Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 stycznia 2007 r.
I PK 195/06
Przeniesienie nauczyciela mianowanego - stosownie do art. 18 ust. 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z
2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) - na stanowisko logopedy w szkole, powoduje
określenie wymiaru jego czasu pracy na podstawie art. 42 ust. 3 pkt 3 tej
ustawy.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Beata Gudowska (spra-
wozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 stycznia
2007 r. sprawy z powództwa Elżbiety G. przeciwko Specjalnemu Ośrodkowi Szkolno-
Wychowawczemu w G. o przywrócenie dotychczasowych warunków pracy w części
dotyczącej wymiaru godzin pracy, wynagrodzenie za pracę, na skutek skargi kasa-
cyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Olsztynie z dnia 13 marca 2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w
Olsztynie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Elżbieta G., zatrudniona od dnia 1 września 1983 r. na stanowisku nauczy-
cielki przedszkola na podstawie umowy o pracę, została od dnia 28 września 1985 r.
nauczycielem mianowanym w Przedszkolu Miejskim [...] w G. Na jej wniosek prze-
niesiono ją od dnia 28 sierpnia 1997 r. na stanowisko logopedy w Szkole Podstawo-
wej [...] - Specjalnej w G., następnie przekształconej w Specjalny Ośrodek Szkolno-
Wychowawczy. Po przeniesieniu, od dnia 1 września 1997 r., pracowała w wymiarze
20 godzin pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, obowiązującego logo-
pedę na podstawie regulaminu pracy. W dniu 2 października 2000 r. uzyskała sto-
2
pień nauczyciela mianowanego, a w dniu 28 lutego 2003 r. nauczyciela dyplomowa-
nego. W okresie od dnia 1 września 2004 r. do dnia 31 sierpnia 2005 r. korzystała z
urlopu dla poratowania zdrowia. Po powrocie z urlopu dowiedziała się, że obowiąz-
kowy wymiar zajęć dydaktycznych pracowników zatrudnionych na stanowisku logo-
pedy został ustalony uchwałą [...] Rady Powiatu G. z dnia 30 marca 2005 r. na 25
godzin tygodniowo.
W pozwie z dnia 10 września 2005 r. domagała się od Specjalnego Ośrodka
Szkolno-Wychowawczego w G. określenia czasu pracy na dotychczasowych zasa-
dach, odpowiednio do stanowiska nauczyciela-logopedy, a gdy w trakcie postępowa-
nia sądowego, w dniu 22 września 2005 r., Dyrektor Ośrodka, z powołaniem się na
uchwałę Rady, wypowiedział jej dotychczasowe warunki pracy, zmieniła i rozszerzyła
powództwo, żądając uznania wypowiedzenia zmieniającego za bezskuteczne oraz
określenia wymiaru czasu pracy na 18 godzin tygodniowo z zasądzeniem wynagro-
dzenia za pracę przez 2 godziny ponadwymiarowe tygodniowo w ostatnich 7 latach.
Wyrokiem z dnia 28 listopada 2005 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Giżycku
oddalił powództwo, stwierdzając, że wniosek o przeniesienie obejmował zatrudnienie
powódki na stanowisku logopedy, na którym obowiązujący wymiar obowiązkowych
zajęć wynosił 20 godzin, a następnie 25 godzin tygodniowo.
W apelacji powódka utrzymywała, że jest zatrudniona na stanowisku nauczy-
ciela szkoły specjalnej na podstawie mianowania, a o jej statusie świadczy uzyskiwa-
nie kolejnych stopni awansu zawodowego. Jako nauczyciel prowadzi nie tylko zaję-
cia logopedyczne, lecz także korekcyjno-kompensacyjne i z zakresu rewalidacji in-
dywidualnej. Wymiar tych zajęć określa art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela, a nie
uchwała Rady Powiatu w G.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem z
dnia 13 marca 2006 r. oddalił apelację. Stwierdził, że powódka starała się o pracę na
stanowisku logopedy i zgodnie z art. 22 k.p. nawiązała tego rodzaju stosunek pracy.
W związku z zatrudnieniem na stanowisku logopedy, czas obowiązkowych zajęć był
wyznaczany na podstawie art. 42 ust. 7 Karty Nauczyciela przez organ prowadzący
szkołę lub placówkę. Na tej podstawie Rada Powiatu w G. uchwałą z dnia 30 marca
2005 r. określiła obowiązkowy tygodniowy wymiar zajęć powódki na 25 godzin. Do-
datkowo Sąd Okręgowy stwierdził, że zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyra-
żonym w uchwale z dnia 8 kwietnia 1998 r., III ZP 5/98 (OSNAPiUS 1998 nr 22, poz.
