Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 8 marca 2007 r., III CZP 10/07
Sędzia SN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
Sędzia SN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
Sędzia SN Kazimierz Zawada
Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi Jana K. przy uczestnictwie Miejskiego
Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w W., sp. z o.o. na postanowienie
zespołu arbitrów z dnia 11 września 2006 r., po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 8 marca 2007 r. zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z dnia 4 grudnia
2006 r.:
"Czy sąd odrzuca bez wezwania do uiszczenia opłaty stałej skargę na
orzeczenie zespołu arbitrów wniesioną w postępowaniu w sprawach gospodarczych
także wówczas, gdy przedsiębiorcy nie reprezentuje adwokat lub radca prawny (art.
373 zdanie pierwsze w związku z art. 370 i art. 1302 § 3 i 4 k.p.c. w związku z art.
194 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (jedn.
tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 164, poz. 1163 ze zm.)?"
podjął uchwałę:
Rozpoznawana w postępowaniu gospodarczym skarga na orzeczenie
zespołu arbitrów, wniesiona na podstawie art. 194 ust. 1 ustawy z dnia 29
stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (jedn. tekst: Dz.U. 2006 r. Nr
164, poz. 1163 ze zm.), nie podlega odrzuceniu bez wezwania do uiszczenia
opłaty stałej, jeżeli przedsiębiorca nie jest reprezentowany przez adwokata lub
radcę prawnego.
Uzasadnienie
Jan K., prowadzący Agencję Detektywistyczną Biuro Ochrony Mienia „P.”,
złożył skargę na postanowienie zespołu arbitrów z dnia 11 września 2006 r.
odrzucające odwołanie skarżącego od oddalenia jego protestu w postępowaniu o
zamówienie publiczne. Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, do którego skarga
wpłynęła, przekazał ją Sądowi Okręgowemu we Włocławku, który postanowieniem z
dnia 27 października 2006 r. przekazał ją Sądowi Okręgowemu w Toruniu jako
właściwemu. Sąd ten stwierdził, że opłata stała od skargi (art. 34 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. Nr 167, poz. 1398
ze zm. – dalej: "u.k.s.c.") nie została uiszczona i postanowieniem z dnia 4 grudnia
2006 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 194 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień
publicznych (Dz.U. Nr 19, poz. 177 ze zm. – dalej: "Pr.z.p.") nakazuje odpowiednie
stosowanie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o apelacji w postępowaniu
toczącym się wskutek wniesienia skargi. Przepisy art. 370 i 373 k.p.c., dotyczące
kontroli wstępnej apelacji, obejmują także brak opłaty, jednak nie regulują zasad i
trybu jej uiszczania, co unormowano w ustawie o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych; zgodnie z art. 10 tej ustawy opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu
pisma podlegającego opłacie. Opłaty ponoszone w postępowaniu cywilnym, mimo
fiskalnego celu, wpływają na realizację prawa do sądu, a ponieważ przepisy
normujące tę sferę działania organów wymiaru sprawiedliwości są adresowane do
szerokiego kręgu podmiotów, wymagają ścisłej regulacji, opartej na
sformułowaniach jednoznacznych, podlegających przede wszystkim wykładni
językowej.
Niepełność unormowania art. 370 i 373 k.p.c. wymaga uwzględnienia art. 10
u.k.s.c. również pod kątem znaczenia zasadniczego w tym przepisie zwrotu „przy
wniesieniu do sądu”. Należy przy tym zauważyć, że według art. 8 ust. 1 u.k.s.c., w
postępowaniu dotyczącym kosztów sądowych stosuje się (z zastrzeżeniem)
przepisy kodeksu postępowania cywilnego, w których czynność wnoszenia środków
odwoławczych i zaskarżenia oraz innych pism i określają utrwalone zwroty
wskazujące odrębnie sąd właściwy do rozpoznania i sąd do którego wnosi się
pismo (por. np. art. 169 § 1, art. 204 § 2, art. 369 § 1, art. 3985
§ 1 i art. 4246
§ 1
k.p.c.). Według tych przepisów, mających wpływ na wykładnię art. 10 u.k.s.c.,
wniesieniem jest złożenie pisma w sądzie lub czynność równoznaczna (np. art. 165
§ 2 i 3 k.p.c.).
Przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (art. 9 pkt 1)
dopuszczają rozdzielenie czynności opłacania i wniesienia pisma, nie zmienia to
jednak sensu użytych sformułowań, a przepisy art. 1302
§ 1-4 k.p.c., podobnie jak
pozostałe przepisy dotyczące usuwania braków, odnoszą się bez wątpienia do
pisma wniesionego, tj. znajdującego się w sądzie. Ścisła wykładnia art. 10 u.k.s.c.,
zgodna z przepisami kodeksu postępowania cywilnego normującymi postępowanie
sądu (przewodniczącego) w razie złożenia apelacji dotkniętej brakiem opłaty,
ogranicza więc zakres art. 1304
§ 4 k.p.c. do zdarzeń typowych, tj. wnoszenia w
sprawie gospodarczej do sądu pisma podlegającego opłacie.
Przyjmowana w ustawach łączących postępowanie sądowe z innym
postępowaniem formuła wnoszenia pism „do sądu”, lecz „za pośrednictwem”
organu administracji stwarza sytuację, w której pismo jest wnoszone, w znaczeniu
potocznym, do tego organu, a w znaczeniu konwencjonalnym – do sądu. Prezes
Urzędu nie ma jednak uprawnień do kontroli spełnienia wymogów fiskalnych (art.
185 ust. 3 Pr.z.p. a contrario). Wymagania formalne skargi, tryb kontroli wstępnej i
sankcje nieusunięcia braków, a nawet przywracanie uchybionego terminu, zostały w
Prawie zamówień publicznych uregulowane samodzielnie (art. 196 ust. 1 i art. 197
ust. 1 Pr.z.p.), jednak z pominięciem przepisów określających wyczerpująco tryb
usuwania braków. Wskazówką może być końcowa część art. 197 ust. 1 dotycząca
uzupełnienia braków w terminie, ponieważ sformułowanie to nawiązuje do art. 130 §
1 k.p.c., przy wykorzystaniu dwustopniowego „odpowiedniego” stosowania
przepisów o postępowaniu apelacyjnym (art. 370 k.p.c. w związku z art. 194 ust. 2
Pr.z.p.) i przepisów o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji (art. 391 § 1
k.p.c.). Ten skomplikowany zabieg nie może jednak powodować ograniczenia
prawa do sądu. (...)
Pośrednictwo Prezesa Urzędu nie ogranicza się do czynności technicznej,
gdyż zgodnie art. 195 ust. 3 Pr.z.p. przekazuje on skargę z aktami postępowania
odwoławczego sądowi właściwemu. W tym czasie skarżący nie ma bezpośredniego
wpływu na postępowanie, a nieostre kryteria podziału między sprawy cywilne
"zwykłe" i gospodarcze, a tym samym ustalenie sądu właściwego (postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2006 r., III CZP 123/05, "Glosa" 2007, nr 1, s.
89), powodują, że okres ten może się wydłużyć. W razie różnicy oceny co do
właściwości sądu (rzeczowej, miejscowej i funkcjonalnej) między skarżącym, który
niekoniecznie działa przez zawodowego pełnomocnika, a Prezesem Urzędu i
sądem, uiszczenie opłaty, której wysokość wyłącza naklejenie znaków, może
powodować dodatkowe perturbacje wydłużające merytoryczne rozpoznanie skargi.
Z tych względów należy uznać, że godny aprobaty cel unormowania zawartego w
art.1302
§ 1-4 k.p.c., tj. usprawnienie postępowania, w razie obowiązkowego
pośrednictwa organu administracyjnego w przypadku składania skargi adresowanej
do sądu, zostaje osiągnięty, jeżeli skarżący po wniesieniu skargi i ustaleniu sądu
właściwego zostaje wezwany do uiszczenia opłaty. Podobny wniosek – w
odniesieniu również do obowiązków zawodowych pełnomocników – wynika z
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2006 r., III CZP 133/06 (OSNC 2007,
nr 10, poz. 153). (...)
Z tych względów, Sąd Najwyższy, zgodnie z art. 390 § 1 k.p.c., podjął
uchwałę, jak na wstępie.