Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 października 2006 r.
I UK 128/06
Nie nabywa uprawnień do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 32
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) pra-
cownik, który wykonywał w hutnictwie pracę w szczególnych warunkach, jeżeli
wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat nie osiągnął w czasie wykonywania
prac wymienionych w dziale III wykazu B, lecz po ustaniu zatrudnienia, w cza-
sie pobierania zasiłku dla bezrobotnych (§ 7 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnio-
nych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8,
poz. 43 ze zm.).
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 paź-
dziernika 2006 r. sprawy z odwołania Franciszka S. przeciwko Zakładowi Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddziałowi w Z. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej ubez-
pieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 listopada 2005 r.
[...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z 18 stycznia 2005 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w Z.
odmówił Franciszkowi S. prawa do emerytury na podstawie art. 32 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) w związku z § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze
2
zm.), powołując się na to, że nie zostało spełnione wymaganie przewidziane w § 7
pkt 2 rozporządzenia, a mianowicie ubezpieczony jako pracownik nie osiągnął wieku
emerytalnego (55 lat) w czasie wykonywania prac wymienionych w dziale III wykazu
B załącznika do rozporządzenia ani też w okresie zatrudnienia, do którego został
skierowany stosownie do zalecenia lekarza.
W odwołaniu do Sądu wnioskodawca domagał się przyznania mu spornego
świadczenia emerytalnego podnosząc, że przez całe życie zawodowe pracował w
szczególnych warunkach, rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z naruszeniem
prawa, o czym świadczy wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Bytomiu z 22
czerwca 2004 r. [...], a ponadto okres pobierania przez niego zasiłku dla bezrobot-
nych, bezpośrednio po zwolnieniu z pracy, powinien być zrównany z wykonywaniem
pracy w szczególnych warunkach.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznyc w Katowicach wyrokiem
z 26 lipca 2005 r. [...] oddalił odwołanie wnioskodawcy. Sąd Okręgowy uznał, że
Franciszek S. (urodzony 5 stycznia 1950 r.) udowodnił łącznie ponad 25 lat okresów
składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w wa-
runkach szczególnych, wymienionych w dziale III wykazu B na stanowisku pierwsze-
go kowala oraz operatora manipulatora. Na stanowisku pierwszego kowala młota
ciężkiego ubezpieczony był zatrudniony w Hucie Z. w B. od 26 października 1971 r.
do 29 lutego 2000 r., zaś od 1 marca 2000 r. do 30 kwietnia 2004 r. pracował na tym
samym stanowisku w S.-O. spółce z o.o. w B. W dniu 30 kwietnia 2004 r. pracodaw-
ca wypowiedział wnioskodawcy umowę o pracę. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Byto-
miu wyrokiem z 22 czerwca 2004 r. [...] zasądził od pozwanego pracodawcy na rzecz
ubezpieczonego jako powoda kwotę 3.900 zł tytułem odszkodowania uznając, że
wypowiedzenie umowy o pracę naruszało art. 39 k.p., albowiem pracownikowi bra-
kowało do nabycia prawa do (wcześniejszej) emerytury nie więcej niż 2 lata i z tego
tytułu korzystał on z ochrony przewidzianej prawem pracy. Oddalając odwołanie od
decyzji organu rentowego Sąd Okręgowy stwierdził, że w dacie ukończenia 55 lat
(czyli 5 stycznia 2005 r.) wnioskodawca w ogóle nie pozostawał w zatrudnieniu, a
więc nie wykonywał pracy, o której mowa w § 7 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, że wypowiedzenie
umowy o pracę (co potwierdził wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Bytomiu z 22
czerwca 2004 r. [...]), było niezgodne z prawem jako naruszające art. 39 k.p.
3
W apelacji od powyższego wyroku wnioskodawca podniósł, że zgodnie z art.