647), zmiana warunków pracy nauczyciela mianowanego wymaga uprzedzenia rów-
3
nego okresowi wypowiedzenia, tak więc pismo pozwanego wypowiadające warunki
pracy należało potraktować jako formę uprzedzenia powódki o zmianie liczby godzin
pracy, która miała nastąpić po upływie okresu równego okresowi wypowiedzenia.
Skarga kasacyjna powódki została oparta na podstawie naruszenia prawa
materialnego - art. 18 ust. 1 Karty Nauczyciela, przez przyjęcie, że nauczyciel miano-
wany może zostać przeniesiony na stanowisko nienauczycielskie, art. 22 § 1 k.p.,
przez stwierdzenie, że przeniesienie nauczyciela mianowanego spowodowało nawią-
zanie umownego stosunku pracy na stanowisku innym niż nauczycielskie, art. 65 § 1
k.c., przez przyjęcie, że żądając przeniesienia zmierzała do podjęcia pracy logopedy,
a nie nauczyciela, art. 42 k.p. w związku z art. 58 § 1 k.c. i art. 65 § 1 k.c., wskutek
nieprzyjęcia, że wypowiedzenie warunków pracy jest nieważne jako sprzeczne z
ustawą, oraz art. 9a i 9b Karty Nauczyciela oraz § 6, 7 i 8 rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskania stopni
awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. Nr 260, poz. 2593), przez przyjęcie,
że stopnie awansu zawodowego mogą otrzymywać pracownicy pedagogiczni nie
będący nauczycielami. Wskazała również na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., przez
nieprawidłową ocenę dowodów. Wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
W okolicznościach faktycznych sprawy - wiążących Sąd Najwyższy wobec
ograniczenia drugiej podstawy kasacyjnej wyłącznie do zarzutów dotyczących oceny
dowodów (por. art. 3983
§ 3 k.p.c.) - ujęta w skardze podstawa naruszenia prawa
materialnego okazała się uzasadniona. Skarżąca trafnie podniosła bezsporne - lecz
pominięte przez Sąd drugiej instancji okoliczności, że od dnia 28 września 1985 r.
była nauczycielem mianowanym oraz że w dniu 13 czerwca 1997 r. złożyła wniosek
o przeniesienie na stanowisko logopedy w Szkole [...] - Specjalnej w G., w wyniku
czego dyrektor tej placówki w dniu 28 sierpnia 1997 r. przeniósł ją na stanowisko
objęte wnioskiem. Te okoliczności - będące elementem niekwestionowanych ustaleń
- wskazują, że do zmiany stanowiska pracy przez skarżącą nie doszło na skutek za-
warcia nowej umowy o pracę, lecz wskutek zastosowania szczególnego trybu prze-
widzianego dla nauczycieli mianowanych. Wobec tego rozpatrywanie jej wniosku o
przeniesienie jako przejawu woli zawarcia umowy o pracę na stanowisku logopedy
4
(art. 22 § 1 k.p.) stanowiło naruszenie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 26 stycznia
1982 r. - Karta Nauczyciela (obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz.674
ze zm.). Stosownie do tego przepisu, zamiar zmiany miejsca pracy przez nauczyciela
mianowanego nie realizuje się przez zawarcie umowy o pracę, lecz tylko w drodze
przeniesienia na własną prośbę (za zgodą lub z urzędu) na inne stanowisko w tej
samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na takie samo lub inne
stanowisko. W wypadku skarżącej była to zmiana polegająca na przeniesieniu na
inne stawisko w innej szkole. Sąd Najwyższy wyłożył użyte w tym przepisie pojęcie
„stanowisko pracy” jako odpowiednie do ujętych w art. 42 Karty stanowisk nauczy-
cielskich w różnych typach szkół (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 1 lipca 1998
r., I PKN 217/98, OSNAPiUS 1999 nr 15, poz. 479, z dnia 27 maja 1999 r., I PKN
82/99, OSNAPiUS 2000 nr 16, poz. 610 oraz z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 849/00,
niepublikowany).
Po przeniesieniu nauczyciela mianowanego, jego stosunek pracy na nowym
stanowisku stanowi kontynuację poprzedniego, a tym samym jest stosunkiem pracy z
mianowania. Nawet więc z woli nauczyciela nie może w takim wypadku dojść do na-
wiązania umownego stosunku pracy, gdyż uzyskanie mianowania pociąga za sobą
podleganie nauczyciela mianowanego nadal tym przepisom w kolejnych stosunkach
pracy ze szkołami innymi niż ta, w której uzyskał mianowanie (por. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 27 maja 1993 r., I PZP 14/93, OSNC 1993 nr 11, poz.189, z
glosą B. Wagner OSP 1994 nr 6, poz. 119). W konsekwencji, skarżąca mogła zostać
przeniesiona tylko na stanowisko nauczycielskie (nauczyciel-logopeda), a nie na nie-
ujęte w Karcie Nauczyciela stanowisko specjalisty logopedy. Po podjęciu pracy w
szkole na stanowisku logopedy skarżąca nie mogła być więc traktowana inaczej jak
nauczyciel mianowany. Należy podkreślić, że w dniu 2 października 2000 r. aktem
nadania stopnia awansu zawodowego uzyskała stopień nauczyciela mianowanego z
możliwością zatrudnienia na stanowisku nauczyciela w przedszkolu i - w związku z
dodatkowymi kwalifikacjami - na stanowisku nauczyciela logopedy we wszelkiego
typu placówkach.
