Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 7 LUTEGO 2007 R.
V KK 61/06
Na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. rekompensowane mogą być jedynie
szkoda i krzywda, będące bezpośrednim następstwem niesłuszności za-
stosowanego środka przymusu. Jeżeli natomiast w wyniku sposobu wyko-
nania środka przymusu doszło do dalszych szkód, w szczególności takich,
które powodują, że aresztowany czy zatrzymany utracił całkowicie lub czę-
ściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego po-
trzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, nic nie stoi na
przeszkodzie dochodzeniu od Skarbu Państwa renty (art. 444 § 2 k.c.),
także w postaci skapitalizowanej (art. 447 k.c.), na drodze procesu cywil-
nego.
Przewodniczący: sędzia SN P. Hofmański (sprawozdawca).
Sędziowie SN: R. Malarski, E. Matwijów.
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Mik.
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Ryszarda P. o zadośćuczynie-
nie za niesłuszne zatrzymanie, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 7 lutego 2007 r., kasacji, wniesionej przez pełnomocnika wniosko-
dawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 24 sierpnia 2005 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w L. z dnia 11 lutego
2005 r.,
o d d a l i ł kasację (...).
2
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2005 r., Sąd Apelacyjny w W. utrzymał
w mocy wyrok Sądu Okręgowego w L. z dnia 11 lutego 2005 r., którym za-
sądzono na rzecz Ryszarda P. kwotę 12 000 zł tytułem zadośćuczynienia
za oczywiście niesłuszne zatrzymanie w dniu 13 grudnia 1996 r., wraz z
ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w W. zaskarżony został kasacją, wniesio-
ną przez pełnomocnika wnioskodawcy Ryszarda P., w której podniesiono
zarzuty rażącej obrazy prawa materialnego, w postaci:
 art. 445 § 1 k.c., polegającej na zasądzeniu na rzecz wnioskodawcy
kwoty 12 000 zł. z tytułu zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne za-
trzymanie bez właściwego uwzględnienia jej odpowiedniości w odniesieniu
do charakteru i skali doznanych przez Ryszarda P. krzywd moralnych oraz
uszkodzeń ciała i rozstroju zdrowia, które to okoliczności znalazły wyraźne
odzwierciedlenie w opinii biegłych lekarzy i zeznaniach wnioskodawcy,
 art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 444 i 447 k.c., polegającej na błęd-
nym uznaniu, że przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące renty nie znajdują
zastosowania w ramach postępowania karnego o odszkodowanie i za-
dośćuczynienie za niesłuszne zatrzymanie.
Opierając się na tych zarzutach pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o
uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz utrzymanego nim w mocy
wyroku Sądu Okręgowego w L. i przekazanie sprawy temu sądowi do po-
nownego rozpoznania.
Formułując pisemną odpowiedź na kasację Prokurator Apelacyjny w
W. wniósł o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył.
Kasacja jest oczywiście bezzasadna z następujących powodów.
3
Po pierwsze, zarzuty kasacyjne stanowią niemal dosłowne odzwier-
ciedlenie zarzutów apelacyjnych, z którymi Sąd Apelacyjny w W. rozprawił
się w sposób zgodny z prawem procesowym, a swoje stanowisko w tym
przedmiocie należycie uzasadnił. Z tego powodu zarzuty kasacyjne, kiero-
wane przeciwko orzeczeniu Sądu drugiej instancji mogą być odczytane tyl-
ko w kontekście ewentualnego nieprawidłowego rozpoznania zwyczajnego
środka odwoławczego.
Po drugie, kontrola kasacyjna nie potwierdza tezy autora kasacji, ja-
koby Sąd Apelacyjny dopuścił się rażącego naruszenia prawa procesowe-
go, akceptując wysokość kwoty zasądzonej na rzecz wnioskodawcy tytu-
łem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie. O zasądze-
niu na rzecz wnioskodawcy nieodpowiedniej kwoty zadośćuczynienia w ro-
zumieniu art. 445 § 1 k.c. można byłoby mówić jedynie wówczas, gdyby
kwota ta była rażąco niewspółmierna do krzywdy, jaka stała się udziałem
osoby niesłusznie zatrzymanej. O takiej sytuacji, w sprawie, w której zasą-
dzono z tytułu niewątpliwie niesłusznego zatrzymania kwotę 12 000 zł, nie
może być mowy. Nadto, zakwestionowanie sposobu miarkowania za-
dośćuczynienia w postępowaniu kasacyjnym może mieć miejsce tylko w
bardzo wyjątkowych wypadkach, skoro podstawą uwzględnienia kasacji
może być jedynie stwierdzenie rażącego naruszenia prawa, które mogło
mieć istotny wpływ na treść orzeczenia (art. 523 § 1 k.p.k.).
Po trzecie, Sąd Apelacyjny całkowicie zasadnie podzielił zapatrywa-
nie prawne Sądu Okręgowego, według którego przepisy o rencie, a w kon-
sekwencji także przepisy dotyczące jej kapitalizacji (art. 444 § 2 k.c. i art.
447 k.c.), nie mają zastosowania w przypadku dochodzenia odszkodowa-
nia i zadośćuczynienia na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. W tym trybie re-
kompensowane być mogą jedynie szkody i krzywdy będące bezpośrednim
następstwem niesłuszności zastosowanego środka przymusu. Może być
zatem zasądzone jedynie odszkodowanie i zadośćuczynienie, w ramach
4
których zrekompensowane być mogą wspomniane szkody i krzywdy. Jeżeli
zaś, w wyniku sposobu wykonania środka przymusu doszło do dalszych
szkód, w szczególności takich, które powodują, że aresztowany czy za-
trzymany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej
albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia
na przyszłość, nic nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu od Skarbu Pań-
stwa renty (art. 444 § 2 k.c.), także w postaci skapitalizowanej (art. 447
k.c.), na drodze procesu cywilnego. Lex specialis, jakim jest bez wątpienia
art. 552 k.p.k., wyłącza bowiem stosowanie przepisów ogólnych prawa cy-
wilnego jedynie w takim zakresie, w jakim sam kształtuje podstawy odpo-
wiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. Dochodzenie tych rosz-
czeń nie jest wcale związane z kwestią niewątpliwej niesłuszności stoso-
wanych środków przymusu, o której to niesłuszności mowa w art. 552 § 4
k.p.k., i w związku z tym dochodzenie ich od Skarbu Państwa możliwe jest
zarówno wtedy, gdy roszczenie wynika z wykonania słusznych, jak i nie-
słusznych środków przymusu. W tej sytuacji argument obrony, jakoby z
„odszkodowaniem”, o którym mowa w art. 552 § 4 k.p.k., należy kojarzyć
także jednorazowe „odszkodowanie” odpowiadające skapitalizowanej ren-
cie (art. 447 k.c.), traci na znaczeniu. Zajęcie stanowiska odbiegającego od
zapatrywania Sądu Najwyższego prowadziłoby zresztą do niedającego się
zaakceptować wniosku, że w trybie określonym w rozdziale 58 Kodeksu
postępowania karnego wolno dochodzić renty skapitalizowanej na podsta-
wie art. 447 k.c., zaś niedopuszczalne byłoby dochodzenie renty w jej kla-
sycznej postaci, o której mowa w art. 444 § 2 k.c.
Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczono jak w postanowieniu.