Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 sierpnia 2006 r.
I PK 55/06
Pracodawca (a także podmiot działający na jego rzecz) może skutecznie
zmienić swoje oświadczenie co do początku biegu wypowiedzenia w przy-
padku odwołania pracownika zatrudnionego na podstawie powołania, jeżeli
pracownik wyrazi na to zgodę.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Krystyna Bednarczyk, Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 sierpnia 2006 r. sprawy
z powództwa Bogumiły C. przeciwko Domowi Pracy Twórczej w W. o zapłatę, na
skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z
dnia 4 listopada 2005 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w punkcie I w zakresie odnoszącym się do
wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 10 lutego 2005 r. [...] w jego punktach
I i IV oraz w jego punkcie III w części oddalającej powództwo ponad kwotę 7.927,50
zł (siedem tysięcy dziewięćset dwadzieścia siedem i 50/100), a także uchylił zaskar-
żony wyrok w punktach II, IV i V i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyj-
nemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępo-
wania kasacyjnego,
2. o d d a l i ł skargę kasacyjną w pozostałym zakresie.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Bogumiła C. w pozwie skierowanym przeciwko Ministrowi Kultury
domagała się uznania bezskuteczności wypowiedzenia umowy o pracę.
Sąd Rejonowy w Suwałkach postanowieniem z dnia 18 lipca 2002 r. wezwał
do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Dom Pracy Twórczej w W., który w
odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa.
2
Po ostatecznym sprecyzowaniu swoich żądań powódka domagała się zasą-
dzenia od pozwanego Domu Pracy Twórczej w W. następujących kwot: 1) 23.782,50
zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem wynagrodzenia za pracę za okres od 1
sierpnia 2002 r. do 31 października 2002 r., 2) 23.782,50 zł wraz z ustawowymi od-
setkami od dnia 2 listopada 2002 r. do dnia zapłaty tytułem nagrody jubileuszowej za
40 lat pracy, 3) 23.782,50 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 listopada 2002 r.
do dnia zapłaty tytułem odprawy emerytalnej, 4) 2.652,58 wraz z ustawowymi odset-
kami od dnia 2 listopada 2002 r. do dnia zapłaty tytułem wyrównania ekwiwalentu za
urlop wypoczynkowy, 5) 2.688,26 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 grud-
nia 2003 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania.
Powódka cofnęła pozew w stosunku do Ministra Kultury, a także w zakresie
odszkodowania za sprzeczne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę. Postępo-
wanie w stosunku do Ministra Kultury zostało umorzone postanowieniem z 27 wrze-
śnia 2004 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach wyrokiem
z dnia 10 lutego 2005r. [...] zasądził od pozwanego Domu Pracy Twórczej w W. na
rzecz powódki Bogumiły C.: I. kwotę 23.782,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami ty-
tułem wynagrodzenia za okres od 1 sierpnia 2002 r. do dnia 31 października 2002 r.;
II. kwotę 23.782,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem nagrody jubileuszowej;
III. kwotę 23.782,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem odprawy emerytalnej;
IV. kwotę 2.652,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem wyrównania ekwiwa-
lentu za urlop wypoczynkowy; V. kwotę 2.688,26 zł wraz z ustawowymi odsetkami
tytułem odszkodowania; w pkt VI. umorzył postępowanie w zakresie roszczenia o
zapłatę odszkodowania za sprzeczne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę; w
punktach VII-IX orzekł o kosztach postępowania i rygorze natychmiastowej wykonal-
ności.
Sąd ustalił, że powódka była zatrudniona od dnia 1 grudnia 1979 r. w Domu
Pracy Twórczej i Wypoczynku „W.” w W. na podstawie umowy o pracę na czas nie-
określony na stanowisku kierownika. Od dnia 1 lipca 1984 r. powódka była zatrud-
niona na stanowisku kierownika poprzednika prawnego pozwanego, a następnie dy-
rektora Domu Pracy Twórczej w W. na podstawie powołania. Podstawa zatrudnienia
powódki nie uległa zmianie po wejściu w życie nowelizacji Kodeksu pracy z dnia 2
czerwca 1996 r. Pracodawcą powódki był Dom Pracy Twórczej w W. Łączny staż
pracy powódki przed podjęciem zatrudnienia u pozwanego wynosił 16 lat i 9 miesię-
3
cy. W okresie od 16 kwietnia 1966 r. do dnia 31 października 1966 r. (6 miesięcy i 15
dni) powódka sprawowała opiekę nad swoimi dziećmi.
