Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 48/07
POSTANOWIENIE
Dnia 29 maja 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Z. P. i J. P.
przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej
w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 29 maja 2007 r.,
zażalenia powodów na postanowienie Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 1 sierpnia 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 30 marca 2006 r., w sprawie z powództwa
Z. P. i J. P. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej w
W., na skutek apelacji pozwanej zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że
powództwo oddalił rozstrzygając o kosztach jak w sentencji.
Zaskarżając powyższy wyrok powodowie wnieśli o jego uchylenie
i odrzucenie apelacji pozwanej ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie do
ponownego rozpoznania. Powodowie nie opłacając skargi kasacyjnej równocześnie
z jej wniesieniem złożyli wniosek o zwolnienie od kosztów postępowania
wywołanego skargą kasacyjną.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę kasacyjną
powodów na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. i art. 1302
§ 3 k.p.c. podając
w uzasadnieniu rozstrzygnięcia, że nie została ona opłacona w przepisanym
terminie. W ocenie Sądu Apelacyjnego fakt zamieszczenia w skardze kasacyjnej
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych nie ma wpływu na ocenę, iż opłata
podstawowa powinna być uiszczona wraz z wniesieniem pisma podlegającego
opłacie, gdyż opłata ta zawsze stronę obciąża, a wobec tego powinna być
dokonana w ustawowo przewidzianym terminie, tj. przy wniesieniu skargi
kasacyjnej i to bez względu na późniejsze rozstrzygnięcie o wniosku strony
o zwolnienie od kosztów sądowych. Skarżący wnosząc o uchylenie powyższego
postanowienia, zarzucił sądowi obrazę art. 130 § 2 k.p.c. i art. 14 pkt 2 ustawy
o kosztach sądowych polegającą na przyjęciu, że opłata podstawowa jest
tautologią opłaty stałej i że miał ją uiścić wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów
sądowych. W jego ocenie opłatę podstawową powodowie muszą uiścić dopiero po
rozpatrzeniu ich wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, a nie przed jego
rozpoznaniem. Nadto zarzucił, że osoba, która była sędzią sprawozdawcą
w wydaniu zaskarżonego postanowienia jest wyłączona z mocy ustawy
w przedmiotowej sprawie ponieważ była w składzie jako przewodnicząca,
który apelację pozwanej po raz pierwszy odrzucił.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jako uzasadnione zasługuje na uwzględnienie. Rację mają
skarżący, którzy twierdzą, że wnosząc skargę kasacyjną wraz z wnioskiem
o zwolnienie od kosztów sądowych nie mieli obowiązku uiszczenia należnej opłaty
stosunkowej, jak również opłaty podstawowej.
Sąd Apelacyjny opierając się na treści przepisów art. 14 ust. 2 i 3 u.k.s.c.
w myśl których opłatę podstawową w wysokości stałej 30 zł pobiera się także od
pism podlegających opłacie, o których mowa w art. 3 ust. 2 u.ok.s., wnoszonych
przez stronę zwolnioną od kosztów sądowych przez sąd, przyjął, że w niniejszej
sprawie strona wnosząca skargę kasacyjną wraz z wnioskiem o zwolnienie
od kosztów sądowych obowiązana była uiścić opłatę podstawową.
Powyższy pogląd przedstawiony przez Sąd Apelacyjny jest nie do przyjęcia,
jako sprzeczny przede wszystkim z literalnym brzmieniem cyt. przepisów.
Również analiza celów instytucji zwolnienia od kosztów sądowych przez sąd nie
pozwala na przyjęcie słusznie zakwestionowanego stanowiska.
Z treści art. 14 ust. 2 jednoznacznie wynika, że obejmuje on jedynie te pisma
wymienione w art. 3 ust. 2, składane przez stronę, która przed ich wniesieniem
została przez sąd zwolniona od kosztów sądowych. Przewidziany w tym przepisie
obowiązek pobrania opłaty podstawowej nie dotyczy tym samym pism
podlegających opłacie, o których mowa w art. 3 ust. 2, jeżeli zgłoszono w nich
wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Wniesienie na tym etapie
postępowania opłaty (przed rozstrzygnięciem przez sąd wniosku o zwolnienie od
kosztów ) byłoby przedwczesne, pozbawione jakiejkolwiek podstawy prawnej.
Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał pogląd, że zgłoszenie wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych powoduje jedynie, że obowiązek uiszczenia
należnej opłaty zostaje odsunięty w czasie. W sytuacji, w której pismo podlegające
opłacie zawiera wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, sąd winien najpierw
rozpoznać ten wniosek, a następnie w zależności od treści rozstrzygnięcia wezwać
do uiszczenia stosownej opłaty (zob. w szczególności orzeczenia Sądu
Najwyższego z dnia 5 października 1956 r., 1 CZ 134/56, OSN 1957, nr 3, poz. 84,
z dnia 6 grudnia 1958 r., 1 CR 992/58, OSN 1960, nr 2, poz. 45, z dnia 13 sierpnia
4
1959 r., 4 CZ 95/59, NP 1961, nr 9, s. 1192, z dnia 2 listopada 1962 r., II CZ
121/62, OSNCP 1963, nr 7-8, poz. 182, z dnia 20 grudnia 1966 r., II CZ 146/66,
OSNCP 1967, nr 6, poz. 113, z dnia 14 stycznia 1972 r., III CRN 448/71, OSPiKA
1972, nr 7-8, poz. 144, z dnia 26 lutego 1976 r., III CZP 11/76, OSNCP 1976, nr 7-
8, poz. 162, a także z dnia 26 lipca 2006 r., IV CZ 57/06, nie publ.; z dnia
13 października 2006 r., III CZP, 75/06, nie publ.;).
W konsekwencji należy przyjąć, że obowiązek uiszczenia opłaty
podstawowej powstanie dopiero w razie uwzględnienia wniosku i przyznania stronie
całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych. Zgodnie bowiem z art. 100 ust. 2 zd.
drugie u.k.s.c., strona, której sąd przyznał całkowite zwolnienie od kosztów
sądowych, ma obowiązek uiścić opłatę podstawową, o której mowa w art. 14, od
wszystkich pism podlegających opłacie, chyba że przepis szczególny stanowi
inaczej.
Jeżeli natomiast wniosek o zwolnienie od kosztów zostanie oddalony
w całości lub w części, zaktualizuje się obowiązek uiszczenia stosownej opłaty
należnej w niniejszej sprawie od skargi kasacyjnej.
Sąd Apelacyjny bezpodstawnie odrzucił skargę kasacyjną powodów przed
rozpoznaniem wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. W pierwszej kolejności
sąd winien zając się przedmiotowym wnioskiem, a po jego rozstrzygnięciu wezwać
(stosownie do wyniku) do opłacenia skargi kasacyjnej (zob. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 26 lutego 1976 r., III CZP 11/76, OSNC 1976, nr 7-8, poz. 162,
oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1999 r., I CKN 1461/98,
OSNC 1999, nr 11, poz. 196, z dnia 31 maja 2006 r., IV CZ 40/06, nie publ.; z dnia
4 października 2006 r., I CZ 81/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 36).
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 6 marca 2007 r. rozstrzygnął
dotychczas jedynie o obowiązku uiszczenia przez powodów opłaty od zażalenia.
Natomiast wniosek powodów o zwolnienie od kosztów postępowania kasacyjnego
do chwili obecnej nie został rozpoznany.
Za całkowicie bezpodstawny należy jednak uznać zarzut powodów,
że w niniejszej sprawie orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy. Wyłączenie
z mocy ustawy dotyczy sędziego np. który w instancji niższej brał udział w wydaniu
5
zaskarżonego orzeczenia. W niniejszej sprawie taka przesłanka nie wystąpiła,
jak również żadna inna warunkująca wyłączenie sędziego z mocy ustawy.
Wbrew twierdzeniom skarżących Sąd Apelacyjny nie przyjął, że opłata
podstawowa jest „tautologią opłaty stałej”, jednoznacznie wyjaśniając w treści
uzasadnienia zaskarżonego postanowienia relacje występujące pomiędzy „opłatą
stałą”, „opłatą podstawową”, „opłatą w wysokości stałej”. Należy też odnieść się co
do błędnej, nieprawidłowej, nieprofesjonalnej konstrukcji samego zarzutu. Przepisu
prawa procesowego nie można naruszyć przez „przyjęcie tautologii” ale wyłącznie
przez jego błędną wykładnie (mylne zrozumienie treści lub znaczenia przepisu)
lub niewłaściwe zastosowanie (wadliwy wybór normy prawnej lub mylna
subsumcja). Skarżący reprezentowani przez fachowego pełnomocnika w osobie
adwokata winni dokładnie wyjaśnić na czym polega naruszenie przepisów prawa
procesowego.
Sąd Najwyższy mając powyższe na uwadze uchylił zaskarżone
postanowienie na podstawie art. 39815
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
jz