Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 lipca 2006 r.
I PK 36/06
Wypłata świadczenia przedemerytalnego na podstawie art. 37k ustawy z
dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity
tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.) nie jest przeszkodą w zasądzeniu w
wyroku sądowym wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, o którym
mowa w art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorzą-
dowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.).
Przewodniczący SN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie: SN Zbigniew
Hajn, SA Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 lipca 2006 r. sprawy z
powództwa Wandy B. przeciwko Urzędowi Miasta i Gminy w O. o wynagrodzenie, na
skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Częstochowie z dnia 30 września 2005 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację strony pozwanej od wyroku
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Zawierciu z dnia 1 kwietnia 2005 r. [...] oraz zasą-
dził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset) ty-
tułem kosztów postępowania za drugą i trzecią instancję.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Wanda B. wniosła o zasądzenie od pozwanego Urzędu Miasta i
Gminy w O. kwoty 22.035,60 zł tytułem wynagrodzenia z ustawowymi odsetkami od
dnia 2 października 2003 r. W uzasadnieniu pozwu podniosła, że pracowała u po-
zwanego od 1 maja 1999 r. do 30 września 2003 r. na stanowisku głównego księgo-
wego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Ponadto pracodawca mia-
nował ją na stanowisko głównego księgowego. Zdaniem powódki, wobec ustania za-
trudnienia z powodu reorganizacji urzędu gminy pracownikowi samorządowemu mia-
nowanemu przysługuje wynagrodzenie obliczone jak ekwiwalent za urlop wypoczyn-
2
kowy za czas pozostawania bez pracy, przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Po-
zwany Urząd wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc, że powódka otrzymała od-
prawę na podstawie art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.) oraz kwotę 5.000 zł
tytułem odszkodowania za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę. Zdaniem
pozwanego, obydwie te kwoty zostały wypłacone na tej samej podstawie prawnej, to
jest z tytułu rozwiązania umowy o pracę, zatem zaspokajają roszczenie powódki w
całości. Zarzucił nadto, że pobieranie świadczenia przedemerytalnego jest tożsame z
pobieraniem wynagrodzenia ze stosunku pracy, a zgodnie z ustawą z dnia 22 marca
1990 r. o pracownikach samorządowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz.
1593 ze zm.), wynagrodzenie należy się jedynie za czas pozostawania bez pracy.
Wyrokiem z dnia 1 kwietnia 2005 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Zawierciu
zasądził od pozwanego Urzędu na rzecz powódki kwotę 22.035,60 zł z ustawowymi
odsetkami od 2 października 2003 r. Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka w
okresie od 1 maja 1999 r. do 30 września 2003 r. była zatrudniona w pozwanym
Urzędzie na stanowisku głównej księgowej w pełnym wymiarze czasu pracy, na pod-
stawie umowy o pracę zawartej w dniu 30 kwietnia 1999 r. na czas nieokreślony. Ak-
tem z dnia 1 sierpnia 2002 r. powódka została mianowana na stanowisko głównego
księgowego i uzyskała status mianowanego pracownika samorządowego. W dniu 16
czerwca 2003 r. pozwany wypowiedział powódce umowę o pracę z zachowaniem
trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia z powodu likwidacji stanowiska głównego
księgowego. Przed Sądem Rejonowym w Zawierciu toczyło się postępowanie o
uznanie tego wypowiedzenia za bezskuteczne [...], zakończone ugodą, na mocy któ-
rej pozwany zobowiązał się wypłacić powódce kwotę 5.000 zł tytułem odszkodowa-
nia. Powódka otrzymała tę kwotę, a także odprawę w wysokości trzymiesięcznego
wynagrodzenia za podstawie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Decyzją [...] z dnia 16
czerwca 2003 r. Burmistrz Miasta i Gminy O. stwierdził nieważność decyzji o miano-
waniu powódki na stanowisko głównej księgowej. Decyzją z dnia 30 stycznia 2004 r.
