Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 19 kwietnia 2007 r.
I UZ 6/07
Ustanowione w art. 94 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądo-
wych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) zwolnienie Skarbu
Państwa od opłat sądowych dotyczy jednostek organizacyjnych „Lasów Pań-
stwowych”, będących stationes fisci Skarbu Państwa, także w postępowaniu w
sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 kwietnia
2007 r. sprawy z odwołania Lasów Państwowych Nadleśnictwa L. przeciwko Zakła-
dowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w N.S. o odsetki, na skutek zażalenia
ubezpieczonego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 listopa-
da 2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z 14 listopada 2006 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krakowie odrzucił skargę kasacyjną Lasów Państwowych Nad-
leśnictwa L. od wyroku tego Sądu z 5 lipca 2006 r. [...] w sprawie z odwołania skar-
żącego od decyzji organu rentowego ustalającej kwotę odsetek do uregulowania od
składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że zgodnie z art. 36 ustawy z
dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398; powoływanej dalej jako „ustawa o kosztach”), w sprawach z zakresu ubezpie-
czeń społecznych i w sprawach odwołań rozpoznawanych przez sąd pracy i ubez-
pieczeń społecznych pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł, między innymi
od skargi kasacyjnej. Pomimo tego obowiązku opłata podstawowa od skargi kasacyj-
2
nej Lasów Państwowych - Nadleśnictwa L. nie została uiszczona. Z tego względu, na
podstawie art. 1302
§ 3 i art. 3986
§ 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny skargę odrzucił.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącego zarzucił
naruszenie: art. 3986
§ 2 k.p.c. oraz art. 1302
§ 3 k.p.c., przez ich niewłaściwe zasto-
sowanie polegające na odrzuceniu skargi kasacyjnej, wobec błędnego przyjęcia, że
skarga kasacyjna podlegała opłacie podstawowej, art. 94 ustawy o kosztach, przez
jego niezastosowanie w sprawie, w której wnioskodawca jako jednostka organizacyj-
na reprezentująca Skarb Państwa z mocy ustawy nie ma obowiązku ponoszenia
opłat w sprawach cywilnych oraz art. 36 tej ustawy przez jego błędne zastosowanie i
przyjęcie, że wnioskodawca jako jednostka organizacyjna reprezentująca Skarb Pań-
stwa miał obowiązek uiścić opłatę podstawową od skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 94 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. ustawy o kosztach Skarb
Państwa nie ma obowiązku uiszczania opłat. Zastosowanie tego przepisu do jed-
nostki organizacyjnej będącej jednostką organizacyjną Skarbu Państwa, nie budzi
wątpliwości w postępowaniu zwykłym. W takim postępowaniu Skarb Państwa jest
bowiem zawsze personifikowany przez statio fisci, z której działalnością wiąże się
dochodzone roszczenie (art. 65 § 2 k.p.c.). W związku z tym bezspornie jednostkom
organizacyjnym Lasów Państwowych, będącym, jak np. nadleśnictwo, stationes fisci
Skarbu Państwa (art. 32 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach
(Dz.U. z 2005 r., Nr 45, poz. 435 ze zm.), przysługuje w postępowaniu zwykłym
zwolnienie od kosztów na podstawie art. 94 ustawy o kosztach.
Treść tego przepisu może jednak istotnie budzić wątpliwość, wyrażającą się w
pytaniu, czy odnosi się on do sytuacji, w której jednostka organizacyjna, będąca, jak
nadleśnictwo, statio fisci Skarbu Państwa, występuje w postępowaniu odrębnym
przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Wątpliwość ta wynika stąd, że, zgod-
nie z art. 460 § 1 k.p.c. w sprawach z zakresu prawa pracy oraz w sprawach z zakre-
su ubezpieczeń społecznych zdolność sądową i procesową ma także pracodawca,
chociażby nie posiadał osobowości prawnej. Ponadto zgodnie z ustalonym orzecz-
nictwem Sądu Najwyższego stroną postępowania w sprawach z zakresu prawa
pracy i ubezpieczeń społecznych, nie jest Skarb Państwa, lecz państwowa jednostka
organizacyjna uprawniona do samodzielnego zatrudniania pracowników. Nie ma
3
więc tutaj zastosowania art. 67 § 2, zgodnie z którym w postępowaniu procesowym
„zwykłym”, stroną jest zawsze Skarb Państwa, a tylko personifikuje go jednostka
organizacyjna, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie (statio fisci)
(por. postanowienie z 12 marca 1976 r., I PZ 1/76, OSNCP 1976, nr 10, poz. 229 z
glosami J. Krajewskiego, OSPiKA 1977 nr 4, poz. 69 oraz J. Mokrego, OSPiKA 1977
nr 6, poz. 100; uchwałę składu siedmiu sędziów z 24 listopada 1992 r., I PZP 59/92,
OSNCP 1993 nr 4, poz. 49, uchwałę z 23 lipca 1993 r., I PZP 30/93, OSNCP 1994 nr
6, poz. 123, wyrok SN z dnia 19 września 1996 r., I PRN 101/95, OSNAPiUS 1997 nr
7, poz. 112; wyrok z 19 grudnia 1997 r., I PKN 448/97, OSNAPiUS 1998 nr 22, poz.
649).).
W ocenie Sądu Najwyższego w obecnym składzie przedstawione wyżej ure-
gulowania prawne oraz stanowisko orzecznictwa nie uzasadniają twierdzenia, że
ustanowione w art. 94 ustawy o kosztach zwolnienie Skarbu Państwa od opłat sądo-
wych nie dotyczy jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, które zgodnie z art.
