Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dna 21 września 2006 r.
II PZ 34/06
1. Rodzaj opłaty od apelacji (podstawowa, czy stosunkowa) w sprawach
z zakresu prawa pracy zależy od wartości przedmiotu sporu, a nie od wartości
przedmiotu zaskarżenia (art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.).
2. Do złożenia apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji wydanego
przed wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
należy stosować przepisy dotychczasowe.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 wrze-
śnia 2006 r. sprawy z powództwa Piotra W. przeciwko W. SA w K. o wynagrodzenie
za pracę w godzinach nadliczbowych, na skutek zażalenia powoda na postanowienie
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w
Gdyni z dnia 5 maja 2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 5 maja 2006 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni odrzucił apelację powoda Piotra
Wojewody od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy Gdańsk-Południe w Gdańsku z
dnia 20 lutego 2006 r. [...] w sprawie przeciwko W. SA w Krakowie.
Po ostatecznym sprecyzowaniu żądania, powód domagał się zasądzenia
kwoty 67.918,86 zł tytułem wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
6.142,08 zł tytułem ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy oraz 2.618 zł tytułem wy-
równania wynagrodzenia urlopowego. Wyrokiem z dnia 20 lutego 2006 r. Sąd Rejo-
nowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.530,48 zł tytułem ekwiwa-
2
lentu za urlop wypoczynkowy i oddalił powództwo w pozostałej części. W dniu 24
lutego 2006 r. powód złożył wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wy-
roku. Wyrok z uzasadnieniem doręczono powodowi w dniu 21 marca 2006 r., a w
dniu 4 kwietnia 2006 r. radca prawny reprezentujący powoda wniósł apelację od tego
wyroku, uiszczając opłatę sądową w kwocie 30 zł. Apelujący zaskarżył wyrok w czę-
ści oddalającej powództwo i wniósł o „uchylenie zaskarżonego wyroku i zasądzenie
od pozwanego na rzecz powoda kwoty 50.000 zł” oraz określił wartość przedmiotu
zaskarżenia na taką kwotę.
W uzasadnieniu postanowienia o odrzuceniu apelacji, Sąd Okręgowy powołał
się na art. 1302
§ 3 k.p.c. i stwierdził, że powód, reprezentowany przez profesjonal-
nego pełnomocnika, wbrew treści art. 35 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) uiścił od apelacji
opłatę podstawową zamiast opłaty stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez niego
wartości przedmiotu zaskarżenia. W ocenie Sądu Okręgowego, ograniczenie w ape-
lacji wartości przedmiotu zaskarżenia do kwoty 50.000 zł jest bez znaczenia dla okre-
ślenia charakteru należnej opłaty sądowej, gdyż decyduje o tym wartość przedmiotu
sporu wyższa niż 50.000 zł, a nie wartość przedmiotu zaskarżenia. Sąd Okręgowy
uznał, że przepisy ustawy o kosztach sądowych nie przewidują możliwości zmiany
rodzaju opłaty sądowej ze stosunkowej na podstawową w zależności od wskazanej
przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia. W związku z tym, zdaniem Sądu
Okręgowego, powód reprezentowany przez radcę prawnego był zobowiązany bez
wezwania uiścić opłatę stosunkową w wysokości 5% od kwoty 50.000 zł, a skoro
tego nie uczynił, to apelacja podlegała odrzuceniu.
Postanowienie to zostało zaskarżone zażaleniem, w którym powód wniósł o
jego uchylenie oraz „skierowanie apelacji powoda z dnia 4.04.2006 r. do rozpozna-
nia”. Powód zarzucił błędną wykładnię art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych.
Jego zdaniem, wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekracza kwoty 50.000 zł, a nie
miał obowiązku zaskarżania „całego oddalonego przedmiotu sporu”, tym bardziej, że
wygrywając sprawę w Sądzie pierwszej instancji tylko w około 2% chciał ograniczyć
ewentualne ryzyko finansowe, które groziłoby mu w razie oddalenia apelacji. Powód
wskazał również, że z uwagi na wejście w życie nowych przepisów o kosztach sądo-
wych po wytoczeniu powództwa, a przed złożeniem apelacji, „został obciążony nie-
przewidzianym w dacie wytoczenia powództwa obowiązkiem uiszczenia opłat sądo-
wych i nie zgromadził w budżecie domowym środków na ten cel”. Zdaniem skarżą-
3
cego, brzmienie art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych prowadzi do wykładni, że
jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekracza kwoty 50.000 zł, to apelacja
podlega opłacie stałej w kwocie 30 zł, która została uiszczona.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych, w sprawach z zakresu
prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji,
zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawo-
mocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu
przewyższa kwotę 50.000 zł, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism
procesowych opłatę stosunkową. Przepis ten wszedł w życie z dniem 2 marca 2006
r., wprowadzając istotną zmianę w porównaniu do obowiązującego przed tą datą
stanu prawnego, bowiem zgodnie z uchylonym art. 463 § 1 k.p.c., pracownik docho-
dzący roszczeń z zakresu prawa pracy nie miał obowiązku uiszczania opłat sądo-
wych, a według uchylonego art. 263 § 1 k.p., postępowanie w sprawach o roszczenia
pracownika ze stosunku pracy było wolne od opłat sądowych. Z art. 35 ust. 1 ustawy
o kosztach sądowych wynika, że opłacie sądowej podlega apelacja wniesiona w
sprawie z zakresu prawa pracy, natomiast rodzaj opłaty jest uzależniony od wartości
przedmiotu sporu. Treść zdania drugiego art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych
jest wyraźna i wynika z niej wprost, że rodzaj opłaty w sprawach z zakresu prawa
pracy (podstawowa, czy stosunkowa) zależy od wartości przedmiotu sporu przewyż-
szającego kwotę 50.000 zł, a nie od wartości przedmiotu zaskarżenia (na co trafnie
zwrócił uwagę Sąd Okręgowy). Uzależnienie rodzaju opłaty od wartości przedmiotu
sporu (a nie od wartości przedmiotu zaskarżenia) wynika nie tylko z treści tego prze-
pisu, ale także z analizy systemowej. W art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych
wymienione są jako podlegające opłacie wyłącznie środki zaskarżenia. Ustawodawca
w art. 13 ustawy wyraźnie przy tym rozróżnia przypadki pobierania opłaty stosownie
do wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia. Jeżeli więc w art.
