Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 lutego 2007 r.
II PK 208/06
Pracodawca odpowiada wobec pracownika za nieuzyskanie przez niego
zasiłku przedemerytalnego, jeżeli szkoda jest normalnym skutkiem (art. 361 § 1
k.c.) zaniechania przez pracodawcę poświadczenia okresów pracy w szczegól-
nych warunkach.
Przewodniczący SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 lutego
2007 r. sprawy z powództwa Barbary K. przeciwko W. Zakładom Fotochemicznym F.
SA w W. o odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 lutego 2006 r. [...]
1) o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2) nie obciążył powódki kosztami postępowania kasacyjnego strony pozwanej.
U z a s a d n i e n i e
W piśmie procesowym z dnia 23 sierpnia 2001 r. powódka Barbara K. rozsze-
rzyła dotychczasowe powództwo o nagrodę za wdrożenie pracy badawczej wnosząc
o zasądzenie od pozwanej W. Zakładów Fotochemicznych „F.” SA w likwidacji w W.
odszkodowania za utracony zasiłek przedemerytalny. W tym zakresie powoływała się
na wystawienie przez pozwanego pracodawcę nieprawidłowego świadectwa pracy z
dnia 31 sierpnia 1998 r. (pominięcie w nim informacji o zatrudnieniu w warunkach
szczególnych w okresie od 1 stycznia 1983 r. do dnia 31 sierpnia 1998 r. - przez 15
lat i 8 miesięcy), co pozbawiło ją prawa do zasiłku przedemerytalnego. Ponadto
wskazywała na to, że nienależyte wykonanie zobowiązania przez pozwanego pole-
gało na niewydaniu jej w dacie rozwiązania z nią stosunku pracy zaświadczenia o
wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych. Obowiązek wystawienia takiego
zaświadczenia ciążył na pracodawcy z mocy § 5 zarządzenia nr 19 Ministra Przemy-
2
słu Chemicznego i Lekkiego z dnia 6 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych
w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lek-
kiego obowiązującego w dniu rozwiązania z powódką stosunku pracy. Jako podsta-
wę prawną zgłoszonego roszczenia powódka wskazała na art. 471 k.c. w związku z
art. 300 k.p. Dochodzone odszkodowanie odpowiadało wysokości zasiłku przedeme-
rytalnego za okres od 30 marca 1999 r. do 24 maja 2001 r., którego nie uzyskała z
winy pracodawcy.
Wyrokiem z dnia 20 września 2005 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Warszawie
zasądził od pozwanej Spółki na rzecz powódki kwotę 13.110,20 zł wraz z ustawo-
wymi odsetkami od dnia 23 sierpnia 2001 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania
oraz kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Powyższy
wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia. Powódka rozpoczęła pracę u po-
zwanego (noszącego wówczas nazwę W. Zakłady Fotochemiczne „O.-F.”) w dniu 20
czerwca 1972 r. i kontynuowała ją do 30 września 1977 r. na stanowisku referenta
technicznego i specjalisty; 1 października 1977 r. została przeniesiona do Instytutu
Przemysłu Organicznego w W., w którym do 31 grudnia 1982 r. kierowała zespołem
badawczym w Zakładzie Fotochemii. Z dniem 1 stycznia 1983 r. ponownie podjęła
zatrudnienie u pozwanego, które trwało do 31 sierpnia 1998 r. Od 1 stycznia 1983 r.
do końca trwania stosunku pracy powódka pracowała w tej samej komórce organiza-
cyjnej, która zmieniała swoje nazwy (Zakładowe Laboratorium Badawcze, Wydział
Badawczy, Wydział Badawczo - Wdrożeniowy). Wydział ten dzielił się na robocze
zespoły badawcze zwane laboratoriami. Od 1 stycznia 1983 r. do 31 sierpnia 1998 r.
powódka była kierownikiem Laboratorium Wyrobu Emulsji (od 1 października 1988 r.
