Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 35/07
POSTANOWIENIE
Dnia 22 marca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 22 marca 2007 r.
skargi M. Ł.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku częściowego
Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 28 października 2004 r.,
wydanego w sprawie z powództwa M.Ł.
przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie […] i Miastu P.
o zapłatę,
1. odrzuca skargę.
2. zasądza od M. Ł. na rzecz Skarbu Państwa Wojewody […]
oraz na rzecz Miasta P. kwoty po 3600zł (trzy tysiące
sześćset) na rzecz każdego z pozwanych tytułem zwrotu
kosztów postępowania.
2
Uzasadnienie
Po ostatecznym sprecyzowaniu roszczeń w sprawie I C …/98 Sądu
Okręgowego w P. powódka M. Ł. wnosiła o zasądzenie solidarnie od pozwanego
Skarbu Państwa - Wojewody […] i Miasta P. odszkodowania w kwocie 1 080 345 zł
z ustawowymi odsetkami za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości w okresie
od 20 lutego 1982 r. do 31 grudnia 2001 r., o nakazanie pozwanym wydania jej tej
nieruchomości albo ewentualnie o zasądzenie odszkodowania stanowiącego jej
równowartość.
Wyrokiem z dnia 30 grudnia 2002 r. Sąd Okręgowy w P. zasądził na rzecz
powódki od pozwanego Skarbu Państwa kwotę 161 212,66 zł z ustawowymi
odsetkami a od pozwanego Miasta P. kwotę 68 053,37 zł z ustawowymi odsetkami
tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości powódki zaś w
pozostałej części oddalił powództwo.
Prawomocnym wyrokiem częściowym z dnia 28 października 2004 r. Sąd
Apelacyjny oddalił apelację pozwanego Miasta P. od tego wyroku oraz oddalił
apelację powódki w części dotyczącej żądania zmiany wyroku Sądu pierwszej
instancji w zakresie oddalającym powództwo o odszkodowanie za bezumowne
korzystanie z nieruchomości i o zasądzenie na rzecz powódki dalszych kwot
wynagrodzenia z tego tytułu za okres do 31 grudnia 1998 r. W odniesieniu
do apelacji powódki obejmującej oddalenie przez Sąd pierwszej instancji jej
pozostałych roszczeń Sąd Apelacyjny zawiesił postępowanie.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem powyższego
prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego powódka wskazując wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 810 259 zł objęła skargą wyrok w części
oddalającej jej apelację dotyczącą żądania zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji
i zasądzenia dalszego odszkodowania za bezumowne korzystanie z jej
nieruchomości w okresie do dnia 31 grudnia 1998 r.
3
Jako podstawę skargi wskazała naruszenie przepisów prawa procesowego
i prawa materialnego zarzucając naruszenie art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 w zw.
z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, art. 1 Protokołu Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności i art. 140 k.c. przez ich niezastosowanie, art.
225 w zw. z art. 224 § 2 k.c. oraz art. 4 pkt. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r.
drogach publicznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2004 r., Nr 204, poz. 2086 ze zm.) przez
błędną wykładnię, a także art. 378 § 1 zd. pierwsze k.p.c., art. 382 k.p.c. i art. 213 §
2 k.p.c.. Wskazała, że w sprawie występuje wyjątkowy wypadek, o którym mowa w
art. 4241
§ 2 k.p.c., uzasadniający wniesienie skargi mimo nie skorzystania przez
powódkę z możliwości zaskarżenia kasacją wyroku Sądu Apelacyjnego. Zarzuciła,
że wyrok ten narusza podstawowe zasady porządku prawnego, a mianowicie
podstawowe zasady procesowe: zasadę prawdy materialnej, prawa do rzetelnej
procedury sądowej, równego traktowania stron postępowania sądowego oraz
podstawowe zasady porządku prawnego w tym ochronę prawa własności.