Powódka przyjęła praktykę osobistego wystawiania faktur klientom Domu. Nie
miała zastępcy. Powódka od wielu lat cierpi na chorobę wrzodową dwunastnicy. Ob-
jawom tego schorzenia „towarzyszyły niepokojące sygnały ze strony układu krąże-
nia”. Dnia 24 kwietnia 2002 r. powódka była u lekarza rodzinnego, a następnego
dnia, na podstawie otrzymanego skierowania, w poradni szpitalnej. Dnia 25 kwietnia
2002 r. świadczyła pracę do południa gdyż wizytę w poradni miała wyznaczoną na
godzinę 13oo
. Tego dnia lekarz wystawił jej zaświadczenie o czasowej niezdolności
do pracy na okres od 25 kwietnia do 7 maja 2002 r. Tego samego dnia nie powróciła
do pracy, a o zwolnieniu zawiadomiła głównego księgowego. Następnego dnia nie
stawiła się w pracy. Na prośbę głównego księgowego przyjechała jednak do pracy
między 900
a 1000
, co spowodowane było koniecznością rozliczenia dużej grupy gości
kończących pobyt i wyjazdem do W. tego dnia głównego księgowego i kierownika do
spraw technicznych. Około godziny 10oo
przybyła do pozwanego Domu „czwórka
wysłanników Ministra Kultury”. Trzy osoby dokonały wręczenia powódce aktu odwo-
łania ze stanowiska dyrektora pozwanego Domu podpisanego przez Ministra Kultury
z jednoczesnym zwolnieniem jej z obowiązku świadczenia pracy. Powódka „starała
się tłumaczyć, że jest na zwolnieniu lekarskim”. Po wręczeniu odwołania przedsta-
wiono nowego dyrektora Dariusza J. Powódka zaczęła wprowadzać go w obowiązki i
podpisała fakturę dla grupy gości opuszczających Dom. Powódka przysłała praco-
dawcy pocztą zwolnienie za okres od 25 kwietnia 2002 r. do 7 maja 2002 r. Korzy-
stała ze zwolnienia nieprzerwanie do 23 lipca 2002 r., z tym że od 7 do 13 maja 2002
r. była hospitalizowana.
Pracodawca poinformował powódkę w piśmie z 2 października 2002 r., że
okres wypowiedzenia jej stosunku pracy z powołania rozpoczął się 31 lipca 2002 r. i
upłynie 31 października 2002 r. W trzeciej dekadzie października powódka zwróciła
się do pracodawcy za pośrednictwem Ministra Kultury o wypłacenie nagrody jubile-
uszowej i odprawy emerytalnej oraz „pośrednictwo” w przygotowaniu dokumentacji
umożliwiającej uzyskanie wcześniejszej emerytury i złożenie jej w ZUS. Pracodawca
po otrzymaniu pisma powódki z Ministerstwa Kultury podjął polemikę i koresponden-
cję twierdząc, że nie jest w stanie przygotować dokumentów do organu rentowego.
Ostatecznie wniosek o emeryturę wraz z zaświadczeniami został przesłany przez
pozwanego do ZUS 23 grudnia 2002 r. Powódce przyznano wcześniejszą emeryturę
4
od 1 grudnia 2002 r. Ostatnie miesięczne wynagrodzenie powódki wynosiło 7.927,50
zł. a emerytura 2.688,26 zł.
Sąd Okręgowy uznał, że chora powódka stawiła się w miejscu pracy 26 kwiet-
nia 2002 r. wyłącznie z nagłej potrzeby przedsiębrania określonych działań w imieniu
i interesie pozwanego, nie zaś celu zwykłego świadczenia pracy, a zatem wręczenie
jej odwołania ze stanowiska nastąpiło w okresie usprawiedliwionej nieobecności w
pracy. Powołując się na orzeczenia Sądu Najwyższego, Sąd pierwszej instancji
uznał, że w sprawie znajduje zastosowanie przepis art. 72 § 1 k.p., zgodnie z którym
jeżeli odwołanie nastąpiło w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bieg
wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie tego okresu. Działanie pracodawcy (który
przyznał wcześniej, że okres wypowiedzenia rozpoczął bieg 31 lipca 2002 r.) odma-
wiającego tej ochrony, stanowi nadużycie prawa i jest sprzeczne z zasadami współ-
życia społecznego. Dlatego Sąd zasądził stosowną kwotę tytułem wynagrodzenia za
trzymiesięczny okres wypowiedzenia na podstawie art. 72 § 1 k.p. w związku z art. 8
k.p., 69 k.p. i 49 k.p. W związku z faktem wypłaty powódce ekwiwalentu za urlop wy-
poczynkowy bez uwzględnienia okresu od 1 sierpnia do 31 października 2002 r. Sąd
uwzględnił powództwo o wyrównanie tego ekwiwalentu na podstawie art. 171 § 1 w
związku z art. 1551
§ 1 pkt 2 k.p.