pełniła jednocześnie obowiązki zastępcy kierownika Wydziału Badawczo-Wdroże-
niowego). Powódka we wskazanym wyżej okresie pracowała w pełnym wymiarze
czasu pracy (poza kilkoma miesiącami 1983 r. kiedy to od 5 września 1983 r. do 31
grudnia 1983 r. pracowała w wymiarze połowy etatu). Kierowała zespołem pięcio-
osobowym, realizującym należące do niego zadania za pomocą doświadczeń i prób
przy użyciu szkodliwych odczynników chemicznych. Przy stosowaniu niektórych z
tych odczynników trzeba było używać środków ochronnych. Z dniem 31 sierpnia
1998 r. umowa o pracę powódki uległa rozwiązaniu na skutek wypowiedzenia zmie-
niającego w części dotyczącej stanowiska pracy w związku z likwidacją Wydziału
Badawczo-Wdrożeniowego, w którym powódka była zatrudniona. Po ustaniu stosun-
ku pracy powódka była zarejestrowana w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna z
3
prawem do zasiłku dla bezrobotnych, który otrzymywała od dnia 22 września 1998 r.
do dnia 29 marca 1999 r. Od 30 marca 1999 r. powódka była nadal zarejestrowana
jako osoba bezrobotna, ale bez prawa do zasiłku. Na początku 2001 r. powódka do-
wiedziała się od swoich koleżanek, które zajmowały podobne stanowiska pracy, że
otrzymały one świadectwa o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach. Po-
wódka zaś otrzymała świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 1998 r., które mimo znaj-
dującej się w nim rubryki odnośnie wykonywania pracy w warunkach szczególnych,
informacji takiej nie zawierało. Powódka pismem z dnia 28 lutego 2001 r. wystąpiła
do pozwanego o wydanie jej świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warun-
kach i w dniu 18 maja 2001 r. otrzymała od pozwanego dwa świadectwa wykonywa-
nia pracy w szczególnych warunkach - jedno obejmujące okres od 1 grudnia 1972 r.
do 30 września 1977 r., a drugie obejmujące okres od 1 stycznia 1983 r. do 31 sierp-
nia 1998 r. Posiadając powyższe świadectwa powódka zwróciła się do dyrektora Po-
wiatowego Urzędu Pracy o powtórne przeliczenie jej stażu pracy i przyznanie zasiłku
przedemerytalnego. Decyzją z dnia 1 czerwca 2001 r. Starosta Powiatu W. odmówił
powódce przyznania prawa do zasiłku przedemerytalnego. Decyzją z dnia 25 lipca
2001 r. Wojewoda M. utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Wyrokiem z dnia 8 lute-
go 2002 r. Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję Wojewody M.
oraz decyzję organu pierwszej instancji. Na skutek wznowienia postępowania admi-
nistracyjnego decyzją z dnia 10 maja 2002 r. Starosta Powiatu W. przyznał powódce
prawo do zasiłku przedemerytalnego od dnia 25 maja 2001 r.
Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd pierwszej instancji uznał,
że pozwany w dacie rozwiązania z powódką stosunku pracy miał obowiązek wydania
zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach. Obowiązek ten
wynikał z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczegól-
nym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) oraz z wydanego na jego podstawie
zarządzenia nr 19 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 6 sierpnia
1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach
pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Na podstawie § 5 wskazanego za-
rządzenia okresy pracy w szczególnych warunkach zakład pracy stwierdza w za-
świadczeniach wystawianych według wzoru stanowiącego załącznik nr 3 do zarzą-
dzenia. Stanowisko kierownika zespołu badawczego zajmowane przez powódkę było
ujęte w załączniku nr 1 w dziale XIV pod pozycją 24 wskazanego zarządzenia. We-
4
dług Sądu pierwszej instancji powódka stosownie do reguł wynikających z art. 471
k.c. prawidłowo określiła szkodę jaką poniosła oraz jej wysokość. Pozwany pomimo
tego, że wiedział, iż praca powódki jest pracą w warunkach szczególnych, nie wydał
jej stosownego świadectwa w momencie rozwiązania stosunku pracy. Nienależycie
wykonał więc obowiązek wynikający ze stosunku pracy. Jeżeli na podstawie art. 97 §
1 k.p. pracodawca w związku z rozwiązaniem stosunku pracy jest zobowiązany wy-
dać pracownikowi niezwłocznie świadectwo pracy to analogicznie obowiązek ten do-
tyczy wszystkich dokumentów, do otrzymania których pracownik miał prawo. Szkoda,
jaką poniosła powódka przez to, że nie otrzymała we właściwym czasie świadectwa
wykonywania pracy w szczególnych warunkach, przez co nie mogła uzyskać zasiłku
przedemerytalnego bezpośrednio po skorzystaniu z zasiłku dla bezrobotnych, pozo-
staje w adekwatnym związku przyczynowym z zachowaniem pozwanego, który nie-
należycie wykonał ciążący na nim obowiązek wydania we właściwym czasie tegoż
świadectwa. Sąd pierwszej instancji uznał, że odpowiedzialność odszkodowawcza
pracodawcy za szkodę spowodowaną niewydaniem w terminie lub też wydaniem
niewłaściwego świadectwa pracy (art. 99 k.p.) dotyczy sytuacji, w której szkoda pra-
cownika polega na utracie przez niego zarobków na skutek niemożności znalezienia
z tego powodu nowej pracy. Za inne szkody, przy braku szczególnej podstawy praw-
nej, pracodawca ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych (na gruncie rozpo-
znawanej sprawy jest to art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p.).
W apelacji od powyższego wyroku strona pozwana zarzuciła naruszenie
prawa materialnego przez jego błędne zastosowanie, w szczególności zaś art. 97 § 1
k.p., art. 99 k.p., art. 291 § 1 k.p. oraz art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. Ponadto
pozwana zarzuciła sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie
materiału dowodowego oraz naruszenie przepisów procesowych mające wpływ na
treść zaskarżonego wyroku.
Wyrokiem z dnia 7 lutego 2006 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok
Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 września 2005 r. i oddalił powództwo. Sąd
drugiej instancji podzielił ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji.
Za bezzasadne uznał także podnoszone w apelacji zarzuty naruszenia art. 97 § 1
k.p., art. 99 k.p., art. 291 § 1 k.p. oraz zarzuty dotyczące naruszenia przepisów
prawa procesowego. Pomimo bezzasadności tych zarzutów Sąd Apelacyjny stwier-
dził, że zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem art. 471 k.c. w związku z art.
5
300 k.p., polegającym na jego niewłaściwym zastosowaniu. Odpowiedzialność dłuż-
nika za niewykonanie lub też nienależyte wykonanie zobowiązania na podstawie art.
471 k.c. wymaga wykazania łącznie trzech przesłanek: szkody, zawinionego działa-
nia zobowiązanego oraz związku przyczynowego pomiędzy tym działaniem a
szkodą. Powódka, pomimo tego że wykazała, iż działanie pozwanej Spółki w zakre-
sie niepoświadczenia jej zatrudnienia w warunkach szkodliwych było sprzeczne z
obowiązującym prawem, to jednak nie udowodniła poniesienia z tego tytułu szkody.
