Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 kwietnia 2007 r.
II UK 185/06
Dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) za
okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 tej ustawy, nie
jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę
opłacania przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne.
Przewodniczący SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 kwietnia
2007 r. sprawy z wniosku Alberta L. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w G. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego od wy-
roku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 1 lutego 2006 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy 120 zł tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 30 lipca 2003 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
G. odmówił przyznania wnioskodawcy Albertowi L. prawa do emerytury, przewidzia-
nego w art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.),
wobec braku wymaganego dwudziestoletniego okresu ubezpieczenia.
Po rozpoznaniu odwołania wnioskodawcy Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni wyrokiem z dnia 14 lipca 2004
r. [...] zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do niepełnej eme-
rytury od dnia 1 maja 2003 r. Sąd ustalił, że wnioskodawca (urodzony 28 kwietnia
2
1938 r.) legitymuje się okresem ubezpieczenia 18 lat 4 miesięcy i 19 dni z tytułu wy-
konywania pracy w charakterze rybaka, przy czym są to okresy przypadające po dniu
1 marca 1970 r., w których został przez armatorów zgłoszony do ubezpieczenia. Od
31 października 1955 r. do 6 sierpnia 1959 r. oraz od 27 marca 1965 r. do 28 lutego
1970 r. wykonywał zawód rybaka współpracując z ojcem będącym właścicielem kutra
rybackiego. Rybacy prowadzący własną działalność nie byli początkowo objęci ubez-
pieczeniem. Nie objęła ich także ustawa z dnia 29 marca 1965 r. o ubezpieczeniu
społecznym rzemieślników (Dz.U. Nr 13, poz. 90), która w art. 46 upoważniła Radę
Ministrów do rozszerzenia kręgu osób objętych regulacją ustawy. Na podstawie tej
delegacji zostało wydane rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 1970 r. w
sprawie ubezpieczenia osób wykonujących rybołówstwo morskie na własny rachunek
oraz uprawiających flisactwo turystyczne na rzece Dunajcu (Dz.U. Nr 1, poz. 4), które
objęło ubezpieczeniem społecznym właścicieli i współwłaścicieli kutrów i łodzi, wyko-
nujących rybołówstwo morskie na własny rachunek oraz osoby z nimi współpracują-
ce. W myśl art. 6 ust. 2 pkt 15 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych za okresy składkowe uważa się również przypadające przed
dniem 15 listopada 1991 r. okresy współpracy przy prowadzeniu działalności gospo-
darczej na obszarze Państwa Polskiego, objętej obowiązkiem ubezpieczenia spo-
łecznego oraz okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę
na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od składki. Zdaniem Sądu
nie można czynić zarzutu z tego, że ojciec wnioskodawcy w spornym okresie nie
opłacał składek, skoro nie było takiego obowiązku dla osób zajmujących się rybołów-
stwem. Uwzględniając okres współpracy należało uznać, że wnioskodawca spełnia
warunki do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 28 ustawy o emeryturach i
rentach.
Apelacja organu rentowego od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 1 lutego
2006 r. [...]. Sąd Apelacyjny uznał za błędne zaliczenie do okresu składkowego przy-
padających przed dniem 1 marca 1970 r. okresów współpracy wnioskodawcy z oj-
cem przy wykonywaniu rybołówstwa morskiego. Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 15 ustawy
o emeryturach i rentach jako okresy składkowe potraktowane być mogą wyłącznie
okresy współpracy objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Jednakże po
1977 r. wnioskodawca wykonywał rybołówstwo morskie na kutrach należących do
innych armatorów na podstawie umowy o pracę. Organ rentowy uwzględnił tylko te
3
okresy, za które pracodawca opłacił składkę na ubezpieczenie społeczne. W oparciu
o zeznania jednego z armatorów Czesława B., przesłuchanego w charakterze
świadka w sprawie [...] Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku, w której oddalono odwoła-
nie wnioskodawcy od decyzji odmawiającej mu prawa do wcześniejszej emerytury,
można przyjąć, że zatrudniał on wnioskodawcę jako pracownika na kutrze od 11
kwietnia 1990 r. do 20 marca 1992 r. Okres ten został także wymieniony w zaświad-
czeniu Zarządu Głównego Rybaków Morskich z dnia 24 maja 2004 r. Okres zatrud-
nienia, jako rodzący ex lege obowiązek pracowniczego ubezpieczenia społecznego -
niezależnie od faktu, czy pracodawca opłacił składkę na to ubezpieczenie w sytuacji,
gdy jest to okoliczność niezależna od pracownika - w świetle ugruntowanego w tym
zakresie poglądu orzecznictwa podlega doliczeniu do stażu ubezpieczeniowego, da-
jąc w sumie z uwzględnionym okresem (18 lat, 4 miesięcy i 19 dni) okres 20 lat wy-
maganych do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 28 ustawy o emerytu-
rach i rentach.
