadto, 1 października 2001 r. powód
otrzymał jeszcze jedną naganę, tym razem za używanie wulgarnych słów wobec
Henryka M. i Mirosława P. Zachowanie powoda w trakcie pracy poddane było szcze-
gółowemu nadzorowi ze strony bezpośrednich przełożonych, a każde odejście od
4
stanowiska pracy - nawet chwilowe - szczegółowo opisywane w notatkach służbo-
wych.
Pismem z 10 października 2001 r. pozwana Spółka zwróciła się do zarządu
Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” o zajęcie stanowiska w przedmiocie
planowanego wypowiedzenia powodowi umowy o pracę. Jako przyczyny wypowie-
dzenia umowy podano: wykazywanie przez powoda obraźliwego i lekceważącego
stosunku do przełożonych i współpracowników w miejscu pracy, a także naruszanie
obowiązków pracowniczych polegające na samowolnym opuszczaniu stanowiska
pracy, bezpodstawnym określeniu sobie zakresu zwolnienia z obowiązku świadcze-
nia pracy, naruszaniu przepisów obowiązujących w przedsiębiorstwie pracodawcy,
utrudnianiu realizacji zadań, w tym związanych z procesem produkcji, podejmowaniu
działań mających na celu podważenie autorytetu członków zarządu Spółki wśród za-
łogi przedsiębiorstwa. W odpowiedzi na powyższe pismo Komisja podjęła 15 paź-
dziernika 2001 r. uchwałę, w której nie wyraziła zgody na rozwiązanie umowy o
pracę z powodem, podnosząc, że wskazane przyczyny wypowiedzenia nie są
zgodne z rzeczywistością. W związku z negatywnym stanowiskiem Komisji Między-
zakładowej pracodawca zwrócił się 18 października 2001 r. do zarządu Regionu
Środkowowschodniego NSZZ „Solidarność” w L. o zajęcie stanowiska w kwestii
zastrzeżeń Komisji Międzyzakładowej co do wypowiedzenia powodowi umowy o
pracę. W odpowiedzi zarząd Regionu podtrzymał sprzeciw Komisji Międzyzakłado-
wej i nie wyraził zgody na rozwiązanie z powodem umowy o pracę. Tymczasem rada
nadzorcza pozwanej Spółki podjęła 14 listopada 2001 r. uchwałę, w której zobowią-
zywała zarząd do rozwiązania z powodem umowy o pracę. Wykonując to zalecenie,
pracodawca wypowiedział powodowi 28 listopada 2001 r. umowę o pracę za trzy-
miesięcznym okresem wypowiedzenia, który upłynął 28 lutego 2002 r. Jako przyczy-
ny wypowiedzenia wskazano te same okoliczności, które podano w piśmie do zarzą-
du Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność”.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że zarząd pozwanej Spółki złożył skargę do
Głównego Inspektora Pracy na działania kontrolne inspektorów pracy z Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Lublinie, przeprowadzone w pozwanej Spółce w latach 1999 -
2001. W odpowiedzi na skargę Główny Inspektor Pracy, po przeanalizowaniu po-
szczególnych kontroli, stwierdził kilka nieprawidłowości w działaniu lubelskich in-
spektorów pracy, jednakże uznał, że ich rodzaj i ciężar gatunkowy nie dają podstaw
do oceny pracy inspektorów w kategoriach naruszenia interesu prawnego Spółki;
5
każdorazowo kontrole te kończyły się kierowaniem do pracodawcy środków praw-
nych, co przemawia za tym, że nie były one bezpodstawne. Sąd ustalił także, że Pro-
kuratura Okręgowa w Kielcach prowadzi postępowanie przygotowawcze między in-
nymi przeciwko Leszkowi K. i Jerzemu C. - członkom zarządu Spółki, Andrzejowi B. -
dyrektorowi produkcji, Henrykowi M. - kierownikowi wydziału, Mirosławowi P. - mi-
strzowi, o naruszanie praw pracowniczych i związkowych. W postępowaniu tym po-
wód ma status pokrzywdzonego.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że 20 lipca 2000 r. powód wystąpił z pozwem
przeciwko „S.” SA w L. o ustalenie, że przysługuje mu u pozwanego pracodawcy
zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy na zasadzie art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych w odpowiedniej proporcji do liczby członków związku zawo-
dowego oraz o zasądzenie wynagrodzenia za czas zwolnienia z obowiązku świad-
czenia pracy począwszy od maja 2000 r. W sprawie tej pozwana Spółka wypłaciła
powodowi część należności dochodzonej pozwem, zaś w pozostałej części została
zawarta przez strony 30 października 2002 r., czyli już po rozwiązaniu stosunku
pracy w wyniku upływu okresu wypowiedzenia, ugoda sądowa, na mocy której
Spółka zobowiązała się do zapłaty reszty wynagrodzenia i odsetek.
Oceniając ustalony stan faktyczny Sąd uznał, że roszczenie powoda zasługuje
na uwzględnienie. Powód należał do kategorii pracowników podlegających z mocy
art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych szczególnej
ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Według tego przepisu, pracodawca
nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej wypowiedzieć ani
rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym członkiem zarządu zakładowej
organizacji związkowej w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wyga-
śnięciu. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do pracownika pełniącego z wyboru
funkcję w organach organizacji związkowych działających poza zakładem pracy, z
tym że zgodę, o której mowa w przepisie, wyraża właściwy statutowo organ tej orga-
nizacji związkowej, w której pracownik pełni lub pełnił swoją funkcję. Jeżeli praco-
dawca nie uzyskuje wymaganej przez prawo zgody na rozwiązanie stosunku pracy,
to pracownikowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy nawet wówczas,
gdy dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
Obowiązek uzyskania zgody, który wynika z art. 32 ustawy o związkach zawodo-
wych, ma charakter bezwzględny. Jeżeli zarząd właściwej organizacji związkowej
odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z działaczem związkowym, a praco-
6
dawca pomimo to rozwiąże z nim umowę o pracę, to rozwiązanie umowy jest nie-
zgodne z prawem, co rodzi dla pracodawcy określone konsekwencje, wynikające z
art. 45 i 47 k.p. W przedmiotowej sprawie zarząd pozwanej Spółki nie uzyskał takiej
zgody.