Nie można bowiem uznać, że powódka wbrew swojej woli poniosła uszczerbek ma-
jątkowy w postaci nieuzyskania prawa do zasiłku przedemerytalnego w okresie od 30
marca 1999 r. do 24 maja 2001 r. na skutek niepoświadczenia jej przez pracodawcę
okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych. Powódka w chwili rejestracji jako
osoba bezrobotna nie wnosiła o przyznanie jej przez urząd pracy prawa do zasiłku
przedemerytalnego, a nawet w ogóle nie ujawniła, że jest osobą, która spełniając
warunki do uzyskania statusu bezrobotnego posiada okres uprawniający do zasiłku
(25 lat) w tym co najmniej 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach. W
postępowaniu ówczesnym przed Urzędem Pracy powódka powoływała się jedynie na
to, że posiada ogólny staż pracy 27 lat 9 miesięcy i 14 dni, nie podnosząc w ogóle,
że pracowała w warunkach szczególnych; nie wnosiła zatem o przyznanie zasiłku
przedemerytalnego, przystając na status bezrobotnej z prawem do zasiłku dla bezro-
botnych. Wniosek zaś o przyznanie zasiłku przedemerytalnego złożyła dopiero w
dniu 24 maja 2001 r. i ostatecznie przyznano jej to świadczenie od następnego dnia
po złożeniu tego wniosku (25 maja 2001 r.). Wobec wskazanych wyżej okoliczności
nie można uznać, że powódka na skutek niewykonania lub tez nienależytego wyko-
nania zobowiązania przez pozwaną Spółkę poniosła szkodę, która uzasadniałaby
odpowiedzialność pozwanej na podstawie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. O
szkodzie w postaci utraty przez powódkę prawa do zasiłku przedemerytalnego
można by ewentualnie mówić w sytuacji, gdyby powódka bezskutecznie ubiegała się
o to świadczenie nie mogąc uzyskać od pracodawcy odpowiedniego poświadczenia
okresów pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Powódka zaś od momentu
rejestracji jako osoba bezrobotna przez następne 2,5 roku nie wystąpiła o przyznanie
jej zasiłku przedemerytalnego nie mając w ogóle świadomości, że świadczenie takie
może jej przysługiwać. Przepis art. 37 l ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o za-
trudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 25, poz.
128 ze zm.), określający datę, od której przysługują między innymi zasiłki przedeme-
6
rytalne, był w okresie od września 1998 r. do stycznia 2001 r. kilkakrotnie nowelizo-
wany i dopiero jego zmiana wprowadzona od 6 maja 2000 r. spowodowała wyrażenie
w nim expressis verbis zasady przysługiwania świadczenia przedemerytalnego na
wniosek osoby uprawnionej. Nie oznacza to, że przed wskazaną zmianą art. 37l ust.
1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r., urząd pracy był zobowiązany do rozważenia z
urzędu kwestii uprawnień osoby bezrobotnej do zasiłku przedemerytalnego w sytua-
cji, gdy osoba ta nie wskazywała nawet na okoliczności mogące stanowić przesłanki
do przyznania jej takiego świadczenia. Od 5 września 1998 r. do 5 maja 2000 r.
(przed wskazaną wyżej nowelizacją) art. 37l ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r.
stanowił, że zasiłki przedemerytalne i świadczenia przedemerytalne przysługują od
następnego dnia po dniu zarejestrowania się uprawnionej osoby w powiatowym
urzędzie pracy albo od następnego dnia po dniu złożenia wniosku i dokumentów
niezbędnych do ustalenia tych uprawnień, z zastrzeżeniem art. 27 ust. 1 pkt 3-5 i ust.
2. W sytuacji, gdy powódka w dniu rejestracji jako osoba bezrobotna nie ujawniła
faktu pracy w szczególnych warunkach, a następnie do dnia 24 maja 2001 r. nie
występowała z wnioskiem o przyznanie jej zasiłku przedemerytalnego, to nie można
uznać, że poniosła szkodę w postaci utraty prawa do tego zasiłku w okresie od 30
marca 1999 r. do dnia 24 maja 2001 r. wskutek niewykonania lub też nienależytego
wykonania zobowiązania do poświadczenia przez pozwaną okresów pracy w szcze-
gólnych warunkach. Dłużnik bowiem ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 471
k.c. dopiero wówczas, gdy wierzyciel udowodni, iż na skutek niewykonania lub nie-
należytego wykonania umowy, poniósł szkodę, która pozostaje w adekwatnym
związku przyczynowym z nienależytm wykonaniem zobowiązania.
