Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 26 września 2006 r.
II UZP 11/06
Przewodniczący SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca),
Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk, Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 września 2006 r.
sprawy z odwołania Beaty M., Rafała S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w B. o ubezpieczenie, na skutek zagadnienia prawnego przekaza-
nego przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 7 lipca 2006 r. [...]
„Czy przepis art. 1302
§ 3 k.p.c. ma zastosowanie w sprawach podlegających
opłacie podstawowej ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Przepis art.1302
§ 3 k.p.c. stosuje się do środków odwoławczych i środ-
ków zaskarżenia podlegających opłacie podstawowej, o której mowa w art. 35 i
36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku przedsta-
wił do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne w następującym stanie faktycznym
sprawy. Postanowieniem z dnia 31 maja 2006 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy Ubezpieczeń
Społecznych w Bydgoszczy odrzucił apelację Beaty M. i Rafała S. od wyroku tego Sądu
z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w B. o ubezpieczenie. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy pod-
niósł, że powyższa apelacja podlegała odrzuceniu na mocy art. 1302
§ 3 k.p.c., ponieważ
sprawa, w której ją wniesiono, należy do spraw podlegających opłacie w wysokości
stałej, a pełnomocnik ubezpieczonej, będący radcą prawnym, wnosząc ten środek od-
woławczy nie uiścił opłaty podstawowej.
2
W zażaleniu na powyższe postanowienie zarzucono, że opłata od zażalenia wniesiona
została na wezwanie Sądu do usunięcia braków formalnych pisma w zakreślonym termi-
nie oraz sformułowano wywody na temat niekonstytucyjności przepisu art. 130 § 2 i 3 k.p.c.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że wprawdzie skarżąca w zażaleniu powołała się
na przepisy, które nie miały zastosowania w sprawie, albowiem Sąd Okręgowy oparł się
na obowiązującym od dnia 2 marca 2006r. przepisie art. 1302
§ 3 k.p.c., jednakże pozo-
staje do rozważenia w przedmiotowej sprawie kwestia możliwości zastosowania prze-
pisu, który stanowił podstawę rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji. Sąd Okręgowy, od-
rzucając apelację skarżącej wyszedł z założenia, że sprawy podlegające opłacie podsta-
wowej (w tym sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych) są jednocześnie sprawami
podlegającymi opłacie w stałej wysokości w rozumieniu art. 1302
§ 3 k.p.c., który to przepis
został wprowadzony z dniem 2 marca 2006 r. ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.). Stosownie do
jego treści „sąd odrzuca bez wzywania o uiszczenie opłaty pismo wniesione przez ad-
wokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki odwoławcze lub środki za-
skarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu
zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza sądowego), podlegające opłacie w wysokości
stałej lub stosunkowej.” W opinii Sądu Apelacyjnego nie sposób nie zauważyć, że
redakcja tego przepisu jest niejasna z uwagi na umieszczenie w nim słowa „pismo” i
brak znaku przestankowego po słowach „rzecznika patentowego”. Konstatacja ta wy-
nika stąd, że pisma nieopłacone, poza środkami odwoławczymi i środkami zaskarżenia
podlegają zwrotowi, a nie odrzuceniu, o czym stanowi art. 1302
§ 2 k.p.c. Jednakże z treści
art. 1302
§ 3 k.p.c. niewątpliwie wynika, że sąd odrzuca bez wzywania o uiszczenie
opłaty wymienione w nim, a wniesione przez adwokata lub radcę prawnego środki od-
woławcze lub środki zaskarżenia podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunko-
wej. Zgodnie z treścią art. 36 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w
sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych apelacja podlega wyłącznie opłacie pod-
stawowej w wysokości stałej 30 złotych. Z kolei w myśl art. 35 ust. 1 ustawy w sprawach
z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od
apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem pra-
womocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu
przewyższa kwotę 50.000 złotych, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie
pism procesowych opłatę stosunkową.
3
Sąd Apelacyjny uznał, że poważne wątpliwości budzi interpretacja przepisu art.
