Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 8 marca 2007 r., III CZP 18/07
Sędzia SN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
Sędzia SN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
Sędzia SN Kazimierz Zawada
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Powiatu T. przy uczestnictwie Gminy Ś. o
wpis, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 8 marca
2007 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Gliwicach
postanowieniem z dnia 22 listopada 2006 r.:
"Czy przed dniem 15 lipca 2006 r. dopuszczalne było zrzeczenie się prawa
własności przez powiat na rzecz gminy na podstawie art. 179 k.c.?"
podjął uchwałę:
Przed dniem 15 lipca 2006 r. dopuszczalne było zrzeczenie się przez
powiat prawa własności nieruchomości na podstawie art. 179 k.c.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy po założeniu księgi wieczystej nr (...)93 dla nieruchomości
składającej się z działek nr 305/2 i 307/2 odłączonych z księgi wieczystej nr (...)30
dokonał wpisu w założonej księdze jako właściciela Gminę Ś. na podstawie aktu
notarialnego z dnia 30 czerwca 2006 r. zawierającego zrzeczenie się przez Powiat
T. prawa własności na podstawie art.179 k.c. Sąd dokonujący wpisu
postanowieniem wydanym na skutek skargi Gminy na wpis dokonany dnia 31 lipca
2006 r. przez referendarza sądowego zwrócił uwagę m.in. na treść wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 marca 2005 r., K 9/04 (OTK-A Zb.Urz. 2005,
nr 3, poz. 24), tj. sprzed daty aktu notarialnego zawierającego zrzeczenie się
własności, uznał jednak, że o stosowaniu nadal art.179 k.c. przesądza odroczenie
utraty mocy obowiązującej przepisu do dnia 15 lipca 2006 r.
Sąd Okręgowy, rozpoznając apelację Gminy Ś. od wpisu, powziął wątpliwości
przedstawione w postanowieniu. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieograniczona formuła art. 179 k.c. pozwala przyjąć, że podmioty
publicznoprawne mogą zrzekać się własności nieruchomości. Dopuszcza to
również art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 261 poz. 2603 ze zm. – dalej
"u.g.n."), stanowiący, że nieruchomości będące własnością państwa i jednostek
samorządu terytorialnego mogą być przedmiotem m.in. zrzeczenia się, do którego
stosuje się odpowiednio art. 179 k.c. W przepisie tym wyrażono myśl, że publiczny
charakter własności nieruchomości nie wyklucza dyspozycji przedmiotem własności
w sposób określony w kodeksie cywilnym. Artykuł 16 u.g.n. ogranicza swobodę
rozporządzania, ale tylko prawem własności przysługującym państwowym i
samorządowym osobom prawnym, przy czym treść tego przepisu oraz art. 4 pkt 9a
u.g.n. nie pozostawiają wątpliwości, że wymienione podmioty nie mogą być
utożsamiane z mającymi również podmiotowość prawną jednostkami samorządu
terytorialnego. Z tego względu zastrzeżenie znajdujące się w art. 16 nie może się
odnosić do powiatu jako jednostki samorządu terytorialnego.
Odmiennej wykładni art. 179 k.c. nie uzasadniają argumenty systemowe,
funkcjonalne ani celowościowe. Prawo własności daje szerokie uprawnienia m.in. w
zakresie rozporządzania; przyjmuje się, że wynika z niego również możliwość
zrzeczenia się rzeczy. Zróżnicowanie osób prawnych takich jak Skarb Państwa i
jednostki samorządu terytorialnego pociąga za sobą zmienność ich potrzeb, nie
można zatem odrzucić racjonalnych motywów zrzekania się nieruchomości. Do
kompetencji ustawodawcy należy wskazanie podmiotu obowiązanego do
przejmowania rzeczy niechcianych i warunków przejęcia, natomiast z istoty
podmiotowości publicznoprawnej i statusu nieruchomości nie wynikają wprost
przeciwwskazania do rozporządzania w sposób określony w art. 179 k.c.
Ze względu na konstytucyjną ochronę samodzielności gmin, Trybunał
Konstytucyjny wyrokiem z dnia 15 marca 2005 r., K 9/04, stwierdził, że art. 179 k.c.
jest niezgodny z art. 2 i 165 Konstytucji i traci moc z dniem 15 lipca 2006 r.
Czynności zrzeczenia się dokonane przed tą datą były jednak dopuszczalne. (...)
Kierując się wymienionymi argumentami, Sąd Najwyższy podjął na podstawie
art. 390 k.p.c. uchwałę, jak na wstępie.