W skardze kasacyjnej wniesionej od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego
skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponow-
nego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie, ewentualnie o zmianę za-
skarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy przez zasądzenie od pozwane-
go na rzecz powódki kwoty 13.110,20 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 sierpnia
2001 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według
norm przepisanych za postępowanie przed Sądem drugiej instancji oraz za postępo-
wanie ze skargi kasacyjnej. Skarga kasacyjna zawiera dwie podstawy. W ramach
podstawy dotyczącej naruszenia przepisów prawa materialnego skarżąca zarzuciła:
a) naruszenie art. 37l ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i prze-
ciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.), po-
7
legające na jego błędnej wykładni i przyjęciu wbrew brzmieniu tego przepisu w dniu
22 września 1998 r. (w dacie złożenia przez powódkę dokumentów w urzędzie
pracy), że we wskazanej dacie powódka musiała złożyć wyraźny wniosek o przyzna-
nie jej zasiłku przedemerytalnego, chociaż przepis ten umożliwiał przyznanie tegoż
zasiłku w oparciu o przedłożone przez stronę dokumenty. Według skarżącej, gdyby
dysponowała ona świadectwem zatrudnienia w warunkach szczególnych w dacie 22
września 1998 r., to uzyskałaby świadczenie bez konieczności składania odrębnego
wniosku o to świadczenie; b) naruszenie art. 113
k.p., przez jego niezastosowanie i
rozstrzygnięcie sprawy w sposób krzywdzący dla powódki, w sposób jawnie dyskry-
minujący ją w porównaniu z innymi pracownikami zwalnianymi przez pozwanego z
przyczyn dotyczących pracodawcy.; c) naruszenie art. 471 k.c. w związku z art. 361
§ 2 k.c. w związku z art. 300 k.p., przez ich błędną interpretację i przyjęcie, że
szkoda może być jedynie uszczerbkiem powstającym wbrew woli poszkodowanego.
W ramach podstawy dotyczącej naruszenia przepisów prawa procesowego
skarżąca zarzuciła: - naruszenie art. 378 § 1 k.p.c., polegające na rozpoznaniu
sprawy przez Sąd Apelacyjny na korzyść pozwanego z przekroczeniem granic ape-
lacji wyznaczonych zarzutami podniesionymi przez pełnomocnika pozwanego ; - na-
ruszenie art. 230 k.p.c. w związku z art. 3 k.p.c., polegające na ustaleniu faktu nieist-
nienia szkody, chociaż istnienie tej szkody nie było w toku całego procesu kwestio-
nowane przez stronę pozwaną.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana wniosła o odmowę przy-
jęcia skargi do rozpoznania, a w przypadku jej przyjęcia, o oddalenie skargi kasacyj-
nej i o zasądzenie od powódki na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów postępowa-
nia kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Założeniem wstępnym, na którym opierają się zarzuty obu podstaw rozpatry-
wanej skargi, jest stwierdzenie przez skarżącą, że Sąd drugiej instancji dokonał zu-
pełnie nowego - w porównaniu z wyrokiem pierwszej instancji, a nawet faktami przy-
znanymi przez stronę pozwaną - ustalenia faktycznego, mianowicie że ustalił jakoby
powódka nie poniosła żadnej szkody. Na stwierdzeniu takiego nowego ustalenia
faktycznego opiera się rozbudowany wywód wskazujący na oczywistość naruszenia
8
przez Sąd Apelacyjny reguł procesowych (art. 230 i art. 3 k.p.c.), a w zakresie prawa
materialnego - rażące naruszenie art. 471 k.c. w związku z art. 361 § 2 k.c.