1302
§ 3 k.p.c., a mianowicie, czy ma on zastosowanie w odniesieniu do spraw podlegają-
cych opłacie podstawowej. Istnieje w tym zakresie możliwość dwojakiej wykładni powyż-
szego przepisu. W drodze wykładni gramatycznej - do której Sąd drugiej instancji się
przychylił - można przyjąć, że będąca jedną z opłat przewidzianych w art. 11 ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych opłata podstawowa jest jednocześnie opłatą
w wysokości stałej, o jakiej mowa w art. 1302
§ 3 k.p.c. W przepisie tym bowiem ustawo-
dawca użył zwrotu „podlegające opłacie w wysokości stałej” a nie zwrotu „podlegające
opłacie stałej”. Opłata podstawowa jest niewątpliwie opłatą w wysokości stałej, gdyż
zgodnie z treścią art. 14 ust. 3 ustawy wynosi 30 zł i stanowi minimalną opłatę, którą
strona jest obowiązana uiścić od pisma podlegającego opłacie. Ustawodawca, przy zało-
żeniu racjonalności jego działania, systematyzując w ustawie opłaty sądowe i nadając
im ustawową nazwę, konsekwentnie winien posługiwać się stworzoną przez siebie termi-
nologią, a skoro od niej odstąpił w omawianej normie prawnej, posługując się innym
zwrotem, to oznaczać może świadomy zabieg legislacyjny, który oznaczałby, że art.
1302
§ 3 k.p.c. dotyczy również opłaty podstawowej. Ponadto nie ma uzasadnienia dla
przyjęcia tezy, że profesjonalny pełnomocnik wnosząc środek odwoławczy lub środek
zaskarżenia ma obowiązek uiścić opłatę stałą, czyli wynikającą z konkretnych przepisów
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i opłatę stosunkową, którą musi
obliczyć samodzielnie, pod rygorem odrzucenia tego środka, natomiast przy opłacie
podstawowej, która zawsze i niezmiennie wynosi 30 złotych, takiego obowiązku nie
ma. Wskazuje to, że w sprawach podlegających opłacie podstawowej ma zastoso-
wanie przepis art. 1302
§ 3 k.p.c. Za taką interpretacją przemawia także sformułowany
w uzasadnieniu projektu ustawy jeden z jej celów, jakim jest usprawnienie postępo-
wania w aspekcie dotyczącym bezpośrednio pobierania kosztów sądowych (w zakre-
sie sposobu pobierania opłat sądowych oraz orzekania przez sąd lub referendarza są-
dowego o zwolnieniu od kosztów sądowych). W uzasadnieniu projektu stwierdzono,
że celem ustawy jest także wprowadzenie nowego, uproszczonego i czytelnego
systemu opłat sądowych. Uproszczenie sposobu określenia wysokości opłat (jedno-
znaczny w swojej treści „taryfikator” ustawowy) umożliwia wprowadzenie obowiązku
samoobliczania tych opłat przez adwokatów lub radców prawnych oraz przez przed-
siębiorców, co usprawnia postępowanie na etapie ich pobierania.
Sąd Apelacyjny wskazał również na możliwość dokonania takiej interpretacji
przepisu art. 1302
§ 3 k.p.c., z której wynikałoby, że określony w nim skutek dotyczy wy-
4
łącznie środka odwoławczego lub środka zaskarżenia podlegających opłacie stałej
lub stosunkowej, natomiast nie ma zastosowania do takiego pisma podlegającego
opłacie podstawowej, co do której istnieje obowiązek wezwania do jej uiszczenia na
podstawie art. 130 § 1 k.p.c. niezależnie od tego, czy strona jest reprezentowana
przez profesjonalnego pełnomocnika, czy też przez takiego pełnomocnika reprezen-
towana nie jest. Za taką możliwością rozumienia omawianego przepisu wydaje się
przemawiać fragment uzasadnienia projektu ustawy, z którego wynika, że projekto-
wany art. 1302
k.p.c. wprowadza obowiązek uiszczenia przez profesjonalnego peł-
nomocnika (adwokata lub radcę prawnego), a także przez przedsiębiorcę w postę-
powaniu w sprawach gospodarczych - bez oddzielnego wzywania przez przewodni-
czącego o uzupełnienie braków - nie tylko opłaty stałej, lecz również opłaty stosun-
kowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub zaskarże-
nia, z zastrzeżeniem odpowiednich sankcji. W tak sformułowanym zdaniu nie ma
wątpliwości, że art. 1302
§ 3 k.p.c. dotyczy wyłącznie opłaty stałej i opłaty stosunko-
wej, nie dotyczy natomiast opłaty podstawowej. Jednakże z dalszej części wywodu
dotyczącego tej kwestii wynika, że „przejście na opłaty stałe, gdzie tylko jest to moż-
liwe, pozwoli szerzej zastosować mechanizm przewidziany w obecnie obowiązującym
art. 17 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, czyli zwrot lub odrzuce-
nie pisma wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika w razie nieuiszczenia
opłaty w stałej wysokości.” Uzasadniałoby to tezę, że w projekcie ustawy używa się
terminu „opłata stała” jako skrótu myślowego, co prowadzi do konkluzji, iż zgodnie z
intencją ustawodawcy środki odwoławcze i środki zaskarżenia, podlegające opłacie
w wysokości stałej - a więc również te, które podlegają opłacie podstawowej - wno-
szone przez profesjonalnego pełnomocnika, podlegają rygorowi określonemu przepi-
sem art. 1302
§ 3 k.p.c.
