Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 243/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 lutego 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Dariusz Zawistowski
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa "P. F." sp. z o.o. w L.
przeciwko "A. – T. A. i Spółka" sp. j. w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 lutego 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 22 marca 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na
rzecz strony powodowej kwotę 3.600 ( trzy tysiące sześćset) zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowa Spółka „P. F.”, jako faktor żądała od strony pozwanej „A. T. A. i
Spółka” zapłaty kwoty 410.597,41 zł z odsetkami, stanowiącej wierzytelność
nabytą od nieuczestniczącego w procesie faktoranta – P. K. D. spółki z o.o. (dalej
jako „spółka PKD”).
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 4 lipca 2005 r. uchylił wydany
w postępowaniu nakazowym nakaz zapłaty i powództwo oddalił. Sąd Apelacyjny
wyrokiem z dnia 22 marca 2006 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego i utrzymał w
mocy nakaz zapłaty.
Według dokonanych w sprawie ustaleń, stronę powodową łączyła umowa
faktoringu, na podstawie której jako faktor nabyła od wskazanego wyżej faktoranta
wierzytelność pieniężną wynikającą z zawartej przez faktoranta ze stroną pozwaną
umowy sprzedaży papierosów „Marlboro LM”. Strona pozwana jako kupujący
potwierdziła – na doręczonych jej dokumentach (fakturach), zawierających
zawiadomienie o przelewie wierzytelności, stanowiącej cenę zakupionych
papierosów i wskazujących stronę powodową jako wierzyciela – istnienie tej
wierzytelności. W dokumentach tych zawarta została klauzula, że umowa
factoringowa nie uchyla odpowiedzialności sprzedawcy (spółki „PKD”) z tytułu
rękojmi i gwarancji. Przy sprawdzaniu zakupionych papierosów okazało się, że
połowę dostawy stanowiły niezamówione papierosy „Marlboro”, zamiast
zamówionych i charakteryzujących się dużym popytem papierosy „Marlboro LM”.
Wobec tego, że wymiana towaru na asortyment zgodny z zamówieniem mogła
nastąpić dopiero w terminie 3 dni, strona pozwana w uzgodnieniu ze sprzedawcą
zwróciła dostarczony towar. Spółka „PKD” (sprzedawca - faktorant) potwierdziła
przyjęcie zwróconego towaru, wystawiając faktury korygujące. Nie poinformowała
jednak strony powodowej (faktora) o tym zdarzeniu. Wobec tego, że strona
powodowa na podstawie umowy faktoringu stała się wierzycielem należności
z tytułu ceny zakupionych papierosów, wystąpiła przeciwko stronie pozwanej
o zapłatę spornej kwoty.
Sąd Apelacyjny – odmiennie niż Sąd Okręgowy – uznał, że dostarczenie
papierosów w liczbie mniejszej niż zamówione, nie może być kwalifikowane jako
3
nabycie rzeczy dotkniętej wadami fizycznymi, lecz jako wypadek świadczenia
częściowego, bądź opóźnienia lub zwłoki w wykonaniu reszty świadczenia. Według
tego Sądu stronie pozwanej przysługiwało uprawnienie do zwrotu towaru
niezakupionego oraz roszczenie z tytułu nienależytego wykonania umowy
sprzedaży. Nie przysługiwało zaś prawo do – jak twierdziła strona pozwana –
odstąpienia od umowy. Sąd Apelacyjny podkreślił, że późniejsze czynności
dokonane przez stronę pozwaną ze spółką „PKD”, doprowadzające do rozwiązania
umowy i zwrotu towaru są bezskuteczne wobec strony powodowej jako faktora.
Strona pozwana nie przedstawiła zarzutów, które w świetle art. 513 k.c.
zwalniałyby ją od spełnienia świadczenia wobec strony powodowej.
Skarga kasacyjna strony pozwanej oparta została na podstawie naruszenia
przepisów prawa procesowego – art. 495 § 3 k.p.c. w zw. z art. 47912
§ 1 k.p.c.