Od tego wyroku organ rentowy wniósł skargę kasacyjną, którą oparł na nastę-
pujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego, „przez oczywiste narusze-
nie przepisu art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 6 ust. 2 pkt 1 lit a ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polegające
na przyjęciu przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku, iż okres jest okresem składkowym,
niezależnie od faktu braku zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego i nieopłacenia
składek z tego tytułu”; 2) naruszenia przepisów postępowania - art. 379 pkt 3 k.p.c.,
„przez pozbawienie pozwanego możliwości obrony wskutek nieodroczenia rozprawy
apelacyjnej pomimo jego nieobecności, z uwagi na przyjęcie przez Sąd Apelacyjny
jako okresów uprawniających do przyznania wcześniejszej emerytury okresów, które
nie były przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu przed Sądem I instancji i co
do których pozwany nie miał możliwości zajęcia stanowiska” i art. 379 pkt 5 k.p.c. „z
uwagi na fakt, iż okres od 11 kwietnia 1990 r. do dnia 20 marca 1992 r. był już
przedmiotem rozpoznania przez Sąd Wojewódzki w Gdańsku z/s w Gdyni [...] Wy-
dział Ubezpieczeń Społecznych [...] w sprawie o emeryturę, w której w dniu 24 listo-
pada 1994 r. zapadł wyrok oddalający odwołanie ubezpieczonego”. W uzasadnieniu
skargi podniósł, że „Sąd Apelacyjny dopuścił w trakcie toczącego się postępowania
dowód z przesłuchania świadka w sprawie [...], który to dowód nie był wskazany
przez żadną ze stron. Zawiadamiając jedynie pełnomocnika organu rentowego oraz
przyjmując jako okresy składkowe okresy pozostające poza sporem przed Sądem
4
Okręgowym, Sąd Apelacyjny naruszył prawo do obrony, poprzez uniemożliwienie
organowi rentowemu przedstawienia swojego stanowiska odnośnie spornego okresu.
Spór odnośnie zaliczenia okresu od 11 kwietnia 1990 r. do 20 marca 1992 r. był już
przedmiotem rozpoznania przez Sąd Wojewódzki w Gdańsku z/s w Gdyni [...] Wy-
dział Ubezpieczeń Społecznych [...] w sprawie o emeryturę, w której w dniu 24 listo-
pada 1994 r. zapadł wyrok oddalający odwołanie wnioskodawcy. Organ rentowy stoi
na stanowisku, iż przedmiot sporu i argumenty ubezpieczonego w obu postępowa-
niach były tożsame, a więc nie ma możliwości powoływania się na nie w niniejszym
postępowaniu z uwagi na fakt, że sprawa ta została już prawomocnie osądzona. W
postępowaniu prowadzonym w 1994 r. Sąd nie znalazł podstaw do przyznania prawa
do świadczenia, poprzez zaliczenie okresu uznanego w niniejszym postępowaniu za
okres składkowy. Opierając się na zeznaniach świadka złożonych w sprawie [...] Sąd
Apelacyjny w sposób odmienny ocenił materiał dowodowy zgromadzony w sprawie
zakończonej prawomocnym wyrokiem. Tym samym, zdaniem organu rentowego,
została naruszona przez Sąd Apelacyjny zasada res iudicata”. Sąd Apelacyjny uznał
za okres składkowy okres, w którym właściciel kutra Czesław B. nie zgłosił wniosko-
dawcy do ubezpieczenia. Wystawił on świadectwo pracy za okres od 4 lutego 1997 r.
do 14 sierpnia 1998 r. Za okres sporny taki dokument nie został wystawiony, co
świadczy o tym, że umowa o pracę nie była zawarta. Z brzmienia przepisu art. 6 ust.