Sąd Apelacyjny wskazał na podobny problem pojawiający się przy interpretacji
treści art. 100 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zgodnie z
którym strona, której sąd przyznał całkowite zwolnienie od kosztów, ma obowiązek
uiścić opłatę podstawową od wszystkich pism podlegających opłacie. Treść tego
przepisu sugerowałaby, że profesjonalny pełnomocnik, składający równocześnie z pi-
smem procesowym wniosek o zwolnienie od kosztów, nie wnosi żadnej opłaty ocze-
kując na decyzję sądu odnośnie tego wniosku. Z brzmienia powołanego przepisu wy-
nikałaby następująca kolejność: decyzja sądu co do wniosku o zwolnienie od kosztów
sądowych a następnie, po decyzji sądu, obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej
5
lub stałej ewentualnie stosunkowej. Jednakże oczekiwanie na wniesienie opłaty pod-
stawowej nie ma uzasadnienia, gdyż zwolnienie od kosztów, co wynika wprost z
przepisu art. 100 ust. 2 in fine ustawy, nie obejmuje opłaty podstawowej, a więc decy-
zja sądu nie może dotyczyć tej opłaty. Stąd uprawniony wydaje się być wniosek, że
składając środek odwoławczy lub środek zaskarżenia podlegający opłacie stałej, sto-
sunkowej lub podstawowej, wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych,
profesjonalny pełnomocnik obowiązany jest do wniesienia opłaty podstawowej zgod-
nie z treścią art. 10 ustawy, pod rygorem skutków wynikających z przepisu art. 1302
§
3 k.p.c. Następnie zaś - w zależności od decyzji sądu - uzupełnia tę opłatę bądź nie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ponieważ wyrok Sądu pierwszej instancji zapadł 20 marca 2006 r., przeto nie
budzi wątpliwości, że w sprawie znajdują zastosowanie przepisy ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398
ze zm.). Będący przepisem przejściowym art. 149 ust. 1 ustawy stanowi bowiem, że
w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy dotychczasowe przepi-
sy o kosztach sądowych stosuje się do czasu zakończenia postępowania w danej
instancji. Dodany powołaną ustawą z dniem 2 marca 2006 r. przepis art. 1302
k.p.c.
reguluje skutki niewykonania przez profesjonalnego pełnomocnika, będącego adwo-
katem lub radcą prawnym, wynikającego z art. 10 ustawy obowiązku uiszczenia
opłaty przy wnoszeniu pisma podlegającego takiej opłacie (art. 3 ustawy). Przepis
art. 1302
§ 3 k.p.c. stanowi, że sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo
wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki od-
woławcze lub środki zaskarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od wyro-
ku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza sądo-
wego) podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wska-
zanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia. Przepis ten może budzić wąt-
pliwości już poprzez samo jego sformułowanie, gdyż wydaje się, że zbędne jest
umieszczenie w nim słowa „pismo” bądź że brak jest zamieszczenia w nim po słowie
„pismo” słowa „zawierające”. Porównanie jednakże treści § 3 art. 1302
k.p.c. z jego §
1 i 2 wskazuje jednoznacznie, że ten pierwszy (przepis § 3) dotyczy wyłącznie pism
mających charakter środków odwoławczych i środków zaskarżenia, gdyż wszystkie
6
pisma nieposiadające takiego waloru, wniesione przez adwokata, radcę prawnego
lub rzecznika patentowego, które nie zostały należycie opłacone, podlegają zwrotowi
(§ 1) z dalszymi konsekwencjami określonymi w § 2. Niewątpliwie zatem przepis art.