69 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych należy uznać za równoważny
z okresem zatrudnienia, a zatem należy zrównać go z pracą w warunkach szczegól-
nych w hutnictwie (powołał się przy tym na wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada
1999 r., II UKN 187/99, OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 121). Ponadto, za przyznaniem
emerytury przemawiają, zdaniem skarżącego, względy słuszności, skoro został
zwolniony z pracy w okresie ochronnym z naruszeniem przepisów prawa. Wyrok
Sądu Rejonowego w Bytomiu zasądzający jedynie odszkodowanie, z uwagi na brak
celowości przywrócenia do pracy, zapadł z rażącą obrazą art. 45 § 2 k.p. w związku
z art. 39 k.p., ponieważ nie doszło ani do likwidacji, ani do ogłoszenia upadłości pra-
codawcy. Ubezpieczony stwierdził również, że wymaganie pozostawania w zatrud-
nieniu w szczególnych warunkach w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego jest nie-
słusznym kryterium różnicującym, skoro za decydującą przesłankę „wynagrodzenia”
pracy w szczególnych warunkach należy uznać jedynie wiek i staż pracy.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z 9 listopada 2005 r. [...] oddalił apelację wnioskodawcy jako nieuzasadnioną.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że spór w istocie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy
wymaganie przewidziane w § 7 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. może podlegać wykładni rozszerzającej dla pozytywnej oceny uprawnień
ubezpieczonego, tzn. czy osiągnięcie wieku emerytalnego może nastąpić w sytuacji
innej niż w okresie zatrudnienia lub w okresie skierowania do innej pracy stosownie
do zaleceń lekarza. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że zawarte w rozporządzeniu
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. uregulowania, dotyczące warunków uzyska-
nia emerytury, są różne co do przesłanki ukończenia wieku emerytalnego w
wymaganych okresach i dla każdej z grup zawodowych zostały szczegółowo przed-
stawione w tym akcie prawnym. Ta sprecyzowana przez prawodawcę różnorodność
przemawia za brakiem możliwości stosowania jakiejkolwiek zawężającej lub rozsze-
rzającej wykładni podlegających interpretacji przepisów. W ocenie Sądu Apelacyjne-
go znaczne, jeśli chodzi o pracowników będących mężczyznami, obniżenie wieku
emerytalnego - do 55 lat - jest przywilejem bardzo wąskich grup zawodowych i przy-
sługuje jedynie w warunkach ściśle określonych przez prawo. Skoro zatem w oma-
wianym przepisie (§ 7 pkt 2 rozporządzenia) obwarowano możliwość przejścia na
emeryturę w wieku 55 lat koniecznością pozostawania w zatrudnieniu w dacie osią-
4
gnięcia tego wieku, robiąc wyjątek jedynie dla sytuacji, gdy pracownik stosownie do
zalecenia lekarza został skierowany do innej pracy, to nie można, bez naruszenia
prawa, przyjąć spełnienia tego warunku w innych okolicznościach. Według Sądu
Apelacyjnego okoliczność, że w świetle ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych jest okresem równoważnym z
okresem zatrudnienia, ma znaczenie przy ustalaniu uprawnień emerytalno-rentowych
w zakresie stażu pracy, ale nie jest to okres, o którym mowa w § 7 pkt 2 rozporzą-
dzenia. Również kwestia prawidłowości rozwiązania stosunku pracy nie ma, w oce-
nie Sądu drugiej instancji, istotnego znaczenia dla oceny uprawnień emerytalnych
wnioskodawcy, a zarzuty co do słuszności rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w By-
tomiu, który rozpoznawał sprawę o przywrócenie do pracy, powinny być zgłoszone w
apelacji od tamtego wyroku, gdyż przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach
miałoby wpływ na uprawnienia emerytalne wnioskodawcy. Ocena prawidłowości
rozstrzygnięcia Sądu Pracy nie może natomiast nastąpić w rozpatrywanej sprawie,
której przedmiotem jest prawo wnioskodawcy do świadczenia z ubezpieczenia spo-
łecznego. Sąd zwrócił również uwagę, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń spo-
łecznych nie stosuje się art. 5 k.c. (zasad współżycia społecznego), na który pośred-
nio powołuje się wnioskodawca w apelacji.
W imieniu ubezpieczonego Franciszka S. skargę kasacyjną od wyroku Sądu
Apelacyjnego wniósł jego pełnomocnik z urzędu, zaskarżając wyrok ten w całości.
Jako podstawy skargi kasacyjnej wskazano: 1) naruszenie prawa materialnego - art.