Niekonsekwentnie inaczej pracodawca traktował skarżącą przy ustalaniu
obowiązującego ją tygodniowego wymiaru godzin pracy dydaktycznej, wychowaw-
czej i opiekuńczej. Czynił to w taki sposób, jakby zawarł ze skarżącą umowę o pracę
na stanowisku specjalisty-logopedy, tymczasem przeniesienie jej, jako nauczyciela
mianowanego na stanowisko logopedy w szkole specjalnej, wiązało się z określe-
5
niem czasu pracy na podstawie art. 42 ust. 3 pkt 3 Karty Nauczyciela, także gdy
szkoła uległa przekształceniu (o cechach opisanych w art. 231
§ 1 k.p.) w Specjalny
Ośrodek Szkolno - Wychowawczy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia
2000 r., I PKN 489/99, OSNAPiUS 2001 nr 11, poz. 381, z dnia 17 maja 1995 r., I
PRN 15/95, OSNAPiUS 1995 nr 21, poz. 264 i z dnia 12 listopada 2003 r., I PK
523/02, OSNP 2005 nr 1, poz. 3). W efekcie do skarżącej, jako nauczyciela miano-
wanego, nie miały zastosowania przepisy wydane na podstawie art. 13 pkt 2 ustawy
z dnia 15 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie innych
ustaw (Dz.U. Nr 179, poz. 1845), na które powołała się Rada Powiatu w G., podej-
mując uchwałę z dnia 30 marca 2005 r.
Przepisy te nakazują określenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru go-
dzin zajęć logopedów oraz doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z
wyborem kierunku kształcenia i zawodu w celu wspomagania uczniów w podejmo-
waniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, o których mowa w przepisach wydanych
na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.). Chodzi tu o rozpo-
rządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie
udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przed-
szkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. Nr 11, poz. 114), regulujące zasady udziela-
nia i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach i placówkach
udzielanej uczniom, ich rodzicom oraz nauczycielom. W celu prowadzenia tych za-
jęć, zgodnie z § 15 tego rozporządzenia, w szkołach mogą być zatrudniani pedago-
dzy, psycholodzy i logopedzi jako specjaliści, a nie nauczyciele. Do tych specjalistów
(logopedów) znajduje zastosowanie art. 42 ust. 7 pkt 3 Karty Nauczyciela, stanowią-
cy o określaniu czasu ich tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin przez organ
prowadzący szkołę.
Niezależnie od tego, zmiana czasu pracy skarżącej jako nauczyciela miano-
wanego zatrudnionego na stanowisku logopedy nie mogła nastąpić wskutek wypo-
wiedzenia na podstawie art. 42 § 1 k.p. Jej stosunek pracy i dokonywane w nim
zmiany, stosownie do art. 5 k.p. i art. 91c ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (w brzmieniu jednolitego tekstu: Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze
zm.), były regulowane przez przepisy szczególne, w tym art. 10 - 28 Karty. Pogląd o
niestosowaniu art. 42 k.p. do warunków pracy nauczycieli mianowanych jest utrwalo-
ny (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2001 r., I PKN 343/00, OSNP
6
2003 nr 2, poz. 34 oraz z dnia 23 marca 1999 r., I PKN 595/98, OSNAPiUS 2000 nr
8, poz. 300). Sąd drugiej instancji nietrafnie więc zakwalifikował dokonane wypowie-
dzenie jako uprzedzenie o zmianie warunków pracy; niewłaściwie powiązał swe sta-
nowisko z poglądem zawartym w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1998
r. (III ZP 5/98), wyrażonym w innym stanie faktycznym, pomijając, że uchwała
uwzględniała odpowiednie stosowanie art. 42 k.p. w odniesieniu do nieuregulowanej
w Karcie Nauczyciela czynności obniżenia zawyżonego wynagrodzenia.
Uzasadniony zarzut naruszenia prawa materialnego spowodował orzeczenie
zgodne z wnioskiem skargi kasacyjnej (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
========================================