Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA Z DNIA 15 WRZEŚNIA 2006 R.
SNO 48/06
Prawo o ustroju sądów powszechnych nie przewiduje przesłanek obniżenia
wynagrodzenia sędziego zawieszonego w czynnościach służbowych. Dopuszczając
ewentualność zmiany samej wysokości orzeczonego obniżenia wynagrodzenia
(aczkolwiek obniżenie nie jest samoistnym quasi środkiem zapobiegawczym w
postępowaniu dyscyplinarnym) oraz posiłkując się w tym zakresie przepisem art.
253 § 1 k.p.k. (art. 128 Prawa o ustroju sądów powszechnych) Sąd Najwyższy –
Sąd Dyscyplinarny uznaje, że nie mogą to być przesłanki inne niż dotyczące
zarzucanego czynu, oraz postawy osoby sprawcy. W szczególności bez znaczenia
jest w tej kwestii sytuacja osobista, zdrowotna, rodzinna i majątkowa jak również
czas trwania postępowania, na czas którego obniżono wynagrodzenie.
Przewodniczący: sędzia SN Piotr Hofmański.
Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski, Maria Grzelka( sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y na posiedzeniu z
udziałem Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego w Sądzie Okręgowym sędziego Sądu
Okręgowego oraz protokolanta w sprawie sędziego Sądu Rejonowego po rozpoznaniu
w dniu 15 września 2006 r. w związku z zażaleniem obrońcy obwinionego od uchwały
Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 24 maja 2006 r., sygn. akt (...), w
przedmiocie obniżenia potrącenia wynagrodzenia za pracę
u c h w a l i ł : zaskarżoną u c h w a ł ę u t r z y m a ć w m o c y .
U z a s a d n i e n i e
W dniu 15 marca 2002 r. Prezes Sądu Okręgowego zarządził natychmiastową
przerwę w czynnościach służbowych sędziego Sądu Rejonowego w związku z
toczącym się w Prokuraturze Okręgowej postępowaniem przygotowawczym w
sprawie złożenia przez wymienionego sędziego w dniu10 sierpnia 1998 r. do organów
ścigania fałszywego doniesienia o popełnieniu przez Beatę K. przestępstwa
polegającego na fałszywym zawiadomieniu organów ścigania o zakłóceniu przez
sędziego ciszy nocnej w dniu 8 kwietnia 1998 r., złożeniu fałszywych zeznań,
tworzeniu fałszywych dowodów i zniesławieniu wymienionego sędziego.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny podjął w dniu 24 czerwca 2002 r. uchwałę
o zawieszeniu sędziego Sądu Rejonowego w czynnościach służbowych na czas
trwania postępowania karnego (art. 130 § 1 i 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo
2
o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.). Sąd Apelacyjny
uznał, że zachodzi wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przez wymienionego
sędziego zarzucanych mu w postępowaniu karnym czynów z art. 238 i 234 k.k. w
związku z czym zawieszenia wymaga powaga sądu. Uchwałę tę Sąd Najwyższy – Sąd
Dyscyplinarny utrzymał w mocy na mocy uchwały z dnia 29 września 2002 r., w
której podzielił ocenę Sądu Dyscyplinarnego pierwszej instancji, że powaga sądu i
wzgląd na interes służbowy wymagały odsunięcia i zawieszenia sędziego w
czynnościach służbowych.
W dniu 2 sierpnia 2002 r. Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu
Okręgowego wszczął postępowanie dyscyplinarne przeciwko sędziemu Sądu
Rejonowego o przewinienie dyscyplinarne, zawierające znamiona przestępstwa,
polegające na tym, że dnia 10 sierpnia 1998 r. tenże zawiadomił Prokuraturę
Rejonową o przestępstwach, których nie popełniono, a także fałszywie oskarżył Beatę
K. o fałszywe oskarżenie go o wykroczenie naruszenia ciszy nocnej, o złożenie
fałszywych zeznań, tworzenie fałszywych dowodów i zniesławienie, tj. o przewinienie
z art. 107 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych w zw. z art. 238, 234 i 11 § 2 k.k.
