Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 109/06
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Jan Górowski
Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Sławomira W. przeciwko
Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W. o zadośćuczynienie i rentę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 21 listopada
2006 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Sieradzu
postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2006 r.:
„Czy opłatą w wysokości stałej w rozumieniu art. 1302
§ 3 k.p.c. jest również
opłata podstawowa?”
podjął uchwałę:
Opłata podstawowa określona w art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005
r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze
zm.) jest opłatą w wysokości stałej w rozumieniu art. 1302
§ 3 k.p.c.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 14 czerwca 2006 r. Sąd Rejonowy w Łasku odrzucił
apelację powoda Sławomira W. od wyroku z dnia 29 marca 2006 r., gdyż powód –
zwolniony w całości od kosztów sądowych i reprezentowany przez profesjonalnego
pełnomocnika – nie uiścił opłaty podstawowej od apelacji.
Przy rozpoznawaniu zażalenia powoda na to postanowienie powstało
przedstawione przez Sąd Okręgowy w Sieradzu zagadnienie prawne budzące
poważne wątpliwości o treści przytoczonej na wstępie. Chodzi o rozstrzygnięcie,
czy opłata podstawowa określona w art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. – dalej.
„u.k.s.c.”) jest opłatą w wysokości stałej w rozumieniu art. 1302
§ 3 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozważania nad przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniem prawnym
rozpocząć należy od stwierdzenia, że przepisy o kosztach sądowych – głównie ze
względu na ich fiskalny i restrykcyjny charakter – wymagają ścisłej, deklaratywnej
wykładni, która gwarantuje jednakowość wyników, a tym samym jednolitość praktyki
oraz stabilność i pewność prawną. W związku z tym jakiekolwiek odstępstwa w
kierunku innych typów wykładni wymagają ważnych powodów i szczególnej
ostrożności.
Poczyniona uwaga, choć ma charakter generalny i stanowi ogólną dyrektywę
interpretacji przepisów dotyczących kosztów sądowych, jest w niniejszej sprawie
istotna, gdyż – jak się okazuje – wykładnia językowa art. 14 ust. 3 w związku z art.
11 i 12 u.k.s.c. oraz art. 1302
§ 3 k.p.c. nie budzi żadnych wątpliwości. W świetle
argumentów semantycznych i logicznych jest oczywiste, że opłata „w wysokości
stałej” to opłata wyrażona wielkością o niezmiennej (niezmieniającej się) wartości,
określonej w sposób arytmetyczny, a więc za pomocą liczb, a niekiedy także
działań na liczbach. Innymi słowy, chodzi o opłatę wyrażoną kwotą pieniężną o
stałej wysokości. Takie same przymioty należy przypisać opłacie stałej w
rozumieniu art. 11 u.k.s.c., zwłaszcza wtedy, gdy przeciwstawi się ją – co czyni
także ustawa – opłacie stosunkowej (relatywnej, względnej), a więc opłacie, której
wysokość jest zmienna, uzależniona od innej zmieniającej się kwoty, wyrażającej
wartość przedmiotu sporu lub zaskarżenia (por. np. art. 13 u.k.s.c.).
Zbieżność pojęciowa opłaty stałej i opłaty w wysokości stałej nie budzi zatem
wątpliwości, choć – rzecz jasna – pojęcie „opłata w wysokości stałej” ma szerszy
zakres, co oznacza, że nie każda opłata w wysokości stałej jest jednocześnie opłatą
stałą. Przykładem opłaty w wysokości stałej, niebędącej zarazem opłatą stałą w
ujęciu normatywnym, jest opłata podstawowa, której wysokość została przez
ustawodawcę określona przez wskazanie konkretnej, niezmiennej kwoty (30 zł).
Właśnie ten fakt – stałość opłaty w sensie arytmetycznym – nakazuje bez żadnych
wątpliwości przyjąć, że opłata podstawowa stanowi opłatę w wysokości stałej. Jest
przy tym oczywiste, że gdyby prawodawca zamierzał ograniczyć zasięg stosowania
art. 1302
§ 1 i 3 k.p.c. tylko do opłat stałych w rozumieniu art. 11 u.k.s.c., posłużyłby
się – mając na względzie jednolitość systemu prawa oraz dbałość o spójność
terminologiczną – tym właśnie pojęciem; użycie sformułowania „opłata w wysokości
stałej” wskazuje jednoznacznie na zamiar nadania temu określeniu innego,
szerszego znaczenia (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 30 maja
2006 r., I CZ 23/06 i z dnia 2 czerwca 2006 r., II UZ 14/06, OSNP 2007, nr 11-12,
poz. 175).