[...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w C. uchyliło decyzję Burmistrza Miasta i
Gminy O. z dnia 16 czerwca 2003 r. i umorzyło postępowanie. W uzasadnieniu
stwierdzono, że wydanie przez Burmistrza decyzji nie miało podstaw prawnych. Po-
wódka od dnia 30 września 2003 r., to jest od upływu okresu wypowiedzenia umowy,
3
pozostaje bez pracy, gdyż nie jest nigdzie zatrudniona. Od listopada 2003 r. powódka
pobiera świadczenie przedemerytalne.
Sąd Rejonowy przyjął, że powódka była mianowanym pracownikiem samorzą-
dowym stosownie do art. 2 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych. Wpraw-
dzie Burmistrz stwierdził nieważność aktu mianowania, ale Samorządowe Kolegium
Odwoławcze uchyliło tę decyzję. Zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach sa-
morządowych, w przypadku ustania zatrudnienia z powodu likwidacji lub reorganiza-
cji urzędu gminy połączonej ze zmniejszeniem stanu zatrudnienia, pracownikowi sa-
morządowemu mianowanemu przysługuje wynagrodzenie obliczone jak ekwiwalent
za urlop wypoczynkowy za czas pozostawania bez pracy, przez okres nie dłuższy niż
6 miesięcy. Niesporne jest, że nastąpiła reorganizacja pozwanego Urzędu, gdyż zli-
kwidowano stanowisko głównej księgowej, co wiązało się ze zmniejszeniem stanu
zatrudnienia. W ocenie Sądu Rejonowego, jedynym warunkiem, od którego ustawo-
dawca uzależnił wypłatę wynagrodzenia, jest pozostawanie pracownika bez pracy.
Pozostawanie bez pracy oznacza taki stan faktyczny, w którym pracownik stracił
jedno zatrudnienie, a nie uzyskał jeszcze innego. Obojętne natomiast jest, czy pra-
cownik miał możliwość podjęcia innego zatrudnienia oraz czy czynił starania o pracę.
W przepisie tym nie ma mowy o dodatkowym warunku pozostawania byłego pracow-
nika w niedostatku wskutek braku pracy. Powódka pozostaje bez pracy i pobiera
świadczenie przedemerytalne. W świetle art. 37k ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o
zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz.
514 ze zm.), obowiązującej w dacie wymagalności roszczenia, aby uzyskać świad-
czenie przedemerytalne trzeba było być osobą bezrobotną, a więc pozostającą bez
pracy. Sąd Rejonowy nie zgodził się z twierdzeniem pozwanego, że pobieranie
świadczenia przedemerytalnego jest tożsame z pobieraniem wynagrodzenia ze sto-
sunku pracy. Również wypłaty na rzecz powódki odszkodowania oraz odprawy nie
można uznać za zaspokojenie jej roszczenia o wynagrodzenie, bowiem są to zupeł-
nie odmienne świadczenia.
Wyrokiem z dnia 30 września 2005 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Częstochowie, po rozpoznaniu apelacji pozwanego Urzędu,
zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, że zasądził od pozwa-
nego na rzecz powódki kwotę 979,36 zł z ustawowymi odsetkami od 11 listopada
2003 r. i oddalił powództwo oraz apelację w pozostałym zakresie. Sąd Okręgowy
uznał, że apelacja pozwanego jest co do zasady usprawiedliwiona. Sąd Okręgowy za
4
podstawę rozważań przyjął ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy, z tym
że ustalił, iż powódka pobierała świadczenie przedemerytalne od dnia 8 października
2003 r. Sąd Okręgowy uznał, że istota sporu sprowadza się do oceny przesłanek na-
bycia prawa do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Powódka była pra-
cownikiem samorządowym mianowanym, z którym rozwiązano stosunek pracy z po-
wodu likwidacji stanowiska pracy. Jednak zdaniem Sądu Okręgowego, nie sposób
zgodzić się z oceną Sądu pierwszej instancji, że okres pobierania świadczenia
przedemerytalnego jest okresem pozostawania bez pracy, uprawniającym do pobie-
rania wynagrodzenia przewidzianego w art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach samo-
rządowych. Według Sądu drugiej instancji, świadczenie to ma charakter socjalny i
gwarantuje zwolnionemu pracownikowi wynagrodzenie za czas pozostawania bez
pracy, w zamian za utracony zarobek. Powódka utraciła pracę, ale w zamian otrzy-
mała świadczenie przedemerytalne, będące „odpowiednikiem przyszłej emerytury” i
zapewniające jej stałe źródło utrzymania. Warunkiem uzyskania tego świadczenia
jest posiadanie statusu osoby bezrobotnej, czyli nieosiągającej dochodów. Z chwilą