W dniu 7 stycznia 2003 r. Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego złożył wniosek o
obniżenie sędziemu o 50 % wynagrodzenia za pracę.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uchwałą z dnia 21 czerwca 2004 r., na
podstawie art. 129 § 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych, obniżył sędziemu Sądu
Rejonowego wynagrodzenie za pracę w czasie trwania zawieszenia o 50 %. Uchwała
ta została utrzymana w mocy przez Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w uchwale z
dnia 25 listopada 2004 r., w której stwierdzono, że społeczna szkodliwość czynów
zarzucanych obwinionemu, stopień zawinienia (wina umyślna) oraz fakt, że toczą się
równolegle dwa postępowania (karne i dyscyplinarne) uzasadniają obniżenie
wynagrodzenia o 50 %, a ponadto, że kwestia wydatków przeznaczonych na cele
zdrowotne nie ma znaczenia w kwestii obniżenia wynagrodzenia sędziego. W uchwale
tej Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny przesądził też o dopuszczalności orzekania o
obniżeniu wynagrodzenia w sytuacji, gdy samo zawieszenie postępowania nie
pociągnęło za sobą obniżenia, natomiast w okresie orzekania w tym przedmiocie
wszczęte już zostało postępowanie dyscyplinarne.
Wnioskiem z dnia 15 kwietnia 2005 r. obrońca obwinionego wystąpił o
zmniejszenie wysokości orzeczonego obniżenia wynagrodzenia z 50 % na 25 %.
Powołał się przede wszystkim na okoliczność przewlekłości postępowania
dyscyplinarnego, skutkującej nadmierną dla obwinionego dolegliwością, wyrażającą
się w długotrwałym ograniczonym dostępie do środków finansowych niezmiennie
potrzebnych na kupno leków, alimenty dla syna oraz pokrywanie kosztów wielu spraw
toczących się z powództwa obwinionego, a także postępowań karnego i
dyscyplinarnego. Ponadto, podniósł, że w postępowaniu przed sądem karnym zarzuty
3
zostały ograniczone oraz, że w obecnym stanie sprawy karnej istnieje
prawdopodobieństwo uniewinnienia obwinionego.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uchwałą z dnia 24 maja 2005 r. nie
uwzględnił wniosku. Stwierdził, że podstawą obniżenia wynagrodzenia o 50 % był
wzgląd na stopień społecznej szkodliwości czynu zarzucanego sędziemu w toczących
się równolegle postępowaniach karnym i dyscyplinarnym oraz, że w tym zakresie
obwiniony nie wykazał zmiany okoliczności. Sąd Apelacyjny uznał też, że okres 1
roku i 5 miesięcy trwającego potrącania wynagrodzenia nie jest długotrwały, zaś
występowania obowiązku alimentacyjnego i ponoszenia kosztów leczenia oraz
kosztów sądowych obwiniony nie wykazał, a ponadto – że w dochodach rodziny
obwinionego należy uwzględnić uposażenie jego żony, będącej również sędzią
rejonowym.
W zażaleniu obrońca obwinionego zarzucił powyższemu orzeczeniu błąd w
ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że dolegliwość potrącania wynagrodzenia
trwająca 1 rok i 5 miesięcy nie jest długotrwała oraz, że o dochodach rodziny
obwinionego decyduje również uposażenie jego żony, a ponadto – błąd w ocenie
materiału dowodowego przez przyjęcie, że brak wykazania zmiany okoliczności co do
obowiązku alimentacyjnego i kosztów leczenia uzasadnia dalsze stosowanie środka
zapobiegawczego w postaci potrącania wynagrodzenia. Przyznał, że w powyższym
zakresie sytuacja osobista i majątkowa obwinionego nie uległa zmianie, ale zarzucił,
że zmianą okoliczności jest przewlekłość postępowań dyscyplinarnego i karnego.
Powołał się też na podnoszony wcześniej w postępowaniu dyscyplinarnym zarzut
braku podstaw do wszczęcia tego postępowania z uwagi na wcześniejszy niż data
wszczęcia upływ 3-letniego terminu przedawnienia karalności zarzucanego
przewinienia dyscyplinarnego, oraz na fakt, że do tej pory nie został rozpoznany przez
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wniosek obwinionego z dnia 16 marca 2006 r. w
powyższej kwestii, której rozstrzygnięcie ma kardynalne znaczenie dla stosowania w
ogóle jakiegokolwiek środka zapobiegawczego. Skarżący wnosił o zmianę
przedmiotowej uchwały, ewentualnie o jej uchylenie do ponownego rozpoznania lub o
uchylenie w ogóle środka w postaci obniżenia wynagrodzenia. W toku postępowania
zażaleniowego obwiniony złożył pismo procesowe, w którym ponownie podniósł
zarzut przedawnienia i wnosił o uchylenie środka zapobiegawczego w postaci
obniżenia wynagrodzenia.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny uznał zażalenie za bezzasadne.