Wyjaśniając przyczyny nie wniesienia kasacji, która przysługiwała jej od wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 28 października 2004 r. stwierdziła, że ponieważ w
sprawie tej nie występowało istotne zagadnienie prawne ani potrzeba wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie uznała, że jej kasacja nie odniosłaby zamierzonego
skutku skoro warunek przedstawienia w niej okoliczności uzasadniających jej
rozpoznanie przez Sąd Najwyższy był obligatoryjny.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 4241
§ 2 k.p.c. jest wyjątkiem od zasady określonej w art. 4241
§ 1 k.p.c. stwierdzającej, że przesłanką dopuszczalności skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest wykorzystanie przez stronę
przysługujących jej środków prawnych, w tym środków odwoławczych zarówno
zwykłych jak i o charakterze nadzwyczajnym. Jeżeli zatem od orzeczenia Sądu
drugiej instancji przysługiwała stronie kasacja, jak to niewątpliwie miało miejsce
w odniesieniu do zaskarżonego obecnie wyroku Sądu Apelacyjnego, powódce,
stosownie do art. 4241
§ 1 k.p.c., nie przysługuje skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem tego orzeczenia, o ile nie zachodzą wyjątkowe okoliczności
określone w art. 4241
§ 2 k.p.c. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy
4
w postanowieniu z dnia 2 lutego 2006 r. I CNP 4/06 (OSNC 2006/6/113)
dopuszczalność wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia w sytuacji, gdy strona nie skorzystała z przysługującego
jej środka prawnego, jest uzależniona od kumulatywnego spełnienia obu
przesłanek określonych w art. 4241
§ 2 k.p.c. to jest istnienia wyjątkowego wypadku
(wyjątkowych okoliczności) oraz występowania niezgodności z prawem
o kwalifikowanym charakterze, wynikającej z naruszenia podstawowych zasad
porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela.
W rozpoznawanej sprawie nie została wskazana żadna wyjątkowa
okoliczność uzasadniająca niewniesienie przez powódkę przysługującej jej od
zaskarżonego obecnie wyroku Sądu Apelacyjnego kasacji. Okoliczność, że jej
pełnomocnik nie znalazł w rozpoznanej wówczas sprawie żadnego istotnego
zagadnienia prawnego ani potrzeby wykładni przepisów prawnych budzących
poważne wątpliwości, które w jego ocenie mogłyby zostać wskazane jako
okoliczności uzasadniające rozpoznanie kasacji (dawny art. 3933
§ 1 pkt 3 k.p.c.)
i dlatego powódka zrezygnowała z jej wniesienia, bez wątpienia nie jest
„wyjątkowym wypadkiem” w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. Pomijając to, że
w świetle dawnego art. 3933
§ 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 393 k.p.c. okolicznością
uzasadniającą rozpoznanie kasacji mógł być również zarzut, że zaskarżone
orzeczenie oczywiście narusza prawo, co stanowi obecnie główny zarzut
wniesionej skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem zaskarżonego wyroku,
a więc mogło być także wskazane jako okoliczność uzasadniająca rozpoznanie
kasacji, zgodnie z art. 3933
§ 1 pkt 3 w zw. z art. 393 § 2 k.p.c., przede wszystkim
stwierdzić należy, że nieskorzystanie z możliwości wniesienia kasacji dlatego,
że w ocenie strony nie byłaby ona skuteczna wobec braku okoliczności
uzasadniających jej rozpoznanie, nie jest okolicznością, którą można
zakwalifikować jako „wyjątkowy wypadek” w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. Zgodzić
się bowiem trzeba ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zajętym we wskazanym
wyżej postanowieniu z dnia 2 lutego 2006 r., że w przepisie tym chodzi o sytuacje,
gdy nieskorzystanie z przysługującego stronie środka odwoławczego
spowodowane było wyjątkowymi okolicznościami, które obiektywnie uniemożliwiały
jej wniesienie tego środka, nie zaś o sytuacje, w których strona świadomie
5
i dobrowolnie sama podjęła decyzję o jego niewnoszeniu, oceniając, że mógłby
on nie być skuteczny.
Nie oceniając zatem pozostałych przesłanek art. 4241
§ 2 k.p.c. trzeba
stwierdzić, że powódka nie wykazała, że wyjątkowe okoliczności spowodowały
nieskorzystanie przez nią z przysługującego jej kasacji od zaskarżonego obecnie
wyroku Sądu Apelacyjnego, a zatem wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem tego wyroku jest niedopuszczalne, co skutkuje jej odrzucenie
na podstawie art. 4248
§ 2 k.p.c.
Na wniosek pozwanych zawarty w odpowiedziach na skargę Sąd Najwyższy
na podstawie art. 98 w zw. z art. 108 § 1, art. 42412
i art. 39821
k.p.c. zasądził od
powódki na rzecz każdego z pozwanych zwrot kosztów postępowania poniesionych
przez nich w sprawie o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia.
jz