uzyskania świadczenia przedemerytalnego powódka nabyła stałe źródło dochodu
będące surogatem wynagrodzenia za pracę. Sąd Okręgowy powołał się na wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lipca 1992 r., II SA 609/92, według
którego pracownik pobierający ze Skarbu Państwa wynagrodzenie obliczone jak
ekwiwalent za urlop wypoczynkowy na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy pracownikach
samorządowych nie jest bezrobotnym w rozumieniu art. 15 (wówczas obowiązującej)
ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu, a zatem nie może pobierać zasiłku
dla bezrobotnych. Według Sądu Okręgowego, z orzeczenia tego jednoznacznie wy-
nika, że pobieranie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy jako świadcze-
nia pochodzącego ze Skarbu Państwa i pobieranie zasiłku dla bezrobotnych (również
pochodzącego z zasobów Skarbu Państwa), „wzajemnie się wyłącza”. Zdaniem
Sądu drugiej instancji, „sytuacja ta analogicznie odnosi się do sytuacji powódki”. Po-
bieranie świadczenia przedemerytalnego, będącego stałym (a nie tak jak zasiłek dla
bezrobotnych) okresowym źródłem dochodu wyklucza prawo powódki do wynagro-
dzenia za czas pozostawania bez pracy. Sąd Okręgowy uważa, że odmienna wykład-
nia „pozostawałaby w sprzeczności z funkcją ochronną wynagrodzenia za czas pozo-
stawania bez pracy”. Dlatego, jedynie za okres od ustania stosunku pracy w dniu 30
września 2003 r. do rozpoczęcia pobierania świadczenia przedemerytalnego w dniu 8
5
października 2003 r., powódce przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez
pracy w kwocie 979,36 zł.
Od tego wyroku powódka wniosła skargę kasacyjną, w której zarzuciła naru-
szenie: 1) art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych na skutek przyjęcia,
że otrzymanie przez nią świadczenia przedemerytalnego wyłącza możliwość nabycia
prawa do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy; 2) art. 37k ustawy o za-
trudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu na skutek przyjęcia, że świadczenie przede-
merytalne stanowi odpowiednik zasiłku dla bezrobotnych, co oznacza, iż osobie po-
bierającej takie świadczenie nie przysługuje prawo do wynagrodzenia określonego w
art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych. W uzasadnieniu skargi po-
wódka podniosła, że z art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych jedno-
znacznie wynika, iż pracownikowi samorządowemu przysługuje prawo do wynagro-
dzenia za czas pozostawania bez pracy, jeżeli jest pracownikiem mianowanym, jego
zatrudnienie ustało z przyczyny, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 tej ustawy oraz
jeżeli pozostaje on bez pracy. W rozpoznawanej sprawie sporne było zaistnienie
przesłanki polegającej na pozostawaniu powódki bez pracy, z uwagi na pobieranie
przez nią świadczenia przedemerytalnego. Zdaniem powódki, prawo do spornego
wynagrodzenia uzależnione jest wyłącznie od pozostawania zwolnionego pracownika
bez pracy. „Pozostawanie bez pracy” oznacza zaś taki stan faktyczny, w którym pra-
cownik stracił jedno zatrudnienie, a nie uzyskał jeszcze innego. Powódka spełniła ten
warunek, bowiem od upływu okresu wypowiedzenia pozostaje bez pracy, gdyż nie
była nigdzie zatrudniona. Zdaniem powódki, Sąd drugiej instancji błędnie przyjął, że
pobieranie przez nią świadczenia przedemerytalnego wyłącza prawo do spornego
wynagrodzenia. Z brzmienia art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych
nie wynika bowiem, aby pobieranie świadczenia przedemerytalnego przez byłego
mianowanego pracownika samorządowego stanowiło podstawę uniemożliwiającą
uzyskanie tego wynagrodzenia. Sąd Okręgowy wprowadził więc dodatkowy warunek
nabycia prawa do tego wynagrodzenia, którego przepis nie przewiduje. Świadczenie
przedemerytalne stanowi surogat emerytury, nie można jednak tego świadczenia
utożsamiać z zasiłkiem dla bezrobotnych. Sąd Okręgowy bezzasadnie powołał się na
wyrok NSA z dnia 27 lipca 1992 r., gdyż dotyczy on innej sytuacji, a mianowicie przy-
padku, gdy pracownik samorządowy, który otrzymał już wynagrodzenie na podstawie
art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych, jednocześnie ubiega się o za-
siłek dla bezrobotnych.