Przesłanką zastosowania wobec sędziego Sądu Rejonowego obniżenia o 50 %
wynagrodzenia w okresie zawieszenia w czynnościach służbowych było
prawdopodobieństwo popełnienia przez obwinionego przestępstwa, społeczna
szkodliwość zarzucanego czynu wyrażająca się w winie umyślnej oraz wynikające z
tego naruszenie powagi sądu. Powyższa przesłanka w okresie podejmowania
4
zaskarżonej uchwały nadal występowała, a także występuje w chwili obecnej. W
szczególności, wbrew stanowisku wyrażonemu w zażaleniu, prawdopodobieństwo
popełnienia przez obwinionego umyślnego przestępstwa z art. 234 k.k. nie tylko nie
osłabło, ale występuje w stopniu wyższym aniżeli miało to miejsce w okresie
orzekania przez Sądy Dyscyplinarne pierwszej i drugiej instancji. Bezspornym jest, że
wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 4 listopada 2004 r., sygn. akt (...) sędzia Sądu
Rejonowego został uznany za winnego tego, że w dniu 10 sierpnia 1998 r. fałszywie
oskarżył Beatę K. o popełnienie przestępstwa polegającego na tym, że w dniu 8
kwietnia 1998 r. złożyła ona w IV Komisariacie Policji w A. fałszywe oskarżenie
wobec sędziego Sądu Rejonowego o popełnieniu wykroczenia zakłócenia ciszy
nocnej, tj. występku z art. 234 k.k. Po uchyleniu tego orzeczenia i przekazaniu sprawy
do ponownego rozpoznania Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 27 stycznia 2005 r., sygn.
akt (...) ponownie uznał sędziego za winnego przestępstwa z art. 234 k.k., z tym
jednakże, iż ustalając, że wina oskarżonego oraz społeczna szkodliwość czynu nie są
znaczne, Sąd ten umorzył warunkowo postępowanie na 2-letni okres próby. Powyższy
wyrok został zaskarżony przez sędziego Sądu Rejonowego, a ponadto – na niekorzyść
oskarżonego przez Prokuratora. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 31 maja 2006 r.,
sygn. akt (...), uwzględnił apelacje obydwu stron i uchylił zaskarżone orzeczenie, a
sprawę przekazał Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. W
uzasadnieniu stwierdził m.in., że czyn sędziego Sądu Rejonowego nie może zostać
oceniony jako społecznie szkodliwy w stopniu nieznacznym ponieważ, bez względu
na przyjęcie działania z zamiarem bezpośrednim bądź tylko ewentualnym,
dopuszczenie się fałszywego donosu do organów ścigania przez sędziego, który wie,
że osoba, której donos dotyczy, działała w granicach przysługującego jej prawa, jest ze
względów podmiotowych szczególnie szkodliwe społecznie. Sąd Okręgowy zwrócił
też uwagę, iż przy ustaleniu, że sędzia Sądu Rejonowego zakłócił ciszę nocną w dniu 8
kwietnia 1998 r., nie może budzić aprobaty tłumaczenie oskarżonego, iż przez swoje
zawiadomienie dotyczące Beaty K. zamierzał doprowadzić do oczyszczenia się z
postawionego mu w zawiadomieniu o wykroczeniu zarzutu. Zdaniem Sądu
Okręgowego, owo „oczyszczenie” musiałoby polegać na wykazywaniu, że zakłócenie
ciszy nocnej z jego strony nie miało miejsca i że Beata K. kłamała twierdząc, że było
inaczej, podczas gdy oskarżony miał świadomość tego, że w rzeczywistości zakłócił
ciszę nocną i że Beata K. nie kłamała.