1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach wynika, że okresem składkowym jest
okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Okres zatrudnienia nie jest
okresem składkowym z tytułu samego istnienia stosunku pracy, jeżeli za czas tego
zatrudnienia pracodawca nie odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne. W
związku z tymi zarzutami skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz
poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania, ewentualnie orzeczenie co do
istoty sprawy i oddalenie odwołania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przytaczając jako podstawę kasacyjną naruszenie przepisów postępowania
skarżący powołał się na nieważność postępowania. Jako podstawę nieważności
wskazał przepis art. 379 pkt 3 k.p.c. i pkt 5 k.p.c., z tym, że przedstawienie przyczyn
nieważności nie odnosi się do treści tych przepisów. Pierwszy z nich dotyczy prawo-
5
mocnego osądzenia sprawy, a jako przyczynę nieważności skarżący wskazuje po-
zbawienie go możności obrony swych praw. Jest to objęte regulacją drugiego z tych
przepisów, którego naruszenie skarżący uzasadnia wydaniem orzeczenia w przed-
miocie objętym prawomocnym wyrokiem. Można jednak przyjąć, że przestawienie
przepisów nastąpiło w wyniku omyłki pisarskiej i odnieść się do obu zarzutów nie-
ważności postępowania, zwłaszcza że kwestię nieważności postępowania Sąd Naj-
wyższy bada z urzędu niezależnie od podstaw kasacyjnych (art. 39813
§ 1 k.p.c.).
Nie jest uzasadniony zarzut, że skarżący został pozbawiony w postępowaniu
apelacyjnym możności obrony swych praw. O terminie rozprawy, po zamknięciu któ-
rej zapadł zaskarżony wyrok, pełnomocnik organu rentowego był prawidłowo zawia-
domiony i miał możliwość uczestniczenia w tej rozprawie. Nie biorąc udziału w czyn-
nościach sądowych sam zrezygnował z możliwości przedstawienia swego stanowi-
ska i nie może powoływać się na pozbawienie go możności obrony. Nie występuje
zatem sytuacja, o której mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c. Nie występuje także przyczyna
nieważności postępowania określona w art. 379 pkt 3 k.p.c. Przepis ten stanowi, że
nieważność postępowania zachodzi, jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi
stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już
prawomocnie osądzona. W sprawie niniejszej i sprawie zakończonej prawomocnym
wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z dnia 24 listopada 1994 r. [...] wystę-
puje tożsamość stron natomiast nie występuje tożsamość roszczeń. Wprawdzie w
obu sprawach żądanie dotyczyło przyznania prawa do emerytury, jednak było ono
oparte na różnych podstawach prawnych określających odmienne warunki, od któ-
rych uzależnione było uwzględnienie każdego z tych żądań. W sprawie zakończonej
prawomocnym wyrokiem wnioskodawca domagał się wcześniejszej emerytury na
zasadach określonych w § 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warun-
kach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Warunkami do
uzyskania tego prawa było osiągnięcie wieku emerytalnego (55 lat dla mężczyzn),
posiadanie wymaganego okresu zatrudnienia (25 lat dla mężczyzn) i wykonywanie
prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie B przez co najmniej 10 lat.
Podstawą odmowy przyznania prawa do emerytury i oddalenia odwołania wniosko-
dawcy od decyzji organu rentowego było niespełnienie drugiego z tych warunków.
Wnioskodawca nie miał wówczas 25-letniego okresu zatrudnienia, warunku tego nie
spełnił zresztą do chwili obecnej. Kwestia uznania za okres składkowy okresu wska-
6
zanego przez świadka Czesława B., w którym wnioskodawca miał pozostawać w
zatrudnieniu lecz nie był zgłoszony do ubezpieczenia, nie podlegała ocenie w tamtym
postępowaniu, gdyż nie miała wpływu na rozstrzygnięcie. W niniejszej sprawie wnio-
skodawca żądał przyznania mu prawa do emerytury na podstawie art. 28 ustawy z
dnia 17grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych, który stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r.
przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: 1) osiągnęli wiek
emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla męż-
czyzn, 2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla ko-
biet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn. Warunki co do długości okresów składkowych
i nieskładkowych są tu złagodzone w stosunku do zasad ogólnych określonych w art.
27 (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), niższa jest natomiast kwota emerytury (
art. 54). Do uwzględnienia obecnego żądania wnioskodawcy, który osiągnął wiek 65
lat, wystarczy udowodnienie okresów składkowych i nieskładkowych w rozmiarze 20
lat. Jest to więc zupełnie inne żądanie niż zgłaszane w sprawie zakończonej prawo-
mocnym wyrokiem i organ rentowy nie może bronić się zarzutem, że sprawa została
prawomocnie osądzona.