32 ustawy z dnia 7 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warun-
kach lub w szczególnym charakterze - polegające na błędnym przyjęciu przez Sąd,
że ubezpieczony nie spełnił wymogu z § 7 pkt 2 rozporządzenia w postaci ukończe-
nia wieku 55 lat w czasie wykonywania zatrudnienia w ramach prac wymienionych w
dziale III wykazu B stanowiącego załącznik do rozporządzenia; 2) naruszenie prawa
materialnego - art. 5 k.c., poprzez błędne przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie nie
znajdują zastosowania zasady współżycia społecznego; 3) naruszenie prawa proce-
sowego, mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 328 § 2 k.p.c., poprzez brak
odniesienia się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do okoliczności wskazanej w
apelacji pozwanego, dotyczącej treści art. 79 ust. 1 i 2 ustawy o promocji zatrudnie-
5
nia i instytucjach rynku pracy, który uznaje za równoważny z okresem zatrudnienia
okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
Według pełnomocnika wnioskodawcy w rozpoznawanej sprawie występuje
istotne zagadnienie prawne oraz potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących
wątpliwości, a mianowicie konieczność rozważenia treści art. 79 ust. 1 i 2 ustawy o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - który uznaje za równoważny z
okresem zatrudnienia okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych - przy interpretacji
przesłanek wskazanych w § 7 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze. Zdaniem pełnomocnika wnioskodawcy,
zaskarżony wyrok pomija w swym rozstrzygnięciu „zależność” powyższych aktów
prawnych, które powinny być uwzględnione przy ustalaniu prawa do emerytury ubez-
pieczonego.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego i prze-
kazanie sprawy do ponownego rozstrzygnięcia Sądowi pierwszej instancji celem
uwzględnienia odwołania „wraz z zasądzeniem kosztów zastępstwa procesowego
dla pełnomocnika z urzędu norm przepisanych”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie mogła zostać uwzględniona. Przy bezspornym stanie
faktycznym istota sprawy sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy osoba niepozo-
stająca w stosunku pracy w dacie osiągnięcia wieku uprawniającego ją do złożenia
wniosku o wcześniejszą emeryturę (w przypadku wnioskodawcy - w dacie ukończe-
nia 55 lat), legitymująca się przy tym wymaganym pracowniczym stażem ubezpie-
czeniowym i okresem zatrudnienia obejmującym prace w szczególnych warunkach,
może nabyć prawo do tego świadczenia (wcześniejszej emerytury). Chodziło zatem
o wykładnię i zastosowanie do ustalonego stanu faktycznego art. 32 ust. 1, ust. 2 i
ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz §
7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szcze-
gólnym charakterze. Pierwszy z tych przepisów (art. 32 ustawy o emeryturach i ren-
tach z FUS) stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r.,
będącym pracownikami, o których mowa w art. 32 ust. 2 ustawy, zatrudnionymi w
6
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w
wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 ustawy (ust. 1). Dla celów ustalenia
uprawnień, o których mowa w art. 32 ust. 1 ustawy, za pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o
znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wyma-
gających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo wła-
sne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone
na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 2). Wiek emerytalny, o którym mowa
w art. 32 ust. 1 ustawy, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie któ-
rych osobom wymienionym w art. 32 ust. 2 ustawy przysługuje prawo do emerytury,
ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4). Dotychczasowe przepi-
sy, do których odsyła parokrotnie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to
przede wszystkim przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, wydanego na podstawie art. 55 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.). Sytuacji ubezpieczonego dotyczy § 7 tego rozporządzenia, zgodnie
z którym pracownik, który wykonywał w hutnictwie prace w szczególnych warunkach,
wymienione w dziale III wykazu B (załącznika do rozporządzenia), nabywa prawo do
emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny
wynoszący 55 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1987 r. albo 55 lat w okresie od dnia 1
stycznia 1983 r., jeżeli komisja lekarska do spraw inwalidztwa i zatrudnienia orzekła
trwałą jego niezdolność do wykonywania prac wymienionych w dziale III wykazu B,
2) wiek emerytalny osiągnął w czasie wykonywania prac wymienionych w dziale III
wykazu B lub w okresie zatrudnienia, do którego skierowany został stosownie do
zalecenia lekarza, 3) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat
pracy wymienionej w dziale III wykazu B.