6
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W rozpoznawanej sprawie występuje problem zbiegu prawa do dwóch świad-
czeń, a mianowicie prawa do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy okre-
ślonego w art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych oraz do świadczenia
przedemerytalnego, o którym mowa w art. 37k ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziała-
niu bezrobociu. Sąd drugiej instancji uznał, że osoba pobierająca świadczenie przed-
emerytalne nie pozostaje bez pracy w rozumieniu art. 10 ust. 3 ustawy o pracowni-
kach samorządowych oraz że pobieranie tego świadczenia wyłącza nabycie prawa
do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Oba te wnioski są nietrafne.
Zgodnie z art. 37k ust. 1 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, jedną z
przesłanek nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego jest spełnienie okre-
ślonych w ustawie warunków do uzyskania statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku.
Status bezrobotnego ma natomiast osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy
zarobkowej (art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu).
Oznacza to więc, że świadczenie przedemerytalne może być przyznane tylko osobie
niezatrudnionej i niewykonującej innej pracy zarobkowej, a więc pozostającej bez
pracy, czyli osobie, która nie pozostaje w stosunku pracy. Skoro powódka otrzymała
świadczenie przedemerytalne to znaczy, że została uznana za osobę niezatrudnioną
i niewykonującą pracy zarobkowej, a więc pozostającą bez pracy, co zostało zresztą
ustalone w sposób bezsporny. Pobieranie świadczenia przedemerytalnego nie może
więc prowadzić do wniosku, że jest to okres niebędący pozostawaniem bez pracy, a
wręcz odwrotnie, warunkiem uzyskania tego świadczenia jest pozostawanie bez
pracy.
Sąd drugiej instancji dla poparcia wykładni, że pobieranie świadczenia przed-
emerytalnego wyklucza nabycie prawa do wynagrodzenia za czas pozostawania bez
pracy odwołał się do wykładni przedstawionej w wyroku Naczelnego Sądu Admini-
stracyjnego z dnia 27 lipca 1992 r., II SA 609/92 (ONSA 1994 nr 1, poz. 11), według
którego (teza pierwsza) pracownik pobierający wynagrodzenie ze Skarbu Państwa
obliczone jak ekwiwalent ze urlop wypoczynkowy na podstawie art. 10 ust. 3 w
związku z art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządo-
wych, nie jest bezrobotny w rozumieniu art. 15 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o
zatrudnieniu (Dz.U. Nr 75, poz. 446 ze zm.), a zatem nie może pobierać zasiłku dla
7
bezrobotnych. Odwołanie się do wykładni przedstawionej w orzecznictwie jest uspra-
wiedliwione wówczas, gdy stany faktyczne rozpoznawanych spraw są tożsame i cho-
dzi o wykładnię tego samego (takiego samego) przepisu. Jak łatwo zauważyć w tym
wyroku interpretacja Naczelnego Sądu Administracyjnego dotyczyła art. 15 ustawy z
dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu. Już z tego względu Sąd Okręgowy nie mógł
poprzestać na prostym odwołaniu się do tej wykładni, lecz powinien stwierdzić, czy
stan prawny mający zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, a wynikający z przepi-
sów ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,
nie jest odmienny. Należy też zauważyć, że w tym wyroku Naczelny Sąd Administra-
cyjny w zasadzie nie przeprowadził wykładni art. 15 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r.