Odnosząc się do roszczenia powódki o nagrodę jubileuszową za 40 lat pracy,
Sąd pierwszej instancji stwierdził, że w myśl § 11 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Mini-
stra Kultury i Sztuki z dnia 23 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania pra-
cowników zatrudnionych w instytucjach kultury prowadzących w szczególności dzia-
łalność w zakresie upowszechniania kultury (Dz.U. Nr 45, poz. 446, ze zm.) pracow-
nikom instytucji kultury przysługują nagrody jubileuszowe w wysokości 300% mie-
sięcznego wynagrodzenia po 40 latach. Stosownie do § 11 ust. 2 tego rozporządze-
nia do okresu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej wlicza się wszystkie
poprzednie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odręb-
nych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą upraw-
nienia pracownicze. Powyższe normy posiadają swoje odpowiedniki w regulaminie
wynagradzania obowiązującym w pozwanym Domu (odpowiednio § 2 pkt 5 oraz § 3
ust. 1 regulaminu). „Odrębne przepisy” znajdują się w zarządzeniu Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i in-
nych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i
wypłacania (M.P. Nr 44 poz. 358 ze zm.). Wprawdzie ustawodawca zdecydował się z
5
dniem 2 czerwca 1996r. uchylić art. 79 k.p., stanowiący delegację do wydania
przedmiotowego zarządzenia, ale nie oznacza to, iż zarządzenie z 1989r. w zakresie
ustalającym okresy zaliczane do czasokresu, od którego zależą uprawnienia pra-
cownicze przestało obowiązywać w instytucjach kultury. Zarówno rozporządzenie z
1999 r., jak i regulamin wynagradzania obowiązujący od dnia 1 kwietnia 2000 r. w
pozwanym Domu Pracy Twórczej w W. przewidują możliwość nabycia przez pracow-
nika prawa do nagrody jubileuszowej i nie zawierają enumeratywnie wymienionych
kategorii okresów innych niż okresy zatrudnienia, które podlegają wliczeniu do
okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. W tej mierze oba akty
prawne odsyłają do przepisów odrębnych, jakimi niewątpliwie są normy zarządzenia
z 1989 r.
Sąd uznał, że powódka 16 lipca 2002 r. „uzyskała” 40 lat uprawniających ją do
nagrody jubileuszowej, na który to okres składają się: okresy zatrudnienia, przypa-
dające od dnia 17 lipca 1962 r. do dnia 15 kwietnia 1966 r. i od dnia 1 Iistopada1966
r. do dnia 16 lipca 2002 r. oraz okres opieki nad dziećmi, przypadający od dnia 16
kwietnia 1966 r. do dnia 31 października 1966 r. Sąd stwierdził, że gdyby nawet
uznać, iż powódka nie mogła traktować okresu opieki nad dziećmi jako okresu zrów-
nanego z okresem zatrudnienia, a tym samym jako okresu uprawniającego do naby-
cia nagrody jubileuszowej, to pracownica i tak nabyłaby prawo do nagrody jubileu-
szowej za 40 lat pracy w oparciu o § 11 ust. 7 rozporządzenia z 1999 r., w myśl któ-
rego w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem pracownika na emerytu-
rę lub rentę pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody brakuje mniej niż
12 miesięcy licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę wypłaca się w dniu
rozwiązania. Taka sama norma znajduje się w regulaminie wynagradzania pozwa-
nego.