Poza tym należy mieć na względzie, że jednym z celów nowej ustawy o
kosztach sądowych oraz zmian wprowadzonych do kodeksu postępowania
cywilnego w zakresie skutków niezachowania wymagań formalnych pism
procesowych (m.in. art. 1302
i 1303
oraz art. 370, 3701
, 3986
i 4246
) było
przyspieszenie i usprawnienie postępowania. W związku z tym nie ma żadnych
argumentów na uzasadnienie twierdzenia, że ustawodawca chciał wyłączyć sankcję
przewidzianą w art. 1302
k.p.c. w odniesieniu do uchybień w zakresie uiszczenia
przez zawodowych pełnomocników opłaty podstawowej, której wysokość jest
określona ustawowo jako stała, zatem nie wchodzi w grę jej wyliczanie oraz
ewentualne trudności i pomyłki z tym związane.
Skład rozstrzygający niniejsze zagadnienie prawne podziela przy tym pogląd
wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2006 r., II UZ
14/06, że prawodawca, nakładając na profesjonalnych pełnomocników zaostrzone
wymagania w zakresie spełniania stawianych przez ustawę wymagań formalnych
oraz oczekując od nich spełniania wysokich standardów zawodowych, za
elementarne zadanie warsztatowe uznał prawidłowe od strony formalnej
sporządzanie pism procesowych, w tym środków odwoławczych i środków
zaskarżenia, oraz uiszczanie należnych, określonych przez ustawę opłat (por. także
uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2006 r., III CZP 6/06,
OSNC 2007, nr 1, poz. 6). Również więc z tych przyczyn w pełni uzasadniony jest
surowy reżim procesowy określony w art. 1302
§ 3 k.p.c.
W tym stanie rzeczy, skoro wyniki wykładni językowej i logicznej dają
jednoznaczny wynik, to – szanując zaakcentowaną na wstępie dyrektywę ścisłego
interpretowania przepisów dotyczących kosztów sądowych – należy odrzucić
prezentowane w piśmiennictwie, zakotwiczone w wykładni funkcjonalnej spekulacje,
mające prowadzić do wniosku, że ustawodawca użył w art. 1302
§ 1 i 3 k.p.c.
pojęcia „opłata w wysokości stałej” tylko po to, aby objąć tym pojęciem zarówno
opłatę stałą pobieraną w całości, jak i w części (por. art. 18 i 19 u.k.s.c.).
Niezależnie od przeprowadzonych już wywodów, które podważają ten wniosek,
należy podkreślić, że jeszcze pod rządem art. 17 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz.
88 ze zm.) wyjaśniono jednoznacznie, iż pojęciu opłaty stałej odpowiada nie tylko
opłata, która jest wyrażona stałą kwotą, ale także opłata stanowiąca niezmienny
ułamek takiej kwoty (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2000 r., III
CZP 34/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 4 i z dnia 20 maja 2003 r., III CZP 16/03, OSNC
2004, nr 3, poz. 33, a także postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2001
r., V CZ 93/01, „Izba Cywilna” 2002, nr 1, s. 63, z dnia 20 lutego 2003 r., I CZ 3/03,
nie publ. lub z dnia 18 lutego 2005 r., V CZ 182/04, „Izba Cywilna” 2005, nr 12, s.
61). W świetle tego ugruntowanego poglądu jest oczywiste, że użyte w art. 1302
§ 1
i 3 k.p.c. pojęcie „opłata w wysokości stałej” obejmuje nie tylko całą opłatę stałą (art.
18 u.k.s.c.), ale także jej część (art. 19 u.k.s.c.) (por. uzasadnienie uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 26 września 2006 r., II UZP 11/06, OSNP 2007, nr 11-12, poz.
163).
Z tych względów podjęto uchwałę, jak na wstępie (art. 390 § 1 k.p.c.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13