Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 20 GRUDNIA 2006 R.
I KZP 31/06
Zwrot „przewozi przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub teryto-
rium innego państwa środki odurzające” (art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 29 lip-
ca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.)
oznacza ich nielegalne przemieszczenie co najmniej przez jedną granicę
państwa.
Przewodniczący: sędzia SN P. Hofmański.
Sędziowie SN: D. Rysińska, R. Sądej (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Mik.
Sąd Najwyższy w sprawie Wojciecha B. i Krzysztofa G., po rozpo-
znaniu przedstawionego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Apela-
cyjny w K., postanowieniem z dnia 4 października 2006 r., zagadnienia
prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy zawarte w art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 179,
poz. 1485) określenie „przewozi przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”
dotyczy przewożenia wymienionych w ustawie środków, substancji i słomy
makowej przy przekroczeniu przez sprawcę przynajmniej jednej granicy
międzypaństwowej RP, czy także przemieszczania narkotyków wyłącznie
w obrębie terytorium Państwa?”
p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.
2
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Apelacyjny w K. przedstawione na wstępie zagadnienie prawne
sformułował w następującej sytuacji procesowej.
Wyrokiem Sądu Okręgowego w N. dwaj oskarżeni zostali uznani za
winnych m. in. tego, że w dniu 16 maja 2005 r. w Z., G. i B., wbrew przepi-
som ustawy przewozili przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, posiada-
jąc w ten sposób, znaczną ilość substancji psychotropowej (…); czyn ten
zakwalifikowano jako wyczerpujący znamiona art. 55 ust. 3 ustawy z dnia
29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze
zm.) w zb. z art. 62 ust. 1 i 2 tej ustawy w zw. z art. 11 § 2 k.k.; przy zasto-
sowaniu art. 11 § 3 k.k., na podstawie art. 55 ust. 3 ustawy oskarżonym
wymierzono kary pozbawienia wolności i kary grzywny.
Apelacje od powyższego wyroku wnieśli obrońcy obu oskarżonych
oraz prokurator. W zakresie istotnym z punktu widzenia sformułowanego
zagadnienia, obrońca jednego z oskarżonych i prokurator, podnieśli zarzu-
ty obrazy prawa materialnego – art. 55 ustawy o przeciwdziałaniu narko-
manii, polegającej na wyrażeniu błędnego poglądu prawnego, że przewie-
zienie środków odurzających czy substancji psychotropowych przez teryto-
rium RP, bez przekroczenia jej granic, wyczerpuje znamiona tego prze-
stępstwa.
Rozważając te zarzuty odwoławcze Sąd Apelacyjny doszedł do
wniosku, że wobec innego określenia znamion w art. 55 ust. 1 ustawy z
2005 r. w stosunku do art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz. 468 ze zm.), a przede
wszystkim rezygnacji z terminu „tranzyt”, powstało zagadnienie, „czy dla
«przewozu» (…) przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymagane jest
przewiezienie narkotyków z jednego państwa do drugiego przez terytorium
3
Polski – jako odpowiednika określenia «tranzyt», skoro przecież pojęcia
przywóz, wywóz to jakościowo zupełnie coś innego niż przewóz”. Dalej
jednak stwierdza Sąd Apelacyjny, że nie jest możliwe zaakceptowanie tezy,
że ustawodawca dokonał dekryminalizacji tranzytu narkotyków, a literalna
interpretacja opierająca się na założeniu, iż art. 55 ustawy z 2005 r. penali-
zuje każde przewożenie narkotyków „przez terytorium” Polski, nawet po-
między blisko położonymi miejscami, mogłaby prowadzić do sytuacji ab-
surdalnych, oderwanych od intencji ustawodawcy.
Stwierdzając, że dotychczas brak w tej materii orzecznictwa oraz lite-
ratury przedmiotu, a treść art. 55 ust. 1 ustawy z 2005 r. nie jest jedno-
znaczna, Sąd Apelacyjny uznał za zasadne skorzystanie z instytucji prze-
widzianej w art. 441 § 1 k.p.k.
Odpowiadając na wystąpienie Sądu Apelacyjnego Prokurator Proku-
ratury Krajowej złożył wniosek o odmowę podjęcia uchwały, jako że wątpli-
wość przedstawiona przez Sąd Apelacyjny „w żadnym wypadku nie zasłu-
guje na miano istotnej (…)”, wymagającej zasadniczej wykładni ustawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stanowisko Prokuratora Prokuratury Krajowej jest w pełni zasadne.
Rzeczywiście jest tak, że treść art. 55 ust. 1 ustawy w tej płaszczyźnie, w
jakiej sformułowane zostało pytanie, nie wymaga dokonywania przez Sąd
Najwyższy zasadniczej wykładni w rozumieniu art. 441 § 1 k.p.k. Nie wy-
maga tym bardziej, że realia rozpoznawanej sprawy nie dają podstaw do
wyrażania przedstawionych przez Sąd Apelacyjny wątpliwości prawnych co
do subsumcji dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycz-
nych.
Faktem jest, że Sąd Okręgowy czyn oskarżonych, polegający na
przewożeniu znacznej ilości substancji psychotropowych pomiędzy trzema
blisko położonymi polskimi miejscowościami, zakwalifikował również z art.
55 ust. 3 ustawy z 2005 r. (w kumulatywnym zbiegu z art. 62 ust. 1 i 2 tej
4
ustawy). Tyle tylko, że takie rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji w
najmniejszym stopniu nie daje podstaw do wniosku, iż przepis art. 55 ust. 1
– jak ujął to Sąd Apelacyjny – „nasuwa rozbieżności interpretacyjne”.
