Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt WA 22/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 maja 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Bogdan Rychlicki (przewodniczący)
SSN Marian Buliński
SSN Wiesław Maciak (sprawozdawca)
Protokolant: Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Jarosława
Ciepłowskiego
w sprawie płk. rez. Z. K. i cyw. I. K. oskarżonych z art. 231 § 2 k.k. w zw. z
art. 12 k.k. i in., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 11
maja 2007 r. apelacji, wniesionych przez obrońców oskarżonych od wyroku
Wojskowego Sądu Okręgowego z dnia 15 grudnia 2006 r., sygn. akt: …
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonych płk. rez. Z. K. i cyw. I. K.
przekazuje Wojskowemu Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
2
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego z dnia 15 grudnia 2006 r.,
płk rez. Z. K. uznany został winnym tego, że:
„ I. w latach 1998 – 2003 pełniąc obowiązki Dyrektora Wojskowego Biura
Emerytalnego, działając w krótkich odstępach czasu i ze z góry powziętym
zamiarem oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wielokrotnie
przekraczał swoje uprawnienia oraz nie dopełniał swoich obowiązków
służbowych wynikających z pkt. I ust. 2, pkt II ust. 2,4,6,8 i 10 Zakresu
obowiązków Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego oraz z art. 28 ust. 3
pkt 1, art. 28 ust. 4 Ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych
(tekst jedn. – Dz.U. z 2003 r., Nr 15, poz. 1480), § 6 Rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie zasad wynagradzania
pracowników nie będących członkami korpusu służby cywilnej zatrudnionych
w urzędach administracji rządowej i pracowników innych jednostek (Dz.U. z
2003 r., Nr 33, poz. 263), § 1 pkt 1, § 3 ust. 1, § 4 pkt 1 Rozporządzenia
Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania
oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych
samochodów osobowych, motocykli i motorów nie będących własnością
pracodawcy (Dz.U. z 2002 r., Nr 27, poz. 271), Decyzji Dyrektora
Departamentu Ekonomicznego MON Nr 2 z dnia 8 stycznia 1997 r., Decyzji
Dyrektora Departamentu Spraw Socjalnych MON Nr 273 z dnia 23 maja 2000
r., Decyzji Dyrektora Spraw Socjalnych i Rekonwersji MON Nr 65 z dnia 19
kwietnia 2002 r., z regulacji dotyczących realizacji programu tanich wczasów,
w szczególności regulaminu gospodarowania środkami funduszu socjalnego,
pisma DSS nr 1758 z dnia 28 grudnia 2000 r. oraz z Instrukcji o zasadach
utrzymania nieruchomości wojska z 1998 r., sygn. Kwat. – Bud. 118/98, w ten
3
sposób, że jako kierownik sektora finansów publicznych odpowiedzialny za
całość gospodarki finansowej podległego mu biura dokonywał wydatków w
sposób niecelowy i nie oszczędny, dokonywał zakupu towarów, usług i robót
budowlanych wbrew zasadom określonym w przepisach o zamówieniach
publicznych, dokonywał zwiększenia wynagrodzenia poprzez zwiększenie
dodatku socjalnego swojemu zastępcy i głównemu księgowemu ponad
wysokości określonej przepisami i bez uprzedniej akceptacji przełożonego,
dokonywał rozliczeń związanych z użyciem pojazdów prywatnych do jazd
lokalnych na podstawie faktycznej ilości przejechanych kilometrów, pomimo
ustalenia wysokości miesięcznego limitu kilometrów, nie ustalał miesięcznego
limitu ilości kilometrów i dokonywał powyższych rozliczeń na podstawie
faktycznej ilości przejechanych kilometrów, dokonywał wypłaty bez zawarcia
wymaganych przepisami stosowych umów należnych z tytułu zwrotu kosztów