W zakresie roszczenia o odprawę emerytalną Sąd powołał się na § 12 ust. 1
pkt 3 rozporządzenia z 1999 r. Regulację tę potwierdza regulamin wynagradzania
pozwanego. Sąd stwierdził, iż w przedmiotowej sprawie występuje związek funkcjo-
nalny pomiędzy ustaniem stosunku pracy powódki a przejściem na emeryturę. Zda-
niem Sądu oczywiste jest, iż gdyby powódka nie została odwołana z zajmowanego
stanowiska, nie skorzystałaby tak szybko z uprawnień służących jej na podstawie
przepisów kształtujących ubezpieczenia społeczne. Dla nabycia prawa do odprawy
emerytalnej nie miał znaczenia fakt, iż powódka najpierw została odwołana ze sta-
nowiska a dopiero później, tuż przed ustaniem stosunku pracy powzięła kroki w celu
6
ubiegania się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Jako że powódka nie zo-
stała odwołana w trybie art. 70 § 3 k.p. w związku z art. 52 § 1 pkt 1 k.p. nie wystę-
puje negatywna przesłanka nabycia prawa do odprawy emerytalnej. Przesłanki takiej
nie stanowi również okoliczność, iż powódka z dniem 1 grudnia 2002 r. nabyła prawo
do emerytury, jako emerytury wcześniejszej.
Odnosząc się do roszczenia powódki o odszkodowanie, w związku opóźnie-
niem w złożeniu do ZUS wniosku o emeryturę, Sąd pierwszej instancji powołał się na
przepis art. 125 ust. 1 pkt 1 - 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162 poz. 1118, ze zm.),
który wprawdzie - odmiennie niż przepis art. 97 ust. 1 pkt 2 poprzednio obowiązują-
cej ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz.U. Nr 40 poz. 267, ze zm.) - nie przewiduje odpowiedzialności cywilnej
pracodawcy w przypadku nienależytego wypełnienia obowiązków wobec pracownika,
ale odpowiedzialność odszkodowawcza wynika z art. 415 i 416 k.c. Zdaniem Sądu
pozwany nie podjął wystarczających starań, aby umożliwić powódce jak najszybsze
złożenie do ZUS wniosku o emeryturę i dopuścił się zawinionego zaniedbania. W
rezultacie powódka poniosła szkodę stanowiącą równowartość emerytury za listopad
2002 r. i tę szkodę - zdaniem Sądu - pracodawca powinien jej wyrównać.
Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany Dom Pracy Twórczej w W.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 4 listopada 2005 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok w pkt I, III ponad kwotę
7.927,50 zł, IV,V i powództwo w tym zakresie oddalił, ponadto zmienił pkt VII zaskar-
żonego wyroku w zakresie kosztów postępowania i oddalił apelację w pozostałej
części.
Sąd Apelacyjny uznał, że bezspornie powódka w okresie poprzedzającym
wręczenie odwołania ze stanowiska nie czuła się dobrze, jednakże w dniu 26 kwiet-
nia 2002 r. stawiła się do pracy i wykonywała czynności służbowe. W ocenie Sądu
zasadne są argumenty skarżącego, iż sytuacja nie wymagała osobistego udziału po-
wódki w rozliczeniu grupy wycieczkowej kończącej swój pobyt w ośrodku w tym wła-
śnie dniu. Warunek „nieobecności pracownika w pracy”, wyrażony w art. 41 k.p. jako
przesłanka konieczna dla ochrony stosunku pracy przed wypowiedzeniem, występuje
również w art. 53 § 1 pkt 2 k.p., w którym uznano niezdolność pracownika do pracy
wskutek choroby za przyczynę usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy.
Do nieobecności nawiązuje też art. 53 § 3 k.p. Z przepisów tych nie można więc wy-
7
wodzić, że okresami w czasie trwania których nie można wypowiedzieć umowy o
pracę, są okresy „niezdolności do pracy z powodu choroby”. Wykładnia art. 41 oraz
53 § 1 i 3 k.p. wskazuje, że o zakazie wypowiedzenia nie decyduje sama tylko nie-
zdolność pracownika do pracy spowodowana jego chorobą, ale przede wszystkim
musi być spełniona druga przesłanka, którą jest nieobecność pracownika w pracy.