W pierwszym rzędzie trzeba zauważyć, że poza stwierdzeniem ex
cathedra, iż przyjęta kwalifikacja „nie budzi wątpliwości”, Sąd Okręgowy na
poparcie swojego stanowiska nie przedstawił żadnej prawnej argumentacji.
Natomiast argumentacja taka przedstawiona została już w apelacjach
obrońcy jednego z oskarżonych i oskarżyciela publicznego (w szczególno-
ści w tej ostatniej), przy czym warto dostrzec, że zbieżnie, pomimo prze-
ciwnych stron procesowych.
Sąd odwoławczy w uzasadnieniu swego wystąpienia nie podjął anali-
zy argumentów apelacyjnych. Tym niemniej, odwołując się do tezy o braku
podstaw do uznania, że ustawodawca zrezygnował z penalizacji nielegal-
nego tranzytu narkotyków przez terytorium Polski oraz wskazując na „ab-
surdalność” sytuacji do jakich prowadzi taka interpretacja jaką przyjął Sąd
Okręgowy, jednoznacznie opowiedział się za jej odrzuceniem.
Niniejsze wystąpienie ocenić należy jako pochopne, niepoprzedzone
rzetelną analizą i oceną zagadnienia, niepoparte rzeczową argumentacją
wykazującą, że istotnie wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające za-
sadniczej wykładni ustawy w trybie art. 441 § 1 k.p.k.
Oczywiście zasadnie Sąd Apelacyjny dostrzegł, że odpowiednikiem
obowiązującego art. 55 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) był art. 42 ustawy z dnia 24
kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz. 468 ze
zm.), co do którego nigdy nie wyrażano wątpliwości, że dotyczy tych sytua-
cji faktycznych, w których występował element międzynarodowy – nielegal-
nego przemieszczania narkotyków co najmniej przez jedną granicę. Już
samo brzmienie art. 55 ust. 1 ustawy z 2005 r. nie pozostawia wątpliwości,
5
że i ten przepis reguluje także tę sferę obrotu środkami odurzającymi, sub-
stancjami psychotropowymi lub słomą makową.
Niczego w tej mierze nie zmienia zastąpienie przy określaniu zna-
mion tego występku zwrotu „przewozi w tranzycie”, zwrotem „przewozi
przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Zwrot „przewozi przez”, usytu-
owany w art. 55 ust 1 ustawy obok takich terminów, jak „przywóz”, „wy-
wóz”, „wewnątrzwspólnotowe nabycie” czy „wewnątrzwspólnotowa dosta-
wa”, w sposób zupełnie jednoznaczny, i to w ramach wykładni językowej,
uwzględniającej wszak także reguły składni całego interpretowanego prze-
pisu (por. L. Morawski: Wykładnia w orzecznictwie sądów. Komentarz, To-
ruń 2002, s. 122 i n.; M. Zieliński: Wykładnia prawa. Zasady. Reguły.
Wskazówki, Warszawa 2002, 143 i n.), zupełnie jednoznacznie wskazuje
na objęcie zakresem normowania tylko tych sytuacji, w których dochodzi do
przemieszczenia narkotyków przez co najmniej jedną granicę. Poza „prze-
wozem”, pozostałe cztery tzw. znamiona czasownikowe zostały legalnie
zdefiniowane w punktach 21, 32, 33 i 36 artykułu 4 ustawy, gdzie wprost
mowa o przemieszczaniu narkotyków „z”, „poza” bądź „na” terytorium RP
lub Wspólnoty Europejskiej. Wprawdzie „przewóz” nie został w ten sposób
zdefiniowany, ale to tej postaci wprost dotyczy przepis art. 37 ust. 6 ustawy
– w ogóle nie dostrzeżony przez Sąd Apelacyjny – stanowiący, że „prze-
wóz przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków odurzających (…)
jest dozwolony na podstawie pozwolenia na wywóz, wydanego przez wła-
ściwe władze kraju wywozu dla każdej przesyłki”. To „pozwolenie na wy-
wóz …właściwych władz kraju wywozu”, nie pozostawia już żadnych wąt-
pliwości, że znamię „przewozu” nie dotyczy przemieszczenia narkotyków w
granicach Polski, a więc „po” (a nie „przez”) terytorium RP.
W tym stanie rzeczy zbędne staje się prezentowanie dalszych argu-
mentów przemawiających za jednoznacznością normatywnej treści art. 55
ust. 1 ustawy, a odwołujących się do wykładni historycznej i celowościowej,
6
jak również do konsekwencji wynikających z ratyfikowania przez Polskę
szeregu międzynarodowych konwencji dotyczących środków odurzających,
substancji psychotropowych i zwalczaniu ich nielegalnego obrotu. Autor
komentarza do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005
r., choć krytycznie odniósł się do braku w ustawie legalnej definicji terminu
„przewóz”, to analizując treść art. 55 ust. 1, nie wyrażał najmniejszych wąt-
pliwości co do tego, że niejasno miałoby zeń wynikać, iż dotyczy „przestęp-
stwa o charakterze międzynarodowym” (T. Srogosz, Ustawa o przeciwdzia-
łaniu narkomanii. Komentarz, Warszawa 2006, s. 379 i n. oraz s. 286).
Rozumowanie to doprowadziło Sąd Najwyższy do przekonania, że
przedstawione przez Sąd Apelacyjny zagadnienie prawne nie wymagało
zasadniczej wykładni ustawy, co implikowało wydanie postanowienia o
odmowie podjęcia uchwały.