Tymczasem to wstępne założenie, które przyjmuje skarżąca, na którym oparła
zasadniczą argumentację skargi, nie jest uprawnione. Z uzasadnienia zaskarżonego
wyroku wyraźnie bowiem wynika, że Sąd Apelacyjny przyjął i potwierdził podstawę
faktyczną wyroku Sądu Okręgowego, że niczego nie zmienił i nie dodawał do ze-
społu okoliczności faktycznych wyroku zaskarżonego apelacją pozwanego, traktując
stan faktyczny sprawy jako niesporny. Wynika to także ze wskazania bezzasadności
zarzutów apelacji pozwanego dotyczących ustaleń faktycznych oraz wyraźnego
stwierdzenia, że wadliwość podstaw zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej instancji
dotyczy wyłącznie zastosowania przepisów prawa materialnego. W przedstawionej w
uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego analizie przesłanek odpowiedzialności po-
zwanego pracodawcy za szkodę poniesioną przez powódkę znajdują się wyraźne
odniesienia do ustalonych, zresztą bezspornych między stronami faktów, w szcze-
gólności, że powódka poniosła określoną stratę majątkową polegającą na nieuzy-
skaniu zasiłku przedemerytalnego za okres od 30 marca 1999 r. do 24 maja 2001 r.
Sąd Apelacyjny, inaczej niż twierdzi skarżąca, przyjął za podstawę swej oceny mate-
rialnoprawnej, że powódka poniosła uszczerbek majątkowy w postaci nieuzyskania
prawa do zasiłku przedemerytalnego od dnia 30 marca 1999 r. do dnia 24 maja 2001
r., a dopiero w konsekwencji analizy prawnej - jak to przedstawiono w części spra-
wozdawczej niniejszego uzasadnienia - doszedł do przekonania, że ten uszczerbek
majątkowy, ta szkoda powódki, nie jest skutkiem zawinionych zaniedbań pracodaw-
cy, że „nie można uznać, iż poniosła szkodę w postaci utraty prawa do tego zasiłku w
okresie od 30 marca 1999 r. do 24 maja 2001 r. wskutek niewykonania bądź nienale-
żytego wykonania zobowiązania poświadczenia przez pozwaną Spółkę okresów
pracy w szczególnych warunkach”. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie ma
negowania faktu szkody powódki, faktu „poniesienia” przez nią tej szkody, a mowa
jest o czym innym, że szkoda nie wynikła „wskutek” zaniedbań pracodawcy, że nie
pozostaje ona w „adekwatnym związku przyczynowym z nienależytym wykonaniem
zobowiązania”.
Na tle podstaw zaskarżonego wyroku wynika zupełnie inne zagadnienie
prawne od tego, które zostało przedstawione w skardze kasacyjnej. Skarżąca skon-
centrowana na swym nieuprawnionym - jak to wyżej wyjaśniono - założeniu upatruje
wadliwości wyroku w naruszeniu art. 471 w związku z art. 361 § 2 k.c., przez pomi-
9
nięcie definicji szkody jako poniesionego uszczerbku przez poszkodowanego. Tym-
czasem akurat te kwestie dotyczące zaniedbań pracodawcy i uszczerbku majątko-
wego powódki zostały ustalone w wyroku zgodnie ze stanowiskiem wynikającym z
powództwa. Natomiast problemem rozstrzygającym o treści orzeczenia, a mimo to
pominiętym w skardze kasacyjnej, jest kwestia relacji między zaniedbaniami praco-
dawcy a ustaloną szkodą. To w tym przedmiocie w zaskarżonym wyroku ustalono, że
między zdarzeniami dotyczącymi pracodawcy (ustalonymi faktami zaniedbań doty-
czących potwierdzenia zatrudnienia powódki w szczególnych warunkach) a