1302
§ 3 k.p.c. dotyczy tych pism podlegających opłacie, które stanowią wymienione
w nim środki odwoławcze i środki zaskarżenia (pism zawierających podlegające
opłacie środki odwoławcze lub środki zaskarżenia), a więc apelacji, zażalenia, skargi
kasacyjnej, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzecze-
nia, sprzeciwu od wyroku zaocznego, zarzutów od nakazu zapłaty i skargi na orze-
czenie referendarza sądowego. Wątpliwości Sądu Apelacyjnego dotyczą zasadniczo
zagadnienia, czy opłata w wysokości stałej, o której mowa w art. 1302
§ 3 ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych, to również opłata podstawowa, określona
w art. 14 tej ustawy. Przepis art. 11 ustawy dzieli opłaty na stałą, stosunkową oraz
podstawową. Opłatę stałą pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we
wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe, w wysokości jedna-
kowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarże-
nia (art. 12), opłatę stosunkową - w sprawach o prawa majątkowe, przy czym wynosi
ona 5 % wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia (art. 13), natomiast
opłatę podstawową - w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej,
stosunkowej lub tymczasowej (art. 14 ust. 1). Opłata podstawowa wynosi 30 zł i
stanowi minimalną opłatę, którą strona jest obowiązana uiścić od pisma podlegają-
cego opłacie, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 14 ust. 3). Pobranie od pisma
opłaty podstawowej wyłącza pobranie innej opłaty (art. 14 ust. 4). W myśl art. 100
ust. 1 ustawy strona w całości zwolniona od kosztów sądowych z mocy ustawy nie
uiszcza opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które obciążają tymczasowo Skarb
Państwa. Kwestię ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych reguluje art. 96
ustawy, który w ust. 1 pkt 4 stanowi, że nie mają obowiązku uiszczania opłat sądo-
wych pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy
i ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem art. 35 i 36. Zgodnie z art. 35 ustawy w
sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wy-
łącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość
przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł, pobiera się od wszystkich podlegają-
cych opłacie pism procesowych opłatę stosunkową (ust. 1). Pracownik i pracodawca
uiszczają opłatę podstawową od pism podlegających opłacie wymienionych w ust. 1,
7
także w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy wytoczonej z powództwa in-
spektora pracy (ust. 2). Z kolei w świetle art. 36 ustawy w sprawach z zakresu ubez-
pieczeń społecznych i w sprawach odwołań rozpoznawanych przez sąd pracy i
ubezpieczeń społecznych pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 złotych wy-
łącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia.
Analiza powołanych wyżej przepisów wskazuje, że w sprawach z zakresu
prawa pracy, w których wartość przedmiotu sporu nie przewyższa kwoty 50.000 zł
oraz w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i w sprawach odwołań rozpo-
znawanych przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych pobranie opłaty podstawowej
przewidziane zostało jedynie od wymienionych w art. 35 i 36 ustawy środków odwo-
ławczych i środków zaskarżenia. Opłata ta w każdym przypadku wynosi 30 złotych,
jest opłatą minimalną, jaką strona jest obowiązana uiścić od podlegających opłacie
pism wymienionych w art. 35 i 36, a jej pobranie wyłącza pobranie jakiejkolwiek innej
opłaty (art. 14 ust. 3 i 4). Skoro nie ma możliwości całkowitego lub częściowego
zwolnienia strony od ponoszenia omawianej opłaty, ustalenia jej wysokości w sposób
odmienny niż czynią to przepisy art. 35 i 36 ustawy, bądź pobrania od pisma będą-
cego środkiem odwoławczym lub środkiem zaskarżenia innej opłaty, niż opłata pod-
stawowa, to należy uznać, iż określona w wymienionych przepisach opłata podsta-
wowa - jako niepoddająca się jakiejkolwiek modyfikacji - jest opłatą w wysokości
stałej w rozumieniu art. 1302
§ 3 k.p.c. Należy zwrócić uwagę, że użyty w tym przepi-
sie zwrot „opłata w wysokości stałej” różni się od używanego w ustawie o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych pojęcia „opłata stała”, co wskazuje, że określenia te
mają inne znaczenie. Gdyby użyte w art. 1302
§ 3 k.p.c. określenie odnosiło się do
pojęcia zawartego w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ustawo-
dawca posłużyłby się sformułowaniem „podlegające opłacie stałej lub stosunkowej”
bądź „podlegające całej opłacie stałej lub jej ułamkowej części albo opłacie stosun-
kowej”. Zatem określenie „opłata w wysokości stałej” ma szerszy zakres znaczeniowy
i obejmuje także opłaty, które nie są opłatami stałymi w rozumieniu ustawy o kosz-
tach sądowych w sprawach cywilnych, ale ich wysokość jest stała dlatego, że została
określona kwotowo, jak to ma miejsce w przypadku opłaty podstawowej.