Ponieważ strona pozwana prezentowała stanowisko, że przywrócenie powoda
do pracy naruszałoby zasady współżycia społecznego, gdyż zarzucono mu negatyw-
ne nastawienie do obowiązków pracowniczych oraz nadużywanie pozycji działacza
związkowego, Sąd Rejonowy rozważył zasadność stanowiska pozwanej. Powołał się
przy tym na wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 1999 r., I PKN 127/99
(OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 652), w którym stwierdzono, że „pozbawienie funkcyj-
nych działaczy związkowych wzmożonej ochrony trwałości stosunku pracy wymaga
precyzyjnego i przekonującego uzasadnienia nadużycia prawa do tej ochrony”. We-
dług Sądu, ustalony stan faktyczny sprawy, ocena zgromadzonych dowodów i kon-
fliktowa sytuacja panująca w zakładzie pracy pozwanej Spółki prowadzą do przeko-
nania, że zarzut pozwanej jest niezasadny. Zarzut sprzeczności żądania powoda - o
przywrócenie go do pracy - ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa nie
może ograniczać się do twierdzenia pracodawcy, że działacz związkowy dopuścił się
czynu określonego w art. 52 § 1 pkt 1 k.p., czyli ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków pracowniczych. Tego rodzaju kwalifikacja zachowania pracownika musi
być udowodniona. Gdyby zachowanie pracownika stanowiło ciężkie naruszenie pod-
stawowych obowiązków pracowniczych, wówczas żądanie przywrócenia do pracy
mogłoby zostać ocenione jako nadużycie prawa (por. wyrok SN z 26 czerwca 1998
r., I PKN 215/98, OSNAPiUS 1999 nr 14, poz. 461). Jednakże, zdaniem Sądu, zarzut
pozwanej nie jest trafny, gdyż brak było rzeczywistych podstaw wypowiedzenia po-
wodowi umowy o pracę. Oceny zasadności wypowiedzenia umowy sąd pracy doko-
nuje w granicach przyczyn podanych pracownikowi w wypowiedzeniu. Wynika z
tego, że przyczyny wypowiedzenia powinny istnieć przed zawiadomieniem właściwe-
go organu związku zawodowego o zamiarze wypowiedzenia - a gdy współdziałanie
ze związkiem zawodowym nie jest możliwe lub wymagane - najpóźniej w dacie zło-
żenia pracownikowi oświadczenia woli o wypowiedzeniu. Poza tym, przyczyna wy-
powiedzenia musi być konkretna i rzeczywista, a także aktualna. W przedmiotowej
sprawie postawione powodowi zarzuty naruszenia przepisów obowiązujących w
przedsiębiorstwie pracodawcy oraz utrudniania realizacji zadań, w tym związanych z
procesem produkcji, są mało konkretne. Podanie ogólnych przyczyn wypowiedzenia
7
nie realizuje ustawowego wymagania uzasadnienia wypowiedzenia. Zarzut podej-
mowania przez powoda działań mających na celu podważenie autorytetu członków
zarządu Spółki wśród załogi przedsiębiorstwa Sąd Rejonowy ocenił jako niekonkret-
ny. Działania powoda - takie jak negatywna ocena pracy zarządu, umieszczanie
wycinków prasowych na tablicy ogłoszeń, a także czynności podejmowane w ramach
pracy Komisji Międzyzakładowej, polegające na informowaniu inspekcji pracy o na-
ruszaniu praw pracowniczych w zakładzie pracy - nie mogą być traktowane, wbrew
twierdzeniom pozwanej, jako podważanie autorytetu członków zarządu Spółki. Dzia-
łania te należy uznać za typowe działania w ramach zwykłej działalności związkowej,
której celem jest obrona praw pracowniczych, w szczególności praw członków
związku, któremu powód przewodniczył. Zarzut, że powód samowolnie opuszczał
stanowisko pracy oraz bezpodstawnie określał sobie zakres zwolnienia z obowiązku
świadczenia pracy, Sąd Rejonowy ocenił jako nierzeczywisty. Zarzut ten pozostaje w
sprzeczności z ugodą sądową, którą pozwana Spółka zawarła z powodem docho-
dzącym ustalenia zakresu zwolnienia od świadczenia pracy i wynagrodzenia za
okres tego zwolnienia. Pozwana Spółka wypłaciła powodowi żądane przez niego
kwoty z tytułu wynagrodzenia za czas nieświadczenia pracy w związku z działalno-
ścią związkową. Zarzut obraźliwego i lekceważącego stosunku do przełożonych i
współpracowników strona pozwana odnosiła do faktu użycia przez powoda słów po-
wszechnie uznanych za obelżywe w stosunku do współpracowników oraz krytyko-
wania działań podejmowanych przez przełożonych. Sąd nie wykluczył, że powód
kilka razy użył wobec przełożonych słów obraźliwych, uznał jednak, że waga tych
słów i sytuacja, w jakiej zostały wypowiedziane, świadczyły o tym, że nie mógł on
„powstrzymać nerwów", gdy po raz kolejny otrzymał naganę. Sąd zwrócił uwagę, że
owe nagany stanowiły celowe działanie pracodawcy, służące przygotowaniu odpo-
wiednich dokumentów, które dawałyby podstawę do wypowiedzenia powodowi
umowy o pracę.
W świetle tych okoliczności Sąd uznał, że roszczenie powoda o przywrócenie
do pracy jest uzasadnione. W ocenie Sądu zachowanie powoda nie było naganne w
takim stopniu, który uzasadniałby zastosowanie art. 8 k.p. i w konsekwencji odmowę
ochrony działacza związkowego przed niezgodnym z prawem rozwiązaniem z nim
umowy o pracę. Orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza uwzględnienie innego
roszczenia niż wybrane przez pracownika, a nawet oddalenie powództwa o przywró-
cenie do pracy, tylko w takich sytuacjach, gdy zachowanie pracownika było wyjątko-
8
wo sprzeczne z celem i istotą stosunku pracy. Takiej kwalifikacji zachowaniu powoda
przypisać nie można. Ponieważ powód jest pracownikiem szczególnie chronionym,
na podstawie art. 47 k.p. Sąd zasądził na jego rzecz kwotę 33.337,71 zł tytułem wy-
nagrodzenia za czas pozostawania bez pracy (za okres od dnia rozwiązania sto-
sunku pracy do dnia wyroku).
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Lublinie wyrokiem z 6 października 2005 r. [...]
oddalił apelację strony pozwanej od powyższego wyroku oraz dodatkowo zasądził od
strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 13.104,71 zł tytułem wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy za okres od 12 października 2004 r. do 6 października
2005 r. (czyli od wyroku Sądu Rejonowego do wyroku Sądu Okręgowego), pod wa-
runkiem podjęcia pracy.
Sąd Okręgowy w całości zaaprobował ustalenia faktyczne poczynione przez
Sąd Rejonowy i podzielił argumentację prawną przedstawioną w pisemnych moty-
wach zaskarżonego wyroku. W szczególności zgodził się z poglądem Sądu Rejono-
wego, że krytyka działań przełożonych należała w istocie do zakresu działalności
związkowej powoda, który podejmował działania na rzecz przestrzegania przez pra-
codawcę praw pracowniczych. W ramach tej działalności nie powinno dochodzić do
naruszania dóbr osobistych osób trzecich. Oceniając użycie przez powoda słów ob-
raźliwych wobec współpracowników i przełożonych, a takie słowa rzeczywiście padły
z ust powoda, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że było to usprawiedliwione trudnością
z „powstrzymaniem nerwów” (pohamowaniem emocji), związanych z niezdrową at-
mosferą, jaka wytworzyła się w zakładzie pracy wokół osoby powoda, przejawiającą
się w ciągłej kontroli poczynań powoda, tworzeniu dokumentów opisujących niemal
każde jego działanie i udzielaniu mu kolejnych kar porządkowych. Tego typu obser-
wacji i kontroli nie podlegał żaden inny pracownik pozwanego. Wprowadzało to at-
mosferę nerwowości, co sprowokowało użycie niestosownego słownictwa przez po-
woda. Jednakże, jak wynika z zeznań wielu świadków, tego typu słownictwa używali
również inni pracownicy w zwykłych rozmowach między sobą. W ocenie Sądu Okrę-
gowego, Sąd pierwszej instancji słusznie uznał, że tego rodzaju zachowanie powoda
nie było nacechowane szczególnie rażącą nagannością i wysokim stopniem nasile-
nia złej woli, co w konsekwencji doprowadziło do odrzucenia możliwości zastosowa-
nia w przedmiotowej sprawie art. 8 k.p. Jako „nieprawdopodobny” Sąd Okręgowy
ocenił zarzut pozwanego pracodawcy przytoczony w apelacji, że przywrócenie po-
woda do pracy stanowić może zagrożenie bytu całego zakładu pracy, zwłaszcza z
9
uwagi na nielojalność powoda przejawiającą się w inicjowaniu wielu publikacji pra-
sowych, które narażały Spółkę bezpośrednio na utratę klientów. Tak sformułowany
zarzut nie stanowił przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, uchylał się zatem spod
kontroli w postępowaniu sądowym o przywrócenie do pracy, a poza tym jest goło-
słowny, skoro pozwana Spółka nie wykazała w toku postępowania dowodowego,
których publikacji powód był inicjatorem oraz jaki był ich ewentualny związek z utratą
(zmniejszeniem liczby) klientów Spółki. W ocenie Sądu drugiej instancji nie doszło do
naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego, a w szczególności
art. 45 § 2 k.p. i 47 k.p., ponieważ art. 45 § 2 k.p. nie ma zastosowania do pracowni-