Przy przytoczeniu kasacyjnej podstawy naruszenia przepisów postępowania
skarżący nie zgłosił zarzutu naruszenia innych przepisów poza regulującymi nieważ-
ność postępowania, a jak stwierdzono wyżej, postępowanie nie jest dotknięte nie-
ważnością. Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę w gra-
nicach jej podstaw, a więc kontroli kasacyjnej podlega jedynie naruszenie tych prze-
pisów, które zostały wskazane przez stronę skarżącą. Nie podlegają tej kontroli
ewentualne uchybienia w postępowaniu dowodowym, gdyż w skardze nie zarzuca
się naruszenia przepisów regulujących to postępowanie. Wiarygodność dowodów, na
których zostały oparte ustalenia faktyczne jest w ogóle wyłączona spod oceny Sądu
Najwyższego, gdyż zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c. zarzuty w tym przedmiocie nie
mogą być podstawą skargi kasacyjnej. Podstawą oceny prawnej może być tylko stan
faktyczny ustalony przez Sąd Apelacyjny (art. 39813
§ 2 k.p.c.), który uznał za udo-
wodnione pozostawanie przez wnioskodawcę w spornym okresie w stosunku pracy.
Spór dotyczy zakwalifikowania okresu od 11 kwietnia 1990 r. do 20 marca
1992 r. w oparciu o dwa przepisy. Zatrudnienie do dnia 14 listopada 1991 r. regulo-
wane jest przepisem art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie którego za okresy składkowe uważa się
7
przypadające przed dniem15 listopada 1991 r. okresy, za które została opłacona
składka na ubezpieczenie społeczne, między innymi okresy zatrudnienia po ukoń-
czeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż
połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał
wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego. W odniesieniu do okresu od
15 listopada 1991 do 20 marca 1992 r. ma zastosowanie przepis art. 6 ust. 1 powo-
łanej ustawy, który stanowi, że okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia (pkt
1) i okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w
przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (pkt 2). W punkcie
1 chodzi o okres ubezpieczenia na warunkach określonych w ustawie z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007
r. Nr 11, poz. 74), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1999 r. równolegle z
ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W punkcie 2
chodzi o okresy przypadające przed dniem 1 stycznia 1999 r. i ten przepis ma zasto-
sowanie w niniejszej sprawie a nie wskazany w skardze przepis art. 6 ust. 1 pkt 1.
Przepis art. 6 ust. 1 pkt 2 został przeniesiony z ustawy z dnia 17 października 1991 r.
o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), która w miejsce dotychczasowych
okresów zatrudnienia, równorzędnych i zaliczanych wprowadziła okresy składkowe i
nieskładkowe i okres wymieniony w tym przepisie jest okresem obowiązywania tej
ustawy (od 15 listopada 1991 r. do 31 grudnia 1998 r.). Wcześniejszy okres objęty
jest regulacją art. 6 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach. Z zatrudnieniem na pod-
stawie umowy o pracę związany jest obowiązek ubezpieczenia społecznego oraz
obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, co wynika z art. 6 ust. 1
pkt ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Obowiązek taki istniał również
przed wejściem w życie tej ustawy na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 listo-
pada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.), a na podstawie art. 33 ust. 1 składki na
ubezpieczenie społeczne opłacał pracodawca z własnych środków. Pracownik nie
miał (podobnie jak nie ma obecnie) wpływu na wywiązywanie się pracodawcy z tego
obowiązku. Wymaga więc rozstrzygnięcia kwestia, czy użyte w przepisach art. 6 ust.
1 pkt 2 i ar. 6 ust. 2 określenie „okresy opłacania składek na ubezpieczenie społecz-
ne” w odniesieniu do pracowniczego ubezpieczenia społecznego oznacza, że wa-
runkiem uznania za okres składkowy okresu zatrudnienia na podstawie umowy o
8
pracę jest opłacenie przez pracodawcę składek na ubezpieczenie społeczne pra-
cownika.