Sąd Apelacyjny trafnie zwrócił uwagę, że w uzasadnieniu projektu ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych wskazano, iż „projekt zmian do kodeksu
postępowania cywilnego (projektowany art. 1302
) wprowadza obowiązek uiszczenia
8
przez profesjonalnego pełnomocnika (adwokata lub radcę prawnego) - bez oddziel-
nego wzywania przez przewodniczącego o uzupełnienie braków - nie tylko opłaty
stałej, lecz również opłaty stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę warto-
ści przedmiotu sporu lub zaskarżenia, z zastrzeżeniem odpowiednich sankcji. Przej-
ście na opłaty stałe, gdzie tylko jest to możliwe, pozwoli szerzej zastosować mecha-
nizm przewidziany w obecnie obowiązującym art. 17 ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych, czyli zwrot lub odrzucenie pisma wniesionego przez profesjo-
nalnego pełnomocnika w razie nieuiszczenia opłaty w stałej wysokości”. W uzasad-
nieniu projektu z jednej strony odniesiono się więc jednoznacznie do opłaty stałej i
stosunkowej, z drugiej zaś do opłaty w stałej wysokości w rozumieniu art. 17 obowią-
zującej do dnia 1 marca 2006 r. ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądo-
wych w sprawach cywilnych (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.).
Powołany przepis stanowił, iż pisma procesowe wnoszone przez adwokata lub radcę
prawnego, które nie są należycie opłacone, zwraca się bez wezwania o uiszczenie
opłaty, jeśli pismo podlega opłacie w wysokości stałej. Również bez wezwania o
uiszczenie opłaty należy odrzucić wnoszone przez adwokata lub radcę prawnego
środki zaskarżenia podlegające opłacie w wysokości stałej. Orzecznictwo generalnie
przyjmowało, że użyte w wymienionym przepisie wyrażenie „opłata w wysokości sta-
łej” oznaczało „wpis stały” bądź ułamkową część wpisu stałego (por. uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 13 września 2000 r., III CZP 34/00, OSNC 2001 nr 1, poz. 4 i z
dnia 20 maja 2003 r., III CZP 16/03, OSNC 2004 nr 3, poz. 33 oraz niepublikowane
postanowienia z dnia 5 kwietnia 2001 r., IV CZ 133/00, z dnia 11 lipca 2001 r., V CZ
93/01, z dnia 18 października 2001 r., IV CZ 133/01, z dnia 19 marca 2002 r., IV CZ
24/02 i z dnia 27 czerwca 2002 r., IV CZ 76/02). Mogłoby się więc wydawać, że jest
to argument przemawiający przeciwko tezie, iż „opłata w wysokości stałej” w rozu-
mieniu art. 1302
§ 3 k.p.c. oznacza również opłatę podstawową. Należy jednak pa-
miętać, że opłata podstawowa jest nowym rodzajem opłaty sądowej, nieznanym
obowiązującej poprzednio ustawie z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych, a tym samym pojęciu „opłaty w wysokości stałej” należy nadać
znaczenie adekwatne do aktualnego stanu prawnego. Wydaje się, że w uzasadnie-
niu projektu ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. w zakresie odnoszącym się do zmian
przepisów Kodeksu postępowania cywilnego zupełnie pominięto zagadnienie opłaty
podstawowej, której w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ustawo-
dawca niewątpliwie nadał charakter opłaty w stałej wysokości. W uzasadnieniu po-
9
wołanej wyżej uchwały z dnia 13 września 2000 r., III CZP 34/00, Sąd Najwyższy
podkreślił, że opłata w wysokości stałej w rozumieniu art. 17 ustawy o kosztach są-
dowych w sprawach cywilnych, to taka opłata, której wysokość jest stała, czyli taka
sama, jednakowa. Kryterium temu odpowiada nie tylko opłata, która jest wyrażona
kwotowo, lecz także taka opłata, która, stanowiąc określony, zawsze taki sam uła-
mek określonej kwoty, ma zawsze taką samą wysokość („wysokość stałą”). Na grun-
cie obecnie obowiązującej ustawy kryterium temu odpowiada również wyrażona
kwotowo i w niezmiennej wysokości opłata podstawowa. Gdyby zamiarem ustawo-
dawcy było ograniczenie skutku wynikającego z art. 1302
§ 3 k.p.c. wyłącznie do
środków odwoławczych i środków zaskarżenia podlegających opłacie stałej lub sto-
sunkowej, wyraźnie by to zaznaczył poprzez jednoznaczne odniesienie się do tych
opłat bądź poprzez wyłączenie spod działania powołanego przepisu pism podlegają-
cych opłacie podstawowej. Skoro tego nie uczynił, to wynikający z art. 1302
§ 3 k.p.c.