Wypowiedzenie umowy o pracę dokonane w czasie obecności pracownika w
pracy jest zatem skuteczne i nie może być podważone przez ochronę stosunku pracy
wynikającą z art. 41 k.p., gdyż o bezskuteczności takiego wypowiedzenia decyduje
wyłącznie nieobecność pracownika w pracy. Brak jest bowiem uzasadnienia dla za-
stąpienia wymagania nieobecności w pracy przesłanką choroby pracownika powo-
dującej niezdolność do pracy. Przez obecność w pracy należy rozumieć stawienie się
pracownika do pracy i świadczenie pracy, a więc wykonywanie obowiązków wynika-
jących z umowy o pracę lub też gotowość do jej wykonywania. Wykonywanie pracy
jest aktywną formą obecności pracownika w pracy i sam fakt wykonywania obowiąz-
ków pracowniczych z reguły przemawia przeciwko późniejszym twierdzeniom pra-
cownika o jego niezdolności do pracy. Jeżeli mimo otrzymanego zwolnienia lekar-
skiego pracownik nadal wykonuje pracę, to czas pozostawania w pracy nie może być
rozumiany jako usprawiedliwiona nieobecność chroniona art. 41 k.p. Okres ochronny
przewidywany w art. 41 k.p. rozpoczyna się zatem z chwilą powstania przesłanki za-
kazu wypowiedzenia, tj. nieobecności pracownika w pracy z powodu choroby czynią-
cej go niezdolnym do pracy lub zaprzestania świadczenia pracy z tej samej przy-
czyny.
Nie można jednak odmówić pracownikowi ochrony przed wypowiedzeniem mu
umowy o pracę w sytuacji, gdy jest faktycznie chory i niezdolność do pracy została
stwierdzona orzeczeniem lekarskim, ale pracownik pozostał jeszcze w pracy z uwagi
na niemożność opuszczenia stanowiska pracy, np. wobec braku zastępcy, czy też do
chwili przybycia innego pracownika do obsługi maszyny. Bezskuteczność wypowie-
dzenia umowy o pracę w takiej sytuacji jak i w okolicznościach przybycia chorego
pracownika do pracy w celu załatwienia ważnych spraw dla zakładu pracy, nie wyni-
ka jednak z art. 41 k.p., wobec braku przesłanki „nieobecności w pracy”, ale powinna
być oceniona w kontekście art. 45 § 1 k.p. Pozwoli to wyeliminować przypadki nie-
sprawiedliwego pozbawienia ochrony stosunku pracy gorliwych pracowników, którzy
decydują się na wykonywanie swoich obowiązków pracowniczych mimo choroby.
8
W ocenie Sądu Apelacyjnego powódka stawiając się do pracy sama podjęła
decyzję o tym, iż stan zdrowia nie uniemożliwia jej wykonywania obowiązków, a tym
samym w sposób dorozumiany zrezygnowała ze zwolnienia lekarskiego. Dalsze za-
chowanie powódki w tym dniu potwierdza prawidłowość powyższej tezy. W świetle
powyższego Sąd pierwszej instancji niezasadnie dał wiarę zeznaniom powódki, gdy
mówiła o tym, że przebywała na zwolnieniu lekarskim a odmówił wiary zeznaniom
świadka, który twierdził, że nie informowała komisji, że przebywa na zwolnieniu le-
karskim. Również z zeznań następcy powódki na stanowisku dyrektora - Dariusza J.
wynikało, iż nie było takiej sytuacji, aby powódka informowała w obecności swego
następcy, że jest chora.
Reasumując, Sąd drugiej instancji uznał, że w okolicznościach przedmiotowej
sprawy nie ma podstaw do stwierdzenia, iż wręczenie odwołania nastąpiło w okresie
usprawiedliwionej nieobecności w pracy w rozumieniu art. 41 k.p., a zatem nie ma
również zastosowania przepis art. 72 § 1 k.p., co powoduje konieczność zmiany pkt I
zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w tym zakresie. Konsekwencją takiego
rozstrzygnięcia jest również zmiana pkt IV wyroku i oddalenie powództwa w tej czę-
ści (co do wyrównania ekwiwalentu za urlop).
Przechodząc do rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji w zakresie objętym
pkt V wyroku, Sąd Apelacyjny stwierdził, że powódka nie informowała pozwanego o
zamiarze przejścia na emeryturę. Wbrew odmiennemu stanowisku Sądu Okręgowe-
go, postępowanie pozwanego nie dawało podstaw do ustalenia jego odpowiedzial-
ności odszkodowawczej z art. 415 i 416 k.c. za spóźnione złożenie do ZUS wniosku
o emeryturę. Sąd Apelacyjny zmienił zatem pkt V zaskarżonego wyroku i oddalił po-
wództwo.
