Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 19 kwietnia 2007 r., III CZP 16/07
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący)
Sędzia SN Antoni Górski (sprawozdawca)
Sędzia SN Marian Kocon
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku "P.H.P.P.T." S.A. w R., (...) przeciwko
dłużnikom Jerzemu S. i Janowi S. w przedmiocie nadzoru nad czynnościami
komornika po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 19
kwietnia 2007 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem z dnia 21 listopada 2006 r.:
"Czy w trybie art. 759 § 2 k.p.c. dopuszczalna jest zmiana przez sąd
prawomocnego postanowienia komornika sądowego w przedmiocie orzeczenia o
kosztach postępowania egzekucyjnego w celu usunięcia spostrzeżonych
uchybień?"
podjął uchwałę:
Sąd może na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. z urzędu zmienić prawomocne
postanowienie komornika, którym wadliwie ustalono wysokość opłaty
egzekucyjnej.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim, w ramach wykonywanych funkcji
nadzoru judykacyjnego nad działalnością komornika, postanowieniem z dnia 24
kwietnia 2006 r. wydanym na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. zmienił prawomocne
postanowienia komornika w przedmiocie kosztów egzekucyjnych przez obniżenie
opłat egzekucyjnych.
Rozpoznając zażalenie komornika, Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim
powziął wątpliwość prawną, czy ingerencja z urzędu Sądu Rejonowego w treść
prawomocnego postanowienia komornika była dopuszczalna i przedstawił to
zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
Podstawowym celem i funkcją nadzoru judykacyjnego sprawowanego przez
sąd z urzędu na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. jest zapewnienie legalizmu w
działaniach komornika, który, jako funkcjonariusz publiczny (por. art. 1 ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, jedn. tekst: Dz.U.
2006 r. Nr 167, poz. 1191 ze zm.), jest uprawniony do stosowania przewidzianych w
ustawie środków przymusu w celu zapewnienia wykonania orzeczeń sądowych. Z
rozpatrywanego punktu widzenia istotne jest, że chodzi o prawomocne
postanowienie komornika, które nie korzysta ze wszystkich atrybutów
prawomocności, jakie przyznane zostały orzeczeniom sądu, że przedmiotem tego
postanowienia jest ustalenie opłaty egzekucyjnej, czyli opłaty należnej samemu
komornikowi za dokonanie określonych czynności egzekucyjnych, oraz że formuła
art. 759 § 2 k.p.c., uprawniająca sąd do wydawania z urzędu komornikowi
zarządzeń zmierzających do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz
usuwania spostrzeżonych uchybień jest tak pojemna i ogólna, że nie wyłącza
możliwości podjęcia przez sąd z urzędu ingerencji w treść prawomocnego
postanowienia komornika ustalającego wysokość opłaty egzekucyjnej. Co więcej,
należy przyjąć, że sprawowana przez sąd na podstawie tego przepisu kontrola
legalności działania komornika jest w tym wypadku szczególnie uzasadniona, gdyż
wydane przez niego postanowienie o ustaleniu opłaty egzekucyjnej określa
wysokość należnego mu wynagrodzenia za dokonane czynności egzekucyjne. Już
więc z tej przyczyny nie należy pozostawiać tego rozstrzygnięcia tylko kontroli stron
postępowania egzekucyjnego w drodze skargi na czynność komornika, lecz poddać
je także nadzorowi judykacyjnemu, sprawowanemu przez sąd z urzędu na
podstawie art. 759 § 2 k.p.c. Nie można tolerować sytuacji, w której komornik
dokonuje błędnej wykładni przepisów o kosztach na swoją korzyść i ze szkodą dla
stron, a następnie broni się przed poddaniem tej kwestii nadzorowi sądu zarzutem
prawomocności swojego postanowienia. W tym przedmiocie należy zdecydowanie
dać prymat zasadzie legalności działania komornika przed zasadą vigilantibus iura
scripta sunt, powoływaną przez przeciwników szerokiego rozumienia zakresu
nadzoru judykacyjnego sądu sprawowanego nad komornikiem na podstawie art.
759 § 2 k.p.c.
Nietrafne są zresztą także inne argumenty przeciwko szerokiemu nadzorowi
judykacyjnemu nad komornikiem. W szczególności nie przekonuje to – a niniejsza
sprawa to potwierdza – że strony postępowania mogą, korzystając z przyznanych
im w ustawie instrumentów prawnych, skutecznie zadbać o prawidłowy tok i
legalność czynności komornika. Trudno też zgodzić się ze stwierdzeniem, że
możliwość podważania przez sąd z urzędu prawomocnych orzeczeń komornika o
kosztach godzi w porządek prawny, oparty na respektowaniu prawomocnych
rozstrzygnięć. Jak wspomniano, zasada związania prawomocnymi orzeczeniami
dotyczy orzeczeń sądowych i nie można stosować jej mechanicznie do
postanowień komornika. Zresztą, gdyby przyjąć, że sąd może ingerować z urzędu
w treść orzeczenia komornika tylko do czasu jego uprawomocnienia się, to art. 759
§ 2 k.p.c. byłby w dużej mierze przepisem bezprzedmiotowym, gdyż na ogół sąd
stwierdza uchybienie komornika już po upływie siedmiodniowego terminu
przewidzianego w art. 764 § 4 k.p.c.
Przeciwko ograniczeniu kompetencji sądu przemawia pośrednio art. 7673
k.p.c., dodany przez art. 1 pkt 110 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 lipca 2004 r. (Dz.U.
Nr 172, poz. 1804), zgodnie z którym sąd odrzuca skargę, jeżeli wniesiono ją po
terminie albo nie uzupełniono w terminie jej braków, chyba że zachodzi podstawa
do podjęcia czynności na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. Należy przyjąć, że
przewidziana w tym przepisie możliwość podjęcia przez sąd działań nadzorczych z
urzędu, mimo odrzucenia skargi wniesionej przez stronę, odnosi się także do
sytuacji, w której czynność komornika uprawomocniła się z powodu nieskutecznej
próby jej zaskarżenia.
Z tych względów na podstawie art. 390 k.p.c. orzeczono, jak w uchwale, która
nie przesądza wszystkich kontrowersji łączących się z zakresem stosowania art.
759 § 2 k.p.c., ograniczając się, zgodnie z zakresem przedstawionego zagadnienia
prawnego, do kwestii możliwości wzruszenia przez sąd ustalonych w prawomocnym
postanowieniu komornika opłat egzekucyjnych.