używania przez pracowników w celach służbowych do jazd lokalnych
samochodów osobowych nie będących własnością pracodawcy, kierował
osoby uprawnione do wypoczynku w ramach programu tanie wczasy, do nie
wytypowanych do tego celu wojskowych domów wczasowych, dokonywał
roboty remontowo-budowlane bez planu remontów, bez przygotowania
dokumentacji projektowej i kosztorysowej, bez nadzoru nad robotami
remontowymi, bez odbioru robót remontowych, doprowadzając tym do
nieprawidłowości w działalności gospodarczo- finansowej Wojskowego Biura
Emerytalnego, a konkretnie w zakresie planowania i przygotowania
przedsięwzięć gospodarczo – finansowych, działalności finansowej,
rachunkowej i socjalnej, polegających na złej ocenie realizacji i
udokumentowania wydatków: na roboty remontowo – budowlane w latach
1998 – 1999 w kwocie 141.196,26 zł, na produkcję mebli, wyrobów i usług
stolarskich w latach 1998 – 2003 wykonanych przez Zakład Stolarski J.B. w
kwocie 34.723,79 zł, związanych z użyciem przez pracowników WBE
pojazdów prywatnych do jazd lokalnych w latach 2002 – 2003 i
4
doprowadzeniem do nadpłaty w wysokości 555,37 zł, związanych z
zawieraniem w latach 2000 – 2002 z pracownikami WBE umów zlecenia lub o
dzieło na wykonanie czynności pokrywających się z ich obowiązkami lub
obowiązkami innych pracowników, jak również z czynnościami
wykonywanymi przez inne firmy lub osoby, z którymi WBE zawarło takie
umowy na łączną kwotę 132.669,00 zł, związanych z nadpłatą w latach 1999 –
2003 dodatków socjalnych dla osób funkcyjnych WBE w łącznej kwocie
15.502,12 zł, związanych z nadpłatą w roku 2001 pobytu rodziny K. w WDW
M. na kwotę 4.950,00 zł, związanych z dofinansowaniem programu „Tanie
wczasy” dla E. D., D. L. i rodziny p. B. w latach 2000 – 2002 w
nieuprawnionych ośrodkach na łączną kwotę 4.396,43 zł, czym działał na
szkodę interesu publicznego – Wojskowego Biura Emerytalnego, które naraził
na tę szkodę w łącznej kwocie 329.991,97 zł, tj. popełnienia przestępstwa
określonego w art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
II. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w krótkich odstępach
czasu i ze z góry powziętym zamiarem, doprowadził Wojskowe Biuro
Emerytalne do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą
wprowadzenia w błąd w ten sposób, że w dniach 20 – 22 października 1998 r.,
19 – 20 grudnia 2000 r., 22 – 24 stycznia 2001 r., 7 – 8 maja 2001 r., 11 – 14
listopada 2001 r., po odbyciu podróży służbowych pociągiem PKP na trasie S.
– W. – R. – S. złożył oświadczenie, że podróże te odbył własnym pojazdem i
pobrał z tego tytułu nienależne świadczenie w łącznej wysokości 3.632,07 zł
na szkodę Wojskowego Biura Emerytalnego, tj. popełnienia przestępstwa
określonego w art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
III. w okresie od 25 lutego 2002 r. do 14 czerwca 2002 r. w swoim gabinecie
mieszczącym się na terenie Wojskowego Biura Emerytalnego, działając w
krótkich odstępach czasu i ze z góry powziętym zamiarem poświadczył
nieprawdę, co do okoliczności mającej znaczenie prawne, w przedłożonych mu
przez E. D. i przez niego sporządzonych w wymienionym gabinecie
5
upoważnieniach do odbioru pieniędzy w imieniu A. K. z dnia 25 lutego 2002 r.
oraz z dnia 14 czerwca 2002 r., w ten sposób, że potwierdził w obecności E. D.
powyższe upoważnienia, co do ich autentyczności swoją imienną pieczątką
oraz podpisem za zgodność w obecności E. D., mimo, iż wiedział, że tych
upoważnień nie wystawił A. K., tj. popełnienia przestępstwa określonego w
art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.”.