o zatrudnieniu, lecz odwołał się do utrwalonego orzecznictwa (niewskazanego; być
może chodziło o wyrok NSA z dnia 19 lutego 1991 r., SA/Lu 109/91, Monitor Prawni-
czy 1993 nr 3, s. 92, według którego mianowany urzędnik państwowy - w razie zwol-
nienia z pracy - otrzymuje do czasu podjęcia nowego zatrudnienia wynagrodzenie z
funduszy Skarbu Państwa - art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych - wyłączające uprawnienie do zasiłku z Fundu-
szu Pracy, przewidziane w ustawie z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu). Sąd
drugiej instancji pominął natomiast liczne orzeczenia Sądu Najwyższego dotyczące
zbiegu prawa do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z art. 10 ust. 3
ustawy o pracownikach samorządowych z zasiłkiem dla bezrobotnych (dotyczy to
również podobnego wynagrodzenia z funduszów Skarbu Państwa przysługującego
początkowo na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych, tekst pierwotny: Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.;
obecnie - jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm., a następnie, po no-
welizacji dokonanej ustawą z dnia 2 grudnia 1994 r. o zmianie ustawy o pracowni-
kach urzędów państwowych, Dz.U. Nr 136, poz. 704 ze zm., świadczenia pienięż-
nego ze środków budżetu państwa przysługującego na podstawie art. 131
ust. 1
ustawy o pracownikach urzędów państwowych).
Zgodzić się należy, że świadczenie przedemerytalne jest szczególną kategorią
świadczenia socjalnego, wykazującego cechy emerytury i zasiłku dla bezrobotnych
(por. I. Sierocka: Świadczenia przedemerytalne PiZS 2003 nr 7, s. 23). Dlatego
orzecznictwo dotyczące zbiegu prawa do wynagrodzenia za czas pozostawania bez
pracy z art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych (art. 13 ust. 1 pkt 2 lub
131
ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych) z zasiłkiem dla bezrobot-
8
nych jest właściwym odniesieniem do wykładni przepisów w zakresie zbiegu tego
wynagrodzenia ze świadczeniem przedemerytalnym. Wśród orzeczeń Sądu Najwyż-
szego dotyczących tego przedmiotu na poparcie wykładni prezentowanej przez Sąd
Okręgowy należałoby wskazać na uchwałę z dnia 12 lutego 1992 r., I PZP 6/92
(OSNCP 1992 nr 7-8, poz. 133), przyjmującą, że pracownicy samorządowej miano-
wanej, której stosunek pracy wygasł z dniem 31 grudnia 1990 r. z mocy art. 33 ust. 1
ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych i która stała się
osobą bezrobotną przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przez
okres nie dłuższy niż 6 miesięcy od daty ustania stosunku pracy, określone w art. 10
ust. 3 w związku z art. 33 ust. 2 tej ustawy albo za ten okres zasiłek dla bezro-
botnych, jeżeli odpowiada warunkom, przewidzianym w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia
29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu. W tej uchwale przyjęto więc wyłączanie się tych
świadczeń przede wszystkim ze względów funkcjonalnych, ale uznano, że pracowni-
kowi przysługuje prawo wyboru świadczenia (przeważnie wyższego). Sposób wy-
kładni przedstawiony w tej uchwale jest jednak odosobniony i zdecydowanie w
orzecznictwie przeważa pogląd, że świadczenia te nie wyłączają się, gdyż przysłu-
gują od różnych podmiotów (z różnych źródeł finansowania), na odmiennych podsta-