ków podlegających szczególnej ochronie, do których należy powód. Wynagrodzenie
zasądzone na podstawie art. 47 k.p. ma charakter odszkodowawczy i wobec tego nie
ulega zmniejszeniu o wynagrodzenie za pracę, które pracownik uzyskał, podejmując
zatrudnienie u innego pracodawcy. Pozwany, prezentując w apelacji odmienne
stanowisko w tej kwestii, powołał się na utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego,
którego jednak nie przytoczył.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w całości skargą kasacyjną pełnomocnik
strony pozwanej. Skargę oparto na podstawach: 1) naruszenia przepisów prawa
materialnego, a mianowicie: a) art. 8 k.p., poprzez błędną jego wykładnię wynikającą
z przyjęcia, że zachowanie powoda polegające na lekceważeniu osób przełożonych,
wypowiadaniu pod ich adresem słów powszechnie uznanych za obelżywe, nieuspra-
wiedliwianiu nieobecności w pracy, opuszczaniu miejsca pracy, samowolnym wska-
zaniu urlopu w planie urlopów, rozplakatowaniu na terenie zakładu pracy artykułów
prasowych, w części inicjowanych przez powoda, mających na celu przedstawienie
w jak najmniej korzystnym świetle osób zarządzających zakładem pracy, nie mieści
się w zakresie ustawowego pojęcia „sprzeczności z zasadami współżycia społeczne-
go" i w konsekwencji nie może stanowić uzasadnionej przyczyny odmowy ochrony
działacza związkowego na podstawie art. 32 ustawy o związkach zawodowych i jego
przywrócenia do pracy; b) art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych oraz
§ 4 ust. 1 i § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w
sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom peł-
niącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysłu-
gujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy, poprzez
błędne ich zastosowanie, co skutkowało przyjęciem, że bez znaczenia dla rozstrzy-
gnięcia niniejszej sprawy pozostaje fakt odmowy udzielenia przez Komisję Między-
10
zakładową NSZZ „Solidarność” pozwanej Spółce informacji zawierającej imienną
listę członków związku zatrudnionych w „S.” SA celem zweryfikowania przysługują-
cych powodowi z tytułu pełnienia funkcji związkowej liczby godzin wolnych od pracy,
podczas gdy powyższa okoliczność ma istotne znaczenie, bowiem brak tej informa-
cji, mimo znanego związkowi stanowiska pracodawcy, spowodował uzasadnione po-
traktowanie nieobecności powoda w pracy i jej opuszczania z powołaniem się na
rzekome pełnienie funkcji związkowej jako nieobecności nieusprawiedliwionej i wy-
mierzenie mu kar porządkowych z powodu naruszania regulaminu pracy; 2) naru-
szenia przepisów postępowania, a mianowicie: a) art. 233 k.p.c. w związku z art. 382
k.p.c., co polegało na zaakceptowaniu przez Sąd Okręgowy stanowiska Sądu Rejo-
nowego, że zachowania powoda nie mogą być uznane za szczególnie naganne, a w
części spowodowane były reakcją emocjonalną na działania podjęte przez przełożo-
nych, w sytuacji gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego, zgodna z regułą
kompleksowości jego oceny, prowadzi do odmiennego wniosku, że zachowania, ja-
kie miały miejsce, związane były bezpośrednio z faktem sporu, jaki powstał w
związku z brakiem uzyskania przez pozwaną rzetelnej informacji ze strony Komisji
Międzyzakładowej co do liczby pracowników przynależących do związku, co skutko-
wało uznaniem nieobecności powoda w pracy za nieusprawiedliwioną i stanowiło
rzeczywistą podstawę jego nagannych zachowań, b) art. 391 § 1 k.p.c. w związku z
art. 328 § 2 k.p.c. w wyniku pominięcia wskazania w uzasadnieniu zaskarżonego
orzeczenia podstawy prawnej rozstrzygnięcia w przedmiocie zasądzenia na rzecz
powoda dalszych świadczeń za okres od 12 października 2004 r. do 6 października
2005 r. i jej stosownego omówienia oraz przedstawienia faktów, które Sąd uznał za
udowodnione i dowodów, na których się oparł, orzekając w tym zakresie, do czego
był zobowiązany treścią powołanych przepisów.
Pełnomocnik strony skarżącej wniósł o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpo-
znania, gdyż uzasadnione jest to koniecznością wypowiedzenia się przez Sąd Naj-
wyższy w przedmiocie określenia dopuszczalnych granic ochrony powoda - działa-
cza związkowego, korzystającego z ochrony trwałości stosunku pracy na podstawie
art. 32 ustawy o związkach zawodowych - uzasadniających jego żądanie przywróce-
nia do pracy, w sytuacji gdy jego naganne działanie, polegające na naruszaniu zasad
współżycia społecznego w zakładzie pracy, lekceważeniu osób przełożonych i regu-
laminu pracy, stanowi istotne naruszenie obowiązków pracowniczych i jako takie po-
winno być objęte normą art. 8 k.p., który powinien stanowić podstawę odmowy
11
uwzględnienia tak zgłoszonego żądania z uwagi na jego sprzeczność z zasadami
współżycia społecznego. Jako kolejną okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania wskazano konieczność wypowiedzenia się przez Sąd
Najwyższy w kwestii, czy nieobecność powoda w pracy, wobec nieudzielenia przez
Komisję Międzyzakładową NSZZ „Solidarność” informacji zawierającej wskazanie
imiennej listy pracowników będących członkami związku, a zatrudnionych w danym
zakładzie pracy, zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych,
co uniemożliwiało pracodawcy prawidłowe określenie liczby godzin, w których powód
był zwolniony od świadczenia pracy, może być uznana za nieusprawiedliwioną nie-
obecność stanowiącą istotne naruszenie obowiązków pracowniczych, jak również
czy w żądanej informacji, wobec powstałych wątpliwości co do liczby członków
związku, wystarczające jest podanie jedynie samej ich liczby, czy też powinno ono
obejmować imienną listę osób objętych ochroną związkową zatrudnionych w danym
zakładzie pracy celem umożliwienia jej weryfikacji. W ocenie skarżącej przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadnione jest również koniecznością wypowie-
dzenia się przez Sąd Najwyższy w kwestii, czy sąd sporządzając uzasadnienie, w
którym - korzystając z możliwości przewidzianej przepisem art. 383 k.p.c. - zasądził
świadczenie powtarzające się za dalszy czas oznaczony, zwolniony jest z obowiązku
sporządzenia uzasadnienia, w którym omówione zostałyby dowody uzasadniające
rozstrzygnięcie, w szczególności wskazujące na jego podstawy faktyczne i okolicz-
ności uzasadniające wysokość zasądzonej kwoty.
Pełnomocnik strony pozwanej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i prze-
kazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pełnomocnik powoda wniósł o wydanie
postanowienia w przedmiocie odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
ewentualnie o oddalenie w całości skargi kasacyjnej i zasądzenie na rzecz powoda
kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. W rozpoznawanej
sprawie poza sporem było, że pozwany pracodawca wypowiedział umowę o pracę
powodowi jako pracownikowi szczególnie chronionemu - będącemu działaczem
związkowym i z tego względu podlegającemu szczególnej ochronie przed rozwiąza-
12
niem stosunku pracy - z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę, a
mianowicie z naruszeniem art. 32 ustawy o związkach zawodowych.
Zgodnie z art. 32 ust. 1 i ust. 4 ustawy o związkach zawodowych (w brzmieniu
obowiązującym w chwili składania przez pracodawcę oświadczenia o wypowiedzeniu
umowy o pracę), pracodawca nie mógł - bez zgody zarządu zakładowej organizacji
związkowej - wypowiedzieć ani rozwiązać bez wypowiedzenia stosunku pracy z pra-
cownikiem będącym członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej w czasie
trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu. To samo ograniczenie
dotyczyło pracownika pełniącego z wyboru funkcję w organach organizacji związko-
wej działającej poza zakładem pracy, bez zgody właściwego statutowo organu tej
organizacji związkowej, w której pracownik pełni lub pełnił swoją funkcję. Bezsporne
między stronami było, że pozwany pracodawca wypowiedział powodowi umowę o
pracę bez uzyskania zgody właściwego organu związku zawodowego, a nawet
wbrew wyraźnemu sprzeciwowi tego organu. Oczywistą konsekwencją naruszenia
przez pracodawcę art. 32 ust. 1 i ust. 4 ustawy o związkach zawodowych było
uwzględnienie przez Sąd Pracy roszczeń powoda: o przywrócenie do pracy na po-
przednich warunkach - na podstawie art. 45 § 1 k.p. oraz o zasądzenie na jego rzecz
wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy, od chwili upływu okresu wy-
powiedzenia i ustania stosunku pracy do chwili podjęcia pracy, pod warunkiem pod-
jęcia pracy - na podstawie art. 47 k.p.