Za powyższe czyny płk rez. Z. K. skazany został:
„ 1. za przestępstwo opisane w pkt I na podstawie art. 231 § 2 k.k. na karę 1
(jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,
2. na podstawie art. 41 § 1 k.k. orzeczono środek karny w postaci zakazu
zajmowania stanowisk kierowniczych w państwowych jednostkach
budżetowych na okres 1 (jednego) roku,
3. na podstawie art. 33 § 2 k.k. orzeczono grzywnę w wysokości 100 (stu)
stawek dziennych, określając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 50
(pięćdziesięciu) złotych,
4. za przestępstwo opisane w pkt II na podstawie art. 286 § 1 k.k. na karę 1
(jednego) roku pozbawienia wolności,
5. na podstawie art. 33 § 2 k.k. orzeczono grzywnę w wysokości 100 (stu)
stawek dziennych, określając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 20
(dwudziestu) złotych,
6. za przestępstwo opisane w pkt III na podstawie art. 271 § 1 k.k. na karę 6
(sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,
7. na podstawie art. 85 k.k. , art. 86 § 1 k.k. w miejsce wymierzonych kar
jednostkowych pozbawienia wolności orzekł karę łączną pozbawienia
wolności w wymiarze 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia
wolności,
8. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. w miejsce wymierzonych kar
jednostkowych pozbawienia wolności orzekł karę łączną grzywny w wymiarze
6
100 (stu) stawek dziennych, określając wysokość jednej stawki dziennej na
kwotę 50 (pięćdziesięciu) złotych,
9. na podstawie art. 69 § 1 k.k., art. 70 § 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary
łącznej pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na okres próby 4
(czterech) lat,
10. na podstawie art. 72 § 2 k.k. zobowiązano oskarżonego do naprawienia w
całości szkody wyrządzonej drugim przestępstwem poprzez wpłacenie na
rzecz Wojskowego Biura Emerytalnego kwoty 3.632,07 zł – w terminie trzech
miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku”.
Cyw. I.K. został uznany winnym tego, że:
„ I. w latach 1998 – 2003 pełniąc obowiązki Głównego Księgowego
Wojskowego Biura Emerytalnego, działając w krótkich odstępach czasu i ze z
góry powziętym zamiarem oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
wielokrotnie nie dopełnił swoich obowiązków służbowych wynikających z pkt
II ust. 6,7,10,14 :Zakresu obowiązków Głównego Księgowego Wojskowego
Biura Emerytalnego”, doprowadzając tym do nieprawidłowości w działalności
gospodarczo-finansowej Wojskowego Biura Emerytalnego, w zakresie
planowania i przygotowania przedsięwzięć gospodarczo – finansowych oraz w
działalności finansowej, rachunkowej i socjalnej, polegających za złej ocenie
realizacji i udokumentowania wydatków: na roboty remontowo – budowlane w
latach 1998 – 1999 w kwocie 141.196,26 zł, na produkcję mebli, wyrobów i
usług stolarskich w latach 1998 – 2003 wykonanych przez Zakład Stolarski J.
B. w kwocie 34.723.79 zł, związanych z użyciem przez pracowników WBE
pojazdów prywatnych do jazd lokalnych w latach 2002 – 2003, doprowadzając
do nadpłaty w wysokości 555,37 zł, związanych z zawieraniem w latach 2000
– 2002 z pracownikami WBE umów zlecenia lub o dzieło na wykonywanie
czynności pokrywających się z ich obowiązkami lub obowiązkami innych
pracowników, jak również z czynnościami wykonywanymi przez inne firmy
lub osoby, z którymi WBE zawarło takie umowy na łączną kwotę 132.669,00
7
zł, związanych z nadpłatą w latach 1999 – 2003 dodatków specjalnych dla
osób funkcyjnych WBE w łącznej kwocie 15.502,12 zł, związanych z nadpłatą
w roku 2001 pobytu rodziny K. w WDW M. na kwotę 4.950,00 zł, związanych
z dofinansowaniem programu „Tanie wczasy” dla 3 osób w latach 2000 – 2002
w nieuprawnionych ośrodkach na łączną kwotę 4.396,43 zł, czym działał na
szkodę Wojskowego Biura Emerytalnego w łącznej kwocie 329.991,97 zł, tj.
popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
II. wbrew przepisom określonym w art. 10, art. 16 ust. 1, art. 17 ust. 2, art. 24
ust. 4 pkt 4, art. 24 ust. 5 pkt 2, art. 73 ust. 1 i art. 74 ust. 1 Ustawy z dnia 29
września 1994 r. o rachunkowości nie prowadził dokumentacji rachunkowej w
postaci zakładowych kont opisującej przyjęte zasady rachunkowości za lata
1998 – 2001, nie uzgadniał ksiąg (rejestrów) pomocniczych z kontami
księgowymi, nie prowadził pełnej ewidencji zakupionych materiałów i sprzętu,
utrudniał dostęp do komputerowych danych księgowych, nieterminowo
sporządzał roczne wydruki księgi głównej, niewłaściwie oznaczał teczki
dokumentów, nieprawidłowo archiwizował roczne sprawozdania finansowe, tj.
popełnienia przestępstwa określonego w art. 77 ust. 1 Ustawy z dnia 29
września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. – Dz.U. z 2002 r., Nr 76,poz.