uszczerbkiem majątkowym powódki (nieuzyskaniem zasiłku przedemerytalnego w
określonym czasie) nie ma normalnego, adekwatnego związku przyczynowego. Roz-
strzygnięcie zawarte w zaskarżonym wyroku opiera się zatem na zastosowaniu do
prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sprawy art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego
stanowiącego, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za
normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Pominię-
cie powyższego zagadnienia w skardze kasacyjnej, która swymi podstawami nie ob-
jęła art. 361 § 1 k.c., powoduje, że Sąd Najwyższy nie może - stosownie do granic
rozpoznania skargi kasacyjnej określonych w art. 39813
§ 1 k.p.c. - poddać weryfiku-
jącej ocenie zawartych w wyroku przesłanek zastosowania art. 361 § 1 k.c. Należy
jednakże zauważyć, że skarżąca także w tym zakresie zdaje się, że niewłaściwie
zrozumiała podstawę prawną zaskarżonego wyroku, uważając, iż Sąd Apelacyjny
mógł ocenić ustalone zachowanie się powódki w kategorii przyczynienia się do
szkody (art. 362 k.c.), a nie kwestionować samo powstanie szkody. Tymczasem w
analizie prawnej zawartej w zaskarżonym wyroku, rozważone zachowania się po-
wódki, że nie podjęła procedury sprostowania świadectwa pracy, nie zwróciła się do
pracodawcy o poświadczenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach i nie
zwróciła się o zasiłek przedemerytalny do właściwego organu - zostały ocenione jako
te, które spowodowały utratę zasiłku za określony okres. Z podstawy prawnej za-
skarżonego wyroku wynika, że dlatego, iż powódka sama zaniedbała odpowiedniej
staranności w ubieganiu się o zasiłek przedemerytalny nie zachodzi normalny (ade-
kwatny) związek między jej szkodą a zaniedbaniami pracodawcy. Jest to, można
powiedzieć, druga płaszczyzna analizy adekwatności przyczyn przedmiotowej
szkody, wyjaśniająca dlaczego Sąd Apelacyjny uznał, że utrata przez powódkę zasił-
ku przedemerytalnego nie wynikła w ramach „normalnego” następstwa z tego, że
10
pracodawca zaniedbał potwierdzenia pracy w szczególnych warunkach w świadec-
twie pracy, albo w osobnym, określonym zaświadczeniu.
Z ustaloną w zaskarżonym wyroku oceną dotyczącą związku przyczynowego,
o którym mowa w art. 361 § 1 k.c., nie koliduje także opisana w skardze kasacyjnej
hipoteza dotycząca skutku jaki prawdopodobnie nastąpiłby gdyby pracodawca zrobił
co należy w zakresie udokumentowania pracy powódki w warunkach szczególnych.
Należy się zgodzić ze skarżącą, że w takiej hipotetycznie określonej sytuacji, z du-
żym prawdopodobieństwem można założyć, że powódka dysponując od razu odpo-
wiednimi dokumentami złożyłaby je we właściwym urzędzie pracy i w następstwie
tego otrzymałaby przedmiotowy zasiłek przedemerytalny. Niezłożenie takich doku-
mentów stanowiło zatem przyczynę równoważną (conditio sine qua non) powstaniu
szkody. Natomiast - o czym była mowa wyżej - zasadą oceny zaskarżonego wyroku
w zakresie związku przyczynowego między zaniedbaniami pracodawcy a szkodą jest
brak tu adekwatności, że pomimo tego zaniedbania, powódka mogła podjąć określo-
ne działania własne i że dopiero w normalnej relacji do zachowania powódki (a nie
pracodawcy) - pozostaje powstała szkoda.
