Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 125/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 października 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Herbert Szurgacz
w sprawie z odwołania A. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę górniczą,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 października 2006 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 26 października 2005 r., sygn. akt (...),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w K. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z
dnia 18 marca 2005 roku zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z
dnia 17 marca 2003 roku w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy A. K. prawo
do emerytury górniczej od dnia 23 grudnia 2002 roku. Sąd Okręgowy wskazał, iż
A. K., ur. 16 grudnia 1952 r., z zawodu inżynier elektryk, od dnia 6 września 1976
2
r. do dnia 14 września 1993 r. legitymuje się ponad 20 letnim stażem pracy
górniczej. W okresie od 15 września 1993 r. do kwietnia 2002 r. wnioskodawca
był zatrudniony w B. Energetyce S.A. na stanowisku inżyniera do spraw
urządzeń a następnie inspektora BHP. W tak ustalonym stanie faktycznym
sprawy Sąd Okręgowy uznał, że okres pracy w B. Energetyce SA był okresem
równorzędnym z pracą górniczą, co z kolei umożliwiało wnioskodawcy
otrzymanie emerytury górniczej zgodnie z art. 36 ust 3 pkt 4 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r., nr 39, poz. 353 ze zm.) W świetle tego przepisu
za pracę równorzędną z pracą górniczą uważa się zatrudnienie przy innych
pracach, nie dłuższe niż 5 lat, do których pracownicy przeszli w drodze wyboru
lub zalecenia jednostki nadrzędnej, albo w związku z likwidacją kopalni. W
rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy uznał, że w świetle faktów, które
zaistniały należy przyjąć, że zwolnienia grupowe w Przedsiębiorstwie Robót
Górniczych w M. służyły właśnie likwidacji nierentownego zakładu, co wiązało się
z ogólną koncepcją restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego i dlatego
należało w pełni dać wiarę wnioskodawcy, że pracownikom objętym
zwolnieniami grupowymi powiedziano, że dzieje się to w związku z likwidacją
zakładu. Ten związek przyczynowy zostałby zerwany, gdyby się okazało, że
PRG w M. zostało poprzez zwolnienia grupowe pozytywnie zrestrukturyzowane,
co nie nastąpiło. W konkluzji tak dokonanych rozważań Sąd Okręgowy uznał, że
należy wnioskodawcy zaliczyć okres pracy w B. Energetyce SA do brakującego
okresu 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, o której mowa art. 34 ust 2 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS, co w konsekwencji daje mu prawo do emerytury
górniczej od daty wniosku o emeryturę, w której to dacie spełnił on wszystkie
przesłanki do nabycia tego prawa.
Apelację od wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając wyrok w całości i
zarzucając mu naruszenie przepisu art. 36 ust. 3 punkt 4 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Wyrokiem z dnia 26 Października 2005 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie
3
wnioskodawcy, uznając za trafne zarzuty organu rentowego, że zaskarżonym
wyrokiem doszło do naruszenia prawa materialnego - art. 36 ust. 3 punkt 4 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Z akt sprawy jednoznacznie bowiem wynikało, że umowa o pracę
łącząca wnioskodawcę z Przedsiębiorstwem Robot Górniczych w M. została
rozwiązana na mocy porozumienia stron w oparciu o art. 11 w związku z art. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity
tekst: Dz. U z 2002 r., Nr 112 poz. 980). Przyczyną zwolnień grupowych było
zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych. Dopiero w dniu 6 grudnia
1995 r. została ogłoszona upadłość Przedsiębiorstwa Robót Górniczych w M. czyli
po upływie ponad dwóch lat od daty rozwiązania umowy o pracę. Dlatego w ocenie
Sądu rację miał organ rentowy twierdząc, że zwolnienie wnioskodawcy z pracy w
ramach zwolnień grupowych nie miało związku z likwidacją pracodawcy a przepisy
emerytalno - rentowe nie mogą być interpretowane przy zastosowaniu wykładni
rozszerzającej. Ponadto Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że do ogłoszenia upadłości
Przedsiębiorstwa Robót Górniczych w M. doszło w 1994r., ponieważ upadłość
została ogłoszona 6 grudnia 1995 r., a zebrany w sprawie materiał nie dawał
jakichkolwiek podstaw faktycznych a w konsekwencji i prawnych do przyjęcia, że
zwolnienia grupowe, którymi został objęty wnioskodawca były przeprowadzane w
związku z likwidacją pracodawcy - Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i
oddalił odwołanie.
Ponadto Sąd Apelacyjny wskazał „na marginesie”, że upadłość nie jest tożsama z
likwidacją a PRG w M. zostało wykreślone z Krajowego Rejestru Sądowego w dniu
29 września 2004 r. w związku z zakończonym w dniu 30 czerwca 2004 r.
postępowaniem upadłościowym.