694 z późn. zm.),
III. w dniu 6 stycznia 2004 r. wbrew Zarządzeniu nr 74 Dyrektora WBE z dnia
20 listopada 2003 r. zniszczył dokumentację przetargową WBE za lata 1997 –
2000 na roboty budowlane, dostawy i usługi oraz umowy z kontrahentami, tj.
popełnienia przestępstwa określonego w art. 276 k.k.”.
Za czyny te cyw. I. K. skazany został:
„ 1. za przestępstwo opisane w pkt I na podstawie art. 231 § 2 k.k. na karę 1
(jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,
2. na podstawie art. 41 § 1 k.k. orzeczono środek karny w postaci zakazu
zajmowania stanowiska głównego księgowego na okres 1 (jednego) roku,
8
3. na podstawie art. 33 § 2 k.k. orzeczono grzywnę w wysokości 100 (stu)
stawek dziennych, określając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 50
(pięćdziesięciu) złotych,
4. za przestępstwo opisane w pkt II na podstawie art. 77 ust. 1 Ustawy z dnia
29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r., Nr 76, poz.
694 z późn. zm.) orzekł karę 100 (stu) stawek dziennych grzywny, określając
wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 20 (dwudziestu) złotych,
5. za przestępstwo opisane w pkt III na podstawie art. 276 k.k. orzeczono karę
100 (stu) stawek dziennych grzywny, określając wysokość jednej stawki na
kwotę 20 (dwudziestu) złotych,
6. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 2 k.k. w miejsce wymierzonych kar
jednostkowych grzywny orzekł karę łączną grzywny w wymiarze 100 (stu)
stawek dziennych, określając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 50
(pięćdziesięciu) złotych,
7. na podstawie art. 69 § 1 k.k., art. 70 § 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary
pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 4 (czterech) lat”.
Apelacje od tego wyroku wnieśli obrońcy obydwu oskarżonych.
Obrońca płk. rez. Z. K. zaskarżając przytoczony wyrok w całości,
orzeczeniu temu zarzucił:
„ - obrazę prawa materialnego, mianowicie art. 12 k.k., poprzez przyjęcie, że
osk. K. działał „w krótkich odstępach czasu i ze z góry powziętym zamiarem”,
którego to twierdzenia Sąd orzekający należycie nie uzasadnił,
- oraz art. 231 § 1 i 2 k.k., poprzez przyjęcie, że osk. K. działał na szkodę
interesu publicznego oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podczas
gdy w sprawie brak wyraźnych i jednoznacznych dowodów potwierdzających
takie twierdzenie”, ponadto „obrazę prawa procesowego, mającą oczywisty
wpływ na treść wyroku”, a mianowicie art.art. 4,5§ 2, 7, 410 i 424 § 1 pkt 1
k.p.k. poprzez
9
„ - całkowicie dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału
dowodowego, która w oczywisty sposób miała wpływ na treść orzeczenia, bez
wskazania przez Sąd przyczyn dla których odmówił wiarygodności i mocy
dowodowej zeznaniom świadków potwierdzających linię obrony osk. K.,
- nie uwzględnienia szeregu okoliczności występujących w sprawie, które to
okoliczności w uzasadnieniu wyroku Sąd ominął,
- nie uwzględnienie na korzyść osk. K. występujących w sprawie licznych
wątpliwości,
- nie wyjaśnienie istotnych sprzeczności wynikających z opinii biegłej D. M., a
wyjaśnień oskarżonych i przesłuchanych świadków – zwłaszcza J. B., które to
sprzeczności można było wyjaśnić powołując nowego biegłego, o co wnosili
obrońcy w toku procesu”.