W skardze kasacyjnej nie stawia się zarzutu naruszenia art. 45 § 1 k.p. lub art.
47 k.p., a to te dwa przepisy były podstawą wydania orzeczenia uwzględniającego w
całości powództwo, także w części w dopuszczalny sposób (zgodny z art. 383 k.p.c.)
rozszerzonej w toku postępowania apelacyjnego. Strona pozwana domagała się od-
dalenia powództwa twierdząc, że samo wypowiedzenie umowy o pracę - chociaż
niezgodne z prawem - było uzasadnione, a powód żądając przywrócenia go do pracy
nadużywa prawa podmiotowego, zaś jego roszczenie jest sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego i dlatego nie zasługuje na ochronę. Postawiony w skardze
kasacyjnej zarzut naruszenia art. 8 k.p. nie został połączony z zarzutem naruszenia
art. 4771
k.p.c. (poprzednio art. 4771
§ 2 k.p.c.), a to na podstawie tego ostatniego
przepisu (w związku z art. 8 k.p.) Sąd Okręgowy mógł ewentualnie nie uwzględnić
roszczenia powoda o przywrócenie do pracy i z urzędu uwzględnić alternatywne
roszczenie o zasądzenie na rzecz powoda odszkodowania za niezgodne z prawem
rozwiązanie z nim umowy o pracę za wypowiedzeniem.
13
Zarzut naruszenia art. 8 k.p. jest pozbawiony racji. Opiera się on przede
wszystkim na założeniu skarżącej, że powód faktycznie dopuścił się przypisanych
mu przez stronę pozwaną zachowań, a mianowicie lekceważenia osób przełożonych,
wypowiadania pod ich adresem słów powszechnie uznanych za obelżywe, nieuspra-
wiedliwiania nieobecności w pracy, samowolnego opuszczania miejsca pracy, sa-
mowolnego wskazania czasu swojego urlopu w planie urlopów, rozplakatowania na
terenie zakładu pracy artykułów prasowych, w części inicjowanych przez samego
powoda, mających na celu przedstawienie w jak najmniej korzystnym świetle osób
zarządzających zakładem pracy, a ponadto na założeniu, że przypisane powodowi
zachowania faktycznie uzasadniały rozwiązanie z nim umowy o pracę. To ostatnie
założenie jest nietrafne. Sąd Okręgowy szczegółowo wyjaśnił w uzasadnieniu za-
skarżonego wyroku, z jakiej przyczyny uznał za częściowo sytuacyjnie usprawiedli-
wione zachowanie powoda w stosunku do przełożonych, polegające na kilkukrotnym
wypowiedzeniu pod ich adresem słów obraźliwych. Nie oznaczało to ani akceptacji
Sądu dla tego typu zachowań powoda, w oczywisty sposób nagannych, bo narusza-
jących dobre obyczaje i dobra osobiste tych, do których te słowa zostały skierowane,
ani ustalenia, że takie zachowania powoda nie miały miejsca. Sąd Okręgowy uznał
natomiast tego rodzaju incydentalne zachowanie powoda (w pewnym stopniu uspra-
wiedliwione okolicznościami) za niewystarczające do podzielenia poglądu skarżącej,
że roszczenie o przywrócenie do pracy, zgłoszone na podstawie art. 45 § 1 k.p., nie
zasługuje na ochronę jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie-
uwzględnienie - na podstawie art. 8 k.p. - roszczenia pracownika, podlegającego
szczególnej ochronie przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy, o przywrócenie do
pracy, gdy rozwiązanie to w sposób oczywisty naruszało prawo, może mieć miejsce
wyjątkowo, w okolicznościach szczególnie rażącego naruszenia przez pracownika
obowiązków pracowniczych lub obowiązujących przepisów prawa (także prawa we-
wnątrzzakładowego, np. regulaminu pracy) lub zasad współżycia społecznego. Ta-
kiej kwalifikacji zachowaniom powoda nie przypisano. Pozostałe zarzuty - dotyczące
nieobecności w pracy, opuszczania miejsca pracy bez zgody przełożonych, jedno-
stronnego zdecydowania przez powoda, kiedy będzie korzystał z urlopu wypoczyn-
kowego - Sąd Okręgowy uznał za nieuzasadniające rozwiązania umowy o pracę
(według określenia Sądu „nierzeczywiste”), w sytuacji gdy pomiędzy stronami proce-
su istniał zasadniczy spór co do zakresu obowiązku powoda świadczenia pracy, a
ponadto prowadzony był z inicjatywy powoda spór sądowy dotyczący zakresu jego
14
zwolnienia - jako działacza związkowego - z obowiązku świadczenia pracy i wyna-
grodzenia za ten okres. Zarzut podejmowania przez powoda działań polegających na
inicjowaniu publikacji prasowych w gazetach, a następnie rozwieszaniu na terenie
zakładu pracy odbitek artykułów prasowych, także krytycznych w stosunku do osób
zarządzających zakładem pracy, Sąd Okręgowy ocenił jako również nieuzasadniają-
cy rozwiązania umowy o pracę, ponieważ były to działania podejmowane w ramach
zwykłej działalności związkowej powoda, a ich celem była ochrona praw pracowni-
czych, nie zaś podważanie autorytetu członków zarządu. Jeżeli niektóre z postawio-
nych powodowi jako pracownikowi zarzutów zostały ocenione przez Sąd Okręgowy
jako nieuzasadnione, niekonkretne i nierzeczywiste, to oczywiste jest, że zarzuty te
nie mogły stanowić podstawy do oceny roszczeń powoda jako sprzecznych z zasa-
dami współżycia społecznego. Zarzutu naruszenia art. 45 § 1 k.p. oraz art. 30 § 4
k.p. skarga kasacyjna nie konstruuje, a zatem pogląd Sądu Okręgowego, że niektóre
z postawionych powodowi zarzutów dotyczących naruszania przez niego obowiąz-
ków pracowniczych były nierzeczywiste, niekonkretne i nieuzasadnione, uchyla się
spod kontroli w postępowaniu kasacyjnym.
Konstruując zarzut naruszenia art. 8 k.p., w związku z własną oceną, odmien-
ną od oceny Sądu Okręgowego, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było
uzasadnione, strona pozwana traci z pola widzenia istotny sens i znaczenie szcze-
gólnej ochrony działaczy związkowych przed rozwiązaniem z nimi stosunku pracy.
Istota tej ochrony sprowadza się do tego, że nawet wówczas, gdy istnieją usprawie-
dliwione (uzasadnione, rzeczywiste) przyczyny rozwiązania stosunku pracy ze
szczególnie chronionym działaczem związkowym, nie może do tego dojść przy braku
zgody na to właściwego organu związkowego, a rozwiązanie stosunku pracy mimo
braku takiej zgody prowadzi - w zasadzie - do jego restytucji. Zakres przedmiotowy
ochrony działacza związkowego przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy przez
pracodawcę, przewidziany w art. 32 ustawy o związkach zawodowych (w brzmieniu
obowiązującym w czasie rozwiązywania umowy o pracę z powodem), został określo-
ny stosunkowo szeroko. Od pracodawcy wymaga się uzyskania uprzedniej zgody
zarządu zakładowej organizacji związkowej zarówno wtedy, gdy w stosunku do chro-
nionego działacza związkowego ma on zamiar wypowiedzieć umowę o pracę (roz-
wiązać stosunek pracy za wypowiedzeniem), jak i wówczas gdy zamierza rozwiązać
z nim umowę o pracę (stosunek pracy) bez wypowiedzenia z jakichkolwiek przyczyn,
co obejmuje różne sytuacje - zarówno zawinione, jak i niezawinione przez pracowni-
15
ka (por. wyrok SN z 7 marca 2001 r., I PKN 276/00, OSNAPiUS 2002 nr 22, poz.