Zdaniem Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego, wobec wydania w
dotychczasowym postępowaniu karnym dwóch wyroków uznających sędziego Sądu
Rejonowego za winnego występku z art. 234 k.k., a obecnie – uchylenia drugiego z
tych wyroków w wyniku uwzględnienia m.in. apelacji Prokuratora
prawdopodobieństwo popełnienia przez wymienionego sędziego występku z art. 234
k.k. jest znaczne. Wzmacnia to także ocenę o znacznej społecznej szkodliwości czynu
5
zarzucanego obwinionemu w postępowaniu karnym i to tym bardziej, gdy się zważy,
że również przedstawione przez obwinionego w postępowaniu karnym motywy
działania wskazują na postawę sprzeczną z zasadą postępowania godnego, do którego
sędzia jest zobowiązany w myśl roty złożonego ślubowania. Niczego w tym zakresie
nie zmienia zmiana przez Sąd karny opisu czynu objętego aktem oskarżenia; w
dalszym ciągu wymowa zarzutu, który się ostał jest jednoznacznie wysoce naganna.
Ustawa – Prawo o ustroju sądów powszechnych nie przewiduje przesłanek
obniżenia wynagrodzenia sędziego zawieszonego w czynnościach służbowych.
Dopuszczając ewentualność zmiany samej wysokości orzeczonego obniżenia
wynagrodzenia (aczkolwiek obniżenie nie jest samoistnym quasi środkiem
zapobiegawczym w postępowaniu dyscyplinarnym) oraz posiłkując się w tym zakresie
przepisem art. 253 § 1 k.p.k. (art. 128 Prawa o ustroju sądów powszechnych) Sąd
Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny jest zdania, że nie mogą to być przesłanki inne, niż
dotyczące zarzucanego czynu oraz postawy osoby sprawcy. W szczególności bez
znaczenia jest w tej kwestii sytuacja osobista, zdrowotna, rodzinna i majątkowa jak
również czas trwania postępowania, na czas którego obniżono wynagrodzenie. Z
natury rzeczy naruszenie powagi sądu nie daje się miarkować przez pryzmat tego
rodzaju wymienionych wyżej okoliczności.
Trzeba zgodzić się ze skarżącym, że argumentacja Sądu Apelacyjnego w
zaskarżonej uchwale odnośnie do oceny okresu trwania potrąceń wynagrodzenia oraz
stosunków majątkowych małżeńskich obwinionego nie była trafna. Jednakże Sąd
Apelacyjny prawidłowo przyjął, iż w zakresie prawdopodobieństwa popełnienia przez
obwinionego przestępstwa oraz społecznej szkodliwości zarzucanego mu czynu nic się
nie zmieniło; ta ocena miała charakter przesądzający.
Z przedstawionych przyczyn zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie (art.
437 k.p.k. w zw. z art. 128 Prawa o ustroju sądów powszechnych).
Brak też było podstaw do uwzględnienia przedawnienia w postępowaniu
dyscyplinarnym karalności czynu, w związku z którym nastąpiło zawieszenie sędziego
Sądu Rejonowego w czynnościach służbowych, a następnie obniżenie wynagrodzenia
(art. 439 § 1 pkt 9 w zw. z art. 17 pkt 6 k.p.k. i art. 128 Prawa o ustroju sądów
powszechnych). W sprawie niniejszej kwestia ta była już rozważana przez Sąd
Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny ze skutkiem dla obwinionego niekorzystnym w
postępowaniu o zawieszenie sędziego w czynnościach służbowych. Również obecnie
nie ma podstaw do uchylenia zaskarżonej uchwały oraz uchwały o zawieszeniu, w
związku z przedawnieniem. Przestępstwo z art. 234 k.k. jest zagrożone m.in. karą
pozbawienia wolności do 2 lat. Zgodnie z art. 101 § 1 pkt 5 i art. 102 k.k. w zw. z art.
15 Przepisów wprowadzających Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. Nr 88,
poz. 554) karalność tego przestępstwa ustaje po upływie 5 lat od jego popełnienia, a
jeżeli w okresie tych 5 lat wszczęte zostało postępowanie karne przeciwko osobie,
6
karalność ustaje z upływem kolejnych 5 lat liczonych od upływu pierwszego 5-
letniego okresu. Z uwagi na datę zarzucanego obwinionemu czynu z art. 234 k.k. (dnia
10 sierpnia 1998 r.) w rozpoznawanej sprawie powyższe reguły przedawnienia
karalności znajdują zastosowanie na podstawie art. 81 § 2 Prawa o ustroju sądów
powszechnych z dnia 20 czerwca 1985 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) w zw.
z art. 204 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych z 2001 roku. Oznacza to, że
postępowanie dyscyplinarne o przewinienie mające znamiona przestępstwa mogło być
skutecznie wszczęte w dniu 2 sierpnia 2002 r. i może się toczyć do dnia 10 sierpnia
2008 r.