W oparciu o przytoczone zarzuty obrońca wniósł o uniewinnienie
oskarżonego Z. K. od przypisanych mu czynów, a w przypadku nie
uwzględnienia tego wniosku, o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Natomiast obrońca oskarżonego cyw. I. K. zaskarżonemu wyrokowi
zarzucił:
„ 1. obrazę przepisów prawa materialnego (art. 438 pkt 1 KPK), a to art. 231 §
2 k.k., 77 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst
jedn. – Dz.U. z 2002 r., Nr 276, poz. 694 z późn. zm.), art. 276 poprzez ich
zastosowanie i błędna wykładnię w sytuacji, gdy nie ma żadnego dowodu
potwierdzającego sprawstwo oskarżonego w zakresie przypisanych mu aktem
oskarżenia czynów, podczas gdy ocena dowodów wskazuje na brak naruszenia
dyscypliny budżetowej i działania oskarżonego z góry powziętym zamiarem
oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w latach 1998 – 2003, może
prowadzić do wniosku, że oskarżony dochował należytej staranności pełniąc
obowiązki głównego księgowego, nie doprowadził do nieprawidłowości w
działalności gospodarczo finansowej i w konsekwencji zasadnie oceniał
10
możliwości finansowe Wojskowego Biura Emerytalnego jako dające podstawy
do przygotowania i planowania inwestycji,
2. obrazę prawa procesowego art. 4 k.p.k. oraz art. 5 § 2 k.p.k. i art. 7 k.p.k.
całkowicie dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego,
która w oczywisty sposób miała wpływ na treść orzeczenia doprowadzając Sąd
do przekonania, popełnienia przez oskarżonego przypisanych mu czynów,
przyjęciu ustaleń faktycznych odnośnie nie dopełnienia obowiązków
służbowych wynikających z pkt. II ust. 6, 7, 10, 14 „zakresu obowiązków
Głównego Księgowego Wojskowego Biura Emerytalnego”, w oparciu o
wersję najbardziej niekorzystną dla oskarżonego w szczególności protokółu
Kontroli Gospodarczo Finansowej w sytuacji, gdy jest to – w związku z
naruszeniem zasad przeprowadzonej kontroli, zniszczeniem przez
kontrolujących materiałów źródłowych, szczupłością i dowolnością
gromadzenia i zebrania dowodów – bez udzielenia oskarżonemu możliwości
odniesienia się do ustaleń i wniosków pokontrolnych i dowodów w toku
postępowania przygotowawczego w Wojskowej Prokuraturze Garnizonowej i
nie uwzględnienia wniosku dowodowego w zakresie przeprowadzenia dowodu
z opinii biegłego – co mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie,
- nie wyjaśnienie istotnych sprzeczności wynikających z opinii biegłej z
zakresu projektowania i doradztwa w zakresie stolarstwa D. M., a
wyjaśnieniami oskarżonych i przesłuchanych świadków – zwłaszcza J. B., z
którym biegła była skonfliktowana w przeszłości, na co wpływ miało nie
uwzględnienie istotnego wniosku dowodowego oferowanego Sądowi do
przeprowadzenia w toku procesu,
3. art. 7 i art. 410 k.p.k. polegającą na nieuwzględnieniu całokształtu
okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, a w szczególności
dowodów głównych koniecznych do przeprowadzenia dowodu z opinii
biegłego sądowego z zakresu stolarstwa, meblarstwa, wystroju wnętrz
rzeczoznawcy technologii drewna i wyceny wyrobów z drewna – z
11
naruszeniem prawa do obrony czyniącymi co najmniej wątpliwą rolę jaką
przypisał oskarżonemu I. K. Sąd ustalając jego winę polegającą na złej ocenie
realizacji i udokumentowania wydatków na produkcję mebli, wyrobów i usług
stolarskich w latach 1998 – 2003 ,
4. błąd w ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt 3 k.p.k.) w zakresie
zarzucanego oskarżonemu czynu przyjętego za podstawę wyroku, będącą
konsekwencją rozstrzygnięcia w oparciu czysto hipotetyczne i pełne
wewnętrznej sprzeczności ustalenia zawarte w protokołach pokontrolnych i
opinii biegłej, w szczególności przesłuchań w charakterze świadków osób
przeprowadzających kontrolę charakteryzująca się wybiórczą oceną materiału
dowodowego i daleko posuniętą dowolnością w części dotyczącej
formułowania wniosków pokontrolnych bez oparcia w zgromadzonym
materiale dowodowym zeznań przesłuchanych w sprawie świadków
potwierdzających linię obrony oskarżonego I. K.,
5. art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. polegającą na nie wskazaniu w wyroku przyczyn
odmowy przez Sąd wiarygodności o mocy dowodowej zeznań świadków
potwierdzających linie obrony oskarżonego I. K.”
