Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 96/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 września 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Józef Iwulski
w sprawie z powództwa R. B.
przeciwko Międzynarodowym Targom Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i
Spraw Publicznych w dniu 15 września 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 4 sierpnia 2005 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. do
ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
2
Powód R. B. domagał się zasądzenia od Międzynarodowych Targów Sp. z o.o.
w K. odszkodowania w kwocie 42.360 zł za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy
o pracę za wypowiedzeniem.
Pozwany pracodawca wniósł o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 13
grudnia 2004 r. oddalił powództwo.
Sąd ten ustalił, że powód zatrudniony był u strony pozwanej od 1 listopada
2002 r. a od 1 marca 2003 r. zajmował stanowisko Prezesa Zarządu pozwanej Spółki.
W październiku 2003 r. doszło do spotkania władz udziałowca większościowego – E.
- w którym to spotkaniu uczestniczył G. S. (zastępca przewodniczącego rady
nadzorczej pozwanej Spółki), na którym zapadła decyzja o odwołaniu powoda z
funkcji Prezesa Zarządu i rozwiązania z nim umowy o pracę. Po przygotowaniu
dokumentów koniecznych do rozwiązania stosunku pracy oraz innych czynności z
tym związanych, w dniu 24 października 2002 r. ok. godz. 12.00 G. S. i A. K. (członek
rady nadzorczej) w restauracji „T.” poinformowali powoda o planowanej uchwale
zgromadzenia wspólników dotyczącej odwołania go ze stanowiska Prezesa Zarządu i
rozwiązania umowy o pracę. Na 10 minut przed zgromadzeniem wspólników w swoim
gabinecie powód podpisał pismo zawierające oświadczenie o rozwiązaniu z nim
umowy o pracę za wypowiedzeniem, oraz o zwolnieniu go z obowiązku świadczenia
pracy. Powód miał oczekiwać na powrót G. S ze zgromadzenia w towarzystwie A. K.,
jednakże wcześniej opuścił siedzibę Spółki. Na zgromadzeniu wspólników które
odbyło się po 13.30 uchwała o odwołaniu powoda z funkcji Prezesa Zarządu została
podjęta zwykłą większością głosów (gdyż taka była wymagana liczba głosów) a do jej
podjęcia wystarczyły głosy udziałowca większościowego tj. E. Sąd Rejonowy przyjął,
że strony ustaliły „rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem, zwolnienie z
obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia, dalszą współpracę, wypłatę
wysokich świadczeń pracowniczych, które później zrealizowano w postaci
porozumień kompensacyjnych i umowy sprzedaży użytkowanego przez niego
luksusowego samochodu”.
Powołując się na powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał, że okoliczności
sprawy wskazują, iż powód podpisał pismo rozwiązujące umowę o pracę przed
odwołaniem go z funkcji „w wyniku consensusu”. Odwołanie powoda z funkcji
3
Prezesa Zarządu było więc tylko formalnością, skoro do podjęcia uchwały wystarczały
głosy wspólnika większościowego, który wcześniej podjął decyzję.
Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód wnosząc o zmianę zaskarżonego
orzeczenia w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 42.360,00 zł.
tytułem odszkodowania za nieuzasadnione i naruszające przepisy rozwiązanie
umowy o pracę.
W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 4
sierpnia 2005r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego
na rzecz powoda kwotę 42.360 zł oraz kwotę 2700 zł. tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego za obie instancje.
Sąd Okręgowy uznał za prawidłowe ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej
instancji i przyjął je za własne, jednakże stwierdził, że Sąd Rejonowy wyciągnął z tych
ustaleń niewłaściwe wnioski, co spowodowało wadliwość zaskarżonego apelacją
wyroku.
Sąd Okręgowy podniósł, że zgodnie z art. 203 § 1 zd. 2 KSH odwołanie
członka zarządu uchwałą wspólników nie pozbawia go roszczeń ze stosunku pracy.
Powoda z pozwana spółką łączył z jednej strony stosunek organizacyjno-prawny
„wynikający z faktu powołania” a z drugiej strony umowa o pracę. Rozwiązując
umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony, pracodawca w oświadczeniu o
wypowiedzeniu umowy o pracę lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia
powinien wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy.
Przyczyna ta powinna być rzeczywista, prawdziwa i konkretna. Dlatego też nie można
uznać za taką, przyczynę która nie istniała przed złożeniem przez pracodawcę
oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o prace zawartej na czas nieokreślony.
Oświadczenie pracodawcy stwierdzające, że przyczyną wypowiedzenia pracownikowi
umowy o pracę jest odwołanie z funkcji prezesa zarządu przez zgromadzenie
wspólników Spółki, zostało powodowi złożone przed odbyciem gromadzenia
wspólników a dopiero na tym zgromadzeniu podjęto uchwałę o odwołaniu powoda z
funkcji prezesa zarządu. Doszło zatem, według Sądu Okręgowego, do naruszenia
przepisu art. 30 § 4 k.p., co wypełniło przesłanki z art. 45 § 1 k.p., i uzasadniało
zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji. Sąd ten dodał, że wobec uchybień
formalnych jakiekolwiek rozważania co do merytorycznych zastrzeżeń wobec osoby
4
powoda, które były szeroko naświetlane przez pozwanego jako tło wydarzeń,
należało uznać za bezprzedmiotowe.
Od wyroku Sądu Okręgowego pozwany wniósł skargę kasacyjną, w której
zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:
1. naruszenie prawa materialnego:
- art. 30 § 4 kodeksu pracy poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie art. 45 § 1 k.p.;
- art. 45 § 1 kodeksu pracy poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie w związku z art. 8 k.p.;
2. naruszenie przepisów postępowania:
- art. 382 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c., art. 217 § 2 k.p.c. art. 299
k.p.c., które miało istotny wpływ na wynik sprawy.