460 § 1 k.p.c. mają własną zdolność sądową i procesową w postępowaniu w spra-
wach z zakresu prawa pracy oraz w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Przeciwnie, brzmienie art. 94 wskazuje, że na podstawie zawartego w nim podmio-
towego zwolnienia od opłat sądowych, Skarb Państwa nie ma obowiązku uiszczania
opłat we wszystkich sprawach cywilnych, do których, zgodnie z art. 1 k.p.c. należą
także sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Taka wykładnia art.
94 ustawy o kosztach wynika z budżetowo-fiskalnego uzasadnienia tego przepisu,
opierającego się na zasadzie nieprzenoszenia środków pieniężnych między czę-
ściami budżetu państwa, którego dochód stanowią opłaty sądowe i z którego pokry-
wane byłyby opłaty, gdyby Skarb Państwa nie był zwolniony od ich ponoszenia. Za-
sada ta odnosi się także do postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy i
ubezpieczeń społecznych, a odejście od niej prowadziłoby jedynie do zbędnego ob-
ciążenia budżetu państwa kosztami obsługi bezproduktywnego transferu środków
pieniężnych w jego obrębie. Za odejściem od tej zasady nie przemawiają również
względy procesowe, jak np. ograniczenie wpływu pochopnie sporządzanych pism
procesowych, co wynika ze standardowo niewielkiej wysokości opłat w sprawach z
zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz z tego, że byłyby one wnoszo-
ne przez jednostki organizacyjne - pracodawców, dla których nie stanowią one liczą-
cego się obciążenia. Należy też wskazać, że również w odniesieniu do spraw gospo-
darczych, w których wskazana funkcja opłat mogłaby mieć większe znaczenie, Sąd
4
Najwyższy, w uchwale składu siedmiu sędziów z 14 października 1994 r. (III CZP
16/94, OSNC 1995 nr 3, poz. 40), uznał, że w sprawach o roszczenia związane z
działalnością jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, także w postępowaniu
przed sądem gospodarczym, ustawowe zwolnienie Skarbu Państwa od obowiązku
uiszczenia opłat sądowych wynika wprost z treści art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13
czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 24, poz. 110
ze zm.), który w rozpatrywanym zakresie stanowił odpowiednik obecnego art. 94
ustawy o kosztach. Ponadto, warto zauważyć, że również w odniesieniu do postępo-
wania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przyjmuje się, że organom
rentowym stanowiącym jednostki organizacyjne Skarbu Państwa przysługuje zwol-
nienie od opłat sądowych na podstawie art. 94 ustawy o kosztach, pomimo że rów-
nież one mają, zgodnie z art. 460 k.p.c. mają własną zdolność sądową i procesową
w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (zob.: K. Gonera:
Komentarz do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Warszawa 2006,
s. 176-177; Z. Miczek: Koszty sądowe w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpie-
czeń społecznych, PiZS 2006 nr 7, s. 31). Inna konkluzja byłaby zresztą trudna do
zaakceptowania, skoro zwolnienie podmiotowe od opłat sądowych przysługuje Za-
kładowi Ubezpieczeń Społecznych, który, jako państwowa osoba prawna nie mieści
się w kręgu stationes fisci, a z całkowitego zwolnienia od opłat korzysta na podstawie
art. 114 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. Nr 137, poz. 887
ze zm. (por. np. postanowienie SN z 17 października 2006 r., II Uz 21/06).
Powyższemu wnioskowi nie przeczy także, dominujący w orzecznictwie sądo-
wym i doktrynie prawa pracy pogląd, że wynikająca z art. 460 k.p.c. zdolność sądowa
i procesowa pracodawcy będącego statio fisci Skarbu Państwa ma oparcie w pod-
miotowości takiej jednostki w zakresie prawa pracy, jako pracodawcy w rozumieniu
art. 3 k.p. Należy bowiem zauważyć, że wniesienie opłaty sądowej jest zawsze roz-
porządzeniem majątkowym, które musi mieć podstawę w zdolności cywilnoprawnej,
której jednostki te niewątpliwie nie mają, skoro nie mają podmiotowości cywilnopraw-
nej i nie posiadają własnego majątku, z którego mogłyby takich rozporządzeń doko-
nywać. Nie można też formułować zarzutu niezgodności tego wniosku z art. 2 ust. 2
ustawy o kosztach, który stanowi, że do uiszczenia kosztów sądowych obowiązana
jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki,
chyba że ustawa stanowi inaczej. Należy bowiem przyjąć, że jednostka organizacyj-
na Skarbu Państwa, pomimo iż jest stroną postępowania na podstawie art. 460
5
k.p.c., korzysta ze zwolnienia od opłat wynikającego z podmiotowego zwolnienia
Skarbu Państwa, od opłat ustanowionego w ustawie w sposób przewidziany w cyto-
wanym art. 2 ust. 2 in fine ustawy o kosztach.
W związku z przedstawionymi wyżej rozważaniami należy stwierdzić, że usta-
nowione w art. 94 ustawy o kosztach zwolnienie Skarbu Państwa od opłat sądowych
dotyczy jednostek organizacyjnych „Lasów Państwowych”, będących stationes fisci
Skarbu Państwa, także w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń spo-
łecznych, pomimo że zgodnie z art. 460 § 1 k.p.c. mają one własną zdolność sądową
i procesową w tym postępowaniu.
Z tych względów, na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
orzeczono jak w sentencji.
========================================