Powołując przytoczone zarzuty obrońca wniósł w apelacji o
uniewinnienie cyw. I. K. od przypisanych mu czynów, a w przypadku
nieuwzględnienia tego wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Po wysłuchaniu obrońców popierających apelacje i prokuratora
wnoszącego o ich nieuwzględnienie, Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Apelacje obrońców są zasadne i w uwzględnieniu zawartych wniosków
należało zaskarżony wyrok uchylić i sprawę płk. rez. Z. K. oraz cyw. I. K.
przekazać Wojskowemu Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
W szczególności trafne są podniesione w obu apelacjach zarzuty obrazy
przepisów prawa procesowego, które w ocenie Sądu Najwyższego, jako
12
instancji apelacyjnej, miały wpływ na treść zaskarżonego wyroku, w tym
art.art. 5 § 2, 410 i 424 § 1 pkt 1 k.p.k.
Analiza treści obszernego w formie, a nie zawsze zasadnego w ocenie i
wyprowadzającego właściwe wnioski uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia
wskazuje, że rozpoznający przedmiotową sprawę Sąd, dokonując z dużym
nakładem pracy szczegółowych ustaleń faktycznych, nie zdołał w sposób
analityczny przeprowadzić ich oceny, zarówno od strony ustaleń faktycznych,
jak i oceny prawnej przypisanych obydwu oskarżonym czynów, w efekcie
czego instancja odwoławcza nie miała możliwości dokonania pełnej kontroli
instancyjnej zaskarżonego wyroku.
I tak w zakresie ustaleń faktycznych, Sąd pierwszej instancji w swoich
rozważaniach zupełnie pominął niezwykle ważny dokument jakim jest
meldunek (k. 2607 akt sprawy) Komendanta Garnizonowego Ośrodka
Mobilizacyjnego JW. … (który przyjął funkcję WAK) do Szefa Delegatury
Departamentu Kontroli MON, z którego jednoznacznie wynika, że wartość
prac remontowo – budowlanych (roboty budowlane, roboty elektryczne i
roboty sanitarne) wykonanych w WBE w latach 1998 – 2000, wynosi
szacunkowo 277.200 złotych. Z meldunku tego bezspornie wynika, ze prace
remontowo – budowlane rzeczywiście wykonane w WBE i potwierdzone
fakturami na kwoty 141.196,26 zł zostały wycenione przez wojskowych
specjalistów znacznie drożej. Nawet gdyby dodać wartość robót wokół
budynku, które Sąd a guo w wyroku pominął, to i tak wyceniona w meldunku
wartość robót wykonanych w WBE jest wyższa, niż wynikająca z faktur.
Okoliczność tę potwierdził świadek K. K. (k. 2742 v) z Rejonowego Zarządu
Inwestycji, który w latach 1997 – 2003 sprawował nadzór nad remontami w
Wojskowym Biurze Emerytalnym, a fakt, że remonty w WBE były zgłaszane
do WAK-u, który odbierał prace, potwierdzają też kierownicy WAK z tego
okresu, świadkowie M. W. (k. 2668) i M. G. (k. 2742). W tej sytuacji trudno
dopatrzyć się w postawie płk. rez. Z. K. w przypisanym mu w omawianej
13
kwestii zakresie, działania na szkodę interesu publicznego i to w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej.