W świetle powyższych rozważań odnoszących się do niezaskarżonej w skar-
dze kasacyjnej podstawy zakwestonowanego wyroku nie są zasadne także pozo-
stałe zarzuty podstaw skargi. Według ustalonego stanu faktycznego sprawy powódka
po ustaniu stosunku pracy wystąpiła do właściwego organu wyłącznie o zasiłek dla
bezrobotnych, nie sygnalizując nawet - ani we wniosku, ani w złożonej dokumentacji
- kwestii dotyczących zasiłku przedemerytalnego. Rozważając w tym kontekście
treść - wskazanego w skardze kasacyjnej - art. 37I ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia
1994 r. o zatrudnianiu i przeciwdziałaniu bezrobociu, Sąd Apelacyjny w niebudzącej
zastrzeżeń ocenie wyjaśnił, że chociaż brzmienie przepisu dopiero na skutek zmiany
obowiązującej od 6 maja 2000 r. zawiera wyraźne wskazanie na wniosek jako prze-
słankę prawa do zasiłku przedemerytalnego, to przecież także przed tą zmianą nie
można było uzyskać zasiłku przedemerytalnego bez odpowiedniego wystąpienia o
jego przyznanie. W każdym razie dla rozpatrywanego stanu faktycznego istotne było
to, że również pod rządem omawianego przepisu, według jego brzmienia w czasie po
ustaniu zatrudnienia powódki, świadczenia przedemerytalne przysługiwały dopiero
od następnego dnia po dniu zarejestrowania się uprawnionej osoby w rejonowym
urzędzie pracy albo od następnego dnia - po dniu złożenia wniosku i dokumentów
niezbędnych do ustalenia tych uprawnień. Powyższa ocena zaskarżonego wyroku
11
nie budzi wątpliwości także ze względu na faktyczne konsekwencje niewystąpienia
przez wnioskodawczynię (aż do 24 maja 2001 r.) z wnioskiem o przyznanie jej zasił-
ku przedemerytalnego ze względu na spełnienie przesłanki pracy w szczególnych
warunkach. Okazało się bowiem, że pomimo przeprowadzenia odpowiednich postę-
powań, ostatecznie powódka uzyskała przedmiotowe świadczenie dopiero od na-
stępnego dnia po złożeniu wniosku, to jest od dnia 25 maja 2001 r.
Bezzasadny jest zarzut niezastosowania w sprawie art. 113
k.p. (zakazującego
dyskryminacji w zatrudnieniu) ze względu na to, że powódka niezwłocznie po zakoń-
czeniu stosunku pracy nie dostała od pracodawcy potwierdzenia zatrudnienia w
szczególnych warunkach, inaczej niż to nastąpiło w stosunku do innych pracowni-
ków, którzy zostali zwolnieni z pracy około dwa lata później. Zarzut powyższy jest
nieodpowiedni do przedmiotu sprawy i podstaw zaskarżonego wyroku, o których była
wyżej mowa. To, że pracodawca nienależycie wykonał obowiązek potwierdzenia
charakteru zatrudnienia powódki w odpowiednich dokumentach zostało przez Sąd
Apelacyjny ustalone. Natomiast w sprawie chodziło o odszkodowanie i o odpowie-
dzialność za określoną szkodę w granicach normalnego związku przyczynowego.
Żadne z tych okoliczności dotyczących przesłanek odpowiedzialności odszkodowaw-
czej nie wystąpiły w stosunku do innych pracowników, których porównywania bez-
podstawnie domaga się skarżąca.
Jeżeli chodzi o dotyczącą przepisów postępowania podstawę skargi kasacyj-
nej, to - wbrew zarzutowi dotyczącemu art. 378 § 1 k.p.c. - Sąd Apelacyjny rozpatru-
jąc apelację strony pozwanej nie naruszył granic apelacji przez to, że rozstrzygnął
„na korzyść pozwanego” przez rozpatrzenie podniesionego w apelacji zarzutu w za-
kresie wadliwego zastosowania przepisu prawa materialnego - art. 471 k.c. Bezza-
sadność tego zarzutu skargi jest tym bardziej oczywista, że w uzasadnieniu podnie-
sionego w apelacji zarzutu - jak to stwierdził Sąd Apelacyjny - „skarżący podkreślił,
że nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że szkoda jaką po-
wódka poniosła przez to, że nie otrzymała we właściwym czasie świadectwa pracy
wykonywanej w szczególnych warunkach, przez co nie mogła uzyskać zasiłku
przedemerytalnego bezpośrednio po zaprzestaniu korzystania z zasiłku dla bezro-
botnych, pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z zachowaniem pozwa-
nego, który nienależycie wykonał ciążący na nim obowiązek wydania we właściwym
czasie tego świadectwa”.
12
Z powyższych względów, skoro żaden z zarzutów podstaw skargi kasacyjnej
nie jest zasadny, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39814
k.p.c.
========================================