Odnosząc się do rozstrzygnięcia w zakresie odprawy emerytalnej, Sąd drugiej
instancji uznał, iż apelacja pozwanego jest zasadna tylko częściowo. Sąd Okręgowy
w uzasadnieniu wyroku stwierdził istnienie związku funkcjonalnego pomiędzy rozwią-
zaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę. W ocenie Sądu Apelacyjnego
brak jest jakiegokolwiek związku pomiędzy tymi zdarzeniami. Stosunek pracy po-
wódki uległ rozwiązaniu wskutek odwołania jej ze stanowiska. Wprawdzie w piśmie o
odwołaniu nie są wskazane jego przyczyny, ale z akt sprawy wynika, że wobec po-
wódki zostało wszczęte postępowanie karne w związku z nieprawidłowościami w
okresie jej pracy na stanowisku dyrektora pozwanego pracodawcy. Wynik tego po-
stępowania nie był znany Sądowi orzekającemu w dacie wyrokowania. Materiał do-
9
wodowy sprawy nie daje podstaw do stwierdzenia, że powódka przed październikiem
2002 r. nosiła się z zamiarem przejścia na emeryturę, przeciwnie, jej działania zmie-
rzały do przywrócenia stosunku pracy, kontynuowania zatrudnienia. Przejście na
emeryturę było więc konsekwencją i zarazem koniecznością związaną z rozwiąza-
niem stosunku pracy, jest to zatem sytuacja odwrotna niż rozwiązanie stosunku
pracy w związku z przejściem na emeryturę. W tej sytuacji powódka nie nabyła
prawa do odprawy emerytalnej na podstawie § 12 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Mini-
stra Kultury i Sztuki z dnia 23 kwietnia 1999r. powołanego przez Sąd pierwszej in-
stancji, gdyż przepis ten dotyczy pracowników, których stosunek pracy ustał w
związku z przejściem na emeryturę lub rentę, co w przedmiotowej sprawie nie miało
miejsca. Tym niemniej powódka nabyła prawo do odprawy emerytalnej na podstawie
art. 921
§ 1 k.p. Sąd Apelacyjny uznał, że odprawa z art. 921
§ 1 k.p. przysługuje bez
względu na to z czyjej inicjatywy dochodzi do rozwiązania stosunku pracy i niezależ-
nie od przyczyn, które legły u podstaw rozwiązania stosunku pracy. Nie ma też zna-
czenia, czy w momencie rozwiązania stosunku pracy wolą pracownika było ubiega-
nie się emeryturę. Nie ma jednak podstaw, aby powyższą korzystną dla pracowników
wykładnię przepisu art. 921
§ 1 k.p., dającego prawo do odprawy w podstawowej
wysokości 1 - miesięcznego wynagrodzenia (stanowiącej swoistą rekompensatę
zmiany statusu pracownika na status emeryta), stosować również do systemów wy-
nagradzania niemających charakteru powszechnego, a przewidujących wyższe niż
podstawowa kwoty odpraw emerytalnych.
Mając to na uwadze, Sąd Apelacyjny zmienił pkt III zaskarżonego wyroku co
do kwoty przewyższającej równowartość 1 - miesięcznego wynagrodzenia i oddalił
powództwo w tej części, a w pozostałej części oddalił apelację skierowaną do tego
punktu wyroku. Zdaniem Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji
w zakresie roszczenia o nagrodę jubileuszową jest w pełni zasadne.
Ponadto, w ocenie Sądu Apelacyjnego pismo pozwanego z dnia 2 paździer-
nika 2002 r. informujące powódkę, iż okres wypowiedzenia jej stosunku pracy z po-
wołania rozpoczął się 31 lipca 2002r. i upłynie z dniem 31 października 2002r. oraz
że należy jej się za ten okres wynagrodzenie, nie może w jakikolwiek sposób wpły-
wać na sposób rozstrzygnięcia sprawy. Pozwany wystawił i doręczył powódce świa-
dectwo pracy określające końcową datę stosunku pracy na dzień 31 lipca 2002r. W
toku procesu niezmiennie prezentował stanowisko, że w sprawie „nie znajduje zasto-
sowania art. 72 k p.”.
10
Od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego powódka złożyła skargę kasacyj-
ną, zaskarżając ten wyrok w części w jakiej zmienia on wyrok Sądu Okręgowego,
domagając się przy tym uchylenia wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części i
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu; ewentualnie
zmiany wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części i oddalenia apelacji także w
tej części w jakiej Sąd Apelacyjny apelację Domu Pracy Twórczej w W. uwzględnił,
oraz zasądzenia kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych.