Podobnie rzecz się ma z oceną wydatków na produkcję mebli, wyrobów
i usług stolarskich wykonanych przez warsztat stolarski J. B. Sąd pierwszej
instancji uznając, że opinia biegłej D. M. w tym zakresie jest pełna, jasna,
spójna i logiczna, przy zupełnie w sposób dowolny wyprowadzonym wniosku,
że przecież biegła ta „ ... nie narażałaby się na odpowiedzialność karną
związaną z nierzetelnym opiniowaniem” (str. 57 uzasadnienia wyroku) przyjął,
że wartość robót stolarskich wynikających z faktur wystawionych przez J. B.,
w części dotyczącej oskarżonego K., musi być zaniżona do wartości
oszacowanej przez biegłą w wydanej przez nią opinii. Takiej ocenie przez sad
meriti nie stał na przeszkodzie fakt, że biegła, jak sama zeznała przed Sądem
(k. 3200), dokonując wyceny robót stolarskich wykonanych przez firmę J. B.
na rzecz Wojskowego Biura Emerytalnego, którą ten kwestionował,
posługiwała się cenami podanymi jej telefonicznie przez jakiegoś pracownika
firmy „S.” i nie dysponowała w tym zakresie żadnymi cennikami, ani też to, że
wcześniej firma J. B. wykonywała w domu biegłej D. M. w G., tzw. podbitkę
dachową, co było też powodem konfliktu między nimi.
W tej sytuacji, gdy istniały poważne przesłanki poddające w wątpliwość
rzetelność i obiektywizm wydanych przez biegłą D. M. opinii w zakresie
wykonanych przez firmę J. B. robót stolarskich, nie znajduje uzasadnienia, w
ocenie instancji odwoławczej, fakt nieuwzględnienia przez Sąd wniosku
obrony o powołanie innych biegłych dla wyceny tych prac (k. 3416).
W części dotyczącej zawierania przez osk. Z.K. w latach 2000 – 2002 z
pracownikami Wojskowego Biura Emerytalnego umów zlecenia lub o dzieło,
słusznie Sąd pierwszej instancji pominął w orzeczeniu te umowy, które zostały
zawarte w związku z orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego. Nie odjął
jednak ich wartości od ogólnej wartości wszystkich zawartych umów przez
kontrolę gospodarczą (zał. nr 10 Protokołu z kontroli gospodarczo –
14
finansowej) i powtórzonej w akcie oskarżenia. Zaś wartość tych umów wynosi
11.102 zł.
Ponadto w świetle zeznań szeregu przesłuchanych przed Sądem w tej
sprawie świadków, duże wątpliwości budzi zasadność przypisania obydwu
oskarżonym szkody, w zakresie zawieranych z pracownikami umów, na kwotę
132.668 złotych, bez szczegółowego badania przez Sąd celowości i zasadności
zawieranych umów. I tak świadek M. K. z Departamentu Spraw Socjalnych i
Rekonwersji MON zeznał, że o tym, czy wykonanie danej pracy było
konieczne i zasadne decydował dyrektor biura, który określał procedury w tym
zakresie (k. 2236) i do 2003 r. nie było standardów opracowanych w
Ministerstwie Finansów (k. 2334 – 2335). Świadek W. P. z tegoż
Departamentu również zeznał, że dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego
miał prawo zawierać umowy ze swoimi pracownikami i taką decyzję miał
prawo podjąć, a szczegółowe procedury dotyczące umów w WBE zostały
wdrożone dopiero w 2004 r. (k. 2248).
Świadek J. O. z Kontroli Gospodarczej MON zeznał, że ocena celowości
i zasadności zawierania umów przez dyrektora WBE nie była sformalizowana,
a dyrektor mógł uznać, że w jakimś przypadku zawarcie umowy z
pracownikiem było zasadne, a kontrolujący później tę dziedzinę, że nie (k.
2415).
Nie dając wiary zeznaniom tych świadków, a w szczególności nie
badając celowości i zasadności zawieranych przez osk. Z.K. z podległymi mu
pracownikami umów, Sąd meriti, zdaniem instancji odwoławczej, dokonał
zbyt jednostronnej i dowolnej oceny materiału dowodowego w omawianym
zakresie.