W rozpoznawanej sprawie sporne było przede wszystkim to, czy ubezpieczo-
ny spełnia warunek określony w § 7 pkt 2 rozporządzenia, czyli warunek osiągnięcia
wieku emerytalnego (w tym przypadku 55 lat) w czasie wykonywania prac wymienio-
nych w dziale III wykazu B lub w okresie zatrudnienia, do którego skierowany został
stosownie do zalecenia lekarza. Sąd Apelacyjny ustalił - i ustalenie to nie jest w jaki-
kolwiek sposób kwestionowane w skardze kasacyjnej - że ubezpieczony Franciszek
S., legitymujący się co najmniej 15-letnim okresem pracy w hutnictwie w szczegól-
7
nych warunkach, wiek uprawniający do nabycia wcześniejszej emerytury (55 lat)
osiągnął 5 stycznia 2005 r. (do ubezpieczonego urodzonego po 31 grudnia 1948 r.
art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ma zastosowanie na podstawie art. 46
tej ustawy) - jednak nie w czasie wykonywania prac wymienionych w dziale III wyka-
zu B stanowiącego załącznik do rozporządzenia (jak tego wymaga § 7 pkt 2 rozpo-
rządzenia), ani nawet nie w okresie zatrudnienia w ogóle, lecz w czasie pobierania
zasiłku dla bezrobotnych w okresie przypadającym bezpośrednio po wypowiedzeniu
mu stosunku pracy na stanowisku związanym z wykonywaniem pracy w szczegól-
nych warunkach. Stosunek pracy ubezpieczonego ustał 30 kwietnia 2004 r. w wyniku
wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę z naruszeniem przepisów o roz-
wiązywaniu umów o pracę, co stwierdził Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bytomiu wyro-
kiem z 22 czerwca 2004 r. [...], uznając że wypowiedzenie Franciszkowi S. umowy o
pracę było niezgodne z prawem (naruszało bowiem art. 39 k.p.). Sąd Pracy nie
przywrócił jednak ubezpieczonego do pracy, lecz zasądził na jego rzecz od praco-
dawcy odszkodowanie w związku z niezgodnym z prawem rozwiązaniem umowy o
pracę. Ubezpieczony kwestionował w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych
prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu Pracy, jednak od wyroku zasądzającego jedynie
odszkodowanie (zamiast żądanego przywrócenia do pracy) nie wniósł w odpowied-
nim czasie apelacji (co sam przyznał w czasie rozprawy apelacyjnej w niniejszej
sprawie). W ten sposób sam pozbawił się możliwości uzyskania wyroku przywracają-
cego go do pracy, co miałoby niewątpliwy wpływ na spełnienie warunku z § 7 pkt 2
rozporządzenia.
Przepis § 7 pkt 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jedno-
znacznie ogranicza uprawnienia do wcześniejszej emerytury do tych jedynie osób,
które osiągnęły wiek emerytalny wynoszący 55 lat w czasie wykonywania prac wy-
mienionych w dziale III wykazu B lub w okresie zatrudnienia, do którego skierowane
zostały zgodnie z zaleceniem lekarza. Wnioskodawca warunków tych w oczywisty
sposób nie spełnił, skoro nie ukończył 55 lat w czasie wykonywania pracy, o jakiej
stanowi § 7 pkt 2 rozporządzenia. W chwili ukończenia tego wieku pozostawał bez
pracy (miał status prawny bezrobotnego). Przepisy rozporządzenia w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szcze-
gólnym charakterze, w tym § 7 pkt 2, mają charakter szczególny, ponieważ wyraźnie
odbiegają od powszechnie obowiązującej regulacji dotyczącej warunku osiągnięcia
8
wieku emerytalnego, wynoszącego dla mężczyzn 65 lat (art. 24 i art. 27 ustawy). (Do
ubezpieczonego urodzonego po 31 grudnia 1948 r. art. 32 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS ma zastosowanie na podstawie art. 46 tej ustawy.) Ratio legis usta-
nowienia wcześniejszego wieku emerytalnego dla mężczyzn wykonujących w hut-
nictwie prace w szczególnych warunkach było umożliwienie przechodzenia na eme-
ryturę mężczyznom w wieku niższym (w przypadku ubezpieczonego) o 10 lat od po-
wszechnego ustawowego wieku emerytalnego, jednak pod pewnymi, ściśle określo-
nymi warunkami - w tym pod warunkiem przejścia na wcześniejszą emeryturę bez-
pośrednio ze stanowiska pracy ujętego w dziale III wykazu B załącznika do rozpo-
rządzenia. Jedynym od tego warunku wyjątkiem jest osiągnięcie wieku emerytalnego
podczas innej pracy, do której pracownik został skierowany stosownie do zaleceń
lekarskich. Innych wyjątków od omawianego warunku § 7 rozporządzenia nie prze-
widuje. Z powyższych przyczyn zarzuty naruszenia art. 32 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS oraz § 7 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, stanowią-
ce materialnoprawną podstawę skargi kasacyjnej, nie mogły zostać uwzględnione.