549). Ani przepisy Kodeksu pracy, ani przepisy ustawy o związkach zawodowych,
nie przewidują wyłączenia lub ograniczenia ochrony wynikającej z art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych w odniesieniu do pracowników, wobec których - ze
względu na naruszenie przez nich obowiązków pracowniczych - pracodawca zamie-
rza rozwiązać umowę o pracę. Jeżeli pracodawca nie uzyskuje wymaganej przez
prawo zgody na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem będącym działaczem
związkowym, to pracownikowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy nawet
wówczas, gdy dopuścił się naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
Taki jest bowiem sens szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy,
wynikającej z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych (por. wyrok SN z 15
października 1999 r., I PKN 306/99, OSNAPiUS 2001 nr 5, poz. 146). Ochrona prze-
widziana w art. 32 ustawy o związkach zawodowych obejmuje także zawinione za-
chowania pracownika określone w art. 52 § 1 k.p. (por. wyrok SN z 16 czerwca 1999
r., I PKN 124/99, OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 650).
Pozbawienie funkcyjnych działaczy związkowych wzmożonej ochrony trwało-
ści stosunku pracy w wyniku zastosowania art. 8 k.p. i art. 4771
k.p.c., wymaga pre-
cyzyjnego i przekonującego uzasadnienia nadużycia prawa do tej ochrony (por. wy-
rok SN z 16 czerwca 1999 r., I PKN 127/99, OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 652), czego
pozwanemu pracodawcy nie udało się uczynić w rozpoznawanej sprawie. Zarzut nie-
zgodności roszczenia o przywrócenie do pracy z zasadami współżycia społecznego
lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa nie może ograniczać się do
twierdzenia pracodawcy, że działacz związkowy dopuścił się naruszenia obowiązków
pracowniczych, nawet ciężkiego naruszenia, pozwalającego na zakwalifikowanie
jego zachowania w kategoriach art. 52 § 1 k.p. (por. wyrok SN z 16 czerwca 1999 r.,
I PKN 124/99, OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 650). Jeżeli pracodawca wypowiedział
umowę o pracę pracownikowi szczególnie chronionemu ze względu na pełnione
funkcje związkowe z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę, to ro-
dzaj czynu pracownika decyduje o tym, czy można uznać jego roszczenie o przywró-
cenie do pracy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub ze społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem prawa. Jeżeli zachowanie pracownika może być
ocenione jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, wów-
czas żądanie przywrócenia do pracy może stanowić nadużycie prawa (por. wyrok SN
z 26 czerwca 1998 r., I PKN 215/98, OSNAPiUS 1999 nr 14, poz. 461), co jednak
16
wymaga udowodnienia tego rodzaju zarzutów przez pozwanego pracodawcę w toku
procesu. W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy ustalił i ocenił, że naruszenie
przez powoda obowiązków pracowniczych - nawet jeśli miało miejsce - nie może być
ocenione jako naganne w takim stopniu, który uzasadniałby zastosowanie art. 8 k.p.,
a w konsekwencji odmowę udzielenia ochrony działaczowi związkowego. Ochrony tej
można odmówić wówczas, gdy zachowanie pracownika było wyjątkowo, szczególnie,
rażąco sprzeczne z celem i istotą stosunku pracy, czego nie można przypisać za-
chowaniu (działaniu) powoda ustalonemu w rozpoznawanej sprawie. Nawet jeżeli ze
strony powoda doszło do naruszenia obowiązków pracowniczych, wynikających z
regulaminu pracy, a także do naruszenia zasad współżycia społecznego i dobrych
obyczajów, to naruszenia te miały w oczywisty sposób związek z istniejącym między
nim a pracodawcą konfliktem na tle zakresu jego zwolnienia z obowiązku świadcze-
nia pracy oraz podejmowania działań krytykujących zarząd Spółki. Opisany konflikt
dotyczył zatem bezpośrednio działalności powoda jako przewodniczącego zakłado-
wej organizacji związkowej. W tej sytuacji Sąd Okręgowy miał podstawy, aby przyjąć,
że brak jest okoliczności, które usprawiedliwiałyby odmowę udzielenia powodowi
ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych na podsta-
wie art. 8 k.p.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza w sytuacjach, gdy wypowiedze-
nie pracownikowi będącemu działaczem związkowym umowy o pracę było uzasad-
nione (np. ze względu na szczególną naganność zachowania pracownika), lecz na-
ruszało przepisy o szczególnej ochronie działaczy związkowych przed rozwiązaniem
stosunku pracy (w związku z nieuzyskaniem zgody na to zarządu zakładowej organi-
zacji związkowej), zasądzenie odszkodowania w miejsce żądanego przez pracow-
nika przywrócenia do pracy (por. wyroki SN z 26 marca 1998 r., I PKN 571/97,
OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 168, z 16 stycznia 1998 r., I PKN 475/97, OSNAPiUS
1998 nr 23, poz. 683, z 2 kwietnia 1998 r., I PKN 13/98, OSNAPiUS 1999 nr 6, poz.
209, z 1 grudnia 1998, I PKN 469/98, OSNAPiUS 2000 nr 2, poz. 51). Zawsze jednak
w orzecznictwie podkreśla się wyjątkowość odmowy udzielenia ochrony działaczowi
związkowemu, następującej ze względu na szczególne okoliczności, np. ze względu
na to, że naruszenie obowiązków pracowniczych nie miało żadnego związku z peł-
nieniem funkcji związkowych przez zwolnionego pracownika (w orzecznictwie przyta-
czane są w tym kontekście zwłaszcza: spożywanie alkoholu na terenie zakładu
pracy, przystąpienie do pracy w stanie nietrzeźwości, przywłaszczenie mienia na
17
szkodę pracodawcy, ujawnienie istotnych tajemnic handlowych pracodawcy, pobicie
współpracownika). W rozpoznawanej sprawie sytuacja przedstawia się zupełnie ina-
czej; zarzucane powodowi naruszenie obowiązków pracowniczych miało bezpośredni
związek z konfliktem, jaki powstał na tle wykonywania przez niego funkcji związko-
wych. Sama skarżąca w taki właśnie sposób przedstawia okoliczności sprawy w
skardze kasacyjnej. W tej sytuacji należało podzielić stanowisko Sądu Okręgowego,
że wystąpienie przez powoda z roszczeniem o przywrócenie do pracy nie stanowiło
nadużycia prawa w rozumieniu art. 8 k.p.
Nie jest również uzasadniony zarzut naruszenia art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych w związku z § 4 ust. 1 i § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Mi-
nistrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i
zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodo-
wych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bez-
płatnego i zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 71, poz. 336). Zgodnie z art. 31 ust. 1 pkt 1 i
pkt 2 ustawy o związkach zawodowych, prawo do zwolnienia z obowiązku świadcze-
nia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej przysłu-
guje częściowo jednemu pracownikowi w miesięcznym wymiarze godzin równym
liczbie członków zatrudnionych w zakładzie pracy, gdy ich liczba jest mniejsza od 150
(pkt 1) i jednemu pracownikowi, gdy związek liczy od 150 do 500 członków zatrud-
nionych w zakładzie pracy (pkt 2). W zależności od wniosku zarządu zakładowej
organizacji związkowej zwolnienia od pracy udzielane są z zachowaniem prawa do
wynagrodzenia lub bezpłatnie. Na podstawie art. 31 ust. 2 ustawy o związkach za-
wodowych Rada Ministrów określiła, w drodze rozporządzenia, tryb udzielania zwol-
nień od pracy oraz zakres uprawnień przysługujących pracownikowi w czasie tych
zwolnień. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu
udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru
funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracow-
nikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy przewiduje, między innymi,
że pracodawca jest obowiązany, na wniosek zarządu zakładowej organizacji związ-
kowej, zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w za-
rządzie tej organizacji, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wykaże we wniosku,
że zachodzą okoliczności uzasadniające udzielenie zwolnienia, o których mowa w
art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych (§ 4 ust. 1). Wniosek zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej powinien zawierać: 1) wskazanie pracownika, któremu
18
zwolnienie od pracy ma być udzielone, 2) wskazanie okoliczności uzasadniających
udzielenie zwolnienia od pracy, 3) wskazanie, że zwolnienie od pracy ma być udzie-
lone z zachowaniem prawa do wynagrodzenia albo bezpłatnie, 4) określenie wymiaru
i okresu zwolnienia od pracy (§ 4 ust. 2). Jednocześnie, zarząd zakładowej organiza-
cji związkowej jest obowiązany poinformować pracodawcę o ustaniu okoliczności
uprawniających pracownika do korzystania ze zwolnienia od pracy (§ 5 ust. 1). W
razie ustania tych okoliczności pracownik ma obowiązek przystąpienia do pracy (§ 5
ust. 2).
Prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w za-
rządzie zakładowej organizacji związkowej przysługuje jednemu (częściowo lub w
zakresie całego etatu) lub więcej pracownikom - w zależności od liczby członków
związku zawodowego zatrudnionych w zakładzie pracy. Jest to prawo przysługujące
pracownikowi wybranemu do zarządu zakładowej organizacji związkowej w okolicz-
nościach wskazanych w art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych i pod warun-
kiem, że pracownik ten wskazany zostanie przez zarząd jako osoba, która ma korzy-
stać ze zwolnienia. Z przepisu tego wynika także prawo zakładowej organizacji
związkowej (związku zawodowego) domagania się, żeby określone zwolnienie od
pracy zostało udzielone wskazanemu przez nią pracownikowi. Inaczej mówiąc, z art.
31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych wynika powinność pracodawcy o dwoja-
kim charakterze, mianowicie - zarówno wobec określonego pracownika, wskazanego
przez zakładową organizację związkową, jak i wobec tej organizacji. Na tle udziele-
nia pracownikowi zwolnienia od pracy według zasad wynikających z art. 31 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych może powstać między organizacją związkową a
pracodawcą spór, który nie jest sporem z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 476
§ 1 k.p.c. Tak się stało w rozpoznawanej sprawie. Spór o ujawnienie imiennej listy
pracowników będących członkami organizacji związkowej, której przewodniczył po-
wód, dla celów ustalenia zakresu zwolnienia powoda z obowiązku świadczenia
pracy, nie był sporem między powodem (pracownikiem) a strona pozwaną (praco-
dawcą), lecz przede wszystkim sporem między zarządem pozwanej Spółki a zarzą-
dem organizacji związkowej. Negatywnych konsekwencji tego sporu - w tym konse-
kwencji zdecydowanego oporu zarządu organizacji związkowej przed ujawnieniem
imiennej listy swoich członków - nie może ponosić powód jako pracownik. Osobną
kwestią jest, w jaki sposób powinien zostać rozstrzygnięty spór między pracodawcą a
organizacją związkową o ujawnienie imiennej listy członków związku reprezentowa-
19
nych przez tę organizację, w szczególności czy powinno to się odbyć według przepi-
sów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.
Powstanie sporu między zarządem pozwanej Spółki a zarządem działającej w
Spółce organizacji związkowej nie mogło pozbawić powoda realizacji przysługujące-
go mu prawa podmiotowego (istniejącego po stronie pracownika wybranego do za-
rządu zakładowej organizacji związkowej) o zwolnienie z obowiązku świadczenia
pracy w określonym zakresie, wynikającym z art. 31 ust. 1 ustawy o związkach za-
wodowych. Pracownik wybrany do zarządu zakładowej organizacji związkowej i
wskazany przez tę organizację jako osoba korzystająca ze zwolnienia od świadcze-
nia pracy nie może być pozbawiony możliwości doprowadzenia do realizacji tego
prawa, także na drodze postępowania sądowego przed sądem pracy. Spór na tle
przewidzianego w art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych prawa pracownika
do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakła-
dowej organizacji związkowej jest sporem z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 k.p.c.).
Na podstawie tego przepisu pracownik może domagać się przed sądem pracy zobo-
wiązania pracodawcy do zwolnienia go od pracy oraz stosownego wynagrodzenia
pomimo nieświadczenia pracy (por. wyrok SN z 5 czerwca 1996 r., I PRN 37/96,
OSNAPiUS 1997 nr 3, poz. 36, z glosą T.Kuczyńskiego OSP 1997 nr 3, poz. 51). Z
takim powództwem wystąpił powód przeciwko pozwanej Spółce. Wytoczenie tego
powództwa przez powoda mogło zostać potraktowane - jak to trafnie ocenił Sąd
Okręgowy - jako okoliczność wykluczająca możliwość przypisania powodowi istotne-
go i prawnie doniosłego naruszenia obowiązków pracowniczych w związku z jego
odmową realizowania obowiązku świadczenia pracy w zakresie określonym jedno-
stronnie przez pracodawcę, przy istniejącym zasadniczym sporze między zarządem
zakładowej organizacji związkowej a zarządem pozwanej Spółki co do zakresu zwol-
nienia powoda od obowiązku świadczenia pracy.
Zasadnicze elementy prawa do zwolnienia od pracy na okres kadencji pra-
cownika (członka związku zawodowego) w zarządzie zakładowej organizacji związ-
kowej określone zostały w art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, natomiast
szczegółowe zasady udzielania zwolnień ujęto w rozporządzeniu Rady Ministrów z
dnia 11 czerwca 1996 r. Regulacje rozporządzenia określającego w sposób szcze-
gółowy tryb udzielania zwolnień nie mogą przekreślać istoty rozstrzygnięć zawartych
w ustawie. Ustawa zaś wiąże prawo pracownika do zwolnienia z obowiązku świad-
czenia pracy z tym, ilu członków liczy zakładowa organizacja związkowa. Kwestia ta
20
jest kwestią faktu, którą w razie sporu - tak jak miało to miejsce w rozstrzyganej
sprawie - można dowodzić przed sądem pracy. Powód zdecydował się na wszczęcie
przed sądem pracy (w osobnej sprawie) procesu o ustalenie, że przysługuje mu u
strony pozwanej zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w określonym zakresie -
w odpowiednim stosunku do liczby członków związku zawodowego - oraz o zasą-
dzenie wynagrodzenia za czas zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy (w spra-
wie tej została zawarta 30 października 2002 r. ugoda sądowa). Okoliczności te nie
musiały być szczegółowo badane w rozpoznawanej sprawie, której istotą było jedynie
to, czy roszczenie powoda o przywrócenie do pracy nie jest sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego. Jednakże wszczęcie przez powoda takiego procesu (o
ustalenie zakresu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy) wskazuje jednoznacz-
nie na jego wolę rozwiązania środkami prawnymi istniejącego konfliktu, będącego w
większym stopniu konfliktem między organizacją związkową i pracodawcą niż między
powodem jako pracownikiem i stroną pozwaną. W razie sporu co do liczby członków
organizacji związkowej, która stanowi przesłankę prawa do uzyskania zwolnienia od
pracy (zwolnienia o określonym rozmiarze), a w związku z tym w razie sporu co do
tego, czy spełniony został przewidziany w § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 11 czerwca 1996 r. wymóg wykazania przez zarząd zakładowej organizacji
związkowej, że zachodzą okoliczności uzasadniające udzielenie zwolnienia w okre-
ślonym zakresie, należy mieć na uwadze, że sposób rozumienia powinności „wyka-
zania", czy zachodzą określone w tym przepisie okoliczności, nie może być zbyt ry-
gorystyczny i przez to sprzeczny z istotą konstrukcji prawa do zwolnienia od pracy,
zawartą w art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Prawo do zwolnienia od
pracy funkcjonariuszy (działaczy) zakładowych organizacji związkowych należy do
tradycyjnych atrybutów związków zawodowych, stanowiąc element gwarancji ich
prawidłowego i skutecznego funkcjonowania, co przemawia przeciwko takiemu inter-
pretowaniu powołanych wyżej przepisów, które prowadziłoby do ograniczenia lub
osłabienia tego prawa. Niechęć niektórych organizacji związkowych do ujawniania
imiennej listy swoich członków, czego domaga się pracodawca, a także niechęć po-
szczególnych pracowników do ujawniania swojej przynależności związkowej, może
mieć - w zależności od warunków funkcjonowania organizacji związkowej u danego
pracodawcy - istotne uzasadnienie. W skrajnych przypadkach należy się liczyć także
z tym, że władze organizacji związkowej, z woli swoich członków, mogą podejmować
autonomiczne decyzje dotyczące ograniczenia przekazywania informacji na temat
21
przynależności związkowej poszczególnych pracowników, czego nie można uznać za
niedopuszczalne i czego nie należy pomijać także przy wykładni obowiązującego
prawa pracy. W sprawie o ustalenie zakresu zwolnienia działacza związkowego od
obowiązku świadczenia pracy na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawo-
dowych do sądu pracy należy zbadanie czy w rzeczywistości istniały przesłanki
udzielenia zwolnienia od pracy i jaki wymiar powinno mieć to zwolnienie, w szczegól-
ności, czy powinno nastąpić w wymiarze pełnego etatu, czy też w jego części, a jeżeli
w części, to jakiej. Badanie tych okoliczności nie było jednak konieczne w rozpozna-
wanej sprawie, mającej za przedmiot nie ustalenie zakresu zwolnienia powoda z
obowiązku świadczenia pracy, lecz ocenę, czy rozwiązanie z powodem umowy o
pracę było zgodne z prawem i czy jego żądanie przywrócenia do pracy nie jest
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Wystąpienie przez powoda na drogę
sądową z powództwem o ustalenie przez sąd pracy zakresu przysługującego mu
zwolnienia od obowiązku świadczenia pracy wykluczyło możliwość przypisania po-
wodowi w rozpoznawanej sprawie tego rodzaju zachowań lub intencji, które uzasad-
niałyby odmowę przywrócenia go do pracy z powołaniem się na nadużycie przez
niego prawa, albo przypisania mu ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych
w związku z odmową stawienia się do pracy w terminach wskazanych arbitralnie
przez pracodawcę lub opuszczaniem miejsca pracy bez zgody przełożonego, ponie-
waż toczący się między stronami (pracodawcą i pracownikiem) spór sądowy co do
zakresu zwolnienia wykluczał potraktowanie zachowań powoda jako rażąco sprzecz-
nych z zasadami współżycia społecznego (powód wystąpił z pozwem o ustalenie
przez sąd pracy zakresu przysługującego mu zwolnienia już 20 lipca 2000 r.).