35 ust. 1, który obejmuje tylko środki zaskarżenia, nie uzależnia rodzaju opłaty od
wartości przedmiotu zaskarżenia, to oznacza to, że jest ona zależna od wskazanej w
tym przepisie wartości przedmiotu sporu. Inaczej mówiąc, jeżeli wartość przedmiotu
sporu będącego przedmiotem wyroku sądu pierwszej instancji przekracza 50.000 zł,
to od apelacji należy uiścić opłatę stosunkową od wartości przedmiotu zaskarżenia
4
(art. 13 ustawy), choćby była ona niższa niż 50.000 zł. Powód mógł więc zaskarżyć
wyrok w części obejmującej przedmiot sporu, którego wartość jest niższa od kwoty
50.000 zł, nie spowodowało to jednak zmiany rodzaju należnej opłaty ze stosunkowej
na podstawową. Nie są więc trafne zawarte w zażaleniu argumenty, że zaskarżenie
apelacją wyroku sądu pierwszej instancji w części, tak że wartość przedmiotu zaskar-
żenia nie przekracza 50.000 zł, powoduje obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej,
a nie stosunkowej.
Mimo tego należało uznać, że zaskarżone postanowienie jest wadliwe z innej
przyczyny (Sąd Najwyższy rozpoznający zażalenie nie jest związany jego podsta-
wami, gdyż nie stosuje się art. 39813
k.p.c.). Sąd Okręgowy pominął rozważenie, czy
w sprawie miały zastosowanie nowe przepisy (ustawy o kosztach sądowych i Ko-
deksu postępowania cywilnego), czy też przepisy dotychczasowe. Problem ten wy-
magał analizy, gdyż zgodnie z art. 151 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach są-
dowych w sprawach cywilnych, ustawa oraz dokonane nią zmiany innych ustaw we-
szły w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia, czyli w dniu 2 marca
2006 r. Zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego zapadł w dniu 20 lutego 2006 r., a więc
przed wejściem w życie ustawy, co dotyczy także złożenia wniosku o sporządzenie i
doręczenie wyroku z uzasadnieniem w dniu 24 lutego 2006 r. Po wejściu w życie
ustawy nastąpiło natomiast doręczenie powodowi wyroku z uzasadnieniem (21
marca 2006 r.) oraz wniesienie apelacji przez radcę prawnego reprezentującego po-
woda (4 kwietnia 2006 r.). Zgodnie z art. 149 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych, w
sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie tej ustawy (przed 2 marca 2006
r.) stosuje się, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji, dotychczasowe
przepisy o kosztach sądowych. Nie ulega wątpliwości, że przepis ten ma zastosowa-
nie, gdyż sprawa została wszczęta (wniesiono powództwo) przed 2 marca 2006 r.