Sąd Apelacyjny prawidłowo zinterpretował i zastosował obydwa te przepisy.
Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie wyjaśniał, że przepisy
przewidujące prawo do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze są przepisami szczególnymi, ich wykładnia rozszerzająca
jest niedopuszczalna, podlegają one wykładni ścisłej (por. wyrok Sądu Najwyższego
z 9 listopada 1999 r., II UKN 187/99, OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 121; wyrok z 16
sierpnia 2005 r., I UK 378/04 OSNP 2006 nr 13-14, poz. 218). Do złagodzenia rygo-
rów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c, ani art. 8 k.p.
Przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
podobnie jak przepisy rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mają cha-
rakter przepisów prawa publicznego. Rygoryzm prawa publicznego nie może być
łagodzony konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego przewidzianą w art. 5 k.c. lub
w art. 8 k.p. Zarzut ten (nadużycia prawa podmiotowego, albo czynienia ze swego
prawa podmiotowego użytku niezgodnego z zasadami współżycia społecznego lub
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa) w sprawie z zakresu ubezpieczeń
społecznych musiałby być odniesiony do czynności organu rentowego, który - wyda-
jąc decyzję - nie korzysta ze swoich praw podmiotowych (regulowanych prawem
9
prywatnym - Kodeksem cywilnym lub Kodeksem pracy), lecz realizuje ustawowe
kompetencje organu władzy publicznej. Z tych przyczyn zarzut naruszenia art. 5 k.c.
jest niezasadny. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego w spra-
wach z zakresu ubezpieczeń społecznych art. 5 k.c. nie ma zastosowania, zaś mate-
rialnoprawną podstawą świadczeń emerytalno-rentowych mogą być tylko przepisy
prawa, a nie zasady współżycia społecznego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego:
wyrok z 19 czerwca 1986 r., II URN 96/86, Służba Pracownicza 1987 nr 3; wyrok z
29 października 1997 r., II UKN 311/97, OSNAPiUS 1998 nr 15, poz. 465; wyrok z 26
maja 1999 r., II UKN 669/98, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 597 - notka; wyrok z 12
stycznia 2000 r., II UKN 293/99, OSNAPiUS 2001 nr 9, poz. 321 - notka, postano-
wienie z 26 maja 1999 r., II UKN 670/98, niepublikowane).
W skardze kasacyjnej podniesiono również zarzut naruszenia art. 79 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
w wyniku nieuwzględnienia przez Sąd Apelacyjny, że okres pobierania zasiłku dla
bezrobotnych należy uznać za równoważny z okresem zatrudnienia. Zdaniem skar-
żącego, oznacza to spełnienie przez wnioskodawcę przesłanki określonej w § 7 pkt 2
rozporządzenia (warunku osiągnięcia przez wnioskodawcę 55 roku życia w okresie
zatrudnienia w hutnictwie). Poglądu tego nie można uznać za prawidłowy. Nie ma on
oparcia w treści art. 79 tej ustawy. Zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy o promocji zatrud-
nienia i instytucjach rynku pracy, okresy pobierania zasiłku wlicza się do okresu
pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych oraz okre-
sów składkowych w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych. Z kolei zgodnie z art. 79 ust. 2, okresów pobierania zasił-
ku nie wlicza się jednak do: 1) okresów wymaganych do nabycia prawa i długości
okresu pobierania zasiłku; 2) okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa
do urlopu wypoczynkowego; 3) stażu pracy określonego w odrębnych przepisach,
wymaganego do wykonywania niektórych zawodów. W świetle treści przytoczonego
powyżej przepisu nie budzi wątpliwości, że okres pobierania zasiłku dla bezrobot-
nych nie może być uznany za okres zatrudnienia (lub okres równoważny z okresem
zatrudnienia). W art. 79 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy jest mowa jedynie o wliczaniu okresu pobierania takiego zasiłku do okresu
pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych oraz do
okresów składkowych - co nie oznacza zrównania tego okresu z zatrudnieniem jako
takim. Tymczasem, jedną z przesłanek nabycia prawa do wcześniejszej emerytury,
10
dochodzonego przez wnioskodawcę, jest osiągnięcie wieku 55 lat w okresie zatrud-
nienia, czyli w okresie pozostawania w stosunku pracy i to zatrudnienia w hutnictwie
przy pracach wymienionych w dziale III wykazu B, bądź w czasie wykonywania innej
pracy, do której pracownik został skierowany stosownie do zaleceń lekarskich. Wnio-
skodawca powinien wszystkie warunki, od których uzależnione jest przejście na
wcześniejszą emeryturę ze względu na zatrudnienie w szczególnych warunkach
(wiek, staż pracy, wymagany okres zatrudnienia przy wykonywaniu pracy w szcze-
gólnych warunkach), spełnić w czasie posiadania statusu pracownika, czyli pozosta-
wania w stosunku pracy. Dotyczy to również osiągnięcia wieku 55 lat. W rozpozna-
wanej sprawie wnioskodawca nie spełnił tej przesłanki, nie był w ogóle zatrudniony w
chwili ukończenia 55 lat, a w związku z tym nie mógł nabyć prawa do wcześniejszej
emerytury.
Kwestia prawidłowości rozwiązania stosunku pracy z wnioskodawcą nie ma
znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Sąd Rejonowy w Bytomiu wyrokiem
z 22 czerwca 2004 r uznał, że wypowiedzenie Franciszkowi S. umowy o pracę było
niezgodne z prawem (naruszało bowiem art. 39 k.p.), jednak nie przywrócił go do
pracy, a jedynie zasądził na rzecz ubezpieczonego odszkodowanie. Kwestionując
trafność rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w Bytomiu wnioskodawca powinien był w
odpowiednim czasie wnieść apelację od tego wyroku, podnosząc w niej zarzuty doty-
czące zgodności z prawem orzeczenia. Gdyby bowiem wnioskodawca, na skutek
apelacji, został przywrócony do pracy na poprzednich warunkach, miałoby to niewąt-
pliwy wpływ na jego uprawnienia emerytalne - wiek 55 lat osiągnąłby w czasie za-
trudnienia w hutnictwie przy pracach wykonywanych w szczególnych warunkach.
Kwestionowanie rozstrzygnięcia Sądu Pracy w niniejszej sprawie jest pozbawione
racji. Wyrok zasądzający odszkodowanie jest prawomocny i wiąże nie tylko strony
(pracownika i pracodawcę), ale także sąd, który go wydał, oraz wszystkie inne sądy,
nie wyłączając Sądu Najwyższego (art. 365 § 1 k.p.c.). W niniejszej sprawie, która
jest sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych, roszczenia wnioskodawcy związa-
ne z niezgodnym z prawem rozwiązaniem umowy o pracę nie są przedmiotem rozpo-
znania.
Jako chybiony należało ocenić zarzut naruszenia prawa procesowego, a mia-
nowicie art. 328 § 2 k.p.c. Skarżący wiąże naruszenie tego przepisu z brakiem od-
niesienia się w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego do okoliczności podniesio-
nej w apelacji pozwanego, a dotyczącej regulacji art. 79 ust. 1 i 2 ustawy o promocji
11
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która uznaje za równoważny z okresem za-
trudnienia okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Wbrew zarzutom skarżącego
Sąd Apelacyjny odniósł się do apelacyjnego zarzutu naruszenia tego przepisu. Oko-
liczność, że Sąd zarzutu tego nie podzielił, nie może być natomiast utożsamiana z
nieprawidłowym (sprzecznym z art. 328 § 2 k.p.c.) sporządzeniem uzasadnienia wy-
roku oddalającego apelację ubezpieczonego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art.39814
k.p.c. oddalił
skargę kasacyjną.
Sąd Najwyższy nie przyznał pełnomocnikowi wnioskodawcy kosztów zastęp-
stwa procesowego, ponieważ wniosek o ich przyznanie nie spełniał wymagań okre-
ślonych w § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Pań-
stwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. Nr
163,poz. 1349 ze zm.).
========================================