obowiązek uiszczenia przez adwokata lub radcę prawnego należnej opłaty bez wzy-
wania o jej uiszczenie pod rygorem odrzucenia środka odwoławczego lub środka
zaskarżenia dotyczy nie tylko pism podlegających całej opłacie stałej (art. 18 ust. 2
ustawy), ułamkowej części opłaty stałej (art. 19 ustawy) i opłacie stosunkowej obli-
czonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 13 w
związku z art. 18 ust. 2 ustawy), ale również pism podlegających opłacie podstawo-
wej, o której między innymi mowa w art. 35 i 36 ustawy (por. także dotychczas nie-
publikowane postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2006 r., I CZ 23/06, z
dnia 2 czerwca 2006 r., II UZ 14/06, z dnia 11 lipca 2006 r., I CSK 146/06 i z dnia 17
sierpnia 2006 r., III UZ 7/06).
Nie ma również uzasadnienia dla stanowiska, że zamiarem ustawodawcy było
- poprzez wyłączenie przewidzianej w art. 1302
§ 3 k.p.c. sankcji w odniesieniu do
wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników środków odwoławczych i środ-
ków zaskarżenia podlegających opłacie podstawowej - uprzywilejowanie niektórych
stron postępowania i zróżnicowanie ich sytuacji procesowej nie tylko w zależności od
rodzaju zawisłej przed sądem sprawy (cywilna oraz z zakresu prawa pracy i z zakre-
su ubezpieczeń społecznych), ale również w ramach spraw z zakresu prawa pracy -
od wartości przedmiotu sporu (art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy), a w grupie spraw,
w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł - od przyznania
stronie przez sąd całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych (art. 100 ust. 2
ustawy). Obowiązek uiszczenia określonej kwotowo należnej opłaty w stałej wysoko-
10
ści jest prostą czynnością, niewykraczającą poza granice wymagań, jakie należy
stawiać zawodowemu pełnomocnikowi, którego powinien charakteryzować odpo-
wiedni profesjonalizm. Pozostaje to w zgodzie z podstawowymi celami i założeniami
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, którymi
było między innymi usprawnienie i przyspieszenie postępowania cywilnego poprzez
wprowadzenie prostszych zasad dotyczących ustalania wysokości i pobierania od
stron opłat sądowych, w tym możliwość szerszego zastosowania mechanizmu
zwrotu lub odrzucenia pisma wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika w
razie nieuiszczenia opłaty w stałej wysokości.
Stosownie do art. 390 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. sąd może przedstawić do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne budzące poważne wątpli-
wości, które powstało przy rozpoznawaniu apelacji. Oznacza to, że przedmiotem za-
gadnienia prawnego może być tylko taki problem prawny, od którego rozwiązania
zależy rozstrzygnięcie sprawy rozpoznawanej w wyniku zażalenia strony na posta-
nowienie sądu pierwszej instancji (art. 390 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c.).
Problem prawny powinien być przedstawiony ogólnie, jednakże musi odnosić się do
przedmiotu zaskarżenia zażaleniem. Skoro w przepisie art. 390 § 1 k.p.c. w związku
z art. 397 § 2 k.p.c. chodzi o wątpliwości związane z rozpatrywaniem zażalenia,
przedmiotem zagadnienia prawnego nie może być kwestia prawna niemająca
wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, w której wniesiono zażalenie (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2006 r., III SZP 2/06, dotychczas niepubliko-
wane). Podnoszony w uzasadnieniu przedstawionego do rozstrzygnięcia zagadnie-
nia prawnego problem prawny dotyczący uiszczania opłaty od pisma wnoszonego
łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych nie ma wpływu na rozstrzy-
gnięcie niniejszej sprawy, a tym samym nie może stanowić przedmiotu rozważań
Sądu Najwyższego.
Z powyższych względów podjęto uchwałę jak na wstępie.
========================================