Oznacza to, że do czasu zakończenia postępowania w pierwszej (danej) instancji
miały zastosowanie przepisy dotychczasowe, a więc między innymi wskazane wyżej
art. 463 k.p.c. i art. 263 § 1 k.p. Z art. 149 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych należy
wyprowadzić wniosek, że jeżeli przed wejściem w życie ustawy o kosztach sądowych
zostało wszczęte postępowanie w drugiej instancji, to do czasu zakończenia postę-
powania w tej instancji, także należy stosować przepisy dotychczasowe (choć to nie
wynika już wyraźnie z treści przepisu, gdyż odwołuje się on tylko do „wszczęcia
sprawy”). Powstaje wobec tego problem, kiedy rozpoczyna się postępowanie w dru-
giej instancji lub inaczej mówiąc, jakie zdarzenie procesowe (data której czynności)
5
ma w tym zakresie decydujące znaczenie. W pierwszym rzędzie nasuwa się ocena,
że postępowanie w drugiej instancji (apelacyjne) rozpoczyna się przez wniesienie
apelacji, czyli decydująca byłaby data dokonania tej czynności procesowej. Jeżeli
więc apelacja została wniesiona przed 2 marca 2006 r. to należy stosować przepisy
dotychczasowe, a do apelacji złożonej począwszy od 2 marca 2006 r., nowe prze-
pisy. Poglądu tego jednak nie można podzielić. Nie powinno budzić zastrzeżeń
stwierdzenie, że postępowanie w pierwszej instancji kończy się z ogłoszeniem wy-
roku (końcowego). Czynności procesowe podejmowane po wydaniu wyroku przed
sądem pierwszej instancji i przez ten sąd nie są już postępowaniem w pierwszej in-
stancji. Mogą to być czynności podejmowane w ogóle poza tokiem instancji (jeżeli nie
dojdzie do zaskarżenia). Jednakże, jeżeli w sprawie zostanie wniesiona apelacja, to
należy uznać, że wszystkie czynności procesowe (stron i sądu) podejmowane po
ogłoszeniu wyroku są już czynnościami postępowania apelacyjnego (w drugiej in-
stancji). Postępowanie cywilne w toku instancji ma bowiem charakter ciągły w tym
znaczeniu, że nie można uznać, aby postępowanie w pierwszej instancji kończyło się
w dniu ogłoszenia wyroku, a postępowanie apelacyjne rozpoczynało dopiero w dniu
złożenia apelacji. Powstawałaby bowiem wówczas faza postępowania, które już nie
byłaby postępowaniem pierwszoinstancyjnym, a jeszcze nie była postępowaniem w
drugiej instancji. Nie ma przy tym znaczenia, że postępowanie apelacyjne (tzw. mię-
dzyinstancyjne) toczy się przed sądem pierwszej instancji.
Rozpatrywany problem nie był przedmiotem publikowanego orzecznictwa
Sądu Najwyższego w odniesieniu do analogicznej z art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych regulacji art. 49 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9,
poz. 88 ze zm.). Tego ostatniego przepisu dotyczy wprawdzie postanowienie z dnia 8
lutego 1968 r., II CZ 29/68 (OSNCP 1968 nr 11, poz. 191), ale odnosi się ono do wy-
dania nakazu zapłaty przed wejściem w życie nowej ustawy o kosztach sądowych, co
według wykładni przedstawionej w tym postanowieniu nie oznaczało zakończenia
postępowania w instancji. Ponieważ wykładnia art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych budzi poważne wątpliwości, to należy odwołać się do
ogólnych zasad dotyczących wejścia w życie nowych przepisów procesowych. Zwa-
żyć przy tym należy, że zmiana przepisów dotyczyła nie tylko opłat sądowych, ale
także samych zasad wnoszenia pism procesowych, w tym środków odwoławczych.
Dotyczy to przede wszystkim nowego art. 1302
§ 3 k.p.c., według którego sąd od-
6
rzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty, między innymi wniesioną przez radcę praw-
nego apelację podlegającą opłacie stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej
wartości przedmiotu zaskarżenia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się,
że wobec nieuregulowania w polskim prawie ogólnych zasad prawa międzyczaso-
wego, takich ogólnych reguł intertemporalnych w dziedzinie prawa procesowego na-
leży poszukiwać w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Przepisy wprowadzające Ko-
deks postępowania cywilnego - Dz.U. Nr 43, poz. 297 ze zm. (por. uzasadnienie
uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 17 stycznia 2001 r., III CZP 49/00, OSNC
2001 nr 4, poz. 53; Przegląd Sądowy 2001 nr 9, s. 126 z glosą F. Zedlera; Przegląd
Sejmowy 2001 nr 4, s. 192 z glosą E. Łętowskiej oraz wyrok z dnia 9 lipca 2003 r., IV
CKN 320/01, LEX nr 146442). Zgodnie z art. XV § 1 tych Przepisów, zasadą podsta-
wową jest bezzwłoczne działanie nowej normy procesowej. Od tej zasady przewi-
dziany jest jednak najważniejszy wyjątek dotyczący zaskarżania orzeczeń, określany
jako zasada stadialności, a wyrażony w art. XVI § 1 zdanie pierwsze Przepisów
wprowadzających. Zgodnie z nim, jeżeli przed wejściem w życie Kodeksu postępo-
wania cywilnego zapadło orzeczenie sądu pierwszej instancji kończące postępowa-
nie w sprawie, postępowanie rewizyjne lub zażaleniowe toczyć się będzie w trybie
przewidzianym w przepisach dotychczasowych (podobnie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia
24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zasta-
wie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cy-
wilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, Dz.U. Nr 48, poz. 554,
według którego do złożenia i rozpoznania środków zaskarżenia od orzeczeń wyda-
nych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe). Na
tle tych przepisów należy sformułować regułę, że do złożenia (zasad wniesienia, wy-
magań formalnych) środka odwoławczego (apelacji), w razie zmiany przepisów, na-
leży stosować przepisy obowiązujące w dacie wydania orzeczenia sądu pierwszej
instancji (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 stycznia
2003 r., SK 37/01, OTK-A 2003 nr 1, poz. 3).
Mając to na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================