Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 101/06
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący)
Sędzia SN Jan Górowski (sprawozdawca)
Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Leszka N. przeciwko Henrykowi K. o
zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 21
listopada 2006 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Opolu postanowieniem z dnia 24 lipca 2006 r.:
„Czy brak formalny pozwu w postaci niewskazania okoliczności
uzasadniających właściwość sądu winien skutkować zastosowaniem przez
przewodniczącego trybu określonego w art. 130 k.p.c., czy też postanowieniem
sądu o przekazaniu sprawy innemu sądowi?"
podjął uchwałę:
Nieprzytoczenie w pozwie okoliczności uzasadniających właściwość
przemienną sądu nie uzasadnia zastosowania art. 130 § 1 k.p.c.
Uzasadnienie
Przedstawione na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. zagadnienie prawne powstało
przy rozpoznawaniu przez Sąd Okręgowy w Opolu zażalenia na wydane – przed
doręczeniem pozwanemu odpisu pozwu – postanowienie Sądu Rejonowego w
Opolu z dnia 24 stycznia 2006 r o stwierdzeniu niewłaściwości i przekazaniu sprawy
do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Częstochowie, w którego okręgu znajduje
się miejsce mieszkania pozwanego (art. 27 k.p.c.). W pozwie powód ograniczył się
do stwierdzenia, że dokonał wyboru właściwości miejscowej sądu według zasad
określonych w art. 454 k.c. oraz art. 34 k.p.c. i nie wskazał jakichkolwiek
okoliczności uzasadniających właściwość miejscową inną niż ogólna. W zażaleniu
powód podniósł, że wystarczające jest przytoczenie przepisów uzasadniających
wybór sądu właściwego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Brakiem formalnym pozwu jest m.in. nieoznaczenie miejsca zamieszkania
pozwanego (art. 126 § 2 k.p.c.), którego wskazanie stanowi w zasadzie podstawę
do określenia właściwości miejscowej ogólnej sądu (art. 27 k.p.c.). Przepis art. 187
§ 1 pkt 2 in fine k.p.c. nakazuje natomiast w miarę potrzeby przytoczyć w pozwie
okoliczności faktyczne dotyczące właściwości miejscowej sądu, która przede
wszystkim opiera się na umowie stron (art. 46 k.p.c.) lub zależy od wyboru powoda
(art. 31-37 k.p.c.)
W pozwie zostało oznaczone miejsce zamieszkania pozwanego, a więc w
sprawie nie wystąpił problem braku podstawy do określenia właściwości miejscowej
jako takiej, lecz jedynie kwestia skutków niewskazania okoliczności
uzasadniających właściwość miejscową przemienną (art. 187 § 1 pkt 2 in fine
k.p.c.), przy jednoczesnym powołaniu art. 454 k.c. w związku art. 34 k.p.c. W istocie
Sąd Okręgowy oczekuje odpowiedzi na pytanie, jakie skutki procesowe wywołuje
brak formalny pozwu w postaci niewskazania okoliczności uzasadniających
właściwość przemienną sądu, a tym samym czy zachowała aktualność uchwała
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1965 r., III CO 58/65
(OSNCP 1966, nr 7-8, poz. 107), mająca moc zasady prawnej.
Nie budzi wątpliwości Sądu drugiej instancji pogląd, że samo wskazanie w
pozwie art. 454 k.c. w związku z art. 34 k.p.c. nie jest określeniem okoliczności
uzasadniających właściwość przemienną sądu (por. uchwałę Sądu Najwyższego z
dnia 9 czerwca 2005 r., III CZP 28/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 61), jest natomiast
wątpliwe, czy gdy powód wskazał, iż wybiera właściwość przemienną sądu z
powołaniem się tylko na konkretny przepis, należy wydać postanowienie o
przekazaniu sprawy do rozpoznania sądowi według właściwości ogólnej, czy też
zarządzenie o wezwaniu do uzupełnienia wskazanego braku pozwu (art. 187 § 1
pkt 2 w związku z art. 130 § 1 k.p.c.).