wach faktycznych i prawnych, w różnej wysokości oraz spełniają różne funkcje. Wy-
nagrodzenie za czas pozostawania bez pracy nie jest wynagrodzeniem za pracę
(por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1991 r., I PZP
8/91, OSNCP 1992 nr 2, poz. 22). Przysługiwanie tego wynagrodzenia zapewnia
środki utrzymania, ale jest też szczególnym przywilejem pracowników mianowanych
(por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24
maja 1991 r., I PZP 1/91, OSNCP 1992 nr 1, poz. 2; Orzecznictwo Gospodarcze
1991 nr 4, poz. 85 z komentarzem M. Rafacz-Krzyżanowskiej; PiZS 1992 nr 2, s. 57
z komentarzem M. Gersdorf-Giaro). Stanowi dodatkową gwarancję zabezpieczenia
środków utrzymania dla zwolnionego, a pozostającego bez pracy, urzędnika pań-
stwowego, ale jest też gwarancją stabilności zatrudnienia oraz przywilejem pracowni-
ków mianowanych, służącym zachęceniu do podjęcia tego zatrudnienia oraz wzmoc-
nieniu pozycji i prestiżu tej grupy pracowników (uzasadnienie uchwały składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1994 r., I PZP 18/94, OSNAPiUS 1994 nr
10, poz. 159). Nie uzależniono prawa do tego świadczenia od złego stanu material-
nego urzędnika ani od braku jakichkolwiek dochodów lub osiągania niskich docho-
dów (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1998 r., I PKN 516/97,
9
OSNAPiUS 1999 nr 2, poz. 69). Przesłanka pozostawania bez pracy jest spełniona,
gdy następuje utrata dotychczasowego zatrudnienia i nieuzyskanie innego (uzasad-
nienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 września 1991 r., I PZP 43/91, OSNCP
1992 nr 4, poz. 55), bez względu na przyczyny niepodjęcia zatrudnienia (por. uza-
sadnienia uchwał Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 1991 r., I PZP 31/91, OSNCP
1992 nr 3, poz. 45 i z dnia 13 listopada 1991 r., I PZP 50/91, OSP 1992 nr 9, poz.
196 oraz wyroków z dnia 4 czerwca 1993 r., I PRN 44/93, PiZS 1993 nr 12, s. 80 i z
dnia 29 listopada 1998 r., I PKN 340/98, OSNAPiUS 2000 nr 3, poz. 99).
Wykładnią zbiegu omawianych świadczeń w sposób najbardziej rozwinięty za-
jął się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 kwietnia 1995 r., I PZP 11/95 (OSNAPiUS
1995 nr 20, poz. 247), w której uznano, że wynagrodzenie przyznane na podstawie
art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów pań-
stwowych nie podlega zmniejszeniu o kwotę zasiłku dla bezrobotnych pobranego za
okres, za który przyznano to wynagrodzenie. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Naj-
wyższy wywiódł w szczególności, że wynagrodzenie przewidziane w art. 13 ust. 1 pkt
2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych jest szczególnym świadczeniem
przysługującym mianowanemu urzędnikowi państwowemu w razie wypowiedzenia
mu stosunku pracy z powodu likwidacji lub reorganizacji urzędu, przy czym należy
się ono w okresie między ustaniem zatrudnienia a podjęciem przez niego nowego
zatrudnienia, z zastrzeżeniem, iż nie może ono przysługiwać za okres dłuższy, niż
sześć miesięcy. Przyznanie tego wynagrodzenia nie jest uzależnione od jakichś in-
nych okoliczności czy warunków, co oznacza, iż na gruncie wykładni językowo-lo-
gicznej nie mogą one być z jego treści wywodzone, czy też do niej wprowadzane.