W obecnym stanie prawnym obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia
społeczne zarówno w części obciążającej pracodawcę jak i pracownika spoczywa na
pracodawcy - płatniku (art. 17 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Wyko-
nywanie przez pracodawcę tego obowiązku jest niezależne od pracownika, zatem
zaleganie pracodawcy ze składkami lub uchylanie się od ich opłacania powodowa-
łoby brak środków na indywidualnym koncie pracownika, co miałoby wpływ na wyso-
kość przyszłych świadczeń. W związku z tym został wprowadzony mechanizm chro-
niący pracownika przed skutkami niezależnego od niego zaniechania. W trybie okre-
ślonym przepisem art. 40 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubez-
pieczeń Społecznych dokonuje na koncie ubezpieczonego uzupełnienia kwoty skła-
dek nieuregulowanych przez płatnika. Jeżeli tryb ten zostanie wyczerpany, okres za-
trudnienia na podstawie umowy o pracę, w którym pracownik otrzymuje wynagrodze-
nie, jest okresem ubezpieczenia, czyli okresem składkowym w rozumienia art. 6 ust.
1 pkt 1 w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach, niezależnie od tego, czy pra-
codawca opłacił składki na ubezpieczenie.
Uzależnienie uznania okresu zatrudnienia wykonywanego w poprzednim sta-
nie prawnym za okres składkowy od opłacenia przez pracodawcę składek, kłóciłoby
się z zasadą równego traktowania wszystkich ubezpieczonych sformułowaną w art.
2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wprowadzałoby także zróżnicowa-
nie pracowników pozostających w zatrudnieniu przed wejściem w życie ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych przez nałożenie obowiązku wykazania faktu
opłacenia składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne tylko na niektórych a nie
wszystkich pracowników. Na gruncie wydanego na podstawie art. 33 ust. 2 ustawy o
organizacji i finansowania ubezpieczeń społecznych rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania
składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr
68, poz. 330 ze zm.) obowiązek imiennego zgłaszania do ubezpieczenia społeczne-
go miały zakłady pracy zatrudniające nie więcej niż 20 pracowników, a zakłady za-
trudniające większą liczbę pracowników zgłaszały ich do ubezpieczenia przez poda-
nie łącznej liczby pracowników zatrudnionych w okresie rozliczeniowym (§ 12 ust. 3 i
4). W przypadku nieuregulowania przez pracodawcę zatrudniającego więcej niż 20
9
pracowników składek na ubezpieczenie społeczne w należnej wysokości, nie było
możliwości stwierdzenia faktu opłacenia składek na ubezpieczenie konkretnego pra-
cownika.
Skoro wykazanie faktu opłacenia składek przez pracodawcę nie było wyma-
gane do uznania większości pracowników za ubezpieczonych i w konsekwencji
uznania ich okresu zatrudnienia za okres składkowy, nie można przyjąć, że dla wą-
skiej grupy pracowników wprowadzono dodatkowy warunek, jakim jest opłacenie
składki przez pracodawcę. Warunki uzyskania prawa do świadczeń lub ich wysokości
nie mogą być bowiem zróżnicowane w stosunku do pracowników w zależności od
wielkości zatrudniającego ich zakładu pracy. W konsekwencji dla uznania okresu
zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1
pkt 2 i art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a tej ustawy nie jest wymagane wykazanie przez osobę
ubiegającą się o emeryturę lub rentę faktu opłacenia przez pracodawcę składek na
pracownicze ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z § 21 i 22 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-
rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) środkiem do-
wodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładu
pracy o zatrudnieniu, a także zeznania świadków. Nie ma tu mowy o obowiązku
przedkładania dowodów stwierdzających zgłoszenie do ubezpieczenia i opłacanie
składek. Zapisy w ewidencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zgłoszeniu lub
braku zgłoszenia do ubezpieczenia pracownika przez pracodawcę mającego taki
obowiązek mogą być brane pod uwagę przy ocenie wiarygodności dokumentu lub
innego dowodu stwierdzającego zatrudnienie. Jeżeli fakt pozostawania w zatrudnie-
niu został udowodniony, okres tego zatrudnienia jest okresem składkowym nawet w
przypadku, gdy pracodawca nie zgłosił pracownika do ubezpieczenia. W ustalonym
stanie faktycznym prawidłowe było potraktowanie okresu od 11 kwietnia 1990 r. do
20 marca 1992 r. jako okresu składkowego w rozumieniu art. 6 ust.1 pkt 2 i art. 6 ust.
2 pkt 1 lit a ustawy o emeryturach i rentach, a zarzut naruszenia tych przepisów oka-
zał się nieuzasadniony.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. oddalił skargę
kasacyjną.
========================================