i art. 381 § 1 k.p.c. przez rozpoznanie zarzutu nieskutecznego odstąpienia przez
stronę pozwaną od umowy sprzedaży oraz zarzutu niewystąpienia wady fizycznej
rzeczy sprzedanej w sytuacji, gdy zarzuty te z naruszeniem zasad prekluzji
dowodowej nie zostały zgłoszone przez stronę powodową w odpowiedzi na zarzuty
od nakazu zapłaty. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego skarżąca
zarzuciła naruszenie art. 491 § 2 k.c. - przez jego niezastosowanie, podczas gdy
z ustalonego stanu faktycznego wynika, że strona pozwana odstąpiła od umowy
sprzedaży z powodu niezgodności świadczenia sprzedawcy z zamówieniem strony
pozwanej i niemożności dostarczenia w krótkim czasie towaru zamówionego, co
powinno prowadzić do uznania, że podstawą prawną oświadczenia o odstąpieniu
od umowy była zwłoka sprzedawcy; art. 513 § 1 k.c. w zw. z art. 560 § 1 k.c. –
przez jego błędną wykładnię, polegającą na wyłączeniu możliwości powołania się
pozwanej na odstąpienie od umowy sprzedaży; art. 556 § 1 k.c. przez jego błędną
wykładnię, polegającą na nietrafnym zakwalifikowaniu wadliwości sprzedanego
towaru jako tzw. braku ilościowego, który nie jest wadą fizyczną w rozumieniu art.
556 § 1 k.c., zamiast uznania, że dostarczenie w części papierosów o zmniejszonej
atrakcyjności w stosunku do zamówionych, stanowi wadę zmniejszającą
użyteczność rzeczy ze względu na ich wiadome sprzedawcy przeznaczenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Podstawę naruszenia przepisów prawa procesowego należało ocenić jako
nieusprawiedliwioną. Skoro w następstwie wniesionych przez stronę pozwaną
zarzutów od nakazu zapłaty badana była kwestia skuteczności odstąpienia strony
pozwanej od umowy sprzedaży, to okoliczność, że strona powodowa podnosiła
z kolei - po terminie wskazanym w art. 495 § 3 k.p.c. - zarzut nieskuteczności tego
odstąpienia, a kwestia ta była przedmiotem rozważań Sądu Apelacyjnego, nie
może oznaczać, że naruszone zostały przepisy art. 495 § 3 k.p.c. w zw. z art.
47912
§ 1 k.p.c. i art. 381 § 1 k.p.c. Weryfikacja twierdzenia strony pozwanej, że
odstąpiła od umowy sprzedaży nie musi prowadzić do oceny, że było ono
skuteczne, lecz także do stwierdzenia, że było bezskuteczne. Przyjąć należało, że
w omawianym zakresie Sądy obu instancji dokonywały ocen nie w następstwie
sprekludowanego zarzutu strony powodowej, lecz w ramach zarzutów
podniesionych przez stronę pozwaną.
Należy zauważyć, że twierdzenie strony skarżącej, że złożyła oświadczenie
o odstąpieniu od umowy sprzedaży nie znajduje żadnego potwierdzenia
w ustaleniach, stanowiących podstawę rozstrzygnięcia kwestionowanego skargą
kasacyjną. Z ustaleń tych, którymi Sąd Najwyższy jest związany, wynika, że umowa
sprzedaży papierosów rozwiązana została za zgodą obu stron tej umowy (art. 77
§ 2 k.c.). Zasadnie zatem Sąd Apelacyjny– podzielając stanowisko wyrażone
w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2000 r., II CKN 287/00, OSP 2005,
nr 7-8, poz. 96) - uznał, że czynność prawna w postaci rozwiązania umowy
sprzedaży jest bezskuteczna dla bytu wierzytelności przysługującej stronie
powodowej. Po dokonanym bowiem przelewie cedent (sprzedawca papierosów) nie
ma, co przyznał skarżący w skardze kasacyjnej, uprawnienia do ponownego
rozporządzenia powstałą i przelaną wierzytelnością. Pogląd ten, wyrażony
w sprawie, w której nastąpiło rozwiązanie umowy leasingu, znajduje zastosowanie
także w przypadku rozwiązania umowy faktoringu, czemu dał wyraz Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 15 kwietnia 2005 r., I CK 669/04 (niepublikowany), stwierdzając, że
umowne rozwiązanie umowy sprzedaży po dokonaniu cesji wierzytelności o zapłatę
ceny na rzecz cesjonariusza (faktora) nie ma skutków wobec tego faktora.
Prowadzące do sformułowania zarzutów naruszenia art. 491 § 2 k.c. oraz
art. 513 § 1 w zw. z art. 560 § 1, a także art. 556 § 1 k.c., obszerne rozważania
5
autora skargi kasacyjnej, oparte na poglądzie, że skutku takiego nie wywołuje
czynność prawna w postaci odstąpienia strony pozwanej od umowy sprzedaży,
uznać należało za bezprzedmiotowe. Ich podstawą jest bowiem – nie znajdujące
oparcia w ustalonym stanie faktycznym sprawy – założenie że strona pozwana
odstąpiła od umowy sprzedaży papierosów.
Z przytoczonych względów skargę kasacyjną, jako pozbawioną
uzasadnionych podstaw, należało oddalić (art. 39814
k.p.c.). O kosztach
postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 w zw.
z art. 108 § 1, art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
db