Sąd Najwyższy uznał, że nie ma podstaw, aby w razie zbiegu tych świadczeń, w dro-
dze analogii, stosować obowiązujący wówczas art. 47 § 2 k.p., przewidujący zmniej-
szenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy o wynagrodzenie za pracę,
które pracownik uzyskał, podejmując zatrudnienie w innym zakładzie pracy. Sąd Naj-
wyższy wskazał, że zasiłki dla bezrobotnych w zasadniczy sposób w swym charakte-
rze prawnym odbiegają od świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zasiłki te są
bowiem świadczeniami typu publicznoprawnego, finansowanymi z odrębnego fundu-
szu celowego (Funduszu Pracy), a nie z Funduszu Ubezpieczenia Społecznego, „ad-
ministrowane” przez urzędy pracy, a nie ZUS, zaś spory na ich tle rozpatrywane są
nie przez sądy pracy i ubezpieczeń społecznych, lecz przez Naczelny Sąd Admini-
stracyjny. Istnienie pewnych podobieństw między tymi zasiłkami a świadczeniami z
10
ubezpieczenia społecznego nie daje jeszcze podstaw do traktowania obu tych kate-
gorii w sposób analogiczny, a w każdym razie do stosowania na tej podstawie wy-
kładni per analogiam. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że terminowe wypłacanie
wynagrodzenia przewidzianego w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach urzę-
dów państwowych, przy prawidłowym funkcjonowaniu urzędów pracy, eliminuje moż-
liwość otrzymywania przez pracownika zarówno wynagrodzenia, jak i zasiłku dla bez-
robotnych, gdyż w razie wypłacenia wynagrodzenia kierownik rejonowego urzędu
pracy powinien - na zasadzie art. 22 ust. 1 pkt 10 ustawy z 16 października 1991 r. -
wydać decyzję odmawiającą przyznania zasiłku dla bezrobotnych. Uszczuplenie
uprawnień pracowniczych może nastąpić tylko w trybie przewidzianym w przepisach
dotyczących zasiłków dla bezrobotnych, a nie na podstawie przepisów przewidują-
cych wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (po rozwiązaniu stosunku
pracy).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela tę wy-
kładnię i stwierdza, że ma ona zastosowanie do jej stanu faktycznego i prawnego.
Zauważyć należy, że w ustawie o pracownikach urzędów państwowych przewidziano
wyłączenie prawa do świadczenia za czas pozostawania bez pracy w przypadku na-
bycia prawa do emerytury (art. 131
ust. 1 in fine) oraz jego odpowiedniego zmniejsze-
nia w razie pobierania zasiłku wychowawczego, chorobowego albo macierzyńskiego
(art. 131
ust. 2). Nie ma jednak podstaw do stosowania tych przepisów do pracowni-
ków samorządowych, gdyż ustawa o pracownikach urzędów państwowych ma do
nich zastosowanie tylko w przypadkach wskazanych (por. art. 7, 8, 24, czy 25 ustawy
o pracownikach samorządowych), a w ogólności w kwestiach nieuregulowanych sto-
suje się do nich odpowiednio przepisy Kodeksu pracy (art. 31 ust. 1 ustawy o
pracownikach samorządowych). Nie ma też podstaw do stosowania art. 131
ustawy o
pracownikach urzędów państwowych w drodze analogii. Wynika to przede wszystkim
ze stwierdzenia, że nie występuje w tym zakresie luka prawna. Zbieg prawa do
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z art. 10 ust. 3 ustawy o pracowni-
kach samorządowych ze świadczeniem przedemerytalnym jest bowiem uregulowany
w art. 28 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Zgodnie z tym przepi-
sem, osoba, która pobrała nienależne świadczenie pieniężne, obowiązana jest do
zwrotu, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, kwoty otrzymanego świadcze-
nia wraz z przekazaną od tego świadczenia zaliczką na podatek dochodowy od osób
fizycznych oraz składką na ubezpieczenie zdrowotne (ust. 1). Za nienależnie po-
11
brane świadczenie uważa się świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności
powodujących ustanie prawa do jego pobierania, jeżeli pobierający to świadczenie
był pouczony o tych okolicznościach (art. 28 ust. 2 pkt 1), a w szczególności świad-
czenie przedemerytalne wypłacone za okres, za który, w związku z orzeczeniem
sądu, wypłacono wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (art. 28 ust. 2 pkt
5). Przepis art. 28 ust. 2 pkt 5 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu
reguluje więc sytuację, w której wypłacono świadczenie przedemerytalne, a następ-
nie za ten okres „w związku z orzeczeniem sądu” wypłacono wynagrodzenie za czas
pozostawania bez pracy. Wówczas wypłacone świadczenie przedemerytalne staje
się świadczeniem nienależnym i może podlegać zwrotowi pod warunkami wynikają-
cymi z ustawy. Z przepisu tego wynika wprost, że wypłata świadczenia przedemery-
talnego nie jest przeszkodą w zasądzeniu w wyroku sądowym wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy.
Z tych względów na podstawie art. 39816
oraz art. 98 § 1 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji.
========================================