Obowiązek wykazania we wniosku zarządu zakładowej organizacji związko-
wej, że zachodzą okoliczności uzasadniające udzielenie zwolnienia, o których mowa
w art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych (§ 4 ust. 1 rozporządzenia), nie
oznacza powinności ich udowodnienia przez zarząd zakładowej organizacji związko-
wej, w szczególności przez złożenie imiennej listy członków związku. Wniosek taki
wynika zarówno z założenia, że przepisy aktu wykonawczego (rozporządzenia) nie
mogą przekreślać sensu rozstrzygnięć ustawowych ani kolidować z ich rationis legis,
jak i ze sposobu określenia w § 4 ust. 2 rozporządzenia (który powinien być rozumia-
ny jako bliższe wyjaśnienie ogólniejszych stwierdzeń zawartych w jego § 4 ust. 1)
treści wniosku zarządu zakładowej organizacji związkowej. Wymaganie dotyczy je-
dynie tego, aby wniosek zawierał „wskazanie” (a zatem nie „wykazanie”) okoliczności
22
uzasadniających udzielenie zwolnienia. Z powyższych rozważań wynika, że zakła-
dowa organizacja związkowa ma prawo odmówić pracodawcy podania imiennej listy
członków związku, nie ma natomiast prawa odmówić „wskazania” dokładnej aktualnej
liczby członów związku. W razie sporu sądowego dotyczącego tej kwestii ma nato-
miast obowiązek wykazania przed sądem (udowodnienia jako faktu istotnego) speł-
nienia warunków przewidzianych w art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Z
tych przyczyn nie miał istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej
sprawy fakt odmowy udzielenia przez zarząd Międzyzakładowej Komisji NSZZ „Soli-
darność” zarządowi pozwanej Spółki informacji zawierającej imienną listę członków
związku zawodowego zatrudnionych w „S.” SA celem zweryfikowania liczby przysłu-
gujących powodowi, z tytułu pełnienia funkcji związkowej, liczby godzin wolnych od
pracy. Ta postawa Komisji Międzyzakładowej - niezależnie od tego czy słuszna, czy
niesłuszna, zgodna z prawem, czy też nie - nie może wpływać negatywnie na ocenę
postępowania powoda jako pracownika. Powód nie może ponosić negatywnych
konsekwencji tej odmowy.
Podkreślenia wymaga jednak, że pracownik sam sobie nie może udzielić zwol-
nienia od pracy, ani też nie może tego uczynić zarząd zakładowej organizacji związ-
kowej. Zwolnienie takie może zostać udzielone jedynie przez pracodawcę na pod-
stawie wniosku zarządu zakładowej organizacji związkowej, a jeżeli pracodawca nie
chce tego wniosku uwzględnić - może go do tego zobowiązać orzeczenie sądowe
nakazujące mu udzielenie takiego zwolnienia. Jednocześnie, po udzieleniu działa-
czowi związkowemu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na podstawie art. 31
ust. 1 ustawy o związkach zawodowych pracodawca nie ma możliwości arbitralnego
cofnięcia (odwołania) tego zwolnienia bez zaistnienia do tego podstaw, np. zmniej-
szenia się liczby członków zakładowej organizacji związkowej (spadku liczby człon-
ków poniżej limitów określonych w art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych).
Zwolnienie od obowiązku świadczenia pracy udzielane jest na okres kadencji. Jeżeli
w trakcie jej trwania ustaną okoliczności uprawniające pracownika do korzystania ze
zwolnienia, to fakt ten powinien być stwierdzony przez zarząd zakładowej organizacji
związkowej, która ma w takim przypadku obowiązek poinformowania o tym praco-
dawcy (§ 5 ust. 1 rozporządzenia). Pracodawca, który poweźmie wątpliwość co do
liczebności zakładowej organizacji związkowej - w kontekście udzielenia działaczowi
związkowemu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy - powinien mieć możliwość
zweryfikowania lub zaktualizowania swojej wcześniejszej decyzji o przyznaniu zwol-
23
nienia z pracy. Z § 5 ust. 1 rozporządzenia wynika, że ustanie prawa do korzystania
ze zwolnienia od pracy może być następstwem decyzji zarządu zakładowej organi-
zacji związkowej. Może być też - w razie sporu na tym tle między pracodawcą a za-
kładową organizacją związkową - następstwem orzeczenia sądu pracy w indywidual-
nej sprawie z zakresu prawa pracy. Obowiązek pracownika będącego działaczem
związkowym, polegający na przystąpieniu przez niego do pracy, jest przede wszyst-
kim następstwem czynności podjętych przez zarząd zakładowej organizacji związko-
wej. Do kompetencji zakładowej organizacji związkowej należy bowiem to, w jaki
sposób zechce ona rozdysponować prawo do zwolnień z obowiązku świadczenia
pracy między poszczególnych członków jej zarządu (art. 31 ust. 1 pkt 6 ustawy o
związkach zawodowych). Powstanie obowiązku pracownika przystąpienia do pracy
powinno zostać poprzedzone czynnością zarządu zakładowej organizacji związko-
wej, polegającą na poinformowaniu pracodawcy o ustaniu okoliczności uprawniają-
cych pracownika do korzystania ze zwolnienia. Jednak może się zdarzyć, że zakła-
dowa organizacja związkowa nie zachowuje się lojalnie wobec pracodawcy i nie in-
formuje go rzetelnie o zmianach w liczbie jej członków. W uchwale składu siedmiu
sędziów podjętej w dniu 20 stycznia 1999 r., III ZP 25/98 (OSNAPiUS 1999 nr 17,
poz. 541), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że pracownik jest, zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy
o związkach zawodowych, obowiązany przystąpić do pracy w odpowiednim wymia-
rze, a więc ograniczyć zakres korzystania z udzielonego mu przez pracodawcę zwol-
nienia od pracy, także wówczas, gdy zarząd zakładowej organizacji związkowej nie
poinformował pracodawcy o zmianie okoliczności uzasadniających udzielenie takiego
zwolnienia. W motywach tej uchwały podkreśla się, że wprawdzie pracodawca jest
związany treścią wniosku zakładowej organizacji związkowej co do osoby (osób),
której ma być udzielone zwolnienie, ewentualnego „podziału” limitu zwolnień między
większą liczbę osób, czasu zwolnienia (kadencji), a także zachowania (bądź nieza-
chowania) prawa do wynagrodzenia, lecz nie wyklucza to prawa weryfikacji wniosku
pod względem jego zgodności z obowiązującym prawem. Pracodawca może zatem
sprawdzać, czy osoby wymienione we wniosku zostały wybrane do zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej i czy ich liczba (lub rozmiar zwolnienia) odpowiada
ustawowo określonej liczbie członków związku zatrudnionych w danym zakładzie
pracy. Pracownik objęty wnioskiem nie udziela bowiem sam sobie zwolnienia od
pracy. Zwolnienie, które prowadzi do istotnej modyfikacji treści stosunku pracy, ak-
tualizuje się jako przedmiot obowiązku pracodawcy tylko w razie spełnienia przesła-
24
nek określonych w przepisie art. 31 ust. 1 ustawy. Z treści tego przepisu nie sposób
wnioskować, aby pracownik mógł wbrew woli pracodawcy nie świadczyć pracy, a
nawet otrzymywać wynagrodzenie bez wykonywania pracy, pomimo braku wspo-
mnianych przesłanek. To samo dotyczy zmiany, względnie ustania okoliczności
(faktów) warunkujących udzielenie zwolnienia, np. wskutek wygaśnięcia mandatu
członka zarządu zakładowej organizacji związkowej, jej rozwiązania lub też istotnej
zmiany liczby członków, niezależnie od tego, czy zarząd - zgodnie z § 5 ust. 1 rozpo-
rządzenia - zawiadomi o tym pracodawcę. Pracownik jest wówczas obowiązany
podjąć pracę, a pracodawca może się tego od niego domagać w trybie stosownych
poleceń. W razie sporu - pozostaje droga postępowania sądowego. Z drogi tej sko-
rzystał powód. Sąd Okręgowy miał usprawiedliwione podstawy do wniosku, że skoro
strony zawarły ugodę w sprawie wszczętej przez powoda o ustalenie rozmiaru zwol-
nienia z obowiązku świadczenia pracy, a pracodawca wypłacił mu stosowne wyna-
grodzenie za czas zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, to wcześniejsze do-
maganie się przez niego świadczenia pracy przez powoda w zakresie większym niż
określony przez zakładową organizację związkową było bezpodstawne.
