Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 27 LUTEGO 2007 R.
I KZP 38/06
Przez postępowanie sądowe (art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.) rozumieć na-
leży przeprowadzenie rozprawy głównej i wydanie końcowego orzeczenia
przy zachowaniu wszelkich warunków ustawowych, a zatem tok czynności
procesowych od momentu określonego w art. 381 k.p.k. do momentu okre-
ślonego w art. 418 k.p.k.
Przewodniczący: Pierwszy Prezes SN L. Gardocki.
Sędziowie SN: A. Deptuła, J. Dołhy (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.
Sąd Najwyższy w sprawie Jana D., po rozpoznaniu przedstawionego
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w G. postanowieniem
z dnia 24 listopada 2006 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasad-
niczej wykładni ustawy:
„Czy bezwzględną przyczynę odwoławczą w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 10
k.p.k. – zdanie pierwsze, stanowi każda sytuacja, w której oskarżony przez
pewien fragment postępowania sądowego (niezależnie od czasu trwania
tego fragmentu) nie posiadał obrońcy w sytuacji obrony obligatoryjnej w
znaczeniu art. 79 § 1 k.p.k., nawet w przypadku gdy przewód sądowy, w
następstwie którego zapadł zaskarżony wyrok nie był dotknięty taką wadą
wobec faktu prowadzenia rozprawy od początku już z udziałem obrońcy?”
p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.
2
U Z A S A D N I E N I E
Przedstawione przez Sąd Okręgowy w G. zagadnienie prawne wyło-
niło się w następującej sytuacji procesowej.
Po wniesieniu aktu oskarżenia przeciwko Janowi D. o przestępstwa z
art. 190 § 1 k.k., Sąd Rejonowy w Z. powziął wątpliwości co do poczytalno-
ści oskarżonego i postanowieniem z dnia 18 października 2004 r. dopuścił
dowód z opinii biegłych lekarzy psychiatrów, zaś w dniu 19 października
2004 r. wyznaczył oskarżonemu obrońcę z urzędu. Po złożeniu przez bie-
głych opinii, stwierdzającej, że oskarżony miał zachowaną zdolność rozpo-
znania znaczenia czynów, natomiast ograniczoną w stopniu nieznacznym
zdolność pokierowania swoim postępowaniem, sąd ten doszedł do wnio-
sku, iż zachodzą warunki określone w art. 79 § 2 k.p.k., i z tego powodu
cofnął wyznaczenie obrońcy z urzędu. Przeprowadził następnie przewód
sądowy i w dniu 13 maja 2005 r. rozprawę odroczył z terminem z urzędu.
Kolejny termin rozprawy wyznaczono na dzień 2 listopada 2005 r., przy
czym oskarżonemu ponownie wyznaczono obrońcę z urzędu. Na kolejnej
rozprawie w dniu 28 listopada 2005 r. Sąd Rejonowy w Z. postanowił pro-
wadzić rozprawę od początku, uznając, że błędnie doszło do zwolnienia
obrońcy z pełnionych obowiązków. Po przeprowadzeniu od początku roz-
prawy z udziałem obrońcy z urzędu, Sąd pierwszej instancji w dniu 15 maja
2006 r. wydał wyrok w sprawie oskarżonego Jana D. Wyrok ten został za-
skarżony apelacją przez obrońcę, który podniósł zarzuty obrazy prawa ma-
terialnego oraz błędu w ustaleniach faktycznych.
Sąd Okręgowy w G., orzekając jako sąd odwoławczy, na rozprawie w
dniu 24 listopada 2006 r., powziął wątpliwości, które wyraził w prezentowa-
nym na wstępie pytaniu. Z uzasadnienia postanowienia wynika, że Sąd
Okręgowy w G. przychyla się do takiej interpretacji art. 439 § 1 pkt 10
3
k.p.k., w myśl której każda sytuacja, kiedy oskarżony – co do którego za-
chodzą przesłanki podstawy obrony obligatoryjnej – przez pewien fragment
postępowania sądowego nie posiadał obrońcy, nawet wówczas, gdy prze-
wód sądowy, w następstwie którego zapadł zaskarżony wyrok nie został
taką wadą dotknięty, stanowiłaby bezwzględną przyczynę odwoławczą w
rozumieniu powołanego przepisu.