Warunki formalne w rozumieniu art. 130 § 1 k.p.c. to wymagania określone w
art. 126-129 k.p.c. oraz wynikające z przepisów szczególnych (np. z art. 187, 368,
art. 3933
§ 2, art. 47912
, 485, 784, 797 oraz art. 1147 § 2 k.p.c.) Jeżeli więc
wymienione unormowania nie obejmują danego wymagania, to nie jest to brak
formalny. Poza tym nie każde wymaganie przewidziane w tych przepisach
przesądza dopuszczalność postępowania przewidzianego w art. 130 § 1 i 2 k.p.c.,
gdyż ma ono zastosowanie tylko wtedy, gdy na skutek niezachowania warunków
formalnych pismo nie może otrzymać prawidłowego biegu (por. np. uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 24 października 2001 r., III CZP 53/01, "Prokuratura i Prawo",
dodatek "Orzecznictwo" 2002, nr 5, poz. 37 i postanowienie Sadu Najwyższego z
dnia 8 grudnia 1997 r., III CKN 289/97, OSNC 1998, nr 5, poz. 90).
Nie stosuje się więc art. 130 § 1 k.p.c. w wypadku nieprzytoczenia
okoliczności faktycznych uzasadniających właściwość przemienną sądu, o których
mowa w art. 387 § 1 pkt 2 k.p.c. Zastosowanie ma wtedy art. 200 k.p.c., co
oznacza, że sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekazuje sprawę do
rozpoznania sądowi ogólnie miejscowo właściwemu. Niedopuszczalne jest więc
zastosowanie w takiej sytuacji wezwania do uzupełnienia braków na podstawie art.
130 § 1 k.p.c., oczywiście z wyjątkiem wypadku, gdy w pozwie nie ma danych
pozwalających określić także właściwość miejscową ogólną; brak oznaczenia strony
pozwanej i jej adresu jest brakiem formalnym uniemożliwiającym nadanie sprawie
prawidłowego biegu.
Zaprezentowana wykładnia wynika, w pewnym zakresie, z art. 130 § 1 k.p.c.,
który wprost stanowi, że mylne oznaczenie pisma procesowego i inne oczywiste
niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go
w trybie właściwym. Po pewnych wahaniach (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z
dnia 7 grudnia 1993 r., III CZP 165/93, OSNCP 1994, nr 6, poz. 134) w judykaturze
utrwaliło się zapatrywanie o konieczności ścisłej wykładni pojęcia „warunki formalne
pisma procesowego” (por np. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1998 r.,
III CZP 52/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 90, z dnia 25 czerwca 1998 r., III CZP 16/98,
OSNC 1998, nr 11, poz. 174 i z dnia 9 czerwca 2005, III CZP 28/05).
W orzecznictwie przyjmuje się, że celem przepisów o właściwości przemiennej
jest ułatwienie uprawnionemu dochodzenia roszczeń przez stworzenie mu jak
najdogodniejszego dostępu do sądu (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4
stycznia 1995 r., II CZP 148/94, OSNCP 1995, nr 4, poz. 61), zauważyć jednak
trzeba, że w polskim procesie cywilnym obowiązuje zasada kierowania pozwu do
sądu pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma siedzibę lub miejsce
zamieszkania (art. 27 k.p.c.), natomiast regulacja dotycząca właściwości
przemiennej ma charakter szczególny. Już w literaturze przedwojennej
podkreślano, że skorzystanie z wyjątku nakłada na zainteresowanego powoda
konieczność poniesienia określonego „ciężaru procesowego”, tj. przytoczenia
przede wszystkim okoliczności faktycznych dotyczących nie tylko stosowania prawa
materialnego, ale i procesowego, w tym uzasadniających właściwość sądu. Jeżeli
powód nie wypełnia tego obowiązku, powinien ponieść odpowiednie skutki, a więc
także ten, że sprawa zostanie przekazana do sądu według właściwości ogólnej. (...)
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy pojął uchwałę, jak na wstępie.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13