W części dotyczącej nadpłaty w latach 1999 – 2003 dodatków
specjalnych dla osób funkcyjnych w Wojskowym Biurze Emerytalnym, w
zaskarżonym wyroku, powołując się na cytowane w uzasadnieniu wyroku akty
prawne, Sąd nie wskazał konkretnie, jakim dyspozycjom z tych przepisów płk
15
rez. Z. K. się sprzeniewierzył. Zaś powoływanie się na protokoły kontroli
gospodarczych nie może zastępować dowodów w sprawie tym bardziej, że Sąd
a quo, sam wiele twierdzeń z tych protokołów odrzucił. Kwestia ta wymaga
ponownej wnikliwej oceny, bowiem wielu świadków w tym przedmiocie
zeznało, że można dodatek specjalny zwiększyć ponad 40%, a jego przyznanie
lub zwiększenie przez dyrektora WBE, nie wymagało akceptacji jego
przełożonego.
W świetle oceny zgromadzonego w przedmiotowej sprawie materiału
dowodowego, wątpliwości budzi również zasadność przypisania osk. K. czynu
z pkt III zaskarżonego wyroku, tj. popełnienia przestępstwa z art. 271 § 1 k.k.
w zw. z art. 12 k.k. Sąd pierwszej instancji dając wiarę początkowym
zeznaniom świadka E. D., w oparciu o które zbudowany jest ten zarzut,
odrzuca zupełnie fakt, że świadek ten dwukrotnie (k. 2153 i 2156) przed
Sądem, nawet po odebraniu od niego przyrzeczenia zeznał, że upoważnień
tych w gabinecie dyrektora WBE nie pisał.
Przypisując oskarżonemu I. K. odpowiedzialność za przestępstwo z art.
231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i jednocześnie odrzucając przyjętą w akcie
oskarżenia tezę, że działał wspólnie i w porozumieniu z oskarżonym płk. rez.
Z. K., Wojskowy Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie
wskazuje dlaczego powielił wszystkie przypisane w tym zarzucie osk. Z. K.
działania w stosunku do osk. I.K., podczas gdy decydentem większości tych
działań był dyrektor WBE. Z wywodów Sądu meriti w tym zakresie, nie
wynika zupełnie dlaczego i na jakiej zasadzie osk. I. K., jako główny księgowy
WBE, akceptował wszystkie niezgodne z prawem działania dyrektora tego
biura, zarówno w zakresie niedopełnienia obowiązków, jak i przekroczenia
uprawnień.
Zdaniem instancji odwoławczej, także w zakresie oceny prawnej
przypisanych obydwu oskarżonym zarzutów, głównie popełnienia przestępstw
określonych w art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., Sąd pierwszej instancji w
16
zaskarżonym orzeczeniu, nie sprostał wymogom wynikającym z treści art. 424
§ 1 k.p.k. W szczególności brak jest zupełnie uzasadnienia strony podmiotowej
przypisanych oskarżonym, działania ze z góry powziętym zamiarem, na
szkodę interesu publicznego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub
osobistej. Sąd poprzestał jedynie na zacytowaniu zwrotów zawartych w
dyspozycji powołanych przepisów.
Zarówno w judykaturze, jak i doktrynie funkcjonuje przecież
wypracowany pogląd, że samo przekroczenie przez funkcjonariusza
publicznego swoich uprawnień lub niedopełnienie ciążących na nim
obowiązków służbowych nie stanowi przestępstwa stypizowanego w art. 231 §
1 k.k., gdyż dla jego bytu konieczne jest także działanie na szkodę interesu
publicznego lub prywatnego. Przestępstwo to musi być zawinione umyślnie,
co oznacza, że funkcjonariusz publiczny musi obejmować swoim zamiarem
(bezpośrednim lub ewentualnym) zarówno przekroczenie uprawnień lub
niedopełnienie obowiązków ( w wyniku działania lub zaniechania), jak i
„działanie” na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, charakteryzujące
to przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków. § 2 art. 231 k.k.
przewiduje natomiast kwalifikowany typ przestępstwa z art. 231 k.k.,
charakteryzujący się szczególnym nastawieniem psychicznym (działanie w
celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej), przesądzającym o tym, że
przestępstwo to może być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim (por.
postanowienie SN z 25.02.2003, WK 3/03, OSNKW 2003/5-6/03 oraz wyrok
SN z 17.10.2003, WA 48/03, OSNwSK 2003/1/2168).
Z przytoczonych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.