Trafne poglądy wyrażone w powołanej wyżej uchwale z 20 stycznia 1999 r., III
ZP 25/98, są adekwatne w przedmiotowej sprawie, która również dotyczyła zmniej-
szenia liczby członków związku poniżej prawnie doniosłej granicy 150 osób. Liczba
członków związku to rzecz zobiektywizowana, dająca pracownikowi będącemu dzia-
łaczem związkowym uprawnienie do ubiegania się o zwolnienie z obowiązku świad-
czenia pracy i aktualizująca po stronie jego pracodawcy obowiązek udzielenia takie-
go zwolnienia. Kontrolę liczby członków związku może przeprowadzić sąd pracy w
razie wszczęcia sporu z zakresu prawa pracy (np. sprawy o prawo do zwolnienia od
obowiązku świadczenia pracy w celu prowadzenia działalności związkowej). W toku
tej kontroli sąd kieruje się dyrektywą poszanowania autonomii związku w sferze jego
statutowej działalności, w tym zwłaszcza określania zasad sprawowania związko-
wych funkcji (art. 10 ustawy o związkach zawodowych), lecz nie wyklucza to uznania,
że określona uchwała związkowa nie zaktualizowała wobec pracodawcy obowiązku
płatnego oddelegowania pracownika do działalności związkowej.
Sąd Najwyższy nie rozpoznał zarzutów dotyczących naruszenia przepisów
postępowania, stanowiących procesową podstawę skargi kasacyjnej, a odnoszących
się do oceny dowodów. Zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów nie
mogą być podstawą skargi kasacyjnej (art. 3983
§ 4 k.p.c.). Podniesione w skardze
25
kasacyjnej zarzuty naruszenia „art. 233 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c.” nie mo-
głyby zostać uwzględnione również z tej przyczyny, że skarżąca nie wskazuje wyraź-
nie i jednoznacznie, jakie konkretne dowody zostały błędnie ocenione przez Sąd
Okręgowy i na czym ta błędna ocena polegała. Ogólne stwierdzenia, sprowadzające
się do tego, że prawidłowa analiza materiału dowodowego zgodna z regułą komplek-
sowości prowadzi do odmiennych wniosków albo że za wadliwą powinna być uznana
ocena dowodów nie uwzględniająca wszystkich istotnych okoliczności wynikających
z akt sprawy, nie stanowią jakiegokolwiek uzasadnienia dla zarzutu naruszenia
wskazanych przepisów prawa procesowego. Oczywiste jest, że zachowania powoda,
które stały się przyczyną wypowiedzenia mu umowy o pracę, były następstwem
sporu i konfliktu, jaki powstał między pracodawcą a międzyzakładową organizacją
związkową w związku z odmową zarządu tej organizacji udostępnienia stronie po-
zwanej imiennej listy pracowników pozwanej Spółki będących członkami związku
zawodowego. Skutki tego konfliktu nie mogą jednak obciążać powoda jako pracow-
nika, chociaż był on przewodniczącym zarządu organizacji związkowej.
Nie jest również usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 391 § 1 k.p.c. w
związku z art. 328 § 2 k.p.c., mimo że rację ma skarżąca wskazując na brak w za-
skarżonym orzeczeniu uzasadnienia tego punktu rozstrzygnięcia, w którym zasą-
dzono od pozwanej na rzecz powoda wynagrodzenie za czas pozostawania bez
pracy, jaki upłynął między wyrokiem Sądu Rejonowego a wyrokiem Sądu Okręgowe-
go. Podstawę materialnoprawną takiego rozstrzygnięcia stanowił art. 47 k.p. Podsta-
wę formalną - art. 383 k.p.c., zgodnie z którym w sprawach o świadczenia powtarza-
jące się można rozszerzyć w postępowaniu apelacyjnym żądanie pozwu o świadcze-
nia za dalsze okresy. Żaden z tych przepisów (art. 47 k.p. i art. 383 k.p.c.) nie stano-
wił podstawy skargi kasacyjnej. W skardze tej nie kwestionuje się również wysokości
zasądzonego świadczenia. Wysokość została określona przez powoda w jego wnio-
sku, obejmującym żądanie zasądzenia w postępowaniu apelacyjnym dalszych po-
wtarzających się świadczeń (z tytułu wynagrodzenia za pracę) za czas po wydaniu
wyroku przez Sąd Rejonowy (art. 383 k.p.c.), łącznie z przedstawieniem sposobu
wyliczenia żądanej należności.
Rację ma skarżąca, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera istotną
wadę konstrukcyjną, ponieważ Sąd Okręgowy sporządzając uzasadnienie w żaden
sposób nie odniósł się do podstaw prawnych (materialnych i formalnych) uwzględ-
nienia rozszerzenia powództwa w postępowaniu apelacyjnym. Jest to jednak wada
26
uzasadnienia, która nie miała wpływu na treść rozstrzygnięcia, a w każdym razie
skarżąca wpływu tego nie wykazała. Tymczasem, zgodnie z art. 3983
1 pkt 2 k.p.c.,
podstawę skargi kasacyjnej może stanowić naruszenie przepisów postępowania,
jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Stwierdzona wada
konstrukcyjna uzasadnienia (a tylko tego rodzaju uchybienia zarzuca skarżąca w
skardze kasacyjnej) istotnego wpływu na wynik sprawy mieć nie mogła. Na przed-
stawione przez skarżącą zagadnienie prawne odpowiedź jest oczywista - w sytuacji
gdy sąd drugiej instancji, korzystając z możliwości przewidzianej w art. 383 k.p.c.,
zasądza świadczenie powtarzające się za dalszy czas oznaczony, nie jest zwolniony
z obowiązku sporządzenia uzasadnienia, w którym powołane zostałyby dowody uza-
sadniające rozstrzygnięcie, w szczególności wskazujące na jego podstawy faktyczne
i okoliczności uzasadniające wysokość zasądzonej kwoty.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na pod-
stawie art. 39814
k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c.
========================================