Prokurator Prokuratury Krajowej, pismem z dnia 15 stycznia 2007 r.,
zajmując stanowisko w przedmiocie sformułowanego zagadnienia prawne-
go, wniósł o odmowę podjęcia uchwały, podnosząc, że w sprawie nie zo-
stały spełnione warunki z art. 441 § 1 k.p.k. Zdaniem prokuratora w sytuacji
procesowej, jaka zaistniała w niniejszej sprawie, możliwa była konwalidacja
postępowania sądowego w tej części, w jakiej przeprowadzone ono zostało
bez obrońcy, którego udział był obligatoryjny na podstawie art. 79 § 1 pkt 3
k.p.k.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przekazanie Sądowi Najwyższemu w trybie art. 441 § 1 k.p.k. zagad-
nienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy uzależnione
jest od łącznego wystąpienia szeregu przesłanek – musi się ono wyłonić
przy rozpoznawaniu środka odwoławczego i mieć znaczenie dla rozstrzy-
gnięcia sprawy w postępowaniu odwoławczym oraz dotyczyć istotnego
problemu interpretacyjnego, związanego z wykładnią przepisu, który w
praktyce sądowej jest rozbieżnie interpretowany albo też jest wadliwie lub
niejasno sformułowany (zob. postanowienia Sądu najwyższego: z dnia 29
listopada 2006 r., I KZP 26/06, OSNKW 2006, z. 12, poz. 109 i z dnia 26
lutego 2004 r., I KZP 41/03, OSNwSK 2004, poz. 406; R. A. Stefański: In-
stytucja pytań prawnych do Sądu Najwyższego w sprawach karnych, Kra-
ków 2001, s. 254).
Zasadnie prokurator Prokuratury Krajowej wskazał, że w tej sprawie
nie zostały spełnione przesłanki określone w art. 441 § 1 k.p.k.
4
W art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k., w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 10
stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, usta-
wy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o
świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr
17, poz. 155), zawężono zakres tej przyczyny do uchybień zaistniałych w
postępowaniu sądowym. Tym samym, dokonując tej zmiany ustawodawca
przesądził spór jaki powstał na gruncie poprzedniej treści tego przepisu,
dotyczący stosowania art. 439 § 1 pkt 6 k.p.k. (w poprzednim brzmieniu) do
uchybień zaistniałych w postępowaniu przygotowawczym. Wobec wyraźnej
treści art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. stracił na aktualności pogląd wyrażony w
uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2001 r., I KZP 48/00, OSNKW
2001, z. 5-6, poz. 42, że przepis art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. może mieć za-
stosowanie do uchybień postępowania przygotowawczego jedynie w wy-
jątkowych wypadkach gdy w postępowaniu sądowym uchybienie w zakre-
sie zapewnienia obrony obligatoryjnej nie zostało konwalidowane.
Bezwzględną przyczynę odwoławczą – zgodnie z art. 439 § 1 pkt 10
k.p.k. – stanowi sytuacja, gdy oskarżony w postępowaniu sądowym nie
miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 80
k.p.k. lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział
był obowiązkowy. Treść tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że przez
postępowanie sądowe (art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.) rozumieć należy prze-
prowadzenie rozprawy głównej i wydanie końcowego orzeczenia przy za-
chowaniu wszelkich warunków ustawowych, a zatem tok czynności proce-
sowych od momentu określonego w art. 381 k.p.k. do momentu określone-
go w art. 418 k.p.k.
W sytuacji procesowej, jaka zaistniała w niniejszej sprawie, przepro-
wadzona od początku rozprawa, od dnia 28 listopada 2005 r. do chwili wy-
rokowania w dniu 15 maja 2006 r., toczyła się z udziałem obrońcy z urzę-
5
du, a zatem brak podstaw do przyjęcia, iż w sprawie zaistniała bezwzględ-
na przyczyna odwoławcza określona w art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.
Oczywiste wady w postępowaniu Sądu Rejonowego w Z., jakie wy-
stąpiły do czasu podjęcia decyzji o ponownym wyznaczeniu obrony z urzę-
du i prowadzenia rozprawy od początku, mimo iż doszło do nich na pew-
nym etapie sądowego stadium procesu, nie mają żadnego znaczenia dla
kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia.
Z tych względów należało odmówić podjęcia uchwały.