Powyższe rozstrzygnięcie wnioskodawca zaskarżył skargą kasacyjną
powołując się na naruszenie przepisu art. 36 ust. 3 pkt 4 ustawy z 17 grudnia 1998
r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez
interpretację pojęcia "w związku z likwidacją" użytego w powołanej ustawie jako
tożsamego z pojęciem "likwidacji" funkcjonującym w prawie handlowym, podczas
4
gdy zdaniem wnioskodawcy literalna wykładnia tego przepisu daje podstawę do
stwierdzenia, iż pod pojęciem "likwidacji" należy rozumieć faktyczne zaprzestanie
działalności przedsiębiorstwa i pojęciu temu trzeba przypisywać znaczenie
potoczne. Powołując się na wskazane przesłanki, uzasadniające przyjęcie kasacji
do rozpoznania, ze względu na istotne zagadnienie prawne oraz istnienie potrzeby
wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości i rozbieżności w
orzecznictwie, w świetle powyższego wnioskodawca wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i na mocy przepisu art. 39816
k.p.c. rozpoznanie
sprawy co do istoty.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ubezpieczonego okazała się nieuzasadniona. Ze
świadectwa pracy wystawionego wnioskodawcy przez Przedsiębiorstwo Robót
Górniczych w M. wynika, że został on zwolniony w ramach zwolnień grupowych
(na mocy porozumienia stron) na podstawie art. 11 w związku z art. 1 ustawy z dnia
28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), lecz przyczyną zwolnienia nie była
likwidacja tego przedsiębiorstwa tylko względy ekonomiczne. Zgodnie z art. 1 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o
zmianie niektórych ustaw jej przepisy stosuje się do zakładów pracy, w których
następuje zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub w związku ze
zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo technologicznymi, w tym także, gdy
zmiany te następują w celu poprawy warunków pracy lub warunków środowiska
naturalnego, jeżeli powodują one konieczność jednorazowego lub w okresie nie
dłuższym niż 3 miesiące rozwiązania stosunków pracy z grupą pracowników
obejmującą co najmniej 10% załogi w zakładach zatrudniających do 1.000
pracowników lub co najmniej 100 pracowników w zakładach zatrudniających
powyżej 1.000 pracowników. Przepisy te stosuje się również do zakładów pracy w
przypadku ogłoszenia ich upadłości lub likwidacji (art. 1 ust. 2). Z kolei według
5
utrwalonego orzecznictwa sądowego porozumieniem stron, do którego ma
zastosowanie art. 11 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), jest
tylko takie porozumienie, które rozwiązuje stosunek pracy z przyczyn określonych
w art. 1 ust. 1 i 2, to jest gdy przyczyny te istnieją w chwili zawierania porozumienia
i stanowią jego uzasadnienie. (Por. wyrok SN z dnia 9 maja 2000r., I PKN 617/99,
OSNP 2001/19/587). Ubezpieczony poznał, w chwili zawierania porozumienia,
przyczyny rozwiązania stosunku pracy (przyczyny ekonomiczne) i nie kwestionował
ich. Z powyższego wynika, że ubezpieczony uznał przyczyny wypowiedzenia za
rzeczywiste i zgodził się z uzasadnieniem zakładu pracy o potrzebie zmniejszenia
zatrudnienia.
Intencją ustawodawcy, na podstawie art. 36 ust. 3 pkt 4 ustawy o
emeryturach i rentach, było stworzenie możliwości górnikom dopracowania okresu
nie dłuższego niż 5 lat, w innych dowolnych podmiotach, nawet zupełnie
niezwiązanych z górnictwem, i w konsekwencji uwzględnienia tego dodatkowego
okresu zatrudnienia przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej jako okresu
równorzędnego z pracą górniczą. Jednak ustawodawca wprowadził ograniczenia
polegające na tym, że z uprawnienia tego można skorzystać tylko w przypadku
likwidacji zakładu pracy (kopalni). Z powyższego wyprowadzić należy wniosek, iż
koniecznym warunkiem do uznania takiego zatrudnienie za okres równorzędny z
pracą górniczą, jest istnienie związku przyczynowego tego zatrudnienia z likwidacją
kopalni. O przerwaniu związku przyczynowego z likwidacją kopalni na pewno
można mówić wówczas, gdy z okoliczności faktycznych sprawy bezsprzecznie
wynika, że w chwili rozwiązania umowy o pracę przyczyna rozwiązania tego
stosunku prawnego nie była związana z zakończeniem bytu prawnego zakładu.
Zwolnienia grupowe nie są jednoznaczne z likwidacją firmy. Jest faktem, że PRG w
1995 r. zostało postawione w stan upadłości, a następnie zlikwidowane. Jednakże
w niniejszej sprawie istotny jest stan przedsiębiorstwa z daty zwolnienia
ubezpieczonego, a w tym dniu (14 września 1993 r.) przedsiębiorstwo to nie było w
likwidacji. Nie zostały zatem spełnione przesłanki stwarzające możliwość zaliczenia
do stażu emerytalnego okresu zatrudnienia w Energetyce B. W konsekwencji
6
ubezpieczony nie wykazał wymaganego 25 letniego stażu emerytalnego,
koniecznego do nabycia emerytury górniczej. Z kolei argument w postaci
późniejszego popadnięcia w stan likwidacji Przedsiębiorstwa Robót Górniczych w
M., które miałoby usprawiedliwiać uznanie zatrudnienia w Energetyce B. jako
okresu równoważnego z pracą górniczą, mimo że nie została spełniona przesłanka
likwidacji zakładu jako przyczyna rozwiązania stosunku pracy, nie może być
zaakceptowany, skoro przepis art. 36 ust. 3 pkt 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dopuszcza jedynie
wyjątkowo i w ograniczonym zakresie („zatrudnienie przy innych pracach nie
dłuższe niż 5 lat...”) możliwość uzupełnienia stażu ubezpieczeniowego
wymaganego do uzyskania prawa do emerytury górniczej, a tym samym powinien
być interpretowany i stosowany w sposób restryktywny.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy postanowił, jak w sentencji.
/tp/
7