Wskazując na powyższe wniesiono o uchylenie w całości wyroku Sądu
Okręgowego z dnia 4 sierpnia 2005 r. wydanego w sprawie sygn. akt [...]. i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania za wszystkie instancje, w tym za postępowanie kasacyjne.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną, powód wniósł o oddalenie kasacji, gdyż –
jego zdaniem - nie ma ona usprawiedliwionych podstaw; zasądzenie od pozwanego
na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego
według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy obejmujące zarzuty naruszenia
prawa materialnego. Sad Okręgowy ocenił, że pracodawca naruszył art. 30 § 4
Kodeksu pracy przez wskazanie przyczyny, która nie spełnia wymagania
rzeczywistości, konkretności i prawdziwości, gdyż przyczyna ta (odwołanie z funkcji
prezesa zarządu Spółki) „nie istniała przed złożeniem przez pracodawcę
oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę”. W konsekwencji, w ocenie Sądu
Okręgowego, wypowiedzenie narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę w
rozumieniu art. 45 § 1 k. p. Dokonana przez Sąd drugiej instancji wykładnia art. 30 §
4 k. p. nie może być zaaprobowana. Z przepisu tego wynika obowiązek pracodawcy
wskazania w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyny tej
jednostronnej czynności. Pracodawca nie wywiązuje się z tego obowiązku wówczas,
gdy w ogóle nie podaje przyczyny albo gdy podana przyczyna nie jest dostatecznie
skonkretyzowana. Można też przyjąć, że nie może to być przyczyna dowolna, lecz
5
taka, która rzeczywiście motywowała wypowiedzenie. Tylko w tym sensie chodzi o
prawdziwość przyczyny podanej pracownikowi przez pracodawcę. Nie można więc
uznać, że strona pozwana naruszyła art. 30 § 4 k.p., gdyż wskazana w jej
oświadczeniu woli przyczyna (odwołanie z funkcji prezesa zarządu Spółki) jest
niedostatecznie konkretna, niezrozumiała dla powoda lub nierzeczywista. Podana
powodowi przyczyna spełnia te wszystkie cechy. Sąd Okręgowy bezpodstawnie
upatruje naruszenia art. 30 § 4 k. p. w tym, że podana przyczyna ziściła się po
złożeniu oświadczenia powodowi. Ten problem nie dotyczy jednak zgodności z
prawem dokonanego wypowiedzenia lecz jego zasadności (w rozumieniu art. 45 § 1
k.p.). Istotnie, w orzecznictwie Sądu Najwyższego wypowiadany był pogląd, że
okoliczności uzasadniające wypowiedzenie powinny istnieć przed zawiadomieniem
właściwego organu związkowego o zamiarze wypowiedzenia, a więc tym bardziej
przed złożeniem oświadczenia pracownikowi (por. tezę XII uchwały pełnego składu
Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca 1985 r. III PZP 10/85
(OSNCP 985, z. 11, poz. 164), jednakże w późniejszym orzecznictwie przyjmowano,
że rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia jest również ta, która ma ziścić się w
nieodległym terminie a zwłaszcza ta, która spełni się w okresie wypowiedzenia. (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2001 r. I PKN 325/00, OSNP 2003, z. 1,
poz. 8). Wydaje się, że sprzeczność między tymi stanowiskami jest w znacznej
mierze pozorna. Przyczyny wypowiedzenia odnoszące się do bliskiej przyszłości w
pewnym sensie już „istnieją” w rozumieniu przywołanej tezy uchwały, mogą być
bowiem na tyle pewne, że istnieją w sensie rzeczywistej motywacji działania
pracodawcy. Tezy uchwały z 27 czerwca 1985 r. nie można rozumieć dosłownie. W
przypadku likwidacji stanowiska pracy jak również w przypadku likwidacji
pracodawcy (które to okoliczności – jak się przyjmuje – stanowią dostateczną
przyczynę wypowiedzenia) nie można racjonalnie oczekiwać, że wypowiedzenie
zasadne może nastąpić już po „zaistnieniu” tych przyczyn. Analogiczna sytuacja
miała miejsce w przypadku oświadczenia składanego powodowi na kilkanaście minut
przed rozpoczęciem zgromadzenia wspólników i w sytuacji pewności wspólnika
większościowego co do wyniku głosowania jego wniosku o odwołanie powoda z
funkcji prezesa. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie można pominąć
również elementów porozumienia stron stosunku pracy, które miało miejsce przy
składaniu powodowi oświadczenia o wypowiedzeniu, a które wynikają z ustaleń
poczynionych przez Sąd pierwszej instancji, zaakceptowanych przez Sąd Okręgowy.
6
Strony uzgodniły wszystkie świadczenia ponadstandardowe na rzecz powoda,
wynikające z rozwiązania stosunku pracy oraz inne szczegółowe kwestie z tym
związane. Nie sposób zatem przyjąć, że wypowiedzenie w świetle dotychczas
dokonanych ustaleń faktycznych jest nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 § 1 k.p.
Z tych przyczyn podniesione w skardze zarzuty naruszenia prawa
materialnego okazały się zasadne. Zarzuty naruszenia prawa procesowego odnosiły
się do kwestii, które nie mają w tej sytuacji istotnego znaczenia. Stan faktyczny
sprawy nie jest sporny w kluczowych kwestiach, okoliczności niejako poboczne
miałyby znaczenie gdyby doszło do potrzeby oceny zgodności roszczenia powoda z
zasadami współżycia społecznego.
Zaskarżony wyrok podlegał zatem uchyleniu a sprawa przekazaniu do
ponownego rozpoznania na podstawie art. 39814
k.p.c.