W skardze kasacyjnej zarzucono zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepi-
sów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik postępowania, tj.: 1) art. 382
k.p.c. w związku z art. 5 k.p.c. w związku z art. 45 Konstytucji Rzeczpospolitej Pol-
skiej, przez przeprowadzenie postępowania dowodowego z urzędu, mimo działania
po stronie pozwanego w postępowaniu apelacyjnym pełnomocnika profesjonalnego i
dopuszczenie dowodów z karty chorobowej powódki na okoliczność, czy zwolnienie
lekarskie powódki zostało wystawione w dacie późniejszej niż wynika z tego zwolnie-
nia; 2) art. 368 § 1 punkty 2 i 3 k.p.c. w związku z art. 378 § 1 k.p.c., przez uwzględ-
nienie większości żądań pozwanego zawartych w apelacji pomimo tego, iż apelacja
w części zarzutów nie wskazywała, które to konkretnie przepisy zostały naruszone
ani na czym te naruszenia konkretnie polegały.
Ponadto w skardze zarzucono naruszenie prawa materialnego, tj.: 1) § 12 ust.
1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 23 kwietnia 1999 r. w sprawie
zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury prowadzą-
cych w szczególności działalność w zakresie upowszechniania kultury, przez doko-
nanie błędnej wykładni tego przepisu i przyjęcie, że przepis ten stosuje się wyłącznie
do sytuacji, w której jedyną i bezpośrednią przyczyną ustania stosunku pracy jest
przejście przez pracownika na emeryturę, mimo że przepis ten ma treść identyczną z
treścią art. 921
§ 1 k.p., który Sąd drugiej instancji wyłożył prawidłowo, przyjmując, że
odprawa emerytalna przysługuje w każdej sytuacji, gdy pracownik po ustaniu sto-
sunku pracy przechodzi na emeryturę (nie kontynuuje zatrudnienia), 2) art. 72 § 1
k.p., przez jego błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że od-
sunięcie w czasie początku biegu wypowiedzenia dotyczy tylko sytuacji, w której od-
wołanie nastąpiło w okresie usprawiedliwionej nieobecności bądź w czasie obecności
w pracy w okresie dysponowania zwolnieniem lekarskim, jeżeli opuszczenie stanowi-
ska pracy jest niemożliwe, a nie dotyczy sytuacji, w której pracownik w interesie pra-
11
codawcy stawia się do pracy, mimo że teoretycznie możliwe (aczkolwiek niezmiernie
utrudnione) byłoby wykonanie jego obowiązków przez innego pracownika, 3) art. 60
k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że pismo pozwanego Domu
Pracy Twórczej w W. z dnia 2 października 2002r. adresowane do powódki nie wy-
wołuje żadnych skutków prawnych, w szczególności nie stanowi uznania zobowiązań
pozwanego wobec powódki z tytułu rozwiązania stosunku pracy z dniem 31 paź-
dziernika 2002 r.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Skarga kasacyjna - skierowana przeciwko rozstrzygnięciu Sądu Apelacyjnego
w części uwzględniającej apelację strony pozwanej - nie zawiera zarzutu odnoszą-
cego się do orzeczenia o oddaleniu powództwa w zakresie żądania odszkodowania
za spowodowanie opóźnienia w złożeniu wniosku o emeryturę (a tym samym otrzy-
manie świadczenia o miesiąc później). Skarga podlegała więc oddaleniu w części
odnoszącej się do orzeczenia w przedmiocie tego żądania
Zasadne są natomiast zarzuty dotyczące rozstrzygnięcia w przedmiocie wy-
nagrodzenia za pracę, związanego z tym wyrównania ekwiwalentu za niewykorzy-
stany urlop oraz odprawy emerytalnej. Trzeba zgodzić się z Sądem Apelacyjnym co
do tego, że przepis art. 72 § 1 k.p., w myśl którego jeżeli odwołanie nastąpiło w okre-
sie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po
upływie tego okresu nie ma zastosowania do pracowników wprawdzie niezdolnych
do pracy lecz ją świadczących. Niezależnie jednak od kontrowersji co do tego, czy
powódka w dniu wręczenia pisma zawierającego oświadczenie o odwołaniu świad-
czyła pracę, istotne znaczenie dla ustalenia początku okresu wypowiedzenia mają
oświadczenia organu uprawnionego do odwołania oraz pracodawcy. Sąd Apelacyjny
bezpodstawnie pozbawił znaczenia oświadczenie pracodawcy z 2 października 2002
r. nawiązujące do stanowiska Ministerstwa Kultury, z którego wynikało, że oba te
podmioty uznają, że powódka była zatrudniona do 31 października 2000 r. i za ten
okres należy się jej wynagrodzenie za pracę na podstawie art. 70 § 2 k.p. Pracodaw-
ca twierdził jednak w tym piśmie, że wynagrodzenie to wypłacił (dokonał swoistego
zaliczenia na poczet wynagrodzenia wypłaconego wcześniej powódce ekwiwalentu
za niewykorzystany urlop). Prawdą jest, że pracodawca nigdy nie uznał (w sensie
procesowym) roszczenia powódki o wynagrodzenie. Oświadczenie z 2 października
12
2002 r. ma jednak znaczenie materialnoprawne. Dotyczy bowiem ustalenia przez
pracodawcę okresu zatrudnienia i okresu, za który pracownica zachowała prawo do
wynagrodzenia za pracę, nawiązującego przy tym do oświadczeń pomiotu uprawnio-
nego do odwołania odnoszących się do tej kwestii. Pracodawca oraz podmiot dzia-
łający na jego rzecz (w tym wypadku Minister Kultury, na którego polecenie powoły-
wał się dyrektor strony pozwanej w swych zeznaniach) mogą ustalić początek okresu
wypowiedzenia także zmieniając swe wcześniejsze oświadczenia, jeżeli zgadza się
na to ich adresat. Z tego względu zasadny jest podniesiony w skardze kasacyjnej
zarzut naruszenia art. 60 k.c.
Słusznie też podnosi się w skardze niekonsekwencję Sądu Apelacyjnego w
kwestii odprawy emerytalnej. Przepisy art. 921
§ 1 k.p. i § 12 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Kultury i Sztuki z dnia 23 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania
pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury prowadzących w szczególności
działalność w zakresie upowszechniania kultury nie różnią się bowiem co do prze-
słanek nabycia prawa do odprawy emerytalnej a jedynie co do jej wysokości. Po-
wszechne świadczenie ograniczone jest do równowartości jednomiesięcznego wy-
nagrodzenia, a należne pracownikom objętym przepisami rozporządzenia może być
(i jest w przypadku powódki) wyższe. W obu przypadkach przesłanką nabycia prawa
do odprawy jest rozwiązanie stosunku pracy „w związku” z przejściem na emeryturę.
Związek ustania stosunku pracy z przejściem na emeryturę nie musi być ścisły, przy-
czynowo- skutkowy. Wystarczające jest powiązanie tych dwóch zdarzeń w sensie
czasowym występujące wówczas, gdy po zakończeniu zatrudnienia pracownik roz-
poczyna pobieranie świadczenia z ubezpieczenia społecznego (por. np. uchwałę
Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2000 r., III ZP 18/99, OSNAPiUS 2000 nr 24, poz.
888). Zakłada się przy tym, że każdy pracownik co do zasady nabywa jednokrotnie
prawo do odprawy wówczas, gdy kończy aktywność pracowniczą i staje się emery-
tem (rencistą). W tym wyraża się przyjęta powszechność tego świadczenia ze sto-
sunku pracy. W rozpoznawanej sprawie brak jest jakichkolwiek przesłanek do roz-
różnienia uprawnienia do nabycia prawa do odprawy na podstawie Kodeksu pracy i
rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki. Rozporządzenie nie zawiera kwalifikowa-
nych przesłanek nabycia prawa, w szczególności rozwiązania stosunku pracy z wy-
łącznej przyczyny przejścia na emeryturę. Skoro zatem roszczenie powódki o od-
prawę ma w ocenie Sądu Apelacyjnego dostateczną podstawę w normie art. 921
§ 1
k.p., oddalenie powództwa w części równej dwumiesięcznemu wynagrodzeniu, czyli
13
wywodzonej z rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki, musiałoby mieć inne niż
przytoczone przez Sąd Apelacyjny uzasadnienie.
Z tych względów zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu w omówionej części, a
sprawa przekazaniu w tym zakresie do ponownego rozpoznania (art. 39